sztuka prowadzenia sporów
artur
mutatio c ontr
oversiae argumentum ad verecundiam
them a qu
aesti onis them
a qu aesti
onis
mutatio c ontr
oversiae them
a qu aesti
onis them
a qu aesti
onis
argumentum ad verecundiam argumentum ad verecundiam mutatio c
ontr oversiae argumentum ad verecundiam
argumentum ad verecundiam argumentum ad verecundiam mutatio c
ontr oversiae argumentum ad verecundiam
argumentum ad verecundiam them
a qu aesti
onis
argumentum ad verecundiam argumentum ad verecundiam argumentum ad verecundiam
them a qu
aesti onis them
a qu aesti
onis
argumentum ad verecundiam argumentum ad verecundiam argumentum ad verecundiam
them a qu
aesti onis
ad absurdu m
argumentu
m ad aud itores puncti
status c
ontroversiae status c
ontroversiae
argumentum ad verecundiam per n
egatio nem c
onsequentiae per n
egatio nem c
onsequentiae argumentum ad verecundiam
argumentum ad verecundiam per n
egatio nem c
onsequentiae per n
egatio nem c
onsequentiae argumentum ad verecundiam
per n egatio
nem c
onsequentiae per n
egatio nem c
onsequentiae per n
egatio nem c
onsequentiae argumentum ad verecundiam
per n egatio
nem c
onsequentiae per n
egatio nem c
onsequentiae argumentum ad verecundiam
per n egatio
nem c
onsequentiae fallacia n
on causae ut causae petiti
o pri ncipii
mutatio c ontr
oversiae
ex concess is ex concess
mut is
atio c ontr
oversiae
ex concess is ex concess
is ex concess
mut is
atio c ontr
oversiae mutatio controversiae
exemplum in contrarium
argumentum ad verecundiam argu
mentu m ad h
ominem argu
mentu m ad h
ominem argumentum ad verecundiam
argu mentu
m ad h ominem argu
mentu m ad h
ominem argu
mentu m ad h
ominem argumentum ad verecundiam
argu mentu
m ad h ominem
argumentum ad verecundiam mutatio controversiae
exemplum in contrarium retorsio ar
gumenti retorsio ar
gumenti
argumentum ad verecundiaret m
orsio ar
gumenti retorsio ar
gumenti
argumentum ad verecundiaret m
orsio ar
gumenti retorsio ar
gumenti retorsio ar
gumenti exemplum in contrarium
retorsio ar
gumenti retorsio ar
gumenti exemplum in contrarium
argumentum ad verecundiam
puncti puncti
argumentum ad verecundiam
puncti puncti puncti
argumentum ad verecundiam ad absurdu
m status c
ontroversiae
ex homonymia ex homonymia
ad absurdu
ex homonymiam
ex homonymia ex homonymia
ad absurdu
ex homonymiam status c
ontroversiae
ex homonymia ex homonymia ex homonymia
status c
ontroversiae
ex homonymia
them a qu
aesti onis
ad absurdu m argu
mentu m ad h
ominem puncti faute de mieux faute de mieuxth
ema qu
aesti onis
faute de mieux faute de mieux faute de mieuxth
ema qu
aesti onis
faute de mieux faute de mieux
argu mentu
m ad h ominem faute de mieux faute de mieux faute de mieux
argu mentu
m ad h ominem faute de mieuxpun
cti faute de mieux faute de mieux faute de mieuxpun
cti
argumentum ad auditores
them a qu
aesti onis them
a qu aesti
onis argu
mentu m ad h
ominem status controversiae
status controversiae them
a qu aesti
onis status controversiae status controversiae status controversiae them
a qu aesti
onis them
a qu aesti
onis status controversiae status controversiae status controversiae them
a qu aesti
onis
M i s t r z o s t w o s ł o w n e j s z e r M i e r k i
erystyka
eBook
Tytuł oryginału: Die eristische Dialektik
Tłumaczenie: Marian Leon Kalinowski
Tłumaczenie tekstów klasycznych: Tomasz Sapota Projekt okładki i składu: Alina Papała
ISBN: 978-83-246-1416-5
Polish edition copyright © 2008 by Wydawnictwo Helion S.A.
All Rights Reserved.
All rights reservred. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means , electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Kopiowanie całości lub jakiegokolwiek fragmentu publikacji na dowolnym polu eksploatacji w tym m.in. nośniku cyfrowym, filmowym, magnetycznym a także wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną lub inną powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz Wydawnictwo Helion dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Wydawnictwo Helion
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 032 231-22-19, 032 230 98 63 e-mail: sensus@sensus.pl WWW: http://sensus.pl
Drogi czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://sensus.pl/user/opinie?ertste
Możesz tam wpisać swoje uwagi.
komentarz
edytorski
Prezentowany tekst jest przekładem nieomal ukończo- nego rękopisu ze spuścizny Schopenhauera. Ów rękopis powstał prawdopodobnie około 1830 roku. W krajach niemieckojęzycznych wydawano go pod różnymi tytu- łami — jako Dialektik (Dialektyka), Eristische Dialektik (Dialektyka erystyczna) albo Die Kunst, Recht zu behal- ten (Sztuka zachowywania przewagi w sporze).
spis
treści
dialekt yka er yst yczna
p o d s t a w a w s z e l k i e j d ia lek t yk i
wprowadzenie
37
15
9
w p r o w a d z e n i e
Nazwy „logika” i „dialektyka” już w starożytności stanowiły synonimy, mimo że czym innym jest λογιζεσθαι (logidzesthaj — „przemyśleć”, „rozważyć”, „skalku- lować”), a czym innym διαλεγεσθαι (dialegesthaj —
„rozmawiać”). Drugiej nazwy (διαλεκτικη, διαλεκτικη πραγματεια, διαλεκτικος ανηρ), zgodnie z tym, co przeka- zuje Diogenes Laertios, po raz pierwszy użył Platon, my zaś stwierdzamy, że w Fajdrosie, Sofi ście, VII księdze Państwa itd. rozumie on dialektykę jako stałe posługi- wanie się rozumem i wprawianie się w tym. Nie inaczej terminu τα διαλεκτικα (ta dialektika) używa Arystoteles;
ponoć jednak (jak pisze Laurentius Valla) wcześniej używał on pojęcia λογικη (logike). Znajdujemy u niego:
I I
9
wprowadzenie
λογικας δυσχερειας (logikas dyscherejas1), i.e2. argutias3, προτασιν λογικην (protasin logiken4), αποριαν λογικην (aporian logiken5). Oznaczałoby to, iż pojęcie διαλεκτικη (dialektike) wyprzedzało termin λογικη (logike) w czasie.
W takim samym ogólnym sensie terminów „dialekty- ka” i „logika” używają Cyceron i Kwintylian. Cyceron powiada w Lukullusie: „Dialecticam inventam esse, veri et falsi quasi disceptatricem” („Dialektyka została wy- naleziona jako swego rodzaju sąd prawdy i kłamstwa”).
I dalej: „Stoici enim iudicandi vias diligenter persecuti sunt ea scientia, quam Dialecticen appellant” („Stoicy bowiem dokładnie zbadali sposoby dokonywania osą- du, posługując się nauką, którą nazywają dialektyką”) (Topica, rozdz. 2.). U Kwintyliana czytamy: „itaque haec pars dialecticae, sive illam disputatricem dicere malimus”
(„a zatem ta część dialektyki, czy też jak kto woli, sztuki polemizowania”) — dialectica wydaje mu się zatem ła-
1 Problem logiczny — przyp. tłum.
2 Łac. eo ipso — tym samym, z tego właśnie — przyp. red.
3 Kwestia sporna — przyp. red.
4 Założenie logiczne — przyp. red.
5 Problem logiczny, z którego nie wyjścia — przyp. red.
10
wprowadzenie
cińskim odpowiednikiem terminu dialektike (nawiązu- jemy do dzieła Petri Rami dialectica, Audomari Talaei praelectionibus illustrata z 1569 roku). Synonimiczność słów „logika” i „dialektyka” utrzymywała się w wie- kach średnich i czasach nowożytnych aż po dziś dzień.
Ostatnimi czasy jednak — dotyczy to zwłaszcza Kanta
— „dialektykę” częściej traktowano jako coś gorszego niż „sofi styczna sztuka prowadzenia dysputy” i dlate- go przedkładano nad ów termin niewinniej brzmiącą nazwę „logika”. Nie różnią się one wszakże w istocie co do znaczenia i w ostatnich latach znowu widzi się w nich synonimy.
Żałuję, że terminów „dialektyka” i „lo- gika” z dawien dawna używa się syno- nimicznie i że dlatego, choćbym chciał, nie mogę rozdzielić ich znaczeń i zdefi niować „logiki”
(od λογιζεσθαι — logidzesthaj, „przemyśleć”, „skalkulo- wać” — do λογος [logos] — „słowo” i „rozum”, które cechują się nierozłącznością) jako „nauki o prawidłach
II II
11
wprowadzenie
