Rola Polski w gospodarce rybnej Unii
Europejskiej
Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 33/2, 131-144
2013
EWA BILEWICZ
Uniwersytet SzczeciĔski
PRZEKSZTAáCENIA W STRUKTURZE AKTYWÓW I PASYWÓW
KRAJÓW ROZWIJAJąCYCH SIĊ
Streszczenie
Celem artykuáu jest przedstawienie najwaĪniejszych zmian w strukturze aktywów i pasywów krajów rozwijających siĊ, które nastąpiáy w pierwszej dekadzie XXI wieku. Z przeprowadzonych badaĔ wynika, Īe po stronie pasywów wzrosáo znaczenie instrumentów udziaáowych, co jest korzystne, poniewaĪ umoĪliwia podziaá ryzyka po-miĊdzy inwestora i kraj przyjmujący inwestycjĊ, a przez to sprzyja stabilnoĞci finansowej. Po stronie aktywów gáównym skáadnikiem staáy siĊ rezerwy walutowe, przechowywane gáównie w papierach wartoĞciowych USA i strefy euro. Rosnące zadáuĪenie tych krajów uzasadnia obawy o stabilnoĞü rezerw zgromadzonych przez kraje rozwijające siĊ.
Sáowa kluczowe: aktywa zagraniczne krajów rozwijających siĊ, pasywa zagraniczne
krajów rozwijających siĊ
Wprowadzenie
W ostatnich latach rosáy aktywa i pasywa zagraniczne podmiotów z kra-jów rozwijających siĊ, czyli zwiĊkszaáa siĊ ich miĊdzynarodowa pozycja inwes-tycyjna. ĝwiadczy to o pogáĊbianiu integracji ich rynków finansowych z
Adres e-mail: bilewicz@wneiz.pl.
Renata Knap*1
Uniwersytet Szczeciński
ROLA POLSKI W GOSPODARCE RYBNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
Streszczenie
W artykule przedstawiono tendencje rozwoju polskiego sektora rybnego na tle UE w latach 2004–2012. Celem publikacji było określenie roli Polski w gospodarce rybnej Unii oraz ocena międzynarodowej konkurencyjności Polski w sektorze rybnym. Z prze-prowadzonej analizy wynika, że w okresie członkostwa w UE zwiększył się udział Polski w unijnej produkcji, przetwórstwie, konsumpcji i handlu produktami rybnymi. Wzrost udziałów rynkowych oraz kształtowanie się wartości wskaźnika ujawnionej przewagi komparatywnej wskazują na poprawę międzynarodowej pozycji konkurencyjnej pol-skiego sektora rybnego.
Słowa kluczowe: gospodarka rybna, międzynarodowa konkurencyjność, Unia Europejska
Wprowadzenie
Gospodarka rybna należy do tych dziedzin polskiej gospodarki, dla której ocena skutków wstąpienia Polski do UE wywoływała w okresie przedakcesyjnym szczególnie wiele dyskusji i kontrowersji. Na temat bilansu korzyści i kosztów dla polskiego sektora rybnego związanych z integracją oraz przyjęciem Wspólnej Polityki Rybackiej wyrażane były wówczas często skrajne i sprzeczne opinie.
Celem artykułu jest określenie tendencji rozwoju i roli sektora rybnego Polski w unijnej gospodarce rybnej oraz ocena międzynarodowej konkurencyj-ności polskiego sektora rybnego w warunkach członkostwa Polski w UE.
W pierwszej części opracowania przedstawiono zmiany w rybołówstwie oraz przetwórstwie i konsumpcji artykułów rybnych Polski i UE, w drugiej nato-miast zaprezentowano wyniki analizy polskiego handlu zagranicznego towarami rybnymi i jego roli w handlu rybnym UE oraz przeprowadzono ocenę międzyna-rodowej konkurencyjności Polski na podstawie kształtowania się wartości wskaź-ników międzynarodowej specjalizacji i ujawnionej przewagi komparatywnej. 1. Produkcja i konsumpcja artykułów rybnych Polski i UE
W pierwszych pięciu latach członkostwa Polski w UE, podobnie jak w po-przedniej dekadzie, wielkość produkcji polskiego rybołówstwa (połowów mor-skich, śródlądowych i akwakultury) charakteryzowała silna tendencja spadkowa. W 2009 r. uległa ona odwróceniu, ale w następnych latach produkcja ponownie spadła poniżej poziomu z 2004 r. Skala obniżki była już jednak znacznie mniej-sza i w 2011 r. polska produkcja ryb i innych organizmów wodnych była niżmniej-sza niż w 2004 r. tylko o 2,6% (por. tabela 1).
Tabela 1. Wielkość i dynamika produkcji rybołówstwa Polski i UE w latach 2004–2011
Lata Produkcja (tys. t) 2004 = 100(%) Polska UE 27* Polska UE 27* 2004 227,2 7 336,8 100,0 100,0 2005 193,2 7 086,2 85,0 96,6 2006 181,3 7 018,9 79,8 95,7 2007 187,4 6 662,1 82,5 90,8 2008 179,3 6 439,9 78,9 87,8 2009 260,4 6 534,3 114,6 89,1 2010 220,5 6 708,7 97,0 91,4 2011 221,3 6 344,2 97,4 86,5
* W latach 2004–2006 UE-25 razem z krajami kandydującymi – Bułgarią i Rumunią. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Fishstatj: universal software for Fishery statistical
Produkcja rybołówstwa Unii ogółem zmniejszyła się natomiast w tym samym okresie o 14,5% (tabela 1). W efekcie pomimo zmniejszenia się wielkości produkcji polskiego rybołówstwa udział Polski w produkcji UE wzrósł z 3,1% w 2004 r. do 3,5% w 2011 r., co plasowało Polskę na 10 pozycji wśród 27 krajów Unii pod względem wielkości produkcji ryb i innych zwierząt wodnych (por. tabela 2).
Tabela 2. Udział Polski w produkcji rybołówstwa UE w latach 2004–2011 (w %)
Kraje 2004 2006 2008 2010 2011 Austria 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Belgia 0,4 0,3 0,4 0,3 0,4 Bułgaria 0,1 0,2 0,2 0,3 0,2 Cypr 1,1 0,5 0,1 0,1 0,1 Czechy 0,3 0,4 0,4 0,4 0,4 Dania 15,4 12,9 11,3 12,9 11,8 Estonia 1,2 1,2 1,6 1,4 1,3 Finlandia 2,0 2,3 2,5 2,5 2,6 Francja 12,4 11,8 11,5 10,0 10,7 Grecja 2,6 3,0 3,2 2,9 3,4 Hiszpania 15,1 17,9 18,2 18,2 20,0 Holandia 8,2 7,5 7,2 7,5 6,5 Irlandia 5,0 4,2 4,3 5,9 4,5 Litwa 2,2 2,2 2,9 2,3 2,2 Luksemburg 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Łotwa 1,7 2,0 2,5 2,5 2,5 Malta 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 Niemcy 4,3 4,7 4,9 4,2 4,3 Polska 3,1 2,6 2,8 3,3 3,5 Portugalia 3,1 3,4 3,6 3,5 3,6 Rumunia 0,2 0,2 0,3 0,2 0,2 Słowacja 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Słowenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Szwecja 3,8 3,9 3,7 3,3 3,1 Węgry 0,3 0,3 0,4 0,3 0,4 Wielka Brytania 11,7 11,3 12 12,1 12,3 Włochy 5,5 7,0 6,0 5,8 6,0 UE-27 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Fishstatj…
Zmniejszenie się produkcji polskiego rybołówstwa nie zahamowało rozwoju przetwórstwa rybnego, które w latach 2004–2011 należało do najbardziej dyna-micznych dziedzin przemysłu spożywczego w Polsce (por. tabela 3). Już bowiem
w latach 90. ubiegłego wieku w przetwórstwie rybnym Polski wystąpiło zjawisko uniezależniania się tego sektora od wielkości dostaw krajowego rybołówstwa i wzrost znaczenia importowanego surowca rybnego w produkcji, podobnie jak w przetwórstwie rybnym UE ogółem1 (por. tabela 3).
Tabela 3. Wielkość produkcji* i zatrudnienia w przetwórstwie rybnym w Polsce w latach 2004–2011
Lata Produkcja(tys. t) (liczba osób)Zatrudnienie
2004 229,4 13 377 2005 259,3 14 538 2006 287,9 16 438 2007 272,5 17 555 2008 271,4 17 595 2009 281,5 18 180 2010 321,7 18 844 2011 312,8 17 711
* W zakładach przetwórstwa zatrudniających 50 i więcej osób. Źródło: rocznik statystyczny gospodarki morskiej, GUS, Warszawa–Szczecin (różne roczniki).
W latach 2005–20092 wartość produkcji przetwórstwa rybnego w Polsce wykazywała wyższe tempo wzrostu niż wartość produkcji Unii ogółem, co skut-kowało zwiększeniem się udziału Polski w produkcji przetworów rybnych UE-27 w ujęciu wartościowym z 4,6 do 6,3% (por. tabela 4). W 2009 r. Polska zajmowa-ła pod tym względem 7 pozycję za Hiszpanią (19%), Wielką Brytanią (15,3%), Francją (13,4%), Niemcami (10,3%), Włochami (10%) i Danią (8,2%). Większą liczbę zatrudnionych w przetwórstwie rybnym odnotowywały w tym samy roku jedynie Wielka Brytania i Hiszpania, a większą liczbę przedsiębiorstw w tym sektorze – tylko Hiszpania i Włochy3.
1 Por. R. Knap, kierunki i czynniki przekształceń w polskim przetwórstwie rybnym w latach
dziewięćdziesiątych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2002, nr 333, s. 127.
2 Najnowsze, dostępne w lipcu 2013 r. dane odnośnie do sektora przetwórstwa rybnego UE
dotyczyły 2009 r.
3 Por. Facts and Figures on the common Fisheries policy. Basic statistical data, European
Tabela 4. Wielkość produkcji, zatrudnienie i liczba przedsiębiorstw w przetwórstwie rybnym Polski i UE w latach 2005–2009
Wyszczególnienie 2005 2007 2009
Wartość produkcji (mln euro): Polska UE-27 18 937,7878,3 22 468,01 132,3 20 152,51 260,7 Liczba zatrudnionych: Polska UE-27 129 50015 114 126 30716 096 120 38817 205 Liczba firm: Polska UE-27 4 035419 3 975398 3 667337
Udział (%) i miejsce* Polski w UE: wartość produkcji zatrudnienie podmioty 4,6 [7] 11,7 [4] 10,4 [4] 5,0 [7] 12,7 [3] 10,0 [3] 6,3 [7] 14,3 [3] 9,2 [3] * Liczby w nawiasach kwadratowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Facts and Figures on the common Fisheries policy.
Basic statistical data, European Commission, Luxembourg 2012, s. 34–35; Facts and Figures on the common Fisheries policy. Basic statistical data, European Commission, Luxembourg
2010, s. 30–31; Facts and Figures on the cFp. Basic data on the common Fisheries policy, European Commission, Luxembourg 2010, s. 28–29.
W Polsce w okresie członkostwa w UE systematycznie zwiększała się wiel-kość spożycia ryb i produktów rybnych. Spożycie ogółem wzrosło z 362,4 tys. t w 2004 r. do 414,9 tys. t w 2009 r., a udział Polski w konsumpcji artykułów rybnych UE-27 odpowiednio z 3,4 do 3,6%. W latach 2004–2009 spożycie per
capita artykułów rybnych zwiększyło się z 9,5 do 10,8 kg, czyli o blisko 14%. Był
to jednak ponaddwukrotnie niższy poziom niż średnia unijna, a Polska należała do grupy krajów UE o najmniejszym spożyciu ryb i produktów rybnych w prze-liczeniu na jednego mieszkańca (por. tabela 5).
Tabela 5. Wielkość spożycia ryb i produktów rybnych w UE w 2004 i 2009 r.
Kraje Spożycie ogółem(tys. t) Spożycie per capita(kg)
2004 2009 2004 2009
1 2 3 4 5
Austria 98,6 126,8 12,0 15,2
1 2 3 4 5 Bułgaria 27,5 34,6 3,5 4,6 Cypr 18,1 23,2 17,8 21,3 Czechy 98,8 101,5 9,7 9,7 Dania 125,1 121,1 23,2 21,9 Estonia 18,4 22,0 13,6 16,4 Finlandia 180,8 196,1 34,6 36,7 Francja 2 006,3 2 103,4 33,1 33,7 Grecja 220,5 231,5 19,8 20,4 Hiszpania 1 786,2 1 956,2 41,8 42,9 Holandia 311,1 325,4 19,2 19,6 Irlandia 95,1 98,7 23,3 22,4 Litwa 140,4 136,0 40,9 40,7 Luksemburg 11,7 13,2 26,0 26,5 Łotwa 30,2 39,5 13,0 17,5 Malta 12,4 12,7 30,5 30,7 Niemcy 1 137,1 1 258,9 13,8 15,3 Polska 362,4 414,9 9,5 10,8 Portugalia 562,6 651,3 53,6 61,1 Rumunia 92,2 116,7 4,2 5,4 Słowacja 41,3 43,4 7,6 8,0 Słowenia 18,5 20,3 9,3 10,0 Szwecja 285,1 298,2 31,8 32,0 Węgry 51,1 50,8 5,1 5,1 Wielka Brytania 1 215,9 1 302,7 20,2 21,0 Włochy 1 356,1 1 483,0 23,3 24,6 UE 27 10 559,3 11 452,8 21,6 23,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Faostat, FAO Statistical Database, http://faostat.fao.org/ (2.07.2013).
2. Rola Polski w handlu rybnym UE i międzynarodowa konkurencyjność sektora rybnego Polski
W latach 2004–2012 wartość polskich obrotów z zagranicą rybami i pro-duktami rybnymi wzrosła blisko trzykrotnie. Wysokie tempo wzrostu charak-teryzowało zarówno eksport, jak i import artykułów rybnych, ale dynamika przywozu przewyższała dynamikę eksportu, co przyczyniało się do wzrostu ujemnego salda Polski w wymianie ryb i produktów rybnych (por. tabela 6).
Tabela 6. Wartość, dynamika i saldo polskich obrotów z zagranicą rybami i produktami rybnymi w latach 2004–2012
Lata mln € Eksport2004 = 100 (%) mln € Import2004 = 100 (%) (mln €)Saldo
2004 260,9 100,0 349,9 100 –89,0 2005 338,5 129,7 488,5 139,6 –150,0 2006 446,6 171,2 604,9 172,9 –158,3 2007 482,7 185,0 650,6 185,9 –167,9 2008 534,6 204,9 759,6 217,1 –225,0 2009 529,0 202,8 754,3 215,6 –225,3 2010 722,7 277,0 1 022,9 292,3 –300,2 2011 751,4 288,0 1 027,9 293,8 –276,5 2012 744,6 285,4 1 077,9 308,1 –333,3
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat/ (4.07.2013).
W całym analizowanym okresie głównym kierunkiem eksportu z Polski były kraje UE, na które już w 2004 r. przypadało 87,5% całkowitego wywozu ryb i pro-duktów rybnych, a w 2012 r. – aż 90,4%. Partnerzy unijni odgrywali mniejszą rolę w polskim imporcie artykułów rybnych, ale ich udział wykazywał wyraźną ten-dencję rosnącą i zwiększył się w badanym okresie z 42,9 do 66,3% (por. rysunek 1).
Rysunek 1. Udział wymiany wewnątrzunijnej (intra-EU-27) i krajami trzecimi (extra-EU-27) w polskim eksporcie i imporcie artykułów rybnych
w latach 2004–2012 (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Eurostat...
Wobec dominacji wymiany wewnątrzunijnej w handlu rybnym Polski warto podkreślić, że w całym analizowanym okresie jedynie z wyjątkiem 2012 r. Polska miała dodatni bilans w handlu z krajami UE, natomiast w obrotach z krajami trzecimi saldo wymiany było ujemne (por. rysunek 2).
Rysunek 2. Saldo obrotów rybami i produktami rybnymi Polski z krajami UE (intra- -EU-27) i krajami trzecimi (extra-EU-27) w latach 2004–2012 (w mln €).
-400 -300 -200 -100 0 100 200 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Intra-EU-27 Extra-EU-27
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Eurostat…
W omawianym okresie dynamika polskich obrotów przewyższała blisko dwukrotnie tempo wzrostu handlu rybnego UE ogółem, w efekcie więc udział Polski w całkowitym unijnym wywozie i przywozie artykułów rybnych zwięk-szył się również ok. dwukrotnie. Wzrost udziału Polski w handlu rybnym Unii ogółem wynikał przede wszystkim ze zwiększenia się roli naszego kraju w wy-mianie wewnątrzunijnej (por. tabela 7).
Tabela 7. Udział Polski w handlu rybnym UE w latach 2004–2012 (w %)
Lata Eksport Import
Ogółem Intra-EU Extra-EU Ogółem Intra-EU Extra-EU
2004 2,3 2,3 1,8 1,8 1,6 2,0 2005 2,7 2,9 1,3 2,3 2,9 1,7 2006 3,2 3,6 1,3 2,5 3,0 2,1 2007 3,4 3,8 1,7 2,6 2,9 2,4 2008 3,8 4,2 1,8 3,1 4,0 2,4 2009 4,0 4,2 2,9 3,2 4,0 2,6 2010 4,6 4,8 4,0 3,9 4,8 3,0 2011 4,4 4,8 2,5 3,6 4,5 2,8 2012 4,3 4,8 2,2 3,8 5,3 2,5
W latach 2004–2012 Polska awansowała do pierwszej dziesiątki unij-nych eksporterów ryb i produktów rybunij-nych, przesuwając się w tym rankingu o 4 pozycje – z miejsca 12 w 2004 r. na miejsce 8 w 2012 r. (por. tabela 8). Pozycja Polski na liście unijnych importerów artykułów rybnych nie uległa natomiast zmianie – w 2012 r. tak jak w 2004 r. zajmowała ona 11 miejsce w UE pod wzglę-dem wartości importu artykułów rybnych4.
Tabela 8. Struktura eksportu ryb i produktów rybnych UE-27 według największych eksporterów (extra- i intra-EU; ujęcie wartościowe; w %)
2004 2012
1. Holandia 18,0 1. Holandia 15,1
2. Dania 17,7 2. Hiszpania 13,4
3. Hiszpania 14,5 3. Dania 12,8
4. Wielka Brytania 10,2 4. Szwecja 12,4
5. Francja 8,7 5. Wielka Brytania 8,9
6. Szwecja 5,6 6. Francja 6,6 7. Niemcy 5,0 7. Niemcy 6,4 8. Belgia 4,9 8. Polska 4,3 9. Włochy 2,9 9. Belgia 3,7 10. Grecja 2,7 10. Grecja 3,5 11. Irlandia 2,7 11. Portugalia 3,4 12. Polska 2,3 12. Irlandia 2,7 Razem 1–12 95,2 Razem 1–12 93,2 Pozostałe 4,8 Pozostałe 6,8 UE-27 100,0 UE-27 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Eurostat…
Ponieważ udziały rynkowe uznaje się za jedną z podstawowych miar mię-dzynarodowej konkurencyjności, to zwiększenie się udziału Polski w unijnym eksporcie ryb i produktów rybnych wskazuje na poprawę międzynarodowej pozycji konkurencyjnej polskiego sektora rybnego, a tym samym – na wzrost konkurencyjności Polski w produktach rybnych w latach 2004–2012. W celu do-kładniejszej oceny zmian międzynarodowej konkurencyjności polskiego sektora
rybnego w okresie członkostwa Polski w UE poniżej (tabela 9 i rysunek 3) przed-stawiono kształtowanie się wartości innych jej popularnych miar, a mianowicie wskaźnika specjalizacji międzynarodowej (tci) oraz wskaźnika ujawnionej prze-wagi komparatywnej (Rcai)5.
Tabela 9. Kształtowanie się wartości wskaźników tci i Rcai w handlu rybami i produktami rybnymi Polski w latach 2004–2012 (w %)
Lata tci* Rcai** 2004 74,6 115,0 2005 69,3 122,7 2006 73,8 133,3 2007 74,2 130,8 2008 70,4 131,0 2009 70,1 133,3 2010 70,7 148,4 2011 73,1 141,9 2012 69,1 134,4 * tci = Xi /mi, gdzie:
i – ryby i produkty rybne, Xi – wartość eksportu wyrobów i,
mi – wartość importu wyrobów i.
** Rcai = Xij /XiN : Xtj /XtN ,
gdzie:
i – ryby i produkty rybne, j – Polska, N – UE-27,
t – wszystkie towary, X – eksport ujęty wartościowo. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Eurostat…
5 Szerzej na temat tych wskaźników i ich interpretacji zob. np. E. Sieggel, international
competitiveness and comparative advantage: a survey and a proposal for measurement, CESifo
Venice Summer Institute 2007, s. 4; T. Rynarzewski, A. Zielińska-Głębocka, międzynarodowe
stosunki gospodarcze. teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego, PWN, Warszawa
2006, s. 29; J. Misala, współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki
Rysunek 3. Kształtowanie się wartości wskaźników tci i Rcai w handlu rybami i produktami rybnymi Polski w latach 2004–2012 (w %)
0 20 40 60 80 100 120 140 160 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 TCi RCAi
Źródło: opracowanie własne na podstawie tabeli 9.
Na podstawie analizy wartości indeksu tci można stwierdzić, że w latach 2004–2012 Polska nie specjalizowała się (nie wykazywała przewagi względnej/ konkurencyjnej6) w towarach rybnych, ponieważ w całym badanym okresie wynosił on poniżej 100. Natomiast z kształtowania się wartości wskaźnika Rcai wynika, że Polska miała przewagę komparatywną w artykułach rybnych na rynku unijnym w całym okresie 2004–2012, a co więcej – przewaga ta wykazywała ten-dencję rosnącą (Rcai powyżej 100 we wszystkich latach analizowanego okresu – por. tabela 9 i rysunek 3). Na poziom wskaźnika tci niekorzystnie wpływał wzrost importu artykułów rybnych, ale przy malejących możliwościach produk-cyjnych krajowego rybołówstwa był on z kolei koniecznym warunkiem rozwoju przetwórstwa rybnego i eksportu. Przy spełnieniu określonych warunków import ryb może być ważnym czynnikiem budowania przewagi komparatywnej i kon-kurencyjnej w produktach rybnych niewynikającej z przewagi w zasobach natu-ralnych rybołówstwa, ale z innych źródeł (np. dobrze rozwiniętego nowoczesnego sektora przetwórstwa rybnego na lądzie, wysokiego poziomu organizacji rynku rybnego i dystrybucji, korzyści aglomeracji itd.)7.
6 Przewaga konkurencyjna rozumiana jest tu jako dynamiczna reinterpretacja przewagi
komparatywnej.
7 Za przykład rozwoju tego typu specjalizacji w produktach rybnych można uznać
holen-derski sektor rybny. Por. R. Knap, światowy handel rybami i produktami rybnymi. Teoretyczne przesłanki i realne uwarunkowania rozwoju w świetle teorii handlu międzynarodowego, WN US, Szczecin 2011, s. 367–368.
Jak wiadomo, oba zaprezentowane wskaźniki mają pewne wady (tak jak zresztą większość mierników przewag względnych i konkurencyjnych)8, dlatego też do-kładniejsza interpretacja zmian przewagi komparatywnej i konkurencyjnej Polski w sektorze rybnym wymaga bardziej szczegółowej analizy uwzględniającej znacznie większą liczbę czynników. Ze względu na ograniczone ramy objętościowe niniej-szego artykułu ogólnej oceny pozycji Polski w unijnej gospodarce rybnej, dokonano na podstawie porównania wyników przeprowadzonej wcześniej analizy polskiego sektora rybnego z wynikami osiąganymi przez pozostałe kraje UE (por. tabela 10).
Tabela 10. Polska gospodarka rybna na tle gospodarek rybnych krajów UE w 2012 r.
Wyszczególnienie Kraje UE-27 Polska
min. max średnia mediana o.s.*
Produkcja** (tys. t) 0,0 1 265,7 632,8 155,9 309,1 221,3 Przetwórstwo*** (mln €) 0,0 3 837,7 794,1 177,1 1 116,314 1 260,7 Konsumpcja*** (kg/osobę) 4,6 61,1 22,2 21,0 13,2 10,8 Eksport (mln €) 5,0 2 598,4 637,8 212,7 820,2 744,6 Import (mln €) 30,7 4 189,6 1 039,1 247,9 1 303,5 1 077,9 tci (%) 9,8 362,3 76,4 55,1 74,6 69,1 Rcai (%) 0,0 711,1 175,8 109,9 198,1 134,4 * Odchylenie standardowe. ** 2011 r. *** 2009 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Fishstatj…; Faostat...;
Facts and Figures…; Eurostat…
Na podstawie wcześniejszych rozważań i danych zawartych w tabeli 10 można stwierdzić, że w okresie członkostwa w UE międzynarodowa konkuren-cyjność i pozycja Polski w unijnej gospodarce rybnej uległa poprawie. świadczy o tym zahamowanie silnej spadkowej tendencji w produkcji polskiego rybołów-stwa, wzrost wartości produkcji przetwórstwa rybnego, konsumpcji i wartości polskiego eksportu ryb i produktów rybnych. W latach 2004–2012 Polska odnoto-wała zwiększenie się udziału we wszystkich wymienionych dziedzinach sektora rybnego UE, a w przetwórstwie rybnym oraz handlu artykułami rybnymi
osią-8 Szerzej na temat mankamentów tych i innych mierników zob. J. Misala, międzynarodowa
gnęła znacznie lepsze wyniki niż średnia wszystkich krajów UE-27 i w 2012 r. należała do pierwszej dziesiątki unijnych przetwórców i eksporterów rybnych (odpowiednio 7 i 8 miejsce). Pomimo pozytywnych tendencji w produkcji rybo-łówstwa (zmniejszenie skali spadku) oraz wzrostu spożycia artykułów rybnych w badanym okresie pozycja Polski w tych dziedzinach unijnej gospodarki rybnej była znacznie słabsza – zarówno wielkość produkcji polskiego rybołówstwa, jak i konsumpcji produktów rybnych w Polsce kształtowały się znacznie poniżej średniej dla wszystkich krajów UE-27 (por. tabela 10).
Podsumowanie
Z przedstawionych rozważań wynika, że w warunkach integracji i obo-wiązywania regulacji Wspólnej Polityki Rybackiej tendencje rozwoju polskiego sektora rybnego były pozytywne. W badanym okresie zwiększył się udział Polski we wszystkich dziedzinach unijnej gospodarki rybnej, a dodatkowo Polska wyka-zywała przewagę komparatywną i konkurencyjną w towarach rybnych.
Zjawiska te zasługują na szczególne podkreślenie w kontekście obniżania się wielkości polskich połowów i akwakultury, wskazują bowiem na kontynuację zapoczątkowanego już w latach 90. ubiegłego wieku procesu uniezależniania się rozwoju polskiego sektora rybnego od możliwości produkcyjnych krajowego rybo-łówstwa. Oznacza to także budowanie przewagi komparatywnej i konkurencyjnej polskiego sektora rybnego na fundamencie nowych źródeł (innych niż tradycyjna przewaga w zasobach naturalnych), takich jak różnice w zasobach pracy, bliskość źródeł zaopatrzenia w surowiec rybny i źródeł zbytu produktów rybnych, dobrze rozwinięte przetwórstwo rybne na lądzie, różnice technologii itd.
W kreowaniu tych nowych przewag bardzo ważną, a może nawet najważ-niejszą rolę odgrywały korzyści integracji Polski z UE w postaci m.in. dostępu do unijnych funduszy oraz zniesienia barier w przepływie towarów i kapitału.
Literatura
Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat/.
Facts and Figures on the common Fisheries policy. Basic statistical data, European
Facts and Figures on the cFp. Basic data on the common Fisheries policy, European
Commission, Luxembourg 2010.
Facts and Figures on the common Fisheries policy. Basic statistical data, European
Commission, Luxembourg 2012.
Faostat, FAO Statistical Database, http://faostat.fao.org/.
Fishstatj: universal software for Fishery statistical time series, FAO 2011, http://
www.fao.org/fishery/statistics/ software /fishstatj/en.
Knap R., kierunki i czynniki przekształceń w polskim przetwórstwie rybnym w latach
dzie-więćdziesiątych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2002, nr 333.
Knap R., światowy handel rybami i produktami rybnymi. teoretyczne przesłanki
i realne uwarunkowania rozwoju w świetle teorii handlu międzynarodowego,
WN US, Szczecin 2011.
Misala J., współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki
ekono-micznej, Wyd. SGH, Warszawa 2001.
Misala J., międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej, PWE, Warszawa 2011.
rocznik statystyczny gospodarki morskiej, GUS, Warszawa–Szczecin (różne roczniki).
Rynarzewski T., Zielińska-Głębocka A., międzynarodowe stosunki gospodarcze. teoria
wymiany i polityki handlu międzynarodowego, PWN, Warszawa 2006.
Sieggel E., international competitiveness and comparative advantage: a survey and
a proposal for measurement, CESifo Venice Summer Institute 2007.
THE ROLE OF POLAND IN THE EUROPEAN UNION FISHERIES ECONOMY Abstract
This paper presents the trend of development of the Polish fisheries sector to the EU in the period 2004–2012. The purpose of this article was to define the role of Poland in the EU fisheries economy and assessment of international competitiveness of Polish fisheries sector. The analysis shows that in the period of membership in the EU, the share of Poland in the Union production, processing, consumption and trade in fish products has increased. The increase in market share and development of the revealed comparative advantage index show an improvement in the international competitiveness of Polish fisheries sector.
Keywords: fisheries economy, international competitiveness, European Union
