Kronika Instytutu Historii Sztuki UJ za rok 2013

Kronika

Instytutu Historii Sztuki UJ

za rok 2013

modus

prace z historii sztuki

xiv, 2014

Rok 2013 OPRACOWAŁ

ANDRZEJ

Zmiany struktury, personalia BETLEJ

• 13 maja Rektor UJ powołał Zakład Dziejów Myśli o Sztuce i Metodologii Hi- storii Sztuki (w miejsce Zakładu Studiów Miejskich). Kierownikiem zakładu został prof. dr hab. Wojciech Bałus.

• 1 czerwca na mocy decyzji Rektora UJ w Zakładzie Historii Sztuki Średnio- wiecznej powołano Pracownię Studiów nad Architekturą i Sztuką Wczesno- średniowieczną. Kierownikiem pracowni została dr hab. Teresa Rodzińska-

- Chorąży.

• Od 1 listopada w Zakładzie Dziejów Myśli o Sztuce i Metodologii Historii

Sztuki zatrudniono na stanowisku asystenta dr Magdalenę Kunińską.

• 12 listopada na mocy decyzji Rektora UJ powołano do istnienia jako jednostkę pomocniczą Fototekę Instytutu Historii Sztuki UJ. W ten sposób formalnie usankcjonowano istnienie zbiorów fotograficznych funkcjonujących od po- czątku istnienia Instytutu. Na kierownika Fototeki został oficjalnie powołany dr Wojciech Walanus.

• W roku 2013, w ramach realizacji programu inwentaryzacji dziewiętnasto- wiecznych witraży w Małopolsce, zatrudniono mgr Irenę Buchenfeld-Kamiń- ską oraz mgr. Mikołaja Golenię.

• Prof. dr hab. Wojciech Bałus został redaktorem naczelnym czasopisma Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności „Folia Historiae Artium”.

Wyróżnienia

• 31 maja odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody Lednickiego Orła Piastow- skiego emerytowanej Profesor Instytutu Klementynie Żurowskiej.

• Na wniosek Collegium Artium Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski przyznał emerytowanemu Profesorowi Instytutu Jerzemu Gadomskiemu złoty medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis. Wręczenie

1. Medal Instytutu Historii Sztuki UJ. Fot. Wojciech Walanus

odznaczenia nastąpiło 11 października 2013 r. w domu wyróżnionego przez Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Małgorzatę

^ Omilanowską.

• ramach VI edycji Nagrody Województwa Małopolskiego „Ars Quaerendi” za wybitne działania na rzecz rozwoju i promocji kultury nagrodzeni zostali dr hab. Andrzej Betlej oraz mgr Agata Dworzak.

• 22 listopada Rada Naukowa Instytutu Historii Sztuki UJ usta- nowiła honorowe wyróżnienie „Medal Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego”.

• 25 listopada mgr Piotr Pajor otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa w kategorii „Wyróżnienie za najlepszą pracę dyplomową”, za pracę magi- sterską Przemiany koncepcji układu przestrzennego katedry krakowskiej w latach 1305-1364, napisaną pod kierunkiem dr. hab. Marka Walczaka.

30 listopada odbyła się uroczystość wręczenia Medalu Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (il. 1) emerytowanym pracownikom Instytutu:

Pani Profesor Klementynie Żurowskiej oraz Panu Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi. Trzeci z Wyróżnionych, Profesor Jerzy Gadomski, ze względu na stan zdrowia, otrzymał medal w domu.

30 listopada odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody im. Mariana Soko- łowskiego za najlepszą pracę z historii sztuki obronioną na uczelniach kra- kowskich, połączona z uroczystą graduacją magistrów Instytutu. Pierwszym laureatem Nagrody została mgr Joanna Utzig za pracę Czternastowieczne witraże w kościele katedralnym p.w. Wniebowzięcia NMP we Włocławku. Wy- brane zagadnienia formy i treści, napisaną pod kierunkiem dr. hab. Marka Walczaka.

Wydarzenia

• Stworzono nową stronę internetową Instytutu oraz czasopisma „Modus. Prace z Historii Sztuki”.

• W dniach 18-20 kwietnia 2013 r. Instytut wraz z Instytutem Historycznym UW oraz Kołem Naukowym Studentów Historii Sztuki UJ zorganizował

ogólnopolską konferencję naukową Patronat artystyczny Jagiellonów (il. 2).

Referaty wygłosili: Przemysław Mrozowski (Warszawa), Wizerunek króla w systemie reprezentacji władzy, Mateusz Grzęda (Kraków), Głowy Wawel- skie: znaczenie i oddziaływanie; Anna Wyszyńska (Kraków), Jagiellonowie a XVI-wieczna moda europejska. Strój jako element kreowania wizerunku władcy na przedstawieniach z epoki; Zenon Piech (Kraków), Herby jagiel- lońskie jako znaki fundacji, donacji i własności oraz nośniki treści ideowych;

Krzysztof Czyżewski (Kraków), Fundacje Jagiellonów w skarbcu katedry na Wawelu; Tomasz Olszacki (Łódź), Fundacje rezydencjonalno-obronne z okresu panowania Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły: zarys problematyki;

Jerzy Serafin (Wrocław), Pałac królewski na zamku w Szydłowie i jego wystrój kamieniarski: domniemana fundacja pierwszego z Jagiellonów i zapomniany epizod z dziejów gotyku w Polsce; Piotr Pajor (Kraków), Kościół Bożego Ciała w Poznaniu i zagadnienie działalności fundacyjnej Władysława Jagiełły; Mał- gorzata Smorąg Różycka (Kraków), Królowa Anna Cylejska - zapomniana patronka malowideł w katedrze sandomierskiej; Marcin Walkowiak (Poznań),

Czy miecz anioła ze sceny Zaśnięcia Marii w prezbiterium sandomierskiej katedry może mieć związek z koronacyjnym Szczerbcem?; Marek Walczak (Kraków), Portret konny Władysława Jagiełły w kaplicy zamkowej w Lublinie;

Marek Janicki (Warszawa), Kwestia datowania nagrobka Władysława Jagiełły a polityczno-dynastyczne przesłanki sformułowania programu pomnika. Pró- ba reasumpcji najważniejszych poglądów i rozszerzenia kontekstu rozważań;

Helena Hryszko (Warszawa), Tkaniny grobowe Kazimierza Jagiellończyka

i Zofii Holszańskiej; Marcin Szyma (Kraków), Architektura kaplic Trójcy

Świętej i Krzyża Świętego przy katedrze na Wawelu; Dobrosława Horzela (Kraków), Retabula kaplic Trójcy Świętej i Krzyża Świętego w katedrze krakow- skiej w kontekście pytań o „sztukę dworską” Jagiellonów; Magdalena Łanuszka (Kraków), Skrzydła tryptyku Matki Boskiej Bolesnej w kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu - niderlandyżujące dzieło fundacji Jagiellonów; Tanita Ciesiel- ska (Kraków), Srebrna nastawa ołtarzowa kaplicy Zygmuntówskiej - uwagi o technice wykonania i interpretacja na tle argentariów Zygmunta 7; Marcin Fabiański (Kraków), Dlaczego Jagiellonowie ufundowali nowy pałac na Wa- welu?; Tomasz Torbus (Gdańsk), Architekci renesansowego zamku na Wawelu w świetle nowych badań; Tomasz Ratajczak (Poznań), Co wiemy o układzie funkcjonalnym rezydencji wawelskiej w czasach ostatnich Jagiellonów?; Ag- nieszka Januszek-Sieradzka (Lublin), Wydatki króla Zygmunta Augusta na działalność budowlaną w latach 1548-1551; Magdalena Piwocka (Kraków), Arrasy króla Zygmunta Augusta.

4 czerwca odbył się gościnny wykład prof. Jean-Marie Guillouet (Departe- ment Histoire de 1’Art et Archeologie, Universite de Nantes) zatytułowany Artistic Interchanges and Transferts in Gothic Europę. Circulations of Artists, Resementisation of Forms and Reąualifications of Know-Hows.

11 czerwca odbyła się promocja książki Dobrosławy Horzeli, Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce około 1440-1477, będącej pierwszym tomem

2. Ogólnopolska konfe- rencja naukowa Patronat artystyczny Jagiellonów zor- ganizowana przez Instytut Historii Sztuki UJ, Instytut Historyczny UW oraz Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ w dniach 18-20 kwietnia 2013 r.

Fot. Sławomir Kasper

nowej serii wydawniczej „Studia z Historii Sztuki Średniowiecznej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Podczas spotkania autorka książki przedstawiła główne wątki badawcze rozprawy, a dr hab. Marek Wal- czak, redaktor serii, zaprezentował nową inicjatywę wydawniczą. Odbyła się również dyskusja nad kondycją polskiej mediewistyki artystycznej.

12 czerwca miał miejsce gościnny wykład prof. dr. Petera Kurmanna zatytu- łowany Autoritdt in Stein und Glas. Kirchliche Herrschaft und Heilsvermittlung in der Gotik des 13. Jahrhunderts.

W okresie wakacyjnym dokonano remontu sali wykładowej nr 8, zainstalo- wano w niej na stałe rzutnik multimedialny oraz nowe oświetlenie. Przepro- wadzono remont Sali im. Karola i Karoliny Lanckorońskich oraz sali nr 40, w której obecnie eksponowane są odlewy gipsowe z historycznej kolekcji Gabinetu Historii Sztuki (ze zbiorów Instytutu oraz wypożyczone z Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego). Uzupełniono również zaplecze magazynowe Biblioteki.

W dniach 29 września-i października przy współpracy z Instytutem odby- wała się ostatnia część XLVI Międzynarodowego Kongresu Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (tzw. Postkongres), przygotowany przez dr. hab. Andrzeja Szczerskiego, Prezesa Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Kry- tyki Artystycznej (AICA).

W dniach 10-13 października odbył się I Kongres Studentów i Doktorantów Historii Sztuki. Obrady otworzyło wystąpienie prof. dr. hab. Piotra Skubi- szewskiego zatytułowane Moja historia sztuki, które zostało opublikowane w niniejszym tomie.

W dniach 11-12 października miała miejsce konferencja metodologiczna poświęcona programom studiów, w której wzięli udział wszyscy dyrektorzy i wicedyrektorzy instytutów historii sztuki w Polsce. Powołano Konferencję Dyrektorów, pierwszym przewodniczącym został dr hab. Andrzej Betlej.

15 listopada odbyła się uroczystość jubileuszowa z okazji czterdziestolecia pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim Profesora Tomasza Gryglewicza. Spotkanie było okazją do podsumowania dotychczasowej działalności Profesora w In- stytucie, gdzie prowadził badania, wychował liczne grono uczniów i pełnił funkcje kierownicze.

18 listopada w Instytucie odbyła się konferencja naukowa, Sztuka w kręgu za- konów mendykanckich w okresie nowożytnym, dedykowana pamięci zmarłego w roku 2012 o. Adama Błachuta OFM, współorganizowana wraz z Instytutem Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Katedrą Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego oraz Prowincją Matki Bo- żej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych - Reformatów. Referaty wygłosili:

Kazimierz Kuczman (Kraków), Ojciec Adam Błachut. Człowiek posługi, pracy i przyjaźni; Magdalena Piwocka (Kraków), Kilka słów o działalności Ojca Adama Błachuta w sprawach sztuki w zakonie Franciszkanów - Reformatów;

Zbigniew Bania (Warszawa), „(...) pro sua comoditate et recollectione certa habitacula” - po co księciu Krzysztofowi Zbaraskiemu cele w klasztorze Re- formatów w Solcu; Piotr Gryglewski (Łódź), Prostota i inwencja. Świątynie franciszkańskie w nowożytnym krajobrazie architektonicznym Polski Środko- wej; Ewa Kubiak (Łódź), Świątynie franciszkańskie i jezuickie w badaniach

nad architekturą kolonialną Ameryki Południowej; Andrzej Witko (Kraków), 3. uroczystość graduacji Francisca de Zurbardna i Francisca de Herrery St. cykl obrazów św. Bonawen- mas|Strow lnstytutu- tury z sewilskiego kościoła Franciszkanów; Juliusz Chrościcki (Warszawa),

Uroczystości pogrzebowe Sobieskich w kościele Kapucynów w Warszawie; Ma- ria Kałamajska-Saeed (Warszawa), Kościół Reformatów w Żytomierzu; Piotr Ługowski (Warszawa), Kilka uwag na temat kościoła Reformatów w Siennicy;

Dariusz Nowacki (Kraków), O srebrnym pucharze w Bazylice Grobu Bożego w Jerozolimie; Magdalena Ozga (Kraków), Paramenty liturgiczne z kościoła reformackiego w Białej Podlaskiej; Andrzej Betlej (Kraków), „Stare tarnowskich ołtarzów abrysy”; Irena Rolska (Lublin), Wyposażenie kościoła Franciszkanów w Stężycy; Janina Dzik (Kraków), Cykl Vita Seraphici Patriarchae Francisci Ord. FF. Min. Inclyti Fundatoris braci Klauberów i jego recepcja w malarstwie zakonnego malarza Dydaka Bataryny; Robert Mirończuk (Siedlce), Rzymski kościół kapucyński i jego związki z Podlasiem.

27 listopada odbyła się promocja drugiego tomu serii wydawniczej „Skarby Fototeki Instytutu Historii Sztuki UJ” pod redakcją dr. Wojciecha Walanusa, zatytułowanego Sztuka na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Fotografie z XIX wieku. Promocji towarzyszył wernisaż wystawy fotografii zatytułowa- nej „Na kresach wileńskiego baroku”, ze zbiorów absolwenta Instytutu, Pana Jakuba Kotowicza, przygotowanej we współpracy z Galerią „Przypis” Instytutu Sztuki PAN.

30 listopada po raz pierwszy w historii Instytutu, w obecności dziekana Wy- działu Flistorycznego UJ, prof. dr. hab. Jana Święcha, odbyła się uroczysta promocja - graduacja - magistrantów, którzy ukończyli studia w roku aka- demickim 2012/2013 (il. 3).

W roku 2013 w ramach konkursów Narodowego Centrum Nauki „Prelu- dium” oraz „Etiuda” mgr Mateusz Grzęda otrzymał granty na realizację pro- jektów badawczych dotyczących początków portretu w Europie Środkowej

(ok. 1350-1430).

Prace doktorskie i magisterskie

Prace doktorskie obronione

• (Promotor dr hab. Maria Hussakowska-Szyszko) Wojciech Szymański, Postmi- nimalizm w sztukach wizualnych w latach 1985-2000. Artyści wobec dziedzictwa minimalizmu. Felix Gonzalez-Torres, Roni Horn, Derek Jarman.

• (Promotor prof. dr hab. Piotr Krasny) Kinga Blaschke, Obraz sztuki średnio- wiecznej w nowożytnym piśmiennictwie polskim.

• (Promotor dr hab. Marek Zgórniak) Agata Wójcik, Stanisław Chlebowski

„Nadworny Farbiarz Jego Sułtańskiej Mości”. Życie i twórczość.

Prace magisterskie obronione

• (Promotor prof. dr hab. Wojciech Bałus) Wiktoria Kozioł, Film Artura Żmijew- skiego „Oni”. O tym jak nie uprawiać polityki. - Marta Świetlik, Ciało i miasto

w filmie Joanny Rajko w skiej „Bor n in Berlin”.

• (Promotor dr hab. Andrzej Betlej) Agata Dworzak, Fabrica ecclesiae Sando- miriensis. Modernizacja wnętrza kolegiaty sandomierskich w latach 1708-1/91 w świetle źródeł archiwalnych. - Agnieszka Piotrowska, Ornament akanto- wy w wyposażeniu i wystroju krakowskich wnętrz sakralnych. - Aleksandra Poźniak, Siedemnastowieczne sukienki metalowe na obrazach maryjnych w Kra- kowie. - Aleksander Stankiewicz, Funkcje propagandowe fundacji artystycznych

Wielopolskich w XVIII wieku.

• (Promotor prof. dr hab. Tomasz Gryglewicz) Elżbieta Bieracka, Leszek Dut- ka. Analiza twórczości krakowskiego artysty plastyka. - Katarzyna Czerwiec, Drukarski stół montażowy na matematycznej siatce - typografia polskich współ- czesnych magazynów ilustrowanych z lat 2000-2013. - Katarzyna Kania, Miej- sce współczesnych form sztuki w Internecie. Sztuka Internetu wobec tradycji artystycznej. - Marek Obara, Fundacje i kolekcje dzieł sztuki zakładane przez domy mody. - Zuzanna Sroka, Strategia ironicznego dystansu w twórczości Jacka Sroki. - Agnieszka Stopyra, Różne sposoby ekspresji ciała w sztukach plastycznych polskich artystek działających w obrębie sztuki krytycznej. - Mi- chalina Wąsik, Modernizm w twórczości Vanessy Bell i zmiany w sposobie jego percepcji. - Eriko Yamaki, Oddziaływanie Andrzeja Wróblewskiego na polskie malarstwo figuratywne w drugiej połowie XX wieku i na początku XXI wieku.

• (Promotor dr hab. Maria Hussakowska-Szyszko) Anna Bartosiewicz, Cenzura sztuki w Polsce po roku 1989.

• (Promotor prof. dr hab. Piotr Krasny) Justyna Duda, Patronat artystyczny Iza- beli Kastylijskiej w sztuce. Między mecenatem, propagandą a pobożnością. - Ewa Fedczyszyn, Dekoracja sgrafittowa z roku 1551 w kościele św. Jadwigi w Gryfowie Śląskim a problem kształtowania się ikonografii luterańskiej. - Maria Staniszew- ska, Kaplica Matki Boskiej Karmelitańskiejprzy kościele we Frydmanie. Geneza form i ikonografia wystroju wnętrza.

• (Promotor dr hab. Małgorzata Smorąg Różycka) Anita Kunikowska, Prawo- sławna architektura cerkiewna w guberni piotrkowskiej (1867-1914). - Halsz- ka Paszkowska, Juliusz Makarewicz (1854-1936). Konserwacja bizantyńskich malowideł ściennych w Polsce. - Joanna Trznadel, Genealogia rodu Nemanji- ciów w cerkiewnym malarstwie monumentalnym w Królestwie Serbii od XII do XIV wieku.

• (Promotor dr hab. Andrzej Szczerski) Joanna Amrozi, Interpretacje tradycyj- nych technik fotograficznych we współczesnej polskiej fotografii. - Jan Cieślak, Architektura Dźwięku. - Magdalena Harasiewicz, Redefinicja tożsamości na- rodu hiszpańskiego. Fotografia Jose Ortiza-Echague (1883-1980) i Pokolenia 98’. - Aleksandra Idler, Propaganda wizualna COP 1936-1939. - Wiktoria Kałwak, Eksperymenty z tekstem wizualnym w polskiej książce artystycznej po 2000 roku. - Małgorzata Makara, Sztuka aktywistów podziemnej „Solidarno- ści”. Znaczki i plakaty opozycyjne z lat osiemdziesiątych XX wieku. - Bożena Sobucka, Projektowanie dla dzieci w PRL-u.

• (Promotor dr hab. Marek Walczak) Urszula Dobisz, Reliefy odkryte w wieży katedry w Nidaros i rzeźba kamienna regionu Trodelag w Norwegii w latach około 1066-1153. ~ Justyna Łuczyńska, Rękopis Revelationes Sanctae Brigittae (ok. 1377) w Bibliotece Narodowej w Warszawie, sygn. II3310. - Joanna Wszołek, Dekoracja malarska rękopisu Ms. Czart 3121. - Joanna Utzig, Witraże w kościele katedralnym p.w. Wniebowzięcia NMP we Włocławku. Wybrane zagadnienia formy i treści. - Bartosz Zarębski, Architektura i wystrój malarski trzynasto-

wiecznych kapitularzy cysterskich z terenów historycznej Małopolski.

• (Promotor dr hab. Marek Zgórniak) Renata Bielańska, Meble w stylu podhalań- skim Stanisława Barabasza. - Jolanta Bobala, Włodzimierz Błocki (1885-1920).

Życie i twórczość. - Maria Jastrzębska, Międzywojenna architektura domów profesorskich i akademickich związanych z Uniwersytetem Jagiellońskim. - Ka-

tarzyna Lechowicz, Recepcja twórczości Konrada Krzyżanowskiego w krytyce artystycznej pierwszej połowy XX wieku. - Anna Matejska, Pejzaże włoskie malarzy okresu Młodej Polski. - Katarzyna Stachecka, Ks. Eustachy Skrochowski jako krytyk sztuki. - Kamila Twardowska, Twórczość architekta Fryderyka Ta- daniera (1892-1960). - Marta Witoń, Obrazy samobójstwa w malarstwie polskim XIX wieku. - Olga Zdebik, Malarstwo obce w „Wędrowcu” Artura Gruszeckiego

(1884-1887) na tle innych ilustrowanych czasopism warszawskich.

Przewody doktorskie otwarte

• (Promotor prof. dr hab. Marcin Fabiański) Anna Lebensztejn, Rozkoszne wi- doki czy dzikie krainy. Pejzaż w europejskim piśmiennictwie o sztuce od XV do początku XVIII wieku.

• (Promotor dr hab. Maria Hussakowska-Szyszko) Monika Nowak, Biografia artystyczna Marii Werden. Tropy z Muzeum Polskiego w Ameryce.

• (Promotor dr hab. Andrzej Szczerski) Krystyna Czerni, „Ikona nieoswojona” - koncepcja sztuki sakralnej Jerzego Nowosielskiego na przykładzie projektów i realizacji do cerkwi grecko-katolickiej. - Helena Postawka-Lech, Sztuka i ar- chitektura na granicach II Rzeczypospolitej. - Jerzy Wowczak, Jan Sas Zubrzycki (1860-1935) - architekt, historyk i teoretyk architektury.

• (Promotor dr hab. Marek Walczak) Mateusz Grzęda, Początki portretu w Eu- ropie Środkowej od około 1350 do 1430. - Zoltan Gyalokay, Małopolsko-spiskie rzeźby Marii z Dzieciątkiem z pierwszej połowy XIV wieku. Studia nad recepcją form francuskiej rzeźby.

• (Promotor dr hab. Marek Zgórniak) Weronika Grzesiak, Modernistyczna

architektura uzdrowisk w rejonie Karpat Wschodnich (województwa lwowskie i stanisławowskie).