Kwartalnik Geologiczny, t. 32, nr 2, 1988 r., str. 301- 329
Wadaw RYKA
Dzialalnosc Instytutu Geologicznego w latach 1981 -1985
WST~P
D::ialalno.l;/ Instytutu Ge%giC::llego H' /lllllCh 1981 - 1985 .lest kontynuacl'.!
podobnych sprawozdanz pi~cioletnich okresow, zainicjowanych przez prof. R.
Osik~ na bmach Kwarta/nika Ge%gic::nego nr 4 z 1971 r.
W 1985 r. nastqpily wazne dla Instytutu Geologicznego wydarzenia organiza- cyjne. Ustawq z dnia 12 listopada 1985 r. (Dz.U. nr 50, poz, 262) Sejm Polskiel
Rzeczypospolitej Ludowej rozwiqzal Centralny Urzqd Geologii i podporzqd,kowal PanstWOWq Sluzb~ Geologicznq nowoutworzonemu Ministerstwu Ochrony Srodo-
\\iska i Zasobow Naturalnych. W ministerstwie utworzono 16 departamento\\.
\\ tym trzy geologiczne: Departament Badan Geologicznych, Departament Gospo- darki i Ochrony Kopalin oraz Departament Realizacji i Nadzoru Prac Geolo- gicznych. Departamentami geologicznymi k~erowal podsekretarz stanu. a jednoczes- nie Glowny Geolog Kraju. Instytut Geologiczny wraz z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Instytutem Ochrony Srodowiska, Osrodkiem Badawczo- -Rozwojowym Techniki Geologicznej oraz Wydawnictwami Geologicznymi wlq- czono do Departamentu Nauki i Planowania. W wyniku zmian organizacyjnych ministerstwa w lutym 1986 r. Instytut Geologiczny wraz z Osrodkiem Badawczo- -Rozwojowym Techniki Geologicznej podporzqdkowano Glownemu Geologowi Kra.iu.
ORGANIZACJA INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO
W latach 1981 -1985 zmiany organizacyjne Instytutu byly niewielkie. Zaklad' Ekonomiki Zasobow Zloz
i
Prac Geologicznych polqczono z Zakladem Geologii i Prognoz Surowcowych Swiata i utworzono Zaklad Geologii Gospodarcze.l.Ponadto powstal Zaklad Geochemii i Chemii Analitycznej w wyniku pOlqczenia
302 Wadaw Ryka
('cntralncgn Laboratorium Chcmicznego i Technologicznego z pracowniami gcochemic/nymi Zakladll Petrografii, Mineralogii i Geochemii. przy czym tcn ostatni przemianowano na ZakJad Petrografii i Mineralogii. Utworzono Dzial Wspolpracy z Zagranic(!.
W dnill 31 grudnia 1985 I'. schemat organizacyjny Instytutu Geologicznego {fig. 2) pr;:edstawial si~ nast~pu.i(!Co. W Instytucie Geologicznym w Warszawie dzialalo 16 zakladow naukowych. 2 osrodki centralne i 8 dzialow. W pi~cill od- d/ialach rcgionalnych (w Kielcach. Krakowie. Sopocie. Sosnowcll i we Wrocla-
\\iu)jest 10 zakladow naukowych i dwie samodzielne pracownie (w Luhlinie i Szczc- cinie).
W Iistopadzie 1985 I'. zakOJ:1czono budow~ budynku laboratoryjno-biurowcgo
\\ Sopocie (fig. 3) 0 powierzchni uzytkowej 1140 m':. a takze magazynow rdzcni wiertniczych w Sosnowcu (1985 1'.) i Kielnikach (1984 1'.). Trwa rozhudowa po- mieszczdl magazynowych w Szurpilach. gdzie do uzytku pracownikow oddano domek gospodarczy (1985 1'.). Instytut Geologiczny ma 12 magazynow wlasnych oraz 8 magazynow dzierzawionych 0 l(!cznej powierzchni ok. 26 tys. m':. nie Iic/ .. ~c
placow magazynowych (fig. 4). W magazynach mieszczC! si~ rdzenic / ponad I I 200 otworo\\ \\ icrtniczych w prawie pol miJiona skrzynkach.
KADRA INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO
Pod koniec 1':>85 r. Instytut Geologiczny zatrudnial 1099 pracownikow (10 15 pelnych ctatow). W stosunku do 1980 I'. liczha pracownikow zmniejszyla si~ 0 76.
powi~kS/yla si~ natomiast Iiczha pracownikow w niepelnym wymiarze god/in pracy z 76 do 143. W latach 1981 - 1985 zaznaczyl si~ wyrazny spadek /atrudnienia (tab. I) ro/pocz~ty w 1978 I'. i osiC!gaj(!cy punkt krytyczny w 1984 r. ( 1081 pracow- nikow). \\' ostatnim dniu 1985 r. pracownicy dzialalnosci podstawowcj stanO\\ili 79.8° ... administracyino-hiurowej 9,6°" i obslugi 10.6°w Zmnic.ls/cnic liczhy pra- cownihm nic powodowalo zasadniczej zmian]" proporcji zatrudnienia wcdlug stano\\ isk (tab. 2).
W III tach 1981 - 1985 pracownicy Instytutu Geologicznego ot r/ymali nast~pu
.i(!ce nominaqe: I - profesora zwyczajnego. 8 - profesora I1CH.iZ\\·yczajnego. 7 doktora habilitowanego. 22 - doktora. 7 - docenta (4 z tytlllcm naukO\\ym doktora habilitowanego. 3 z tytulem doktora). 26 - adiunkta. -l-l - stars/cgn asystenta i -l7 - asystenta.
W Instytucie Geologicznym prowadzono dzialania zmierzaj,~cc do pod\\ yj- szenia kwalirikacji, w tym wieloletnie kllrsy j~zykow obcych. spcclalistycznc \\ y- klady. kllrs nallki zarz(!dzania i inne. Pracownicy Instytutu kierowani sc! rownici na kursy i szkolenia organizowane przez inne jednostki.
Instytut Geologiczny uczestniczyl w badaniach prowadzonych w ramach RWPG.
prowadzil stal(! dwustronn(! wspolprac~ z Bulgari(!. Czechoslow<.\c.iC!. FraI1LJ"~' Hiszpani,~. JlIgoslawi(!, NRD. W~grami i ze ZwiC!zkiem Radzicckim. Ponadto lItrzymy\\al kontakty naukowe i wsp6JpracowaJ z Australi(!. AlistriC!. Belgi,~.
BrazyliC!. DaniC!. Finlandi(!, Holandi(!. IslandiC!. Kanad(!. Meksykicm. Norwcgi,!.
RFN, Rumuni,!. Stanami Zjednoczonymi. SzwajcariC!. SzwecjC! i \\'iclkC! Brytani .. !.
~a kongrcsy. sympozja. konrcrenqe. konsultacje i wspolne hadania wyiechalo za granict; 5()4 pracownikow. w tej liczhie II na stypendia i staze nallkowe do Francli.
RFN, \\'Ioch i Szwecji.
W dniach 5 - 10 wrzeSnia 1985 r. odhyl si~ w Krakowie XIII Kongrcs Karpacko-
Dziala1nosc IG w 1atach 1981 - 1985
"'\<:"
"
,
'\'"
'~~
~ '\'''-
Fig, I, Instytut Geologiczny w Warszawie Buldings or the Geological Institute in Warsaw
303
-Balkanskiej Asocjacji Geologicznej, zorganizowany przez Instytut Geologic/ny przy wsp6ludziale Polskiej Akademii Nauk i Akademii G6rniczo-Hutniczej, W kongresie uczestniczylo 414 os6b, w tym 253 z zagranicy. Instytut Geologiczny /.organizowal ponadto 9 konferencji naukowych i II sympozj6w z udzialem gosci krajowych i zagranicznych, 15 sesji naukowych oraz 710 posiedzen naukowych.
na kt6rych wygloszono 715 referat6w.
Szeroko rozwini~to wsp61prac~ naukow:t z licznymi instytucjami krajowymi.
Polsk:t Akademi:t Nauk, wyzszymi uczelniami, przedsi~biorstwami Panstwowej Sluzby Geologicznej, instytutami i zakladami resortowymi (ZGNiG Geonafta.
Petrobaltic) oraz towarzystwami naukowymi i wielu innymi.
PLANY BADAN I WARUNKI ICH REALIZACJI
Podstawq dzialalnosci Instytutu Geologicznego w latach I ()g I - 1985 byl 5-letni plan prac naukowo-badawczych zatwierdzony przez Centralny Urzqd Geologii. Plan dzialalnosci zostal zaktualizowany w 1982 r. i ponownie uzupel- niony w 1 ()85 r. Najwi~kszy udzial w planie naukowo-badawczym miala tematyka resortowa. W jej ramach zrealizowano ponad 640 zadan, finansowanych na podsta- wie um6w lawartych mi~dzy Instytutem Geologicznym i Centralnym Urz~dem Geologii. W okresie sprawozdawczym zakonczono 5 temat6w w~zlowych oral 6 rzqdowych. Ponadto tematyka naukowo-badawcza byla realizowana w tema-
304 Wadaw Ryka
RADA
PRACDWNlClA
H
KDLEGIUM~
DYREKTORH
RADA NAUKOWAI z A 5 T E, P C Y D Y R E 11 T 0 R A dis
Geologh z toi surowco w
I
Geologil reglonalne) mlneralnych 1 prognoz I badan podstawowych surowcowychOzla-f Spraw 6eologll Raz 6eologll Regional-
f- nej Obszardw
PracownlCz Rud Metah >- Pia fformo wych
Ozial Wspotpracy f- >- 6eologll ltoz c::J Geofmjkl
z Zagramcq Ropy I Gazu
Sf ra tfjgrafu,
I Gt6wny f(Sl(;gowlj f- Oeologll Rdz « Tektonik I
c::J Wftgla Brunatnego i PaleogeografII t-..\.j
ZaA{ad Publlkacp ' - Geolog/i lIdi
Petrografll
Map i Tekstow Surowcow
1 Minera logll Ska!nych
« :::c
Centralne Archlwum _ Geologl/ Rdz
Zdjf;C i Map Surowcow
Geologlczne :
Chemlcznych « Geologl cznych Centralny Osrodek -\J
informacjl Naukowej,_ Geologll
.
N Fotogeologll ieehmcznej 1 EAono- Gospodaf1czej
mlcznej
::x:: Geochemu I Chemii
Anatdycznej I
« Hydf1ogeologii DOOZfAt. KARPACK/
I Geologli I Xf1ak6w
/nzYl7lersklej I N
,DODZfAt
r
InformafyklGDRNOSL!1,SKf
>- Ge%g/l ReglOnalnej
Sosnowlec c::J i Badan Podstawo-
""
wych f<arpat DODZIAtI
-'J Geo{ogli ztoi Geoloqu ReglDnalnej SW!I~TOXRZYSKI :::c
>-
1 Badan Podstawo· '--- « Surowcaw Mmera{-
a f<ielce N nych f(arpat
'"
wych G.S/qsKa-\J
::t: !to? Wegla
« f<amlennego Geologil ReglDnalne;
y
OOOZIAt GEOLOGI!N >- i Badan Podstawo-
1 Cl wych Gar. SWlefokrz MORZA
I
Pracowolo Geologll « SopotZ(01 LlW -'J
Oeologll Zto? SUf10W·
w Lubl/me ::t: cow Mtneralnych
!
PracownlQ Geologll ) \« Wybrzeza MorSH/ego
N Gar SWlfjtokrzysAlch .. Szezec/me
Fig. 2. Schema! organizacYJllY Instytutu Geologicznego Organization chart of the Geological Institute
I
Adminlstraeyjno- - ekonomlcznych
DZlQf Planowanta
>- i Kordynacjl Flnansowo-
..\J KSlf;gowy
Ad ml mstrajno-
""
- Gospodarczy' -
--
laopafrzente N GiownegoMeehanlXD Cl Transportu
DzlO{y Ekonomlczno - Techntczne Od dzia-
{ow Zamlejscowych
I
ODDl/A/:. DOLNOSLA,SXI Wrocfaw
>- Geologll ReglOnalnej c::J Badan Podstawo-
'"
wych Sudefow-'J
::t: Geo/091/ ZtDZ
'"
Surowcow Mlnera-N Inych Sudetdw
~~
Morza Battycklego Ge%gll-\J Geologll Z(o:: Surowcaw
~ Mlnerolnych Akwenow N Morsklch 1 Oceantcznych
tach i zadaniach wlasnych Instytutu oraz opracowaniach i ekspertyzach w rarnach urn ow zawieranych ze zleceniodawcarni gospodarki uspolecznionei.
Dzialalnosc IG w latach 1981-1985
Fig. ). Oddzial Geologii Morza w Sopocie Department of Marine Geology in SOPO!
305
Aktualizacw planu badan geologicznych na lata 19S3 - 19S5 pov,i;yano z Zl\-
lozeniami programowymi do 1990 r.. zawartymi w opracowaniach .. Gk)\\ne proble- my poszukiwan geologicznych w Polsce w latach 19S3 - 1990" onll .. GI6w!)l' prohlemy badawcze tnstytutu Geologicznego do roku 1990". zatwierdzonymi 17 listopada 1982 r. przez Geologicznq Rad~ Programowq Centralnl'go Urz~dll Geologii. Dzialalnosc I nstytutu Geologicznego w 1982 r. hyla kont rolowana przez Ministerstwo Nauki. Szkolnictwa Wyzszego i Techniki (Raport 1 analizy i oceny dzialalnoS<.:i Instytutu Geologicznego w Warszawie za lata 1977 19S I).
w 19S3 r. - przez Centralny Urzqd Geologii (Ocena i kierunki rozwojll prac badaw- czych Instytutu Geologicznego w latach 1976-1982) i w 19S5 r. rowniez przez ten sam urz<!d (Uwagi i refleksje wynikajqce ze spotkan i rozm6w odhytych w czasie od 19.09. do S .11. I 9SS r. z poszczegolnymi zakladami Instytutll Geologicznego).
Plan hadall Instytutu Geologicznego na lata 1981 - 19S5 nil' pr/e\vidywal znacz<!cych zmian w stosllnku do kierunkow rozwijanych w latach wczesnie.lszych.
Gl6wnl' zadania Panstwowej Sluzby Geologicznej lIwarunkowane hyly koniecz- nosci,,! wY.lasnienia perspektyw zasobowych w zakresie ropy naftowej i gazu ziem- nego .. udokumentowania zasobow zl6z w~gla brunatnego \v istniejqcych okr~gach g6rniczych oraz poszukiwania zlot w~gla kamiennego. zwlaszcza kokslljqcego.
Surowce energetyczlle staly si~ problemem podstawowym geologii. 1 powodll pogarszal<tcych si~ warunk6w ich pozyskiwania, rosnqcego zapotrzebowania i trlld- nosci dewizowych. Inne problemy . . 1ak wyJ<lsnienie perspekty\\ \\ ysl~powania
rud iela;a i metali niezelazllych. soli kamiennych. ocena w6d pod/iemnych i po- zostale. hyly drugoplanowe. Istotniejszych zmian w tematyce nallkO\\CI Instytlltll nie przewidywallo. Modyfikacjom nil' sprzyjaly takze pierwsze przepwy kryzysll.
trudnosci w pozyskiwaniu sprz~tu i aparatury oral' zarysowujqce si~ klopoty kadrowe.
306 Waclaw Ryka
. ®
/; Michaldw
'.A. ,~
J. \ Lubachow (' d .
. '\; Oua
oWlce~... O(J{uszyca 8rn.
\:?
OSwierAi Din,t..
\, \. t ... ·]... "
\;..,... t:
wiu
®Kielniki
""'·r·
Fig. 4. Rozmieszczenie jednostek Instytutu Geologicznego Location of departments of the Geological Institute
Hotowno @
1 - Instytut Geologiczny w Warszawie, oddzialy zamiejscowe i samodzielne pracownie; 2 - wlasne magazyny rdze- ni wiertniczych; 3 - dzierzawione magazyny rdzeni wiertniczych
I - Geological Institute in Warsaw, up-country departments and individual agencies; 2 - Geological Institute a drilling core yards; 3 - drilling core yards taken on hire by the Geological Institute
W sytuacji pogl~biaj~cego si~ kryzysu, naciskow Centralnego Urz~du Geologii na ograniczenie ilosci zadan oraz ustalenia hierarchizacji tematow, plan bad an geologicznych Instytutu w 1982 r. zostal przebudowany. Wyloniono wowczas cztery priorytetowe kierunki badan:
l. Rozpoznanie budowy geologicznej Nizu Polskiego i Karpat dla powi~ksze
nia zasob6w ropy naftowej i gazu ziemnego.
2. Rozpoznanie budowy geologicznej kraju dla powi~kszenia bazy surowc6w stalych, w tym gl6wnie: w~gli kamiennych, brunatnych i pierwiastk6w promienio- tw6rczych, a takze zwi~kszenie intensyfikacji badan w p6lnocno-wschodnim obrzezeniu Gornosl~skiego Zagl~bia W~glowego, Sudetach i na ich przedpolu
Dzialalnosc IG w latach 1981-1985 307
Tahela I Zatrudnienie w Instytucie Geologicznym w latach 1981 1985
Liczba pracownik6w Nazwa jednostki
1981 1982 1983 1984 1985
IG Warszawa 748 737 705 694 694
Swi~tokrzyski 70 67 66 67 70
:>-.
Karpacki 97 85 82 X3 87
(;j
'N G6rnosl qski 113 112 112 113 113
-0
-0 Dolnoslqski 87 83 90 X3 86
0
Geologii Morza 39 40 43 44 49
Razem 1154 1124 1098 IOXI 1099
Tabela 2 Pracownic)' dzialalnosci podstawowej wedlug stanowisk (w nawiasach pracownicy zatrudnieni wniepelnym
wymiarze czasu pracy)
Stanowiska 1981 1982 1983 19X4 1985
Profesorowie 19 (5) 17 (3) 17 (3) 18 (4) 19 (4)
Docenci 57 (4) 54 (I) 59 (3) 54 L~) 51 (5)
Adiunkci 232 (9) 215 (6) 206 (7) 204 (12) 207 (IX)
Starsi asystenci i asystenci I 18 (3) 127 (3) 124 (3) 139 (h) 129 (9) Pracownicy inzynieryjno-techniczni 453 (16) 442 (16) 434 (27) 423 (33) 435 (45) Robotnicy d7ialalnosci podstawowej 45 (2) 43 (3) 37 (4) 34 (5) 35 (5)
oraz w podlozu krystalicznym polnocno-wschodniej Polski dla wYJasnienia perspek- tyw rud i.elaza i metali kolorowych.
3. Przyspieszenie prac kartograficznych nad S::c::eg()/()\\'l{ 11 WIN! gc%giC::l1l!
Po/sk i w skali I: 50 000.
4. Organizowanie sieci obserwacji stacjonarnych wod podziemnych i pro- wadzenie ohserwacji oraz hadanie jakosci i zanieczyszczen wod podziemnych.
Plany roczne, aczkolwiek nawi,!zywaly do zalozen planu pi~cioletniego, ulegaly zmianol1l. prIede wszystkim ze wzgl~du na hrak wykonawcow robot wiertniczych i gorllillych.
Plan roh()t wiertniczych zostal wykonany tylko w I <)X2 r.: srednia X5A () 0 dla calego pit;ciolecia oddzialywala w istotny sposob na realizacj~ planu finansowego prac geologicznych (srednio 90,300 dla calego pi~ciolecia). Jego wykonanie \\
poszczegblnych latach wahalo si~ od 72A do II O,X (\. co bylo spowodowane bra- kiem wykonawcow b,!dz tez gwahownym wzrostem cen robot. Najslahszy pod tym w/glt;dem hyl 1984 r" kiedy to w stosunku do planowanych 105 050 m wier- cen wykonano tylko 76 608 m (72.90,.). co spowodowalo wydatkowanie.2 553 820 II
\\ stosunku do planowanych 3 527 874 zl (72A (0 ) , Najlepsze rezultaty osi,!gni~to w 19X2 r .. kiedy to w stosunku do planowanych 76 500 m wiercen odwiercono 77916 m. czyli 101,Xoo ' przy kosztach prac geologicznych 88,600 ,
308
tys.m 100
90
5 0 + - - - -
~+--- 3 0 + - - - -
fO
1982 1983 1985
~3 EEEB~
Fig. 5
Wadaw Ryka
90
so
70 60
w+---~~
3 0 + - - - - 20+---
Fig. 6
Fig. 5. Metraz otworow wiertniczych wykona~ych w latach 1981-1985 wedlug kierunkow badan Total measurement of boreholes drilled in the years 1981-1985 according to the research purpose 1 - badania regionalne; 2 - kopaliny stale; 3 - hydrogeologia i geologia inzynierska; 4 - kartografia I regional investigations; 2 - solid raw material prospecting; 3 - hydrogeology and engineering geology; 4 - cartography
Fig. 6. Koszty prac geologicznych w latach 1981-1985 wedlug kierunkow badan
Costs of geological works carried out in the years 1981-1985 according to the research purpose I - badania regionalne (ropa naftowa i gaz); 2 - kopaJiny stale; 3 - hydrogeologia i geologia inzynierska; 4 - kartografia; 5 badania Baltyku
I - regional investigations (oil and g".s); 2 - solid raw material prospecting; 3 - hydrogeology and engineering geology; 4 - cartography; 5 - Baltic Sea research
Metraz otwor6w wiertniczych utrzymywal si~ na zblizonym poziomie, srednio 77414 m rocznie, z niewielkim odchyleniem w granicach od +4,05 do -6,39%.
L~cznie przez pi~6lat odwiercono 387071 IIi. Metraz otwor6w wiertniczych dla po- szczeg61nych ,kierunk6w ilustruje fig. 5. Wynika z niej, ze z uplywem lat zmniejszal
si~ metraz wiercen ukierunkowanych na poszukiwanie kopalin stalych, zwi~kszal
natomiast na badania regionalne ukierunkowane g16wnie na poszukiwanie ropy naftowej i gazu ziemnego. Koszty prac geologicznych w latach 1981-1985 wyno- sHy 11,5 mIg zl. Wzrastaly one od 0,9 mId zl w 1981 r. do 4,2 mId zl w 1985 r.
Wobec nieu'stabilizowanych cen rob6t wiertniczych, g6rniczych, geofizycznych i innych, nie jest mozliwe por6wnywanie koszt6w wed lug kierunk6w badan. DIa- tego tez na fig. 6 koszty zestawiono w przeliczeniu na 100% w odniesieniu do kaz- dego roku. Negatywnym zjawiskiem byl takze spadek zakresu rob6t geologicznych dla hydrogeologii i kartografii, w 1985 r. najnizszy w tym pi~cioleciu.
BADANIA GEOFIZYCZNE I WIERTNICZE
Powierzchniowe badania geofizyczne w Iatach 1981 - 1985 obejmowaly sejsmicz- ne profilowanie refleksyjne, szczeg6lowe pomiary magnetyczne i grawimetryczne, p6lszczeg6lowe zdj~cie grawimetryczne i badania geoelektryczne dla poszukiwan surowc6w stalych (fig. 7, tab. 3).
Sejsmiczne prace refleksyjne zlokaIizowano g16wnie na Lubelszczyznie na obszarze Lukowa - Parczewa - Chelmu - Hrubieszowa, a ich zadaniem, podobnie jak prac w poludniowym obrzezeniu G6rnosI~skiego Zagl~bia W~gIowego, bylo badanie dewonu i karbonu, zwlaszcza zas poklad6w w~gli. Na obszarze Bydgoszczy
Dzialalnosc IG w latach "l981-1985 309
-·-·-·-·~I~I~·-~'\\
xxxxxxx 5
Fig. 7. Rozmieszczenie powierzchniowych badan geofizycznych w latach 1981 - 1985 Location of surface geophysical research carried out in the years 1981 - 1985
-\ i
~----...)
. /
I - powierzchniowe zdj~cie sejsmiczne refleksyjne: 2 - szczeg610we pomiary magnetyczne i gra\\imetryczne; 3 p61szczeg61owe zdj~cia grawimetrYL"lne: 4 - badania geoelektryczne dla poszukiwan surowc6w stalych::; profile magnetotelluryczne i telluryczne
I - seismic reflection survey: 2 - detailed magnetic and gravity prospecting: 3 - semi-detailed gra\il~ prospecting:
4 - electric survey for solid raw materials: 5 - magnetotelluric and telluric p'roliles
oraz Chociwla - Czaplinka analizowano kontakty dewonu z karbonem. w pierw- szym przypadku na brzegu platformy prekambryjskiej, w drugim - na granicy walu srodkowopolskiego z nieck'!: szczecinsk'!:. Metodyczne prace sejsmiczne -
refrakcyjne i refleksyjne przeprowadzono na obszarze masywu elckiego.
P6lszczeg6lowe zdj~Cie grawimetryczne wykonano dla poludnio\Vo-zachodniego sklonu wyniesienia mazurskiego, natomiast. w obnizeniu przedkarpackim podobne
zdj~cie sporz'!:dz0no wsp61nie z ZGNiG Geonafta. Szczeg6lowe pomiary grawi-
310 Waclaw Ryka
Tabela 3 Badania geofizyczne wykonane w latach 1981 - 1985
Metoda i zastosowanie 1981 1982 1983 1984 1985 Razem
Sejsmika (w km)
badania struktur wgl(!bnych 621 669 334 464 280 2 368
badania surowcow stalych 242 201 308 271 225 I 247
Grawimetria
badania surowcow stalych 28775 20648 19342 17942 12961 99668
kartografia - 13322 15297 14598 2951 46 168
Magnetyka
badania surowcow stalych 19535 17744 15044 22902 12914 8~ 139 Geoelektryka
kartografia SE I 795 816 1661 I 293 852 6417
PE 677 - 2492 1445 1000 5614
badania surowcow stalych
SE 665 158 130 925 63 1941
PE 1000 7 167 II 549 2431 I 352 23477
SE - sondowanie elektryczne; PE - punkty protilowania elektrooporowego
metryczne i magnetyczne prowadzono na platformie prekambryjskiej dla uzupcl- nienia zdj~cia i zebrania informacji 0 plytko wyst~pujqcym podlozu krystalicznym.
Prace geoelektryczne wykonano w Sudetach dla .poszukiwan surowcow sta- Iych: uranu. zlota, kwarcu zylowego, skaleni potasowych, kaolinow i innych.
Na obszarze masywu suwalskiego byly one zwi'lzane z poszukiwaniami rud zelaza i tytanu. Ponadto w Karpatach wykonano g}~bokie badania geoelektryczne meto- dami: magnetotellurycznq i telluryczn'l dla wyjasnienia budowy serii fliszowcj o wysokooporowym podlozu.
W latach J 98] - ] 985 wykonano 82 otwory wiertnicze do gl~b. ponizej 1000 m.
w tym 7 ponizej 5000 m, 9 od 5000 do 3100 m oraz 66 od 2400 do J 000 m. Granica 2400 m jest najwi~ksz'l gl~bokosciq otworow ukierunkowanych na poszukiwania surowcow stalych (Lopuchowo IG J - 2300 m i Jezioro Okr'lgle IG 2 - 2300 m.
llsytuowane na platformie prekambryjskiej. oraz Unislaw SI'lski IG J - 242 J m
\\ Sudetach).
GI~bokie otwory Instytutu Geologicznego (fig. 8) wiercono glownie dla wyjas- nienia budowy geologicznej dewonsko-karbonskiego kompleksu strukturalnego oraz centralnej cz~sci basenu permskiego. Dla zbadania tych kluczowych problemow dla poszukiwan ropy naftowej i gazu ziemnego wykonano wszystkie gl~bsze otwory wiertnicze: Wilcze IG] (5027 m), Unislaw IG 1 (5355 m). Pila IG J (5482 m).
Budziszewice (5500 m), Bodzanow (5854 m) oraz Czaplinek IG J (0 rekordowcj dla Instytutu g}~b. 6006 m). W Karpatach natomiast wiercenie Banska IG I za-
trzymano na gl~b. 5261 m, Maruszyna IG I na gl~b. 4840m, a Bestwina IG 1 si~gn~lo
iuz tylko 1573 m. W Sudetach najgl~bszym otworem wiertniczym hyl Unislaw Slqski (2421 m), a na Gornym Slqsku - Wyry IG I (2037 m).
ROZPOZNANIE BUDOWY GEOLOGICZNEJ
Szereg badan prowadzonych w Instytucie Geologicznym mialo zasi~g ogolno- krajowy i z tej przyczyny wymagajq one omowienia w pierwszej kolejnosci.
Dzialalnosc IG w latach 1981-1985
~4
0 Moracz 16 fSzczeclnek 16 f Czap/ine k /6 f 0
o o Pita 16 t
o
Un/staw 16 fo Karnkowo f(j
o .
Wie/g/e /6 2 Bodzandw {61
o
oZgierz /6 I
o Budziszewice /61
o Piofrkow Tryb /6 1
Fig. 8. Rozmieszczenie gl~bokich otworow wiertniczych wykonanych w latach 19X I - 19X5 Location or deep boreholes drilled in the years 1981 - 1985
- ot\\on \\iertnicze glt;hs/e ni7 3()OO Ill::: - otW(lr~ wiertnicze \\ pr/ed/iale gl~h. 1000 30()0I11 - horelwlcs deeper than 3000 Ill::: - boreholes frol11 the depth interval 1000-3000 III
311
Charakter szerokiej syntezy mialy prace b~d,!ce cZ~Sci,! skladow,! mi~dzynarodo
wego Projektu IGCP nr 86. polegaj,!ce na badaniach poludniowo-zachodniej
kraw~dli platformy wschodnioeuropejskiej. Za posrednictwem zestawu map dokonano kompleksowej analizy tego problemu na obszarze Polski.
Wspolnie z PAN, ZGNiG oraz PBG rozpocz~to realizacj~ projektu .. Gl~bokie
badania sejsmiczne", ktorego pierwszy etap rozwi,gywany jest na Pomorzu (Choci- wel- Czaplinek) oraz na Lubelszczyznie (Lukow Parczew - Chelm - Hrubie- SlOW): badania maj,! znaczenie ogolnopoznawcze i poszukiwawcze.
W Polsce polnocno-zachodniej rozpocz~to badania polegaj,!ce na odejmowa- niu efektow g~stosciowych dla uzyskania mapy grawimetrycznej powierzchni podcechsztynskiej. Podobne badania b~d,! prowadzone na calym obszarze Polski.
Opracowano Mapf fotogeologic::nq Polski w skali I: I 000 000. Osi,!gni~ciem
312 Waclaw Ryka
mapy jest ujawnienie regionalnych stref fotolineamentow istotnych dla analizy tektonicznej oraz przydatnosc dla prognozowania hydrogeologicznego i projekto- wania poszukiwan zloz surowcow mineralnych.
OBSZARY PLATFORMOWE
Badania podstawowe obszarow platformowych mialy charakter wgl~bnych
badan regionalnych. Obj~to nimi fundament krystaliczny oraz kompleksy struktu- ralne: dolnopaleozoiczny, dewonsko-karbonski oraz permsko-mezozoiczny i keno- zoiczny.
W sposob syntetyczny uj~to wieloletnie badania kartograficzne fundamentu krystalicznego w skali 1: 200000. Trwajc:t prace nad wyjasnieniem budow.y masywu suwalskiego; opracowano profile korelacyjne i poszerzono wiadomosci 0 skalach tej struktury.
Opracowano atlas map litofacjalno-mic:tzszosciowych platformy wschodnio- europejskiej, obejmujc:tcych skaly od wendu po karbon. Umozliwily one okreslenie stref do poszukiwan ropy naftowej w utworach dewonu i dinantu na Pomorzu.
Zakonczono syntetyczne opracowanie budowy geologicznej monokliny przed- sudeckiej. Wyrozniono tu dwie strefy tektoniczne. Stwierdzono, ze poczc:ttek roz- woju pokrywy osadowej przypada na pozny silez. Okreslono mozliwosci wyst~po
wania' zloz gazu ziemnego i ropy naftowej. Podobnie monograficznym opracowa- niem zakonczyly si~ badania budowy geologicznej warn pomorskiego i jego pod- loza. Jest to pierwsze uj~cie syntetyczne tego regionu, obejmujc:tce analiz~ kompleksu dewonsko-karbonskiegooraz permsko-mezozoicznego i stwarzajc:tce dobre perspek- tywy dla poszukiwan gazu ziemnego i ropy naftowej.
Badania skal karbonskich wykazaly szerszy od spodziewanego ich zasi~g poza obszarem warszawsko-Iubelskim w kierunku polnocno-zachodnim. Zroznicowanc:t
budow~ podloza karbonskiego odkryto w centralnej cz~sci basenu permskiego (Budziszewice IG 1, Florentyna IG 2, Pila IG 1, Zakrzyn IG 1) pod pokrywc:t permsko-mezozoicznc:t. Stwierdzono silnc:t przebudow~ tektonicznc:t skal karbon- skich wzdluz brzegu platformy wschodnioeuropejskiej i zwic:tzany z nic:t intensywny wulkanizm.
W wewn~trznej cz~sci basenu cechsztynskiego stwierdzono dolomit glowny o zwi~kszonej mic:tzszosci (Wi1cze IG 1), co pozwala na poszerzenie obszaru po- szukiwan zloz ropy naftowej i gazu ziemnego.
Sporzc:tdzono atlas map litofacjalno-mic:tzszosciowych obrazujc:tcych pierwotne rozprzestrzenienie skal permsko-mezozoicznych na obszarze basenu polskiego.
W wyniku opracowania 44 map wyznaczono strefy sedymentacji i zasi~gi zmian litofacjalnych, umozliwiajc:tcych podj~cie prac nad niestrukturalnymi pulapkami
ropy naftowej i gazu ziemnego. '
GORY SWI~T(lKRZYSKIE
Duzym osic:tgm~clem naukowym bylo opracowanie i przekazanie do druku Atlasu geologiczno-surowcowego Gor Swi~tokrzyskich w skali 1: 50000, zawierajc:t- cego 80 map, na ktorych przedstawiono problematyk~ geologiczno-zlozowc:t w aspekcie sozologicznym. Zagadnienia prognozowania zlozowego uj~to komplek- sowo w powic:tzaniu z problemami wody, gleb, lasow, infrastruktury, ochrony przyrody, ochrony krajobrazu i in.
Opracowano schematy l1tostratygraficzne kambru dolnego w porndniowo- -zach04nieJ Malopolsce. Badania skat permu. gornego umozliwily zestawienie
Dzialalnosc IG .w latach 1981-1985 313 syntetycznego obrazu rozwoju cechsztynu. W badaniach tych wykorzystano i zre- interpretowano wszystkie materialy wiertnicze i r~kopismiehne. Okreslono srodo- wisko sedymentacji, przedstawiono nowy schemat jednostek litostratygraficz- nych skal piaskowca pstrego w p(>fnocno-zachodriim obrzezeniu Gor Swi~to
krzyskich i niecce Nidy. Zestawiono mapy litologiczno-paleogeograficzne dla wszystkich pi~ter dewonu i dinantu regionu swi~tokrzyskiego i niecki miechowskiej.
Zbadano kilkanascie tysi~cy okazow ramienionogow, co pozwolilo na wyzna- czenie gatunkow regionalnie przewodnich dla gornego wizenu i dolnego eiflu.
Analiza zespolow otwornic i konodontow umozliwila korekt~ granic pi~ter i jed- nostek litostratygraficznych dewonu swi~tokrzyskiego.
G6RNY SU~SK
Na polnocno-wschodnim obrzezeniu Gornosl'!,skiego Zagl~bia W~glowego
prace koncentrowaly si~ na rozpoznaniu skal paleozoicznych pod k'!,tem poszuki- wania zloz rud. Badania geologiczne przyblizyly obraz tektoniki tego obszaru, wydatnie wzbogacily informacje 0 bio- i litostratygrafii, a takze 0 procesach mag- mowych i metamorficznych.
Badaniami obj~to rowniez gl~bokie poziomy karbonu GZW. Osi'!,gni~to nowe dane 0 tektonice, zasi~gu jednostek litostratygraficznych karbonu i jego podloza.
Rozwijano badania palinologiczne dla uscislenia granic mi~dzy karbonem i permem oraz permem i triasem.
SUDETY I OBSZAR PRZEDSUDECKJ
Na obszarze Gor Bardzkich odkryto pot~zny kompleks skal dewonskich 0
cechach fliszu dystalnego (Boguszyn IG 1) i stwierdzono superpozycj~ skal dewonu i syluru w stosunku do utworow dolnego karbonu (Zdanow IG 1). Z badan straty- graficznych, sedymentologicznych i tektonicznych w Gorach Bardzkich wynikaj'!,
dalekosi~zne implikacje dotycz'!,ce wschodniej cz~sci strefy sasko-turyngskiej.
Wyjasniono przyczyn~ dodatnich anomalii geofizycznych Niedzwiedzia oraz K'!,tow Wrodawskich - Przedawic, wywolanych obecnosci'!, zmetamorfizowanych zasadowych skal wylewnych.
Zakonczono kompleksow'!, interpretacj~ geofizyczno-geologiczn'!, Sudetow i blo- ku przedsudeckiego, opart'!, na polszczegolowych wynikach badan grawimetrycz- nych, magnetycznych, geoelektrycznych, a takze sejsmicznych i fotogeologicznych.
Oprocz wyjsciowych i transformowanych map geofizycznych przedstawiono interpretacyjne mapy geologiczne.
KARPATY I PRZEDG6RZE KARPAT
Najwazniejszym osi'!,gni~ciem bylo zakonczenie Atlasu geologicznego Karpat
zewn~trznych, opracowanego wspolnie z geologami slowackimi. Zawarto w nim
syntez~ przedstawion'!, na mapach geologicznych, geofizycznych, hydrofaktorow i fotolineamentow w skali 1: 500000, opatrzonych komentarzami 0 stratygrafii i ewolucji Karpat zewn~trznych, ich podloza oraz zapadliska przedkarpackiego.
Wiele nowych informacji wniosly badania geofizyczne, zakonczone w 1981 r.
badania aerogeofizyczne, grawimetryczne, prace polszczegolowe na obszarze obnizenia przedkarpackiego, a zwlaszcza wyniki prac megnetotellurycznych i tel- lurycznych. W wyniku tych ostatnich we wschodniej cz~sci Karpat stwierdzono row tektoniczny, w ktorego osiowej cz~sci obecny jest element niskooporowy.
Jego strop zaznacza si~ na gl~b. ponizej 6 km.
314 Waclaw Ryka
.'"--t . ..., • ..., ... _ . _ ...
®.'"\..,
Fe . "
® \
o @ \
\
\
®\
1/.J
/"!
Fig. 9. Rozmieszczenie prac poszukiwawczych i rozpoznawczych w zakresie surowcow stalych (bez kruszyw)
Location of prospecting and exploration works for solid raw materials (aggregates excluded) 1 - w(:giel kamienny; 2 - w(:giel brunatny; 3 bursztyn; 4 - anhydryt; 5 - zwietrzeliny bazaltowe; 6 - wapie- nie; 7 - dolomity; 8 - ily ceramiczne; Au - zloto; Ba - baryt i fluoryt; Cu miedz; Fe - zelazo i tytan; K - skalen potasowy; Mo - molibden i miedz; Na - sol kamienna; P - fosforyty; S siarka rodzima; Si - kwarc zylowy; Sn - cyna; Sr - stront; TR - pierwiastki ziem rzadkich; U - uran; W - wolfram; Zn - cynk i olow 1 - black coal; 2 brown coal; 3 - amber; 4 - anhydrite; 5 - basalt rock waste; 6 - limestone; 7 - dolomites;
8 - ceramic clays; Au - gold; Ba - barite and fluorite; Cu - copper; Fe - iron and titanium; K - potassium feldspar; Mo - molibdenum and copper; Na rock salt; P - phosphorites; S - native sulphur; Si - vein quartz;
Sn - tin; Sr strontium; TR - rare earths elements; U uranium; W - wolfram; Zn - zinc and lead
Badania lito- i biostratygraficzne umozliwily u§ci§lenie gran icy eocenu Z oli- gocenem na podstawie nannoplanktonu wapiennego, kompleksow,! korelacj~
mlodszego miocenu na wsch6d od Dunajca i paleoekologi~ zespo16w otwornico-
Dzialalnosc IG W latach 1981-1985 315
Tabela 4 Roboty wiertnicze i gornicze w latach 1981- 1985
Kierunek 1981 1982 1983 1984 1985 Razem
Ropa naftowa i gaz ziemny 9063 7460 10977 17565 21 768 66833 Surowce mineralne stale: 59604 55369 ,50741 49256 52562 267532
w~giel kamienny 7758 8 122 9600 8539 10893 44912
w~giel brunatny 15291 13979 2794 8422 13 670 54156
rudy zelaza 4716 4265 4156 4321 2850 20308
rudy miedzi 3187 520 1663 348 1 342 7060
rudy cynku i olowiu 10188 14634 15068 11 288 4596 55774
rudy cyny 3715 2469 5226 4247 303 15960
polimetale 5794 7877 6967 4734 3777 29149
rudy pierwiastk6w promienio- 4714 2120 237 1299 4802 13172 tw6rczych
zloto - 594 - 322 681 1 597
surowce chemiczne 2755 789 3 145 3071 5194 14954
Surowce skalne 1486 - 1 885 2665 4454 10490
Hydrogeologia 4898 2664 2346 1 601 2896 14405
Kartografia 5964 12427 8404 8 184 3326 38305
wych miocenu fliszowego. Opracowano geochemiczn(! metod~ korelacji dolno- kredowych skal jednostki skolskiej i sl(!skiej.
Otworem wiertniczym Maruszyna IG 1 rozpoznano kontakt fliszu podhalan- skiego z pieninskim pasem skalkowym, a otworem Banska IG 1 - budow~ Karpat
wewn~trznych w s(!siedztwie pasa skalkowego. Stwierdzono olistolitowe pocho- dzenie porfirytow oraz zwi(!zek limburgitow tatrzanskich z niektorymi andezy- tami pieninskimi.
BALTYK I WYBRZEZE
Badania geologiczne dna Baltyku i jego wybrzeza koncentrowaly si~ glownie na kartografii, a wi~c osadach dennych i sledzeniu wspolczesnych procesow sedymen- tacyjnych. Dla umozliwienia realizacji tych zadan podczas rejsow morskich po- bierano probki, rdzenie za posrednictwem sondy wibracyjnej i czerpaka dennego, wykonywano sondowania sejsmoakustyczne i wiercenia. Pierwsze 3 otwory 0 l(!cznej
dlugosci 25 m odwiercono w 1981 r. I
Wykonano opracowania rdzeni wiertniczych z otworow W.O. Petrobaltic, glownie skal paleozoicznych i prekambryjskich, ktore umozliwily ustalenie relacji
mi~dzy skalami na s(!siaduj(!cych blokach Leby i Rozewia. Udzial w rejsach na Oceanie Spokojnym umozliwil geologiczno-ekonomiczn(! ocen~ konkrecji zelazowo- -manganowych.
POSZUKIW ANIA ZLOZ SUROWCOW MINERALNYCH
Zgodnie z obowi(!zkami statutowymi Instytutu Geologicznego, znakomit(!
wi~kszos6 badan prowadzono pod k(!tem powi~kszenia bazy surowcow mineralnych (fig. 9). Prace sejsmiczne i gl~bokie otwory na obszarach platformowych i w Kar- patach mialy na celu powi~kszenie wiedzy 0 zasobach ropy naftowej i gazu ziemne-
316 Waclaw Ryka
go, zas pozostale prace geofizyczne i otwory do gl~b. 2400 m zmierzaly glownie do wyjasnienia perspektyw lub udokumentowania zloz surowcow stalych (tab. 4).
ROPA NAFTOWA I GAZ ZIEMNY
Instytut Geologiczny uczestniczyl w realizacji programow rz'!dowych i w~zlo
wych w okreslaniu zasobow i pozyskiwania ropy naftowej i gazu ziemnego ze zro- del krajowych oraz wyznaczaniu nowych stref perspektywicznych dla poszukiwan tych surowcow na duzych gl~bokosciach i w trudnych warunkach geologicznych.
Zakonczono pierwszy etap badan geologicznych zloz gazu ziemnego i ropy naftowej na Nizu Polskim, dotycz'!cy dolomitu glownego i czerwonego sp,!gow- ca na Pomorzu Zachodnim. Jego rezultatem jest wyznaczenie stref sprzyjaj,!cych gromadzeniu si~ w~glowodorow. Podobne prace byly prowadzone w polnocnej
cz~sci niecki warszawskiej w okolicach Unislawia.
W trakcie hadan zagrozen gazowych zloz rud miedzi w otworze S-486 wywo- lana przyplyw ropy naftowej z dolomitu glownego. Zloze Borowiec 0 wydajnosci 15 - 22 tid i cisnieniu zlozowym 15,7 mPa przekazano do eksploatacji Zielono- gorskiemu ZGNiG.
W~GIEL KAMIENNY
Opublikowano zwi~zl,! prac~ 0 tektonice, stratygrafii i korelacji polskich za-
gl~bi w~glowych. Opracowano Atlas geologiczny. GZW - mapy jakosci w~gla
w skali 1: 100 000, b~d,!cy syntetycznym uj~ciem problematyki metamorfizmu i jakosci w~gla w GZW na podstawie oryginalnej polskiej metodyki. Opracowania maj,! duze znaczenie teoretyczne i praktyczne.
Badania gl~bokich poziomow Gornosl,!skiego Zagl~bia W~glowego umozli- wily poznanie pelnego profilu utworow produktywnych, ich w~glozasobnosci
i jakosci. Pozwolily one uscisli6 zasi~g jednostek produktywnych w kierunkach poludniowym i wschodnim. W cz~sci centralnej GZW poznano profil karbonu do poziomu morskiego Stur, a uzyskane wyniki wskazuj,! na duz,! w~glozasobnos6 i wysok'! jakos6 w~gli.
Zakonczono monografi~ karbonu Lubelskiego Zagl~bia W~glowego. Jest to pierwsze kompleksowe opracowanie geologiczne LZW, zawieraj,!ce wyniki badan litologicznych, sedymentologicznych, stratygraficznych, tektonicznych i su- rowcowych. Rozpoznawano budow~ geologiczn,! i badano w~glozasobnos6 polud- niowo-zachodniej strefy LZW (D~blina - Krasnegostawu) i stwierdzono obecnos6 wielopokladowego zloza w skomplikowanych warunkach geologicznych na duzych
gl~bokosciach 1100 - 1200 m i w~glozasobnosci malej,!cej w kierunku poludnio- wo-zachodnim.
W Dolnosl,!skim Zagl~biu W~glowym w polu kopalni Victoria wykonano otwor Grz~dy IG 1, ktory udokumentowal w~gIe kamienne w kat. Dl - 3,9 mIn t oraz w kat. D2 - 24 mIn t.
W~GlEL BRUNATNY
Badania geologiczno-poszukiwawcze w~gIa brunatnego prowadzone s,! w celu poszukiwania nowych zloz, rozpoznania zloz plytko wyst~puj,!cych oraz opracowania perspektyw wyst~powania zloz.
Udokumentowano wiele nowych zl6z w~gIi brunatnych: Bilczew, 0 zasobach bilansowych 2,55 mIn t w kat. C2, Gorzkowice-L~czno, 0 zasobach bilansowych
Dzialalnosc IG W latach 1981-1985 317 1,9 min t w kat. B, Wola Owadowska, 0 zasobach bilansowych 12,6 mIn t w kat. B i 3,3 mIn t w kat. C2, oraz Krosno Odrzanskie, Lubowo, Siedlimowice, Waicz i in.
Dla zrealizowania . daIszych badan geologiczno-poszukiwawczych prowadzi
si~ prace w wojewodztwach: bydgoskim, kaliskim, koninskim, radomskim, wroc- lawskim, zielonogorskim i innych oraz prognozowanie dla Polski srodkowej i wschodniej. Dia Polski srodkowej zasoby prognostyczne w~g1i brunatnych ocenia
si~ na 100 -150 mIn t.
Opracowuje si~ projekty poszukiwan w~gIi brunatnych na obszarach ujemnych anomalii grawimetrycznych. Wsrod sprawdzanych anomalii 25
%
okazalo dobre perspektywy, upowazniaj~ce do daIszych badan, w 40% nie otrzymano dobrych rezultatow, a w pozostalych 35 % uzyskano wyniki negatywne.PIERWIASTKI PROMIENIOTW6RCZE
Poszukiwania rudy uranowej prowadzono w trzech obszarach. W syneklizie perybaJtyckiej (rejon Krynicy Morskiej - Braniewa - Fromborka) w obr~bie srod- kowego piaskowca pstrego wykonano 5 otworow 0 gl~b. 1000-1200 m. W niecce srodsudeckiej poszukiwania pierwiastkow promieniotworczych prowadzono w
obr~bie dolnego czerwonego sp~gowca w rejonie Gluszycy- Nowej Rudy- Wam- bierzyc. Na obszarze tym wykonano kilkanascie otworow przebijaj~cych czarne lupki. W Karkonoszaeh trwaj~ prace wiertnicze, ktorych celem jest stwierdzenie stref uranonosnych w zmylonityzowanych i przeobrazonyeh strefaeh tektonicz- nyeh masywu granitowego. Strefy te kontroluje si~ do gl~b. ok. 500 m.
ZELAZO
Udokumentowano rudy zelaza, tytanu i wanadu w zlozu Udryn 0 zasobach bilansowyeh 263,5 mIn t w kat. C2• W obr~bie masywu suwalskiego pozytywne wyniki osi~gni~to otworem Jezioro Okr~gle IG 2. Otwory Biliwinowo IG 1, Lopu- ehowo IG 1 i Sejny IG 2 dostarczyly waznych danych do wyjasnienia budowy masywu suwalskiego, ale pod wzgl~dem surowcowym obszar okazal si~ negatywny.
Badanie malych anomalii geofizycznych na obszarze fundamentu· krystalicz- nego za posrednictwem otworow Holeszow IG 2, Narejki IG 2 oraz Barglow IG 1 - 3 wnioslo nowe dane 0 tym fundamencie, ale nie ujawnilo obecnosei zloz rud zelaza.
Badania geoloJili?zno-poszukiwawcze osadowyeh zloz rud zelaza prowadzono w obr~bie Iiasu na obszarze Siewierza, Zawiercia oraz jury srodkowej w Gorach Swi~tokrzyskich i w rejonie cz~stochowskim. W liasie stwierdzono syderyty ilaste, o mi~zszosci ok. 25 em i zawartosci zelaza ok. 29
%,
natomiast w jurze srodkowej - poziom syderytowy 0 mi,!zszosci 27 cm i zawartosci zelaza 27%.PIERWIASTKI ZIEM RZADKICH
Poszukiwania pierwiastkow ziem rzadkich prowadzone byly w obr~bie aIka- liczno-zasadowego masywu Tajna na poludnie od Augustowa i koncentrowaly
si~ na konturowaniu wiertniczym wulkanicznej brekcji kominowej poprzebijanej karbonatytami. W niecee zytawskiej trwaly prace maj~ce na celu okreslenie perspek- tyw "ciata karbonatytowego".
Instytut Geologiezny rozpocz~l poszukiwania pierwiastkow ziem rzadkich w karbonatytach syenitowego masywu Lugijn-gol na Pustyni Gobi w Mongolii (badania kartograficzne, geofizyczne oraz prace ziemne i wiercenia - fig. 10).
318 Waclaw Ryka
Fig. 10. Prace w bazie Lugijn-gol na Pustyni Gobi Works in the Lugijn-gol base, Gobi desert
MIEDZ
Problematyka badan rud miedzi dotyczyla oceny perspektyw na monoklinie przedsudeckiej, w synklinorium p6lnocnosudeckim, Sudetach i G6rach Swi~to
krzyskich. Wyniki bad an cechsztynu z monokliny i synklinorium okazaly si~
negatywne, z wyj~tkiem strefy perspektywicznej polozonej na wsch6d od Czeklina.
Pozytywnych rezultat6w nie przyniosly takze badania sudeckich wulkanit6w.
CYNK IOL6w
Tradycyjnym obszarem badan jest p6lnocno-wschodnie obrzezenie GZW.
Prace koncentrowaly si~ w rejonie Boronowa - Niegowej, gdzie wi~kszos6 zbada- nych skal triasowych wykazala bilansowe zawartosci cynku i olowiu. Ponadto badania geologiczno-poszukiwawcze prowadzono w rejonach Winowna - B~duszy
i Zarek Zachodnich (ostatni jest najblizszy udokumentowaniu).
INNE METALE
Osrodkiem intensywnych badan geologicznych stalo si~ p6lnocno-wschodnie obrzezenie GZW. Pod przykryciem skal permsko-triasowych wsr6d skal paleo- zoicznych stwierdzono okruszcowanie molibdenowo-miedziowe, kt6remu towa-
rzysz~ podwyzszone zawartoSci wolframu i bizmutu. Obszary Zarek, a zwlaszcza Poraja - Mrzyglodu, staly si~ obiektami badan pierwszej kolejnosci.
Anomalne zawartosci Cu, Zn, 'pb, Ag i V stwierdzono w wyniku badan skal dewonskich synkliny gal~zicko-bolechowickiej i zatoki kajetanowskiej w G6rach
Dzialalnosc IG W latach 1981-1985 319 Swi~tokrzyskich. W Karpatach kontynuowano zdj~cie geochemiczne, gdzie stwier- dzono obszary 0 anomalnych zawartosciach Mo, As, Cu, Ni, Hg i U.
Badania wschodniej oslony granitu Karkonoszy na obszarze lanowic Wielkich- Czarnowa wykazaly obecnosc W, As i Sn. W p61nocnej oslonie granit6w Karko- noszy w G6rach Izerskich prowadzono poszukiwania cyny. Negatywne wyniki uzaskano dla strefy Starej Kamienicy - Wojcieszyc oraz Uni~cic - Mirska-R~bi
szowa - Wolimierza. Dla zapewnienia ci~glosci poszukiwan prowadzi si~ badania litochemiczne i szlichowe.
W dorzeczu doliny Oldzy prowadzono poszukiwania zlota. Pracami obj~to
trzy poziomy zwir6w i piask6w.
SUROWCE CHEMICZNE
Udokumentowano zloze soli kamiennej Wojnicz 0 zasobach 2082 min t w kat.
C2• Badania polihalit6w wyniesienia Leby wykazaly ich r6wnowiekowosc w 8tO- sunku do anhydryt6w, co wskazuje na dobre warunki g6rnicze zloz~.
Opracowano monografi~ zl6z siarki rodzimej: Solec - Dobr6w - Grzyb6w, Rudniki oraz Osiek - Baran6w. Celem powi~kszenia oszacowania zasob6w siarki eksploatowanego zloza lezi6rko rozpocz~to prace poszukiwawcze w kierunku Alfred6wki - Gwozdzca.
W miocenie zapadliska przedkarpackiego poszukiwano strontu w obr~bie
wapieni badenskich (warstwa 2,7-metrowa 0 sredniej zawartosci Sr 3,75 %) oraz gips6w nadnidzianskich (wars twa 4-metrowa 0 sredniej zawartosci Sr 1 ,86 /~).
Prowadzono badania fosforyt6w alb skich w otworach przemyslu w~gIowego
na Lubelszczyznie. Zostaly one przerwane ze wzgl~du na zbyt duzq gl~bokosc wyst~powania warstwy fosforytonosnej (600 m). Korzystne wyniki otrzymano z obszaru Goscieradowa - Salomina - Modliborzyc, gdzie seria fosforytonosna
wyst~puje na gl~b. od 35 do 150 m, rna przeci~tnie ok. 1 m miqzszosci i zawiera srednio 16
%
P20yW lezowie Sudeckim stwierdzono zyl~ barytowo-fluorytowq, w kt6rej zasoby bilansowe barytu oceniono wst~pnie na 333 tys. t.
SUROWCE SKALNE
Badania geologiczne i poszukiwawcze surowc6w skalnych prowadzone byly na obszarze calej Polski. Obejmowaly one dolomity dla przemyslu material6w budowlanych i ogniotrwalych, surowce ilaste dla ceramiki szlachetnej, surowce ilaste dla cienkosciennej ceramiki budowlanej, kamienie budowlane, kruszywa, pia ski kwarcowe dla przemys}u odlewniczego, anhydryty, cha1cedonity, kwarce zylowe, skalenie potasowe i bursztyny.
Udokumentowano kruszywo Lawicy Slupskiej 0 zasobach 40 min t w kat.
C( i C2; opracowano dokumentacj~ piask6w kwarcowych Strzelna 0 zasobach 205 tys. t w kat. C2 oraz opracowano dokumentacj~ zwietrzelin bazaItowych- bentonitowych, haloizytowych i kaolinitowych 0 zasobach perspektywicznych 40 mIn t.
GEOLOGIA GOSPODARCZA
Problemy ekonomiki zasob6w, efektywnosci prac geologiczno-poszukiwaw- czych i gospodarki surowcami minerainymi byly gl6wnymi tematami geologii gospodarczej. Realizacja ich polegala na analizie naklad6w i efekt6w tych prac
320 Waclaw Ryka
w zakresie kopalin uzytecznych. Prowadzono wycen~ wartosci zasobow zloz ko- palin stalych dla okreslenia ekonomicznych efektow dzialalnoSci geologicznej oraz ich wartosci w bogactwie riarodowym, stworzenia podstaw do wartosciowej wy- ceny stopnia wykorzystania zasobow geologicznych oraz ponoszonych strat. Analizo- wane mozliwosci podwyzszenia ekonomicznej efektywnosci prac geologicznych. Ba- dane stopien wykorzystania krajowych zasobow kopalin, zwlaszcza cynku i olowiu,
miedzi oraz w~gla brunatnego w obszarze gorniczym Konina - P'l,tnowa.
KARTOGRAFIA GEOLOGICZNA
Dzialalnose kartograficzn'l, prowadzono we wszystkich regionach geologicz- nych kraju. Zasadniczym jej celem bylo opracowanie Szczeg610wej mapy geolo- giczne.i Polski w skali 1: 50000. Ilose km2 wykonanych zdj~e geologicznych w latach J 981 - 1985 ilustruje tab. 5, metraz przewierconych otworow - fig. 3, a koszty prac kartograficznych w porownaniu z kosztami innych badan - fig. 4.
Tabela 5
Zdj~cia geologiczne w km2 wykonane w latach 1981 1985
Skala map Obszar
1: 50000 1 :25 000
Swi~tokrzyski 2489 -
G6rnosl<!ski 1015 -
Karpacki 1 505 +260* -
Dolnos1<!ski 200 740+ 86*
Nizu Po1skiego 8712+2151* -
Razem 13 921 + 2 41 1 * 740+86*
* powierzchnia map reambulowanych
Dla celow kartografii geologicznej wykonywano geofizyczne badania magne- tyczne i geoelektryczne oraz stratygraficzne, sedymentologiczne, petrograficzne, mineralogiczne i geochemiczne. Ponadto sporzq.dzano Szczeg61mvq map~ geolo- gicznq Sudet6w w skali I: 25 000. L'l,cznie wykonano zdj~cia geologiczne dla obu map szczBgolowych na obszarze 17 158 km2, co stanowi ok. 5,5 ~~ powierzchni kraju. Wedlug stanu na dzien 31 grudnia 1985 r. prace prowadzono na ponad 100 arkuszach szczegolowej. mapy geologicznej Polski oraz na 6 arkuszach szcze- golowej mapy geologicznej Sudetow.
Opracowano dwa kolejne arkusze Mapy geologicznej Polski w skali J : 200 000.
W tej samej podzialce kontynuowano edycj~ Mapy hydrogeologiczne.i Polski (46 arkuszy), Mapy grawimetryczne.i Polski (54 arkusze). Drukiem ostatnich 4 arkuszy zakonczono edycj~ Mapy magnetyczne.i Polski. Rozpocz~to prac~ nad zestawie- niem pierwszych trzech arkuszy Mapy geologiczne.i dna Baltyku rowniez w skali ] :200000.
Wydano lub opracowano szereg map samoistnych i atlasow geologicznych.
ktorych zestawienieprzedstawiono na str. 324. Ponadto wiele map samoist
