Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
•Kurs maturalny (K)ROK DO MATURY
•Biolchemiczna.pl
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Uczeń:
• wymienia przykłady grup organizmów charakteryzujących się obecnością ściany komórkowej oraz omawia związek między jej budową a funkcją;
• opisuje sposoby poruszania się komórek i wykazuje rolę cytoszkieletu w ruchu komórek i transporcie wewnątrzkomórkowym;
• wykazuje znaczenie połączeń międzykomórkowych u organizmów wielomórkowych.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• Ściana komórkowa
•u poszczególnych grup różni się budową chemiczną i konstrukcją
•ogranicza w istotnym stopniu zdolność komórek do odkształcania się, co rzutuje na ich ruchliwość
• nie jest organellum autonomicznym, jej budowa zależy od czynników wewnątrzkomórkowych
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• Ściana komórkowa występuje w komórkach bakterii, roślin i grzybów.
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA-NC
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• funkcje ściany komórkowej:
• ze względy na swoją sztywność chroni komórkę przed urazami mechanicznymi
• odpowiada za tworzenie połączeń pomiędzy sąsiadującymi komórkami
• stanowi barierę obronną przed infekcjami
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• Jak powstaje ściana komórkowa?
rozwój ściany komórkowej rozpoczyna się zwykle pod koniec podziału komórkowego (w czasie anafazy danej kariokinezy)
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• składniki budulcowe ściany komórkowej:
• celuloza
• pektyny
• hemiceluloza
• lignina
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
składniki szkieletowe – takie, które stanowią rusztowanie
ściany np. celuloza – u
roślin, chityna – u grzybów, mureina – u bakterii
składniki podłoża – czyli takie, które stanowią wypełnienie rusztowania
utworzonego przez
substancje szkieletowe np.
pektyny, hemicelulozy,
białka
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• Adkrustacja
•odkładanie związków na wewnętrzną powierzchnię ściany pierwotnej
• kutyna – kutynizacja
• suberyna czy korek – suberynizacja (korkowacenie)
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
•Inkrustacja
odkładanie związków chemicznych wewnątrz istniejącej ściany, między elementy szkieletu celulozowego
• lignina (drzewnik) – proces drewnienia (lignifikacja)
• CaCO3 albo SiO2 – mineralizacja
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
•Rodzaje ruchu cytoplazmy
• Rotacyjny – wokół centralnej wakuoli
• Pulsacyjny – zmienny kierunek ruchu
• Cyrkulacyjny – przepływ przez labirynt mostków cytoplazmatycznych między wakuolami
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• Rodzaje połączeń międzykomórkowych u organizmów wielokomórkowych
• Desmosomy
• Strefy zamykające
• Złącza szczelinowe
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• Cytoplazma – składa się z organelli komórkowych, cytozolu oraz cytoszkielet
• Cytozol - wodny roztwór związków chemicznych
• Cytoszkielet – struktury białkowe w obrębie cytoplazmy
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
•Cytoplazma
• część każdej żywej komórki, leżąca poza jądrem komórkowym
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-NC-ND
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• Cytoszkielet
• mikrotubule, mikrofilamenty i filamenty pośrednie
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• mikrotubule
• rurki zbudowane z białka tubuliny
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-NC
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• mikrofilamenty
• wrzecionowate
• składają się z dwóch łańcuchów białek globularnych (dwuniciowa helisa)
• zbudowane są z białka aktyny
To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA-NC
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
• filamenty pośrednie
• zbudowane są z wielu razem skręconych białek włóknistych
• białka te składają się z globularnej głowy ulokowanej na końcu aminowym i globularnego końca na końcu karboksylowym
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (nowy)
• Na schemacie przedstawiono budowę i działanie aparatu szparkowego rośliny dwuliściennej.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (nowy)
• Wyjaśnij, na czym polega współdziałanie wakuoli i ściany komórkowej podczas otwierania się aparatu szparkowego. W
odpowiedzi uwzględnij, widoczną na rysunku, cechę budowy ściany komórkowej komórek szparkowych.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (nowy)
• Wyjaśnij, na czym polega współdziałanie wakuoli i ściany komórkowej podczas otwierania się aparatu szparkowego. W
odpowiedzi uwzględnij, widoczną na rysunku, cechę budowy ściany komórkowej komórek szparkowych.
• Wodniczka zwiększa swoje rozmiary, zwiększając nacisk cytozolu na ścianę komórkową, tym samym zewnętrzna, cieńsza ściana
komórki szparkowej odkształca się silniej niż grubsza ściana wewnętrzna, co powoduje otwarcie szparki.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (stary)
• Ściana komórkowa u roślin lądowych to struktura zbudowana głównie z celulozy – substancji o dużej wytrzymałości na rozciąganie i
stanowiącej włóknisty szkielet ściany, a także z pektyn i hemicelulozy – wypełniających ten szkielet.
• Wykaż związek między budową ściany komórkowej a funkcją, jaką ta ściana pełni w komórce.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (stary)
• Ściana komórkowa u roślin lądowych to struktura zbudowana głównie z celulozy – substancji o dużej wytrzymałości na rozciąganie i
stanowiącej włóknisty szkielet ściany, a także z pektyn i hemicelulozy – wypełniających ten szkielet.
• Wykaż związek między budową ściany komórkowej a funkcją, jaką ta ściana pełni w komórce.
• Celulozowy szkielet ściany komórkowej nadaje kształt komórkom.
Włókna celulozowe zabezpieczają przed nadmiernym rozciąganiem ściany i rozerwaniem protoplastu.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (nowy)
• Na rysunku przedstawiono obraz mikroskopowy żywych komórek listka mchu, w których doświadczalnie wywołano zjawisko
plazmolizy, po tym jak umieszczono je na szkiełku mikroskopowym w hipertonicznym roztworze sacharozy.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (nowy)
• Na rysunku przedstawiono obraz mikroskopowy żywych komórek listka mchu, w których doświadczalnie wywołano zjawisko plazmolizy, po tym jak umieszczono je na szkiełku mikroskopowym w hipertonicznym roztworze sacharozy.
• Podaj nazwę struktur oznaczonych na rysunku literą X oraz funkcję, jaką pełnią one w komórce.
• Nazwa struktur X:
• Funkcja w komórce
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Czerwiec 2017, Poziom rozszerzony (nowy)
• Na rysunku przedstawiono obraz mikroskopowy żywych komórek listka mchu, w których doświadczalnie wywołano zjawisko plazmolizy, po tym jak umieszczono je na szkiełku mikroskopowym w hipertonicznym roztworze sacharozy.
• Podaj nazwę struktur oznaczonych na rysunku literą X oraz funkcję, jaką pełnią one w komórce.
• Nazwa struktur X: plazmodesmy
• Funkcja w komórce umożliwiają kontakt protoplastów sąsiednich komórek, oddzielonych ścianą komórkową.
umożliwiają transport różnych substancji pomiędzy sąsiednimi komórkami.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Czerwiec 2012, Poziom rozszerzony (stary)
• Charakterystycznym elementem budowy komórki roślinnej jest ściana komórkowa, która nadaje komórce odpowiedni kształt, wzmacnia ją i chroni przed mikroorganizmami. Spośród
zamieszczonych poniżej zdań zaznacz zdanie nieprawdziwe.
A. Cytokineza może mieć różny przebieg w zależności od tego, czy dzieląca się komórka posiada ścianę komórkową, czy też nie.
B. W syntezie niektórych składników pierwotnej ściany komórkowej bierze udział aparat Golgiego oraz siateczka śródplazmatyczna.
C. Składnikiem pierwotnych ścian komórkowych roślin są polisacharydy, natomiast brak jest w nich białek strukturalnych i enzymatycznych oraz wody.
D. Po zakończeniu wzrostu protoplast tworzy wtórną ścianę komórkową albo przez wzmocnienie ściany pierwotnej, albo przez nakładanie na nią nowych warstw.
Budowa i funkcjonowanie komórki cz.3
Matura Czerwiec 2012, Poziom rozszerzony (stary)
• Charakterystycznym elementem budowy komórki roślinnej jest ściana komórkowa, która nadaje komórce odpowiedni kształt, wzmacnia ją i chroni przed mikroorganizmami. Spośród
zamieszczonych poniżej zdań zaznacz zdanie nieprawdziwe.
A. Cytokineza może mieć różny przebieg w zależności od tego, czy dzieląca się komórka posiada ścianę komórkową, czy też nie.
B. W syntezie niektórych składników pierwotnej ściany komórkowej bierze udział aparat Golgiego oraz siateczka śródplazmatyczna.
C. Składnikiem pierwotnych ścian komórkowych roślin są polisacharydy, natomiast brak jest w nich białek strukturalnych i enzymatycznych oraz wody.
D. Po zakończeniu wzrostu protoplast tworzy wtórną ścianę komórkową albo przez wzmocnienie ściany pierwotnej, albo przez nakładanie na nią nowych warstw.