Cel lekcji: Dowiem się, jak zbudowana jest błona komórkowa, jakie są jej właściwości i funkcje.

WILF – WHAT am I LOOKING FOR Kryteria sukcesu:

1. Na podstawie schematu wymienię elementy budowy błony komórkowej.

2. Wymienię właściwości błony komórkowej – omówię ich znaczenie dla pracy komórki.

3. Wymienię funkcje błon biologicznych.

4. Scharakteryzuję rodzaje transportu przez błony biologiczne.

5. Wyjaśnię terminy dyfuzja prosta, osmoza, dyfuzja ułatwiona.

6. Rozpoznam na ilustracji komórki roślinne i zwierzęce umieszczone w roztworach izotonicznym, hipertonicznym, hipotonicznym, podam kierunki przepływu wody z lub do komórki.

Błony biologiczne wchodzą w skład wszystkich komórek.

Komórki prokariotyczne maja tylko błonę komórkową.

Komórki eukariotyczne oprócz błony komórkowej maja również błony śródplazmatyczne.

błona komórkowa

https://osbornehighschool.typepad.com/.a/6a00d83453bc9369e2019aff8113e4970c-pi

ogon fosfolipidu dwuwarstwa lipidowa

łańcuch cukrowy

glikoproteina

cholesterol płaszcz węglowodanowy

(glikokaliks)

głowa fosfolipidu białko integralne

związane

z jedną warstwą lipidową białka integralne transbłonowe białko

powierzchniowe glikolipid

cytozol

Płaszcz węglowodanowy występuje po zewnętrznej stronie błony

połączone z tłuszczami (glikolipidy) lub z białkami (glikoproteiny)

odgrywa ważną rolę m.in. w rozpoznawaniu się komórek, chroni komórkę przed uszkodzeniami.

Białka połączone z jedną warstwą lipidów lub przechodzić przez obie warstwy, transportują substancje i odbierają sygnały ze środowiska zewnętrznego.

Dwuwarstwa lipidowa stanowi barierę, która oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego.

Cholesterol usztywnia błonę komórkową, występuje w komórkach zwierzęcych.

cytozol

1. Na podstawie schematu wymienię elementy budowy błony komórkowej.

Właściwości błon biologicznych.

Płynność błony – spowodowana przemieszczaniem się fosfolipidów,

Asymetria błony – wynika z różnic w składzie chemicznym warstw lipidowych tworzących dwuwarstwę oraz innym zestawem osadzonych w nich białek.

Selektywna przepuszczalność – półprzepuszczalność błony – błona biologiczna może być przepuszczalna dla jednych substancji, a nieprzepuszczalna dla innych.

https://cdn.kastatic.org/ka-perseus-images/8e3f9b3f17b39d929a75c4151338e9225218efcb.png

2. Wymienię właściwości błony komórkowej – omówię ich znaczenie dla pracy komórki.

Funkcje błon biologicznych.

Oddzielają wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego.

Tworzą w komórce przedziały – kompartmenty – co umożliwia m. in. równoczesne zachodzenie przeciwstawnych procesów metabolicznych – anabolicznych i katabolicznych.

Uczestniczą w odbieraniu sygnałów wpływających na metabolizm komórki, płynących ze środowiska zewnętrznego.

Kontrolują transport substancji w obrębie komórki oraz między komórką a środowiskiem zewnętrznym.

Płaszcz węglowodanowy (glikokaliks) chroni komórkę przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi,

uczestniczy we wzajemnym rozpoznawaniu się komórek i ułatwia ich przyleganie (adhezję), tak jak w wypadku komórki jajowej i plemnika.

https://typowybiochem.files.wordpress.com/2018/01/bc582ona.jpg

3. Wymienię funkcje błon biologicznych.

Transport przez błony biologiczne.

Rodzaje.

transport bierny - pasywny nakład energii transport czynny - aktywny.

odbywa się one ze środowiska o większym stężeniu substancji rozpuszczonych

do środowiska o ich mniejszym stężeniu nie wymaga nakładu energii

dyfuzja prosta dyfuzja ułatwiona

odbywa się ze środowiska

o mniejszym stężeniu substancji rozpuszczonych do środowiska o większym stężeniu,

czyli wbrew różnicy stężeń wymaga nakładu energii

w postaci ATP

zawsze uczestniczą białka błonowe swobodne przenikanie

substancji

przez błonę biologiczną małe cząsteczki takie jak tlen (O₂) i dwutlenek węgla (CO₂)

osmoza

cząsteczki przenoszone biernie, ale z udziałem

transportujących białek błonowych większość związków chemicznych

potrzebnych do życia np. glukoza i aminokwasy, produkty przemiany materii

przenikanie wody przez błonę biologiczną

O₂

Na⁺

glukoza Na⁺ K⁺

O₂

Na⁺

Na⁺ K⁺ glukoza

ATP ADP + P_i

dyfuzja prosta - nie uczestniczą

białka transportujące, - odmiana – osmoza,

- transportowane małe cząsteczki niepolarne m.in. CO₂, O₂,

oraz polarne

bez ładunku elektrycznego, m.in. H₂O, glicerol, etanol, mocznik

dyfuzja ułatwiona - wymaga obecności białek transportujących

(nośnikowych lub kanałowych, - transportowane

niektóre jony

oraz większe cząsteczki polarne bez ładunku, np. aminokwasy, glukoza, nukleotydy

- zgodny z gradientem stężeń,

- nie wymaga nakładu energii - uczestniczą w nim białka transportujące, - wymaga nakładu energii,

- transportowane są jony sodu i potasu (pompa sodowo- potasowa)

osmoza

https://weirdscience.eu/images/a/a3a69224803a39afaf5adac7e3cc27ea.jpeg

cząsteczki wody przemieszczają się biernie z roztworu o niższym stężeniu do roztworu o wyższym stężeniu.

dyfuzja prosta

rodzaj dyfuzji prostej

przenikanie wody przez błonę biologiczną

5. Wyjaśnię terminy dyfuzja prosta, osmoza, dyfuzja ułatwiona.

4. Scharakteryzuję rodzaje transportu przez błony biologiczne.

osmoza

komórka roślinna

komórka roślinna

roztwór izotoniczny S1= S2

roztwór hipertoniczny S1< S2

roztwór hipotoniczny S1> S2

komórki

nie zmieniają kształtu

komórki tracą wodę, kurczą się i rozpadają komórki chłoną wodę,

pęcznieją i pękają ściana komórkowa i błona

komórkowa nie są napięte, objętość wakuoli pozostaje bez zmian

komórki chłoną wodę, zwiększa się objętość wakuoli,

ściana komórkowa rozciąga się nieznacznie, ale nie pęka

komórki tracą wodę i jędrność, w miarę utraty wody

cytoplazma kurczy się i odstaje od ściany komórkowej,

wakuola się zmniejsza

H₂O H₂O

H₂O H₂O

H₂O

H₂O

H₂O

H₂O

6. Rozpoznam na ilustracji komórki roślinne i zwierzęce umieszczone w roztworach

izotonicznym, hipertonicznym, hipotonicznym, podam kierunki przepływu wody z lub do komórki.

Podsumowanie lekcji biologii.

W ramach podsumowania naszej wspólnej pracy na lekcji proszę aby po każdej lekcji w zeszycie obok lub pod kartą pracy znalazła się notatka do lekcji.

Jaką formę przyjmie Twoja notatka zależy tylko i wyłącznie od Ciebie.

Może to być:

kilka (3) zdań , tabelka, rysunki, wykres, mapa myśli, komiks lub wszystko to co przyjdzie Ci do głowy.

Pamiętaj proszę aby notatka znalazła się na tej samej stronie co karta pracy, której ta notatka dotyczy.

Jeśli zabraknie ci miejsca doklej kawałek kartki. Nie rób proszę notatki na następnej stronie.

Tam jest miejsce na następną kartę pracy.

Jeśli chcesz możesz skorzystać z poniższych zdań podsumowujących albo opracować swoje.

Na dzisiejszej lekcji:

dowiedziałam/em się, że …, przypomniałam/ em sobie, że…,

zapamietałam/ em …

chciałabym/em sobie powtórzyć … zaciekawiło mnie …

zaskoczyło mnie …

chciałabym/ chciałbym dowiedzieć się więcej o … zaczynam się zastanawiać …,

sądzę, że …

nie mogę się zgodzić z …

Pamiętaj, że obecność notatek i prac domowych będę sprawdzać i oceniać podczas sprawdzianu z danego działu.

Powodzenia 