pszewczyk@lpzdwola.pl
Historia sztuki, klasa I
Analiza dzieła sztuki – malarstwo, cz. 3
Dzień dobry,
dziś ostatnia część analizy. W tej części zajmiemy się światłem, fakturą oraz środkami ekspresji.
- światło - analizujemy czy w dziele sztuki mamy do czynienia z luminizmem czyli czy światło jest istotne dla obrazu, czy jest obecny światłocień. Luminiści zwracali
szczególna uwagę na zagadnienia związane z działaniem światła na kształt i kolor przedmiotu. Szczególnie XVI i XVII w. Światło może wydobywać tylko niektóre fragmenty przedmiotu jednocześnie zniekształcając bryłę. Można wyróżnić luminizm monochromatyczny, którego przedstawicielem jest Rembrandt czy Caravaggio, gdzie światło ma istotny wpływ na kompozycje obrazu, nie wpływa jednak znacząco na kolor oraz luminizm kolorystyczny, gdzie światło służy głównie do wywołania gry barwnej – tutaj przykładem będą Chardin, Turner, impresjoniści.
Rembrandt van Rijn, Portret śmiejącej się Saskii, 1633, Gemäldegalerie, Drezno
Caravaggio, Powołanie świętego Mateusza, 1599-1600, kościół San Luigi det Francesi, Rzym
Jean Baptiste Chardin, Kosz
truskawek, 1760, prywatna kolekcja
August Renoir, Moulin de la Galette, 1876, Muzeum d’Orsay, Paryż
1. określamy rodzaj światła - naturalne czy sztuczne; jeśli jest naturalne określamy porę dnia (na tyle na ile to możliwe); jeśli scena jest nocna określamy ją nokturnem.
Malarstwo o scenerii nocnej, mrocznej, w ciemnych tonacjach barwnych miejscami kontrastującego mocno światła nazywamy maniera tenebrosa (Caravaggio, Tintoretto).
Georges de la Tour, Hiob wyśmiewany przez swoją żonę, 1620-1650
Ludwik de
Laveaux, Paryż w nocy 1892-1893, Muzeum Sztuki w Łodzi, Pałac Herbsta
Józef Chełmoński, Powitanie słońca – żurawie, 1910, Muzeum Sztuki w Łodzi, Pałac Herbsta
2. czy źródło światła znajduje się na obrazie czy jest poza nim, z jakiego kąta pada
Vermeer, Kobieta ważąca perły, ok.
1664, National Gallery of Art, Waszyngton
Vincent van Gogh, Jedzący kartofle, 1885, Muzeum Van Gogha w
Amsterdamie
Tintoretto, Ostatnia Wieczerza, 1592-1594, kościół San Giorgio Maggiore, Wenecja 3. czy światło jest kierunkowe czy rozproszone
Bartolomé Estéban Murillo, Mały żebrak, 1645 – 1650, Luwr, Paryż
William Turner, Deszcz, para, szybkość, 1884, National Gallery, Londyn
Andrea Mantegna, Parnas (Wenus i Mars), 1497, Luwr, Paryż
4. Czy w dziele występują bliki czyli jasne ślady uderzenia pędzla sugerujące refleks światła na malowanym przedmiocie, służący do podkreślenia modelunku
Willem Claesz Heda, Martwa natura z pozłacanym kielichem, 1635, Rijksmuseum, Amsterdam
Rembrandt, Jeremiasz opłakujący zniszczenie Jerozolimy, 1630, Rijksmuseum, Amsterdam
5. Czy można określić najjaśniejszy i najciemniejszy punkt w obrazie
Adolf Menzel, Ściana pracowni, 1872, Hamburger Kunshalle, Hamburg
Vermeer, W pracowni artysty czyli Alegoria malarstwa, 1665, Kunsthistorisches
Museum, Wiedeń
Tintoretto, Droga na Golgotę, 1556 – 1557, Scuola Grande di San Roco, Wenecja
6. Czy występują ostre kontrasty czy łagodne przejścia
Francisco de Zurbaran, Martwa natura, 1633, Muzeum Prado, Madryt
Juseppe de Ribera, Święty Piotr i Święty Paweł, 1616, Muzeum Sztuk Pięknych, Strasbourg
Leonardo da Vinci, Mona Lisa, 1503-1519 Luwr, Paryż
Warto wspomnieć o technice sfumato (zadymione, zamglone), delikatne przejście tonów barwnych, dzięki którym cały obraz wygląda jakby był przesłonięty mgłą, pozwala wydobyć miękki światłocień. Termin i technika wymyślony przez Leonarda.
Raffael Santi, Madonna ze szczygłem, 1507, Galeria Ufizzi, Florencja
- faktura
w tym punkcie analizujemy sposób nakładania farby: czy widać ślady pędzla lub innego narzędzia, którym nakładane były farby, czy są one całkowicie zatarte, niewidoczne; czy dzieło jest kładzione impastami (śmiałe nałożenie gęstej farby olejnej gruba warstwą na powierzchnię obrazów, wzbogaca fakturę, podkreśla budowę niektórych przedmiotów czy obiektów), czy obraz jest starannie wykończony
James Whistler, Symfonia w bieli nr 2, Rembrandt, Autoportret, 1659, Wallraf - 1864, Tate Gallery, Londyn Richartz - Museum , Kolonia
Vincent van Gogh, Pole pszenicy z krukami, 1890, Muzeum Van Gogha, Amsterdam
Zakończenie
Środki ekspresji – podsumowując naszą analizę opisujemy czym dzieło przemawia do odbiorcy
- określamy stosunek do natury – realistyczny, idealizujący, naturalizm, abstrakcja itp.
- opisujemy relację między linią a plamą (czy prym wiedzie rysunek czy kolor) - które z wcześniej opisywanych środków są najważniejsze w dziele (może światło, może kolor, kompozycja itp.)
- co wpływa na charakter dzieła – jakie wzbudza emocje u odbiorcy
Na koniec opisujemy również jak to dzieło wypada na tle innych prac danego artysty (czy jest przełomowe? Jeśli tak to dlaczego? Czy jest kolejnym autoportretem – co się zmienia w stosunku do pozostałych? Jak się ma kolorystyka omawianego obrazu w stosunku do innych obrazów danego artysty? ) oraz w jaki sposób dzieło wypada na tle swojej epoki, jak jest z nią powiązane (czy jest typowe dla renesansu, baroku itp)
