• Nie Znaleziono Wyników

Grammatica Germanica Brevis & Artificiosa

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Grammatica Germanica Brevis & Artificiosa"

Copied!
33
0
0

Pełen tekst

(1)

-* 4

ր

* Հ Թ * *

GRAMMATICA

GERMANICA

BREVIS

&

ARTIFICIOSA»

VARȘ AV IÆ

Typis S. R, M. & Reipublicæ, in Coïlegîd Schal drum Piarum.

к .* ■*

(2)

AA Li flor em.

՚ ՚ »

Диатѵ'и prodierint multi fuper arte loquendi Authores, nihil id, Itftor obeffe puta,

Certe quo plures aderunt, te plura docebunt.

Arte etenim fruflra nemo laborat in bac, Ideire o banc etiam velit intentare per arten»

Si prodeffe putas hoc Idioma tibi.

At poftquam in lingva fueris bene Teuto perita^

■֊•''< .'Հ . , Adverfum Autharem verba coerce tuum,

ճ - . ч; - V - . -.«1 ՚

ШІШЕМ 6էճա

' WSP W Bydgo-zoiy

STARE DRUKI —

5 &бДи

4Է ՛

Compendium hums 1 ¡belli.

In f. inflruSione prxmitto orthographia germanicé.

In II agò de articulis, eorumqinflexionibus, de- . clinattonihKi no mi num fubfiantivoru & adjeSlivorum.

Iń III. aliquot obfervationcs de verbo, item auxi­

liariam & comugattonum formas expono.

Iñ IV. Syntaxim Germanică a dii. punida reduce, Cum túrnen inter hst ordo Grammaticus quafi ani­

ma (it, piacúit hoc loci fundamentale inft ufl<one prx- mittere, qa$ telii; ut tn coflruSiOne dbliva, primo Moe 2 do auxiliare țti ' o D at ; 4 tò cafus pr & pofitionis $ to A c í

f>io negație pm'o Verbum ponatuŕ, V g, 1 der schuiłer 2 hat 3 mir 4 diefcn morgen ՛$ meine fchue 6 nicht 7 gebracht» futor mihi hoc mane mea calceamenta non tulit. Si part: es ad initiii ponatur Nom: pofi auxil: & Dat: fequetur, ut t Es 2 hat 3 mir 4 der rchumachér 5 meine fchue 6 heint morgen 7 nit 8 gebracht» У?fiat intterrogatiò etiam Nom: verbo poft- foneturyg i warumb 2 fercibet 3 er 4 nit հ briefe quare non feribit literas, quando adeft conjunto wan»

.. dafobwolen» obfehon &c, hat Nom: praponetur, ut

։ obfehon 2 ich 3 za dir 4 nit $ gekomen 6 bin*

quam vis ad te non veni &c: & hoc de aftiva toftrubl.

In Pajjiva i Nom: 2 Auxiliare 3 Abi: 4 Cai<s preei Հ Гerbum locatur, vg. t ich 2 werde 3 von alle 4 we*

gen meiner aufrichtigkeit ; geli bet» amorabbnibui ob meam finceriiatem, v. i Nom.- г Aux: 3 Dat: 4 Ca-

>- fa рглр:Ѵ . Adver: s Abi: 6 Ver: ut ։ diefs pferd 2 i ft 3 mir 4 heiint Հ von de Vatter 6 gefchemkt worde*

hic equus mihi bodte à pâtre eft donatas. Ди öd fi parte pia uti velu , dices, t mă 2 hat 3 mir 4 eine dege Հ ge^

^auft» emebatur mihi g!adiin,&lande de CotraÜïôibui Sfirmăicis, ad fini ctiam notitiã ah qua acquires.

Îj8 .

1

(3)

In T. & ultima babes vocabñlarium per artificiam Arithmetic um in t8 Claßet difiributumi

ima De DEO & Elemente 2. De hornine & ipfius membrii.

Հ. De varÿs Pirtutibus & Defeat bus.

4. De Animi pajfionibus Religt one & Cofefiîoné.

S> De Cibo potu Й? liquoribtts.

6. De Tribunáli, Militia & Medica 4

7* -De Artificibuii infirurnetis & Vartjs aríefablE 8» De Dome & ejus partibus.

\ 9. De Teflibus & fiippelleBili.

10. De Animalibus quadrupedibus- 11. De Av ib ut ■, Pifcibus, & Reptilibus.

iz. De Metalik՝ Lapidibus, Unionibus, Ar b or ib иц Fr и Et b ut & Frumentis.

13. De Tempore & Ponderibus.

14. De Statu vario&Regionu a li qu aru cognominibusl iS- De Nominibus Communibta.

16. De AdjeBivis & Numeralibtcs.

17. De Adverhijs, Prapofittonibxs, ßf Perfonis.

18. De Ter b is [traBat.

Id nune unice opto Ty ron։ but, at ( quia viva Profejforam

■voces mutis Praceptoribus, five Itbris fcriptn pr filant ) hsa țaucula pracepta prof'eiïumin hac linóvá fumere cotenden- tibus fapius ab alio explicentur v. perlegànturt fie en։m ír al~

tius vocabula f-p difpofitio animo memori<tq¡; imprimetur ír facilius ab cis conjlrutlioin propofita quavis materia pronunț

ciubitur.

tiippolytuí. IoTephus Sttiwaîtier Mi S. P,

INSTRUCTION ORTHOGRAPHICA.

De pronunți alione literarum in Germanico I di ornate.

Litera , qua animadverfione quapiam indigeni, funt ha, qua Je quant ur.

Unelo notatum legitur e ut die kälte ícribitur, &

pronuntiatur,quaû lcribe- retur: die kelte frtgus.

Idem obiervandu in plu­

ráli in nominibus fubflantiv s monoiÿla- bis in fíngulari in a excuntibus ut mann vir. in plurali legetur menner (çrc.

aa Tum etiam alias quascunq; Ai miles con ­ currentes vocales pronunciabis ut unam contenante v. g.aal leges al anguilla.

c Ante e vel i vel nulla íequente alia im ­ mediate vocali ordinarie ut apud lati-

Ą nos

(4)

pos ęffertur ut Centner Centenárium Ci/Խո Çifierna,CyprefJen-bau Cyprcjß).

A principio auțem poiîtu in nominibus propriis urbium «Sífilis, quæ à latinis de-_

ți vantur ut K legetur v.g. Crakau Кг л- ckau Cracovia, Creator legețur kreatur Creatura &c.

Ch Șemper in principio dicHonis. ut К legi-, tur Chor Chorus leges kohr Cyc.

chs In fine di clip n um սէ X pronuncian tur cks ut ochs bos glúcks-radt rota fortuna*

{kgs krigs ֊man miles legetur ox,glúx, krix«

çi eu Pronunciątur íemper quafi ai mollitęr ut vel ¡eib Corpus féüey ignis hero,legetur latb.

çw fater hai &c.

le Solum ut i pronpntiabis in. medio «Sí fine diclionisut lieb amortie Illa &c.

H *In fine vel medio plane retiçeri potefi, poíľum enim dicere noth vel nat necef- Ւ f itas john vel jon filius &c.

6 Punćłuatum ut e leges perpetuó ut Ko'- ntв, Rex Kenig &c.

Ș Ąnte p vel t ut (z effertur ut jprach Jzprach lingua jlarck fżtarck fort is.

Hic advertas velím, quotiescunq; Polo- ՜ ոստ in fine leriberet к íecundum Ger- nianicam feibitur ck ut in ipío vocábu­

lo

3- )8*

lo jlarck apparet quod fic icriberet Po­

lonus ßtark lęg c.

s Ante v. intra V ocales ut Z effertur v.g.

je in Ejèl f kus Aßnus,quaß zetn Ezel.

fch Pronuntiatur ut /z fchalz ßac Thefau- r.Uí-.

tfch Teútfcher Taycer Germanus .

T-? In fine ut c legitur ut hertz herc Cor, Item ipfi S in fine adjundlum Z etiam reticetur, ut daß das hoc

u Punáis notatu præiertim ante b a prin ­ cipio diâionis pofitum legetur i ut übel ibel malum5 íçquenti vero immediate vocali aeiou legetur ut j Katter Kat­

ter Parens &c.

Ut F leges, ut p ferit ferdt equus &c.

z Sequent։ vocali ut Ça principio Íem ­ per profertur ut Zan Can dens &c Reliquæ literas cum latinis conveniunt.

Oblervandum efi interea fequentes Co ­ ronantes in medio diclionis pofitas Iem­

per duplican, íçilicet: F,L,M,FL,P,R, S, T. ut hoffen /perare,fallen, cădere, kom­

me, venire,kenne,no feere fuppe, juj*«ІЙ, harren, e x[pe fia re, bitten, pettere, ejfen, comedere ¿Te.

Tándem cum dificultas iæpius oriatur

A2 in

(5)

յո pronuntiandis dicłionibus: durch per ich ego tolletur hzc fi prim urn profera- tur qualî pofi R íequeretur I & dićere- tur durtch 2d um quafi pofi i aliud i le- qneretur ut iich. Et hœc pa uca lufficient abunde Tyroni in hujus 1 ingvar ortho­

graphia, cætera quæ in medium ad duci pollent non multum fa ci u nt ad funda-.

mentalem hujus lingvæ inftrućłionem.

INSTRUCTED II.

De articuiis, eoruminflexióméiig Declinationibw nonminum Subflanti- varum Adjeãivorum& Comparationiï.

%mò. Articulus triplex aflignatur apud Ger­

manos, unus Definitiv, quo uťuntur ad кт determinaram & certam explicandă

& eft der v die v daß h¡c v h¿c v hoc diefer v diefe v die [e s, iß e v iß a v ifiud.

lener v jene v jenes iüe villa v i llu d, ut v g.d er flu dent iß fleißig hie Rudi ofus eß diligens.

ídò Indefinite quô rem incertain generice exponunt, ut ein bildt iß flhón,aliqua imago eßpulchra.

Abfolutus qui fempeť rem antecedente denotat, talis eft Er tue v fie illa v es il- lud ut Er iß geß őrben Ule eß mortuus.

fie

+

4էճ( 5 )63|

fie iß in der kire hen, illa eft in ЕссЦиц es iß utnbfonß fruftra eß, ubi in primio intek О 1։Տ’րսր loßphus Gregorius &c in ado Elijas

beth Catharina &c. in gtio hoc v illud &c.

Notandum hic univerialiter occurrit omni­

bus nominibus íubftantivis & adječtivis íem- per addendos elle artículos præter noen Deas Gott & nomina propria Pagorum Caftelloru Urbium,quæ fine articulis melius poinintur, ut, Ujasdoßifl nicht weit von Warschau entlegŹ Uj as dov ia non procul Warfdvia difl at.

Tande nominibus frumentoru, liquorű,aro­

matom, metallorum, materi is vefiium & quaŕ meníurantur aut ponderantur etiam articulus detrahitur, úti etiam Vocativis,«/ mein Peter kauffe haber,brodt,bier, halfa-. rnipetre, emé avena, pane, cereviflă, baljamu &c: fiber iß beßer als bley argen eß melius qua plumbum-.

Ultimo quando nomen fubftantivum poní- tur cum Pi onomine mein dein meus tuns fyc*

Ut mein brúder iß nicht zu hauß meus frater non eß domí &c: Nifi hzc pronomina ponã- 4 ^ur ftibftantivè, tunc enim articulum defidera- bunt, vg. die un/rigeu haben ihn gefèheii noflri eum viderunt.

Præmiila ergo lam horum articulorüm pofitione,eorum inflexiones expono

Af" Ы:

i

(6)

4

INFLEXIÓ ARTICULORUM.' ĽefinitM

M: F. N. Numer t Singulári »

N: der die das hic bżc hoc,

ff. des der des huj tut

D. dem der dem ■ huic.

Ac. den dis das hunchanc hoc .

F. о du о tu.

Ab: von dem der dem Ab hoc hac hoc.

Num Pturali

hi ha hac borúm karúm honim

his hős has hac

V. ô ihr о vos

ЛЬ. von denen ab bis

Indefinite

M\ F : Ni Num: Sing: 4

N. Ein aliquis aliqtiA aliquod

G. eines einer eines ali čuje

D. einem einer einem aliens

Лс. einen eine ein aliquem aliqtiam aliquod

V. caret ... 4

Ab. vöeine einer eine abaliquo aliquA aliquo

Nurn: Plur:

aliqui aliqua aliquA aliquorum aliquarum Aliquord

altquibus Лс

. . . ...

■Л է. etliche aliqiiQü dltqüas aliqua

Лb. von etlichen ab aliquibus

His præriotatis becliñatióñés Ñóminu Sub- fiantivorum quorum tres à tribus ârticulis ta- tum rtumerantur facile intelliges^primà dicitur cui apponitur 'articulas der hic ¿da die h<ee Știa dat hoc. ín ï & 3 decliiiationé. folum iii Genitivo Sddjicitur irt numéro fingulari,iri aliis tafibus nomen ita declinatur ut irt NÕinativd prolatum eft. In sda pofteft nőmért per ones calus eundern exiturh íervaŕe præter illa» q их in Nominativo irt E termiriåntur, հօրս Geni­

tivas melius in en terminator. Plüralis vero cornuniter nominuni omniuni fubftantivorü quæ гріісі coníönanté finiüntur,id r termina - tur ut Gott Gotter Di], mann manner [virít ge iß ge iß er fiiritits,&ci præter Génit: D.it:5¿

Abb qui in pluráli per omnes tres decliriatio- nes continuo irt я exit.

Neutra exeuntia infgktnr&ui ріагаіз finiunt irt eut fihaff' fihaffe ovit, beding be­

dinge conditioigejcenc/c gefihehcké donu, finí fiile lufie,fihwein fihweine porcufßbier third animal, zeúgnui zetignußè teßitnonium, illd qux deri vântur &vel maxime fi particulă mami in fine habeant, terminabuntnr irt pl ufali in e »

<5՜ man in leüt mutabunt ut Edelmann irt plu*

A4 rali

N. die G. derer D. denen Лc. die

N. etliche

G. etlicher

D. elichen

(7)

, ®8®

rali Edelleúthe Nobilis, flhiffinăn fchiffleútbe։

nauta,kauffmăn kaufflcúthe mercatorre. ՜ Tande imæ declinationis nomina Gen: fing:

in n habentia plurale quoque in n fiaient ut knab knaben puer,bir J ch հհ/eben ter vus ՀրՀ Quæ vero in aplici Confonãte terminantur &

funt adæ declinationis pluralem ine exeuntem defiderat,«/ die handt bande mantu,/httflat­

te (.ivit as & c. Pro his fingul is praxis multum faci et, tum formula hic acljunćłse & index fub- flãtivoru сП pluráli íuo appofitus circa fine libri.

FORMA imæ DECLINATIONIS.

Num: Sing:

dies vir Deus do inas pares corpus puer N: der tag,man,Gott,herr }Eat¿er,leib, knabe G: des - gs - - ns - ֊ es - - rs • - rs - -bs - ~ ens D: dem ge « n - tt - - rn- - r - - be - - en Ac: den g--n՝-tt--rn--r--b~ - en V: о du g - - ո - - էէ - ր - - T - - b - - be Ab: vo dem g - ո -էէ - րո • ր - be - en

Num: PI ur:

dies inri Díj doini paretes corpora púért N: die táge mânergóter herreváter leiber knab G: dere n - - m - r n - n - m - r n - n O: dene n - - r n - r n ~ n - m ~ m - n Ac: die e - »r--r - n - r - - r - n V: ô ihr e-, y. .r - n - r - - r - n Ab: von denen ut i in Dat„ Нис

|4&( 9 У?*"

Hue facile alia occurrentia nomina imæ de­

clination is revocabis, ut fi deberes nomen ali- quod afle v g. jimia declinare, recurres ad no­

men jenabe & kiper hoc illud inficieres- FORMA 2dæ DECLINATIONIS.

Num: Sing:

r Civitas E c c le fia lixiviu nux libertas do пл N: ein fl att kireb lauge nus freybett fratt IG: einer de - - n - e - s ~--t~ en

1): einer -dt--n~~n-s~- t -en Ac: ein - - dt - - ո - e - s - ■ է - it V: caret - dt - - ո - e - $ - - է - и Ab: von einer dt - - n - n ֊ s - * t - tt

Nurn: Plu.

elvitat es eccle/ue lixivia nuces libertatét d oinœ N: etliche fládt kirchc lauge núflse fleiheitc fle G; etlicher - ո - - ո - ֊ո - и - - п - п

\ D; etlichen ո - * ո - и - и - - и • п Ac՝, etliche « էէ - • ո - и • п " - и ֊ w У;, caret - - էէ - • Й • И ’ и - - п - п ЛЬ: vo etlichen ո - - ո - и - п - п - п

FORMA gtiæ DECLINATIONS.

Num՞. Sing:

Oviágens infantulus cornu os aqua regio N'.das Jchaffvolck hindiéin born maul wafer lad G: des - ffi - fc$ - leins - rns • Is-rsdts D; dem - Jf * h - lein - n - I - r - df

Ac:

(8)

*

, , М Ж іо)^

Ас: das - f] - k - lein - « = ï ՝ r - ål V՝. ô dit - fifi - k - lein - и - I - г - di Ab: vo dem ff - k - lein - n - l - ŕ - dt

Num: Plural:

Oves get es cornua, ord aqua regiones N: diefcbafifie vólker borner mailler naffer Iád G- deren - - ո - rn - rn - rn- rn - rd D: denen - - n » rn - rn - rn - rn - Ac: die - - fíe - r - r « r - r - ŕ

Л" : ô ihr - -fife - r - - r - y ֊ r - r

*uoô и • rn - rn ~ m - rn - rň Super hafce formulas quodčunque nomei declinabis,fi propofituín nomen in aliqua for ­ ma ex bis no reperias obfcrva generale expli ­ cations iuperius præmiflam; Notes tãen veli n ferio onia nomina cujuscunq; declinatiois quae per vocale a,v au,v o,v zz,temunãtur, praíer- tim fi funt monofyllaba illud a in e,au in ai, a in e & u in ú in pluráli mutări» & hoc de Der clinatioibus nominuñ Subílativoru, uunc quí ­ dam neccelfaria fcitu de Adječtivoru & Com- paratioum infiexionibus. Igitur Adjectiva dup- plicem refpiciunt articulam, autenitti eisappo- ńitur articulas der die das hic hac boc,aut etia Ein aliquis hoc eil: definite v indefinitas.

In utroq; caiu cum exigua fit difficultaś. bre- vibus reni abšqúe tabula declaren

fit '

"Ši itaq; articulas der die das htc hac hoc ad- datur Adjeŕtivis, Nominativas eorum per otiia tria genera in e tčrmiúabitur Gem Dat. & Ab.

Î 4 -per omnia genera in n Accui: in Mai: in n in Fæm: & Neutro in e exibir,& Voc: in M: in r inFxm: ine& in Ne: in r finietur, altér inde- finitas cum definito convenit, prater No . qui

in M: in r in F: in e in (N: in $ & Ac: qui in M-

• in n in F: in e & in N: in s terminating Co- parativum habebîs fi pofitivô in er exeuti ter in e re,in í res addas,fi in и tu ren apponas ծր Superlativam, deniq; fi pro fier fter v abjecta re CÔparativo fie &c: fubfiitùas; perfæpe taen CÕparativo adverbium noch 'adhuc additur &

Superlativo particula am v aller praponituraŕ

ef ż/? «och թօ«քք ef à W*« #

pzzZc&/of fp/e p^beff^ig qi^i onium pulchc ’rrimuš, iň plurali nulla eft dim- cultas, quoniani Nom: Ac: &Voc: per omnia mènera exit in e percöníequens comp՞, in re i’ uperl: in fie. Gen: Dat: &Abl: in omni geera in «ergocop: in ten fuperl: in fien terminator.

Quod deliteris a ou dictum iuperius in decliňationibus nominará lubitantivorum hoc hie de CÕparativo & luperlativö obferves velím.

Advertendu hie Occurrit eo calu quo adject- Vo nullum fubjicitur íubñantivum illud ulti՞

mam

(9)

mam íyllabä abjicere per omnia genera in Nõ:

Num: Sing: vg: err/?wea

Jchòn tila eft pulchra (ус. item quãdo adiećłi- vum poll ponitur íuílanti'vo mediante verbô

¿er 6<rc g/?

das kleid iß vornehm hac veßüeß praßant.

Idem obiervabis in pin r bus adječlivis deri- yatis & prxfertim illis quæ adverbialiter pro- ferunțur ut lut her ijch lut her ante è hóUtfth _ fernalù O'c. Non incongruum hic érit breve

adjungere informationem de Pronomine.

Pronomina demonßrativa lunt ut ich du er 6ՀՕ tut Ile,die [er btc jener tlie fpTc.

Relativa welcher qui qua interrogativ va wer was quis quid? Poßè/Jtva mein meus dein էսա Çyc.

P er j опа Num: Sing: funt ich du er ем tu iile Pluralis wir nos ihr vos fie Uli.

FORMA ima PRONOMINÍS.

Ego ich & tu du C-

Num: Sing:

N: Ich ego - - du - tu

G: mem v er v es mei a dein v er cs tui tua

D: mihr mihi - . dir tibi

Ac: mtch me - . dich te

F: ó ich 3 ego - . ô du ô tu

Ab: von mthr à me von dira te Numi

<

»

Num: Plur:

von fich à je

G

ihrer fiii ihnen fibi

A6

Num : Plut*

N: wir nos - /օր тог

ď: unter v crer nofir um euer v er er ve fir um

—. uns nobis - - dich vobis

uns nos - • euch vos

о mir ô nos - ô ihr ô vos von uns л nobis von euch a vobis

à fe von (ich à Je gtia PRONÖMINIS

Er fie es г lie illa illud

F: N:

Df Ac:

F:

Ab:

FORMA 2da PRONOMÍN1S SUI SEIN.

Nurn: Sing:

N: caret 6: (einer ßi D: ihm fibi Ac: /ich Foc: caret Ab: Don [ich

FORMA Num. Stng.

M:

N: Er fie es, diefés v das Ille illa iUud G: Jemes d er d Jein ihres d er ihr des illius D: "

Act V oc Ab:

Ihm - ihr - dem illi Ihn ֊ fte das v terßchjliu illa illud

caret

von ihm von ihr von dem ab illa а о

Num: Sing:

N: fie per tria genera ipft ipja ipfa

Ç; ihrer - ipjorum ipjarutn ipjorum,

Dali

(10)

D: ihnen հ. - ip fis Лс: fie ղ> feb - ipjos as ipja

Гос: caret - - » [-

ЛЬ. non ihnen - ab ipfis

»

er er es mei ճ em er em tneo ճ

cne n meum am mein en mi

FORMA 4ta PRONOMINUMPOSSESSlVoru.

Nurn: Sing:

N: mein e es meus a um G:

D:

Лс:

V:

ЛЬ: vyn em er em à meo а гоп meine ձ meie Simili modo.declinantur dein էսա jein ju֊,, us unfir nofler eúer ve fler.

Hic nota has voces halben vel me i Пеп jun­

tas cum genitivo v.pluráli alicujus pronomî- nis defîderare ut pronomen alias in r exicn;

finiatur in t nt meinet-halben mei causa.

Pronomina vero figuræ Ampliéis habentia arti- culum der die das v ein præpofitum adje cli ­ ví inflexionem aíľummunt ut derjenige iile ein jeder qiiilibet, prêter pronomen jelbjł ipfi quod, fi períönali pronomini fit pofi pofitum, érit indeclinabild ut ich jélbfl ego ipfe.

Ad finem Inflexionum pronominum addo fxpe necefiariam formám Pronominis quis quod taliter decliiiatur.

Num:

Num: Piar. s meine mei a 4 meiner meorum rant

meinen mcû meinen meos # 4,

meine mei ճ a

15՛: Ж

Num*. Sing;.

N*, mer quis welche qua welcches quod G: meßen welcher meßen cujus p: wem welcher welchem - cut Яс*, wen quç welche qua welches v was quad F; caret

Հ1Խ*սօ we à quo г- 0 welcher а quavo welche

Num*. Flur:

N: welche (t: welcher D: welchen Яс: welche Foc: caiet

Лb: von welchen

Eț hoc de ргопбіпе, nuc de verbo & participio.

INSTRUCTIO III.

De Fer’bo is 1 Participio.

Germani temper verba in onibus modis &

femporibus utriusqne numcri( prœtcr Infiniti- vum ) cum períonis effcrunL Perionæ vero numeri SinguL lunt: ich ego, du tu,er iile,Plu- гаш: wir nos,ihr uos^fte Hli. Ipfa aute verba in ima perlona in e in 2 da in ft in gtia in i fi- niuntur, in Pluráli inima in n in zda in t in 3tia denuò in n, & hx terminationes per ones modos & témpora adhibentur & in omnibus Conjugationibus quaruin ego tres reccnfeo cu

iuis formulis. ima

(11)

Ima elicitin' aBivorum Çonjugatio,quæ aBtva c5tinet,fi regularia fint in imperfecto nil mi ­ tant, folùm eis íylJaba te adjicitur, in pęrfećto

& plusquamperfedo additur auxiliare habe & F hoc coníveto more ut praemifi períonas fuás terminât, verbum vero in t exit. Si verò fint irregularía id eil fi in imperfećło aliquidmu- tetur, in и exibunt, in utroq; modo particula ge additur, fi verba per le non fint compofitą

ex præpofitionibus ver, er,be ĆT zer. Altera fot ma continet pafliva quibus mox in præleii- ti apponitur particula ge, fi etiam non fint c5- pofita ex prædidtis præpolitionibus & auxiliare werde. Ղer է ta habebit neutra quibus in prar- terítő & plusquamperfeélo datur axillare bin, de,ge, iuperius diâum obfervatur, verbum ipfum in n exit.

In futuro imæ&gtiæ formar femei auxiliare werde in 2da bis additur iemel in infinitivo pofitü verbu ipfum perpetuó in n tenninatur.

In imperativo pelona temper poílponitur,«?

Hebe du ama, infinitiyi omnium verborum in и fini untur, quibus ad verbum pflege Jbleo &

alia movendi præpofitio zu additur ut ich pfle­

ge zu arbeiten Joleo laborare . Idem verbum pflege aut thue perfiepe infinitivo pradenți

additur ut ich thue le fen lego-

Ger ľ

V

Gerundia íolummodo per præpofitiones zu von тel mit, ad, de, cum, diftingvntur .

Partici pia praríentis temporis terminantur in endender, vel ende v endes, ut ein fierbe - der men f ch mor iens ho о уч. Præteriti teporis défi n St in t,n,r,e, s, սէ geliebt ter te amatm&c.

Hic tibi in memoriam revoca Adjeclivoru terminationes & fuper cas declina etiam par­

ticipio, ego antequam ipforum verborum CÕ- jugationes proponam, fummè necesarias formulas auxiliarium verborum præmitto.

FORMA AUXlARTUM VERBORUM.

НЛ, erde, Bin, Habeo, Pio, Sum >

Ich Du Er Ich Du Er

Ich Ճ«

Er

Mod: Ind:

hab, habeo, haß, habet, hat, hab(t,

feińdt fumus, feidt eßis, feindt funt>

Sing-.

tvare eram, mareß eras,

■ Ware trat, Sing:

bin, fum, biß, es, ifit eß, ւՀՀէր haben, habernos

Ihr Sie

Тетри/ Prüfens Nurn:

werde, fio, Werdeß, fis, wirdt, fit,

Plur : werden, fimus, werdet, fiele, werden, fiunt,

Num:

ward fiebam, wardeß fiebas, warde ficbat, Plurt H'ir hatten habebamus , warden fiebamtu, Ihr

Sie

Nurn:

habet, habetis, - haben, habent,

Prit: Imperfeã:

hatte habeb am, hatteß habebas, hättet habebat, -

Numi

hattet babebatis> wurdet fiebates, hatten habebant, warden ficbant,

Prat: PerfeSii Num ; bab £ bábui - bin Լ fait»s fum baß_£ habuijli biff^fafta es ֊ bat ’¡^babait Ș fa bi um eft ՜-

8

waren eraŕnwb wäret cratisչ waren étant) Sing-.

- bin J fai TW ifi . Ճ) fuit

Neiňň

(12)

»

e

xtum:

Ւ

era e r is érit

x

Wtr werden ¿՜

Ihr werdet Sie werden a

imperativus 'Habe du habe Habe er habeat

Sini;:

werde "Հտ werdeß ¿

Wir dt

>8 Я*

Num: P lur:

IdDr babérig bábuimul fein § fa SI i fum us fein քա՛րոսէ Ihr habet ^habuißii feit ^faSl-t eßis feit Д /«i/îf»

Sie haben Jj" habuerunt fein sfa^a funt fein J fuer unt P rett: PñisijUinnper: Nuni: Sing'-

'leb hattte^ habueram wurde § fr Slut fier am ivaréi fueram Du battef^՛ ras Wardèfi Nfiitta fueras wareß jueras Er hattet ^babueraf warde S fictum fuerat ware ջ* fuerat

Num:, P’n r:

feye du fis fey e er fit

{fimos laßet uni babén babeamui werden ivir fiamas la fet uns fein ■ habet ihr habèatis werdet ihr fiatis fey.l ihr fitis lajfet fie haben habeant werden fié fiant laffet fie feyn fiat J In Futuro mandat!vo auxiliare fol additur*

ut v g. du (elfi hohen, dujolß f ey и, du Íolji werden &c. Alij modi ea Ide ni termińatio- iies habent, quas Indicați vus, íolummodo i il Optativo additur particula ô dus vel woltę Gott, útin от, & loco auxiliâris hotte, wore, poitur bot t e,wór e,&pro wurde poitur würde, fæpiùs autem in Optativo in Imperfeto

Ьи werdeß bit wir dt Num:

baMimui werden Ș fi.mt» W er denser intui tit werdet Vrietи iver det 's tritit bunt werden a fient wer deu er unt

Num’. Sing:

werde du foi werde er fiat Piar:

Ihr hattet i

Sie hatten ant warden ă Futurum Ich werde habeb'o werde \ D a werde ß հ "

Er werdet 3

Иліг hatte habueraue waŕde § fafii fiter aut tvarej filier а ui

” '■ atiî wurdet 5Լ facla alie wäret ,Հ fue rație

՞ a fuet՝ ant waren fuer ant Nuni:

í¿ fia1,1

"* liet S fitt.

Flur՝.

adhibetur auxiliare möchte litvg; woítê Gott das der Fafter zu mir mochte brieffe (ehret*

ben, utinâni Porens od me ícriberet Itterasi Conidnfiivuš счті Optâtivd in Omnibus convenit, particulă foirim alia nimirum: das ¡ ŕuffdas, wax, quo d, ut, fi, ip fi additur, veruni latís de formális auxiliariu verbörfo ijuric trium Conjugatioñuni formam expono.

*hr habet Հ 7 Г*е haben <Г

deji bai bat

Sing:

6^

fiele fi éti fié Petii fiítiniuí

•U'flis fetd 8՝ ջ. s efl's fey d až (letifłii Vf runt fein j Ջ a funt fetii S$ fłeterunt

Б i Phi-.

as warded geliebet hard fltbit at ivar de g e liebet batur fundi

'Num: Plur:

ihr hebet amatie wer del ge liebel »mamini I ՜ fie lieben amant werdet treHébét amantar fichen fiant

Itnperfeiïum Num: Sing:

ich liebele amabam war de geliibet amaba.ŕ (lundi fiäbarii du liebetefi

er liebete

( ONfillNGdT/ONUM FORMA.

А Я: vum Páffivunt Neutrum»

Modus Indicativos, Tempus Prüfens, Num: Sing:

Ich liebe amo ¡verdegellebet amor flehe flà Tiu liebell amas werde® gilibèt amarle flebeft filas Er liebet am at wirdtgeliébet amatur flehet flat

Num: Flur:

wir lieben amamos werden geliebet amamur flehen flamué flehet, ftatié

Plur:

wir lieSeteñ aniabaus warden geliebet ämabaur flüde flabaüé ihr liebetet batís wardst geliébet bamini ßundet bailé fie liebeten hant wardengeliébet bańtur flundcü bañé

Prat: Perf: Num:

ich hab^ amavi bin'f^ 5 amatw ['um du haß ІГ vifli bifl ІГ a, a éf էր hat f vit i'I o' 2 turn efl ifl

Num: Plurl

wir habend amavlmus fein °3 5 ama ti fumtiś feinst

il է.. I ;.SN піііііе field » eflts fey d fil

(13)

rant

hern hitar Piar:

fia ho bis bit

flehe du, fia fi ebe er [teč Hebe niirflemtu flehet ihr fletis flehen fie fient Sing :

ametur P lur:

lañ uns lieben amemos werden wir** amemur liebet ihr Arnetts werdet ihr îpamerwni lall fie lieber, ament sv er den fie șamentur

Oft: Prüfens ir Imțerf: 'Num:

Ьітгпі werdet St mus buntur werde tis bunt um: Sing'.

werde du^ S' amare վ> tw werde er <T

Num:

Sing : werde wird

wird ich hattet

d bat'eil S7 er hatte S"

wir hatte ama-veraus warefll 3 amati л awarenfit fletera- ihr hatt-л s' ratu wäret Տ՜ Nfueramus wäret Simus atit fie hatter, S' rant tvaren S' S atu ant tvären fe

Futurum Num:

ich werde ¡flamabo werde Հ 8 amabor du wird ՝Հ՝ hit werdefl

er wirdt 8 bit wirdt Num:

Հւէհ liebte amarem tváre oder wurdet amarer flúnde fl are

•fidи liebeteft rar n: ár eil oder Wurde fl S7 r er и fltindeft ret er liebete ret tváre oder wurde ¡» retur ¡lúnde ret

S Num: Plur:

jflwir liebte amaremus ware oder várd.fil imareur ftúnde flar ii ihr liebtet retie wäret oder würdet jT՜՜reminiflúndet emut fie liebeten rent waren od,r wurden « rentarflúnden ie et

Perf: Հր Plus quamp erf: N»m: Sitiç:

a'icb hitte °3 amâflcm tváre Հ g amatar tvárefletifiem Kí/я háttefí %" flee wareïl Հ7 Հո u fui wáreflfg. fletïflat er hätte <T flet tváre ռ" s fie et et tváre fe fietífiet

Num: P lur:

os wir hatten^ amâffetrue wârenflț ? amat: tvären^ fletißeue sflbr háttet Հ՝ fletis wäret s' ?_<t a fu wáret^fletifietu fie h át ten S' fient waren հ s ifiemus tváre ^ßetifient

2. 3

ու r wer ten Șatnabimut iueriten^ amabimur werde^flabi ihr werdet S' bitti werdet S7 ճ _

Ge werden " bunt werden S' S imperativus Nt Lebe du ama tu

liebe er a met

Prat: Plusquamperf: Num- Sing:

amaveram war de 2 | amatus ware^fleterű ras tvardef S7 a_ <։ um wareft ճ._ ras rett wards Ջ' ՞ fuera as at ware % rat

Nam: Piar:

e

fletu jient

e du liel-teft er liebete

fiarem fiares fiu ret ftehet flehen («У« Հ

fey ո Ջ g.

Num:

n úr.ie "5 ռ núr¿eil Հ՝' Л

ritts rirtt N um : Տ։ ոհ :

amatM а ri tváre fie t ifs e

՜՜' es et

«(> »

Conjunctivul Prüfens cum particula D IS.

Num: Sing:

G ich liebe amem feje oder werde amer flehe fiem Հ amerre flehef (ies ä ametur flehet flet Ptur!

amemur flehen fernus amemini

a ment u r Sing:

amarer fúnde reris ílúndef retur Jiúnde

я? du geliebt baß er geliebt hat

. wir^ haben amaver imus feyrif^ g amati afeyn^ fleterimus ihr f habet ritte fey d f ?Լ a fimos fey d ff

fie 'iy haben rint feyn ֊f а fitu fint feyn % Prat՝. Plus:

,Д ieb^hátte am a-v ։ fern wdre^ 3

յՀ et“ Հհճէէէք es wárefl f ffuijfem wárefl ճք er h áttét et ware «'S es et ware %

Num: Piar:

f wirf batten amâßemuf waren f g amat: a a wfireft Sletif Հ ihr f hattet etts wäret f ffutfseus wäret Çfsemus Հ fie S"báttcn ent tvären <Г S etn ent waren titeas et

Futurum Num: Sing:

^ich fperdf* ^aavero werdet S ä atus a werdet ße_

ц du w: ¡i S7 S՝ ги wirf ? s fu fuero wiril = tere

*r wirdt "՝ a rit wirdt *» a ru rit wirdt ճլ и it

В3 Num:

ճ = Piu:

Հ wir hebeten amar emus wurden^ 5 amaremur fúnde flare- a ihr liebetet retie wurdet Հ? mini flúndet mus reta

fie hebeten rent wurden «T g r$nțur flúndfn rent Praf. Perf: Num: Sing:

ich geliebt habe ama-venm feyf aatus feye^ ßeterim rd fey [I f fl a cm feyjiff ' ru rit feye Șfims tfeye^ r¡t

Num: Plur:

Հ" br UŁ /Կ. Ս է *Գ T ТѴ&ГІЛ.Ь < հ

* du liebelt ames fey il oder wer deíl S 7 er liebe amet feye oder werde

Nurn:

Ö wir lieben amemus

* ihr liebet ametis fie lieben áment

Imftrf:

Հ ich liebete amarem

" ՚ ՞ res

ret würde

Num:

(14)

Ж 2= Я*"

HG ո _ un: : PI ur:

n ո՛ erlief ^'aavtrmus nGede^âß*. g aatia a wtrdep Հ ib, werdet %՜ %՞ veritiș werdet 9 ^_f'uțrim^rveraeț^, 9 fie werde ™' rint werden Հ տ tu rint werden է՜։ fie՞

térim fieteru fieterit

Infinitivtu

lieben amare geliebt werden eder feyn amari fieben fiare Prat: Perj: ¿Հ p lusquamPerj:

geliebt haben amavijje geliebt normenfeyn amatum juiffe 'gefianden ftetijje

Participiu»։ Pr&fentis temporis liebend amans geliebet amatus ¡lebend Pans

Šupinám geliebet eder geliebt amdtunț

Gerundia zu lieben amandum ¿re. c.

Eil & aliud verbum præter hæc tria fciliceț*

Pçciprocum læpè in ulu, cui ad primam per- lunam icb additur mich ad zda dich ad gtiani f ich, in pluráli: ad imam uns ad zdam euch ąd gtiam/Zcfc v g. leb verwundere mich mir or , du verwunderß dich er verwundert /ich, plur: mir verwundern um,ihr verwundert euch, /ie verwundern /ich, & lie per omnța tempóra, verbum vero commuter luper for- mam verbi adivi conjungatur, alias partes Orationis út Advcrbium, C'onjundioné, In- țerjedione omitto, quoniam non multum fa- ciunt ad propolit um menni & padi m diquid hiñe inde in Syntaxi de eis repe- (itur, de qua nunc pauca quædâ fequuntqr.

In-

4B( 24 )'?("

INSTRUCTED IV.

De Syntax։,

СопЛ nidio plane nullás habet difficultates bene peripedis hucusque præmiffis, totam

¡taque hnc infirudionepa loiiim ad punda aliquot notatu digniora reducaŕm, tancem ad ungam ad finem aliquam notitiam deCÖ- tradronibus Germanis ufitatis,

Iто Adjediva, Pronomina & Participiu iemper lubitantivo præpountur, ùt der gelert- be mann dectus vir, ni.fi immediate interpone- retur verbum eß, ùt der menßh iii gejundt, h։c homo ßanus.

շ do Nominatives qui femper melius 'aper ­ te ponitur, ad verbum eß tß li non lit Nom:

apertus, additur particula es. Verbum auxiliare poteri mox pooi polt Nominativum, iplum vero verbum in Infiinitivo poíitum pote/l in medio, communiter tarnen in ipío fine poní, alios Caius & Adverbia poteris in medio vel fine locare.

3tio Adjediva tandem Copiam, Dignitatè Ćrr. íignificantia & his contraria Genitivum petunt ùt Er des lobes werth, eß laude digr; us,1er herr tß des todtjchlages teilbaff՝՛ ig, parti cep s homicidÿ.

4 ťo Quæ inftrumentum, tempus, materi;

B4 am

(15)

4ЁЗ(=нЖ

՜ Significant, ponuntur cum præpofitionibus:

von, zu, mit, v g. Es iß gut։ zu [ehreiben, eß bene firibere, Ich коте mit der geig, ve­

ni о cum fidibus,&c. Hic nota, quòd hæ præ- polïtiones: wieder contra, durch per,ohne [ine, umb und umb circa c ir cum, accuíTativumpetut, umb tarnen etiam pro vcl propter lignificat, ùt umb gottes willen propter Dei volúntateme umb 6 gulden pio [ex forenú.

Hæ autem ablativ um regunt, ùt aufs ex v. è aufér exira,bey apud, mit cum, hæe præpofniQ etiam cùm. in latino om ttitur, in germanico poní debet, nach poß ob prœfùpra, von a v.ab varante, zu ad, an in, unter fub etiam ablati- vum regunt. Quæ nullum cafum regunt, lcd tantum alijs partibus orationis adjunguntur, funt hæ í i:

ab - abfetzen depunere-, 1 mûs - músbrauchtn abuti ant - antworten rejpondere | ver - verbergen abfeendere be *. bewahren cufłodire I un - unfauber immundut ein -, e'inheitzen calefacer։\weg - wtgwcrjjenabjicerü ent - entfeblajjen obdormire | zer -, zerhauen dijjecare.

er - erlangen impetrare | &c. .

5 író Propria Pagorum, Cafiellorum, Urbium ad interrogationem wo ubi ponuntur cum præpofitione zu vg. wo iß er gewefini zu Prag, ubi fui D Prague, exceptis nominibus Provinciarum, Infularum,& Regionum, quæ m pofi niant, ùt ich bin in Ղc üfchlandt gewefen

fit ta Germania, <ßo

6to Si fiat interrogar о per adverbium quo ■ v. quor fum wohin, & motus ad locum v. per locum fign fîcetur.

Propria Pagorum, Urbium efferuntur cum Præpofitione auf՝ v. gegen v nach vg.wo grß du hin quo vadtò auf "Warschau v. nacher Krack au & gegen Födelein Podohnium &c.

Excipiuntur hic denuò nomina Regionum, Provinciarum,& Infularum, quibus apponitur propofitio in,vg. ich gehe durch Schießen in

Böhmen vado per Silefiam in Bohœmiam.

Ч'Лто Ad interrogationem unde propria pagorum urbium ponuntur cum præpofitione von, ùt ich komme von Dantzig venic Dan- tifio, tum etiam illa nomina quæ períònam v, frequentiam fignificant, von præpofitmnem petunt, ùt ich котте von der gejefchaft, venio ex focietate&c.

Excipiuntur hic denuò nomina Regionum,

Provinciarum, Infularum, quibus datur præ-

pofitio auf, ùt ich кот auß ungern venio ex

ungaria &c. Hic ad finem præpofitionum

de ad notare poteris, quòd, fi Íigniricet accefi

sum alicujus rei debere in germanico poni zu,

ùt gehe zu der mauer eas ad murum,fiingref-

sum in,ùt fahre in dießat pergas ad civitatc,

fi afleenfum а и ff, ùt ich ßeige auf den berg ,

fljßendo ad mantem (зч. gíá-

(16)

Stavo Verba compofiía periæpè dividuntur, iit jchenck mir als bald das glajš bier ein, pro einfchenck, infundas mihi mox hoc vitrum ce - revißa,hæc verba jnvenies in meo vocabula- f rio in ultima inftrudione.

9«è Verba Imperionaiia quæ in ie adionem continent, ponuntur cum particuki (ich, alijs man additur, àt ErJchlagt (ich verbergt Je, man (chlajffortnttur, quæ funt proprie Im-ւ períonalia pętunt particula es, itt Ès donnert, I on տէր uai, Es regnet pluti ¿re.

lomó Adverbium negandi nit v. nicht fë- per lequitur verbnm, ut ich hőre nicht no au, dio, ich weis nicht non fio, adhibentur etiä ad majorem negationein lubinde duæ negax tivæ particular ut jags nimandt nicht nemint dicas,

urno De Contradionibus nota, quoticscunq;

РоП m lequitur b in fine poteris illud reticere, ut warumb dicere poteris warum quare, v.etiä e ut pro komme poteris d ՛ ce re котт veni, talis verò virgula — íupra vocalem denotat m v, n ut dë pro dem hute ild pro und &, poni- tur etiam iæpiùs pro d ut uń pro und &.

^nando z ponitur poft d vel w iignificabit fyliabam as ut dz wz id eft das hoc was quid, tandem etiam pro gehe ponunt gce, aut præ-

po-

27

pofitionem ita finiunt prout articulu,&dicunt pro gehe aujfdas feldt, geh auffifețdt, vadas ad c amp um, ich kötne von dem brúder, ich кот vom brúder, vento à faire, aas gewehr auf'die Jchuldern, sgwer auffd Jcbulderv, ar­

ma ad humeros. Item e in genitivo imæ &

qtiæ Dcclinationis ejici poteft, ut mans bild pro manes bild vir &c: ex quibus contradi- onibus apparetGermanos certe celeres eile in loquendo, quæ fiuiditas loquendi ipfis quafi jnnrta eile videtur, & multum ornamenti lin- gvæ huic conferí. Atque bæc íunt præcepta, quæ plurimum conducent ad artificium,quod in lequenti ultima inftrudione appono, quæ ideo latis breviter retuli, quia plurima, quæ tum de generibus nominum, tum de præ- teritis verborum adhuc djeenda reftarent, in lequenti Vocabulario iàtis ad captum Juventutis propolui & dilpoiui.

IN-

J

(17)

4@(

INSTRUCTIO V. & ULTIMA.

Continens

Vocabula per artifi:ium Arithmetician difpofitii ad facilita addifeendam lingvam

Germanicam.

Hoc Artifícium in eo confiait, ut quælibet Națio vocabula fuá eandem reni fignificantia ijsdem ckaraćłeribus ar tmet-hicis exprimat, prins tarnen res omnes v. íaltem precipuas ad certas Clafles reducat.

linó Igitur in mia ciado res omnes ad De ­ uní vg. & elementa (portantes ponat, in zda ad kominem & fuá membra & fie porró.

2do Res ad quamjibet clafiem pertinentes exprimat numeris arithmeticis, vg. i. Gott

¥otter Deus Pater. 2. Gott Sohn Deus Filius.

3 tió Qui icribere cupit hoc artifició, de- fummat vocabula, quae exprimere vuit ex fuis claffibus, & inter ícribendum ponat imô locó numerum Çlafis, zdó numerum vocabuli ad illám clafiem ipećłantis, gtiô. nume-um grã- mattiçalem, qui denotat, an numerus vocabu­

li fignificet numerum fîngularem, plurálom, prateritum, v. futurum &c, Ut igitur notis grammaticis pluralis à fîngulari, pr$ le ns à pre ­ térito, verba à participiis & iîmilia, à le invi ­ tent difiingvantur(qè detur confulioni locus)

ob copiam korum & íimilium fignorum kic multum neceí&riorum paucifiima adkibeo,

* ícilicct folum numerum 4. cum cyphris pun-

¿lisq; infra, íiipraq; affećłum. Itaq;

4. Abíolutè poli tum fignificat rem quartã unius cujusq; gradas.

4.0, Habens a dextris су fii am denotat numerum plurálom.

400 Cum duabus eft nota poftefiionis.

4 000. Cura tribus fignificat verbum ill paliva voce eße pofitum.

4 ’ cum punćło kapra pofito in verbis di ­ óit tempos pralèns.

4 - cum duobus tempos futurum.

4"՛ Cum tribus tempos prateritum/

.4 Cum uno infra pofito participium præfentis.j

..4 Cum duobus participium futur։.

...4 Cum tribus participium prateriti.

.4. Unom à dextris alterum à finiftris ha­

bens denotat infinitivum.

. Unum punctum poft numerum fignifi- cantem nomen indicat Nommativum.

.. Genîtivum.

... Dativum.

.. . Accufiativum.

.... Vocativum.

... Ablativuirk , Co-

(18)

, Colo íeú co nd porii noted cxoŕeGe rúti Հճ î Semicolon fèü media nota lèü punctual cum commate: &

: duo pun Да: & #•

? fignum interrogationis: &

! lignum admirätionis: &

(.) ParenthefiS.

Loco punćłi pofi abíolutimi verborünl íeníum poni poteri lineóla vertièaliter de- icendens fie: |. cum puiićłoi

CLASSIS Ima.

De DEO Pott Gott und i. Deus M. Gott. Gòtter г. Deus Pater M. Gott

Vatter.

3. Deus Filius ML Gott Sohn.

4. Spiritus SanEtus M.

Der Heilige Geifi.

5. Deitas f. Gottheit.

6. Trinitas f. Dreifalti- keit.

7. Mater Dei f. Mutter Gottes.

8. Angelus ՈՆ Engel.

9* Archangelus m.

Ertzenget,

& Elementis.

don Elementen, 10. Diabolus m.TeuffeL it. Homo m. Menfib en 12. Fæmina n. Weibs­

bild - der.

13. Puerm.Junge - en ф 14. Senex m. Alte - v$. Pater m. Vatter •

Vatter.

16. Filius пк Sohn Sòbnè 17. Uxor 11. Weib tveibeŕ 18. Con*angvinea f.

Blutsverrvante, n 19. Atfinis m. Befreúftdtei :0i Ma-itiis m. Eheentan

Eheemánner.

2t. Ami՝

/

Amicus m. Freúnd e.

H о ft i s m, Feind e.

Anima f. Setl Seelen - en at.

22.

!)•

24- Ratio f. urf'ach 2j. SuTpečtio f. Verdacb-

tniís - ան,

2.6. Intellektus m. Ver­

band.

27. Voluntas f. Willen. . 28. SptQríi n. Gelernter 19. Cœlum m. Himmel.

30. Sol f. Sonn 31. Luna 32. Stella

33- Eclypfis f. Finflernus e 34. Firmamentum n. fir­

mament. eft

35. Cometa m. Comet, en 36. Tonitru m. Donner 37- Vapor m. Dampf

Dempfe.

38. Fulgut tñi Blitt, Յ9. Iris m. Regenbogen 40. Ignis n. Fey e r 4«. Purgatorium n. Feg-

fieyer.

42. Fornax m.‘ Offen offen 43. Flama f. flamme en 44. Fumus m. Rauch 45. Cinis f. Afiche en 46. Carbo F. Kole en 47- Pulvis n« Pulver

■». en m. Monden.

m.՛ Stern ne

^(31

48. Sulphur m.Schvebel 49» Focus m. Herd.

36. Lampas F. Lampe en

$u Laternä f. Laterne en Հ2: Candela. f. Wachs- kertze Դ * en S3- Lumen rt- Licht er 54. Cereus rti. wachs flock,

wacbsflócke.

55. Fax f. Fackel - n 56. Turibula ո.- Rauch-

fiajf Raucbfidfffier.

S?. Elichnium n. Dacht.

$8. Ae'r f. Luflfit Lúffíen.

Sp. Ventus m. Wind de 60. Meridionaiis M'¿täg­

licher.

6t. Septemtrionalis Von mitternacht , 62. Orientalis Von aufff-

ga4-

63. Oecidentalis Von Untergang.

64. A q u a n. ru affér 'S differ 65. Mare n. Mer . 66. LaeuS n. See.

67. Palus f. Pfiütz . en 68. Flüvius m. Flus fiús 69. Fons m. Brun 44 en 70. Balneü n. Bad bâder 71. Nix m. Schnee 72. ՝ Glacies n. Bis

7*' Pel»-

(19)

*

Ч.

- en

էր

» ո. Genick er

t

Kopf* z tvey*

է»

Haupt, í.

í.

Wachs»

Honig.

Pech.

Erd - en

n n

hat;

zahn en Kún.

S cbweis en en 3. Frons f. Stirn en.

4. Tempora Schliff.

5. Auris n. Ohr, obren 6. Barbam Barth,Bárth 7. Superci! ia Augebrane 8. Palpebra n. augëglied er 9. Capillas n, Haar.

10. Ocultis n. Augi en it. Facies n. Angefîcbt,er u. Nares» NaJ'enlàcher

Mixtaces iti. Kná- belbarth.

14. Maxilla f. Backe, en t$. Genæ n. Wang, en 16. Os m. Mud, mánde*

17. Labia f. Lippe, v. Lefízen.

18. Dens m. Zahn 19. Lingva f. Zung zo. Mentum n:

21« Craniü f.Hirnfihal en 22. Cerebrum n. Gehirn 23. Colki m. Hals halí 24. Guttur f. Gurgel n 2$. Pečtus f. B ruji. Ф 26. Colta E- Rippe - en 27. Venter m. Bauch Ť 28. Umbilicus m. nabel f 29. Brachium m. arm en 30. Cubitus Elenbogen ți 31. Humerus f. libalter n 32. Dorthin m. Rucken

»3‘

$3. Manus Г. Hani 4« e 34- Digitus m. Finger ՅԼ Ungvis m. Naget-*

36. Pu gnu s f. Faufi f en 37» Pollex m. O a um .x, e 38. Latus f. Seit en 39՛ Génu n. Knie 40. Crus n. Bein er

i>. Krtoch knochen.

4'՛ Pes m. Fuff .p 42՛ Tibia n. Schinbein er 43՛ Calcaneus f. ferfche ո 44՛ Planta E- F iff le ո 4Տ՚ Pel lis E Haut փ e 4b. Cauda m.՛ Scbniantz'k 48. Caro n. Fleifcb 49՛ Vena f. ader SO. Arteria f. Pulsader S'. Sangvis n. Blut S 1 ՛ Os, tis n. Bein - S3՛ Medulla n. Mareks Տ4՚ Cervix

ՏՏ՛ Fauces m. Rachen

$6. Sudor m.

$7՛ Cor n. Hertz 58. Pulmo f. Lung 59՛ Hepar f. Leber

bo. Lie v. Spie m, miltz 61 • Ren ո՛ Nier en bí. Stõmachus m.Magen 63՛ Corpus m. Leib er

^4.lnteftini1m. Darmfer 7?. Ferrum ո.* Ei fen.

74. Fuligo m. Ruff.

7<v Grando rn. Hagel.

76. Ros m. Reiff e Tau.

77. Oleum n. dél.

78. Pingvedo n.

Sc htveinfeite.

79. Sævuni ո՜. Infelt.

80. Cæra n.

81. Mel m.

8z. Pix n.

83. Terra f.

84. Mons m. Berg.

8%. Planifies F. Gleicheit 86. Vallis m. Welgraben 87: FofTa f. Gruben.

88. Specus f. Hol - en 89. Infernas f. Holle 90. Paradifus h. Paradeis 91. Lignum n.- Holtz,

Hdltzer.

CLASSIS Ilda.

De hornine & ipfius membris.

Von dem menfihsn Und (einen gliedern.

Caput m.

Kdpffe.

Vertex n.

Häupter*

6$. Bilis F. Galle n 66. Semen m: Saamen 67. Vélica f. Blafen 68. Sputum v. ‘ Saliva

m. Speichel:

69. Lachrima m. Záh- rer, en V. Th rán en 70. Senins m. Sinn en 7«. V ifit s n. Geficbt er 72' Auditus n. Gehör 73« Oderatus m» Ge­

ruch

74. Sapor m. Gefchmack 75 Taftu s f. berúhrung e

■76 Ruga f. runtzel n 77 Cæcitas f. blindbeiten 78 Claudus m. hintkedb 79 Cocles m, einäugige 80. G i bo fus m : puck lichte 81. Gibus m. buckel 82. Calvus m. Kaale 85. Debilis m. fchwacbé 84. Mutus m. flumme 85. Maceť m. magere 86. Surdus m. taube 87. Halitus m. Athéni 88. Familio m. Zwerg en 89. Biceps m.

hopfige 90. Bigamiu

Weiber

çt. Celeps m. Ebeloßt

G Vx gil

(20)

34 /î- ’ *-

92, Caupö m. Wirth 95. Carnifex m, Hencker 95. Curfor m. Laujfer 96. Lixa in, Sudelkoch -в 94. Falcarías m. Л/е- 97. Mucus irt. Rőtet

der, -v. Schniter. .

Hic pro í'emper nora has cruciilas in nominibus ili is, q u ibus furii appofltæ fignu Acare, quod illa nomina,fi in л v. o finiantur, plu ral e m debeant in е fi in au in ai fi in и tunc in i terminaré.

Tandem etiam uni verí aliter nota, fi Ad 4 jediva per articulum indeterminatum Ein a itfuú efiferuntur, quòd illis debeas r ve! e vel r addere, prout Subllantivum, ad quod fpectánt, ей Mai: Farai v. Neut: generis, fie v g. pro der Taube dices Ein tauber furdus aUq T-, fi verb adverbialiter adjectiva veils efierre e & r abjicies, ut pro der heilige vel Etn heiliger Sanflu^ adverbiailiteť Heilig Sanóle dices, & fie de alijs. í

CLASSIS III.

De varijs Virtiitibus & Defedtibus.

Ton unierjchidlichen Tugenden und mangel.

i. Aptitudo f. gefchick- 6. Civilitas i, bóvlikéit ë ligkeit, en 7. Craffities f. ^robbeütër t. Aííutia f; argUßikeit ë 8. Crudelitas f. уви*

3. Avarttia m« Gelte. fiunkéit, en 4. /Equal itas f: gleicbe.it 9. Faltus m. úbermutb 5. Bčevoletia f. gunfi -ŕ e 10. Fatuitas A tohrbeit

ti. Cí

U. Fortitudo f. flárcke

CLÀ&

r . Iz- dratituda ív danck-

b.ihrkeit,

։?i HumilitaS f, Dentutb

*4- inhõeftasf.unbôflikeit

*?• InSdslitaś i։ ütreÿbeûl І6. Imprudentia f. uń-

•û rfîàndigkeit

<7- Invidia f. Neud

*8« Juftitia f.gèrechtigkeit

*9- levitas Ç.leichtfinnikeil:

го. Libertas £• Freybeùt 2։< Manfvetudd f.

Samffhnútigkeit

zi. Magnificentia Ŕ Pracht en rj. Mifericordia f.

Ëahïmhertzigkeil 24. ORediêtia m gebonâ 2$. Pátiétia f. Geduli 26. Pudicitia f. Scbanù

bafftigbeii 27. Puritas f. Saübrikeil 28. Superbia f. Hofartb 29. Vanitas f; Ëytelkeit

30. Verecundià 6 Scbâmbàflikeih Si tain pro his, quàni alijś fubfläritivis i tå p bérit, v. ung exeuíitibus íubílituere ve«s Հտ adjectiva j id efficies abjećłis prádičtis päť- ticulisj utficx prudentia homilie^ qüod fi-։

gnificat Klugheút^ facere c Úpis adječtivuni țrudens, omittes ultimam particularii hetiig

& dices klug, id de alijs oňibusíentias veliili«

• cöntrarium fignificäntiä fübitäiP tiva haocre Velis præpones eis particula un t ut Gediilt patiently fi veils cöntrarium ei pi о fe г re himirum impâtientia, dices unge*

dúlt, & vice vería id etiam præftabisj UČ

^temper anti л unniájjsgkeit, fi un abjiciäSj

erit májjtgkeii temperantiu &Се

(21)

к

է Mörder Geilheút 23. Duhium m. Zweiflet 24. Ecclefia f. Kiercb en 1Հ. Emedatio f. Róflerung 26. Pailitas f. Falflbeút 27. Fides m. Glaub en 18. Fraus m. betrug 29. Fur m. Dieb e 30. Furtíi m. Diebflahl 4#

31. Gaudium f. Frej-.j en 32. Grat a f. Gnad en 33. Idolii m. Abgott -if er 34. locatario f. Zauberei ՅՀ. Inceítus f. Blatfibăde 36. Ira m, Zorn. ( £eŕŕ 37. Impietas f. Gottloflg- 38. Latro m.

39. Laetitia f. Lufl*~ en 40. Luxuria f.

41. Magus m.bexémeißer 4:. Malit ia f. Bosbeút 43. Medaciű f. L«g en 44. Meritíi m.verdienfl e 4Հ. Miffa f. Äfcer en 46. Obftinatio f. Hals-

flarnigkeit.

47.ОССИІ0 m.todtfihlag^

48.

зб CLASSIS IV.

De Animi paffioibus, Religio ne, &

Confefíione tSacra.

Von denen G emú th s Bewegungen, von der Religion, und Heiligen Beicht.

i. Ab'о lut io f- loffpreebug i. A ecufatio f. iíhlagung 3. A d о rat io f; anbettung 4. Adulat io f: Schmeich­

ler ev: (hruch >p

$. Adulteriü tn: Ehe- 6. Amator m. Liebhaber 7. Amor Լ Lieb, (glaube 8. Apollarla m. ab (al vo y. Audac'a f. Keckbeüt to. Rapriiïmus F. Tauff՝ e it. Blaîphetnia f. Gott!lá-

firung. ( en

12. Calumnia fi Nachred 13 Conf ffio f. Beicht en 14. Confeffàrius m.

Beicbtvatter Փ ij. Côscfus f. Eiovilligug 16. Crearlo f. Erschaffung 17. Cura f. Sorg en (boit 18. Decalogus n: 7.ehnge- 19. Drfideriû f.-Begierde 20. Defperatio f. Ver­

zweiflung. (ftbneider ik Detraäor m. Zhrab­

li. Dolor m. Schniertz e

о .... 37

4-. Odiu m. Baaff. (¡ey յց. Scãdalü C. árgernff 4 ■՛• Pagãnififmus ŕ. hetze- 6o.- Suelas n. Laßer 4.

50. Pœnitentia f. Biff 6t. S pe s f. boffnüglglaubë 5’. Peccatum f'. Súnd en 62. Superíiitio m. Aber-

$2. Pericuiíí f GffabrCrré 63. Teatio f an f c h ta՛ g S3. Propofiiíi n.vorneh- 64. Timor f. fercht en S4- Rebeliio m. aufiuhr 65. Traditor na. yeiåther 55. Redëtio f. Erlösung 66. Triítitia f.traurigheit

$6. Remiflïo f. ncuhlafsug 67. Veritas f. Wabrbeút 5?. Refurreétio f. Außer- 68. Votum гк gelúbd er

Jłehung. ( machung 69. Zel u s m. Byte r.

iS. Sãâificatio f. Heilig-

Nominum íubftantivorum in Num- Sing:

in ey exeuntiiim plurálom non appoíui, quoniam etiam íémper in n finiendus eíl, ut Keizerey in pluráli Ketzereyen.

CLASSIS |V.

De Cibo, Potu, & jLiqiroribus.

V on der Speis, Tranck, und S afften.

»• Acetü m. Effing, (mâff'

։. Additamétü n. Zugc- 3. Allium m. Knobloch 4. Afla t ura n. Brátte I S Bellaria n. Confeã er 6. Bolus in. Biffen 7- Botulus f. bratrvurff^

8. Butirum f Butter 9. Caro n. fleifeb 1 Cafeus m.- Kaf e

1,1 Caena ո. Nacbtmachl

ti. Cepa f. Zwiebel n 13. Coviviü F. malmetí en 14. Crematü m. Bradwein tj. Cruíta f,. Br odri nd en 16. Partimé f. Würfle 17. Farina n. Mehl 18. Fera ո. w i Iprat r 19. Gëtacclu n. frubțiu:k zo. Jo Геніи m f. Suppe ո

zi. Lac f. Mtlcb շշ. Laćłuca m. Salat

Cî »J

Cytaty

Powiązane dokumenty

Introduction Physics &amp; Geometry Integral values Some results Eigenvalue problems Mimetic hp-adaptation Harmonic forms Stokes flow. Resonant cavity in

A przecież, jak słusznie zauważa, zgodnie z poglądami religijnymi Andersena śmierć jest w tej baśni darem, a nie karą; w szkolnych interpretacjach pomija się osadzenie

Wreszcie z rozważań tych wynika, że człowiek nie tylko nie może poznać całe­ go świata i zbudować wiedzy zupełnej, ze względu na nieskończoność i nieprzebra­ ne

Odsetek ludności utrzymującej się z szewstwa jest syntetycznym wskaźnikiem ukazującym rolę tego rękodzieła w życiu gospodar­..

Sprzyjające rozwojowi osobowości jest niewątpliwie wykorzystanie czasu wol­ nego na korzystanie z wszelkich dostępnych dóbr kultury. Do wzoru związanego z konsumpcją

stanowiącego, że oświadczenia oskar- żonego dotyczące zarzuconego mu czynu, złożone wobec lekarza udzielającego mu pomocy medycznej nie mogą stanowić dowodu, sąd

wydania (1972), pojęcie m istagogii praktycznie nie pojawiało się w refleksji teologicznej, bądź też traktowane było jako temat w pewien sposób „archeologiczny”,