rodził się w 1929 ro k u w L ubartow ie. Szkołę podstaw ow ą, li
ceum ogólnokształcące oraz stu d ia w zak resie p re h isto rii i geo
grafii ukończył w Lublinie. P ra cę na UMCS, k tórego b y ł absol
w entem , rozpoczął w 1952 r., początkow o w K ate d rz e P re h isto rii, później w K a te d rz e Archeologii. Rów nocześnie, przez okres 8 lat, p ełn ił fu n k c ję inspektora-rzeczoznaw cy zabytków archeologicznych w ojew ództw : lu b e l
skiego i kieleckiego. W 1961 r. uzyskał stopień d o k to ra n a podstaw ie p rac y o n eolitycznym osadnictw ie w Polsce. W 1969 r. został docentem w K ate d rz e A rcheologii Polskiej i P ow szechnej a w 1975 r. — k iero w n ik iem Z akładu A rcheologii. W lata ch 1970— 75 doc. d r J a n G u rb a s p ra w ow ał fu n k cję d y re k to ra B iblioteki G łów nej UMCS. W chw ili obecnej jest p rodziekanem W ydziału H um anistycznego UMCS, k tó rą to fu n k c ję pełni od 1969 r. z pięcioletnią p rze rw ą w okresie p ra c y w Bibliotece.
W dorobku n aukow ym doc. d r J. G urby, na k tó ry sk ład a się ponad 200 publikacji, m ożna w yróżnić: opracow ania m onograficzne, a rty k u ły naukow e, spraw ozdania z badań, opracow ania źródłow e oraz liczne do
niesienia o odkryciach archeologicznych i ro zp raw k i o c h a ra k te rz e po
pularn o -n au k o w y m .
T erenem p rac y społecznej doc. dr J. G u rb y są: Polskie T ow arzystw o A rcheologiczne, P olskie T ow arzystw o H istoryczne, P olskie T ow arzystw o G eograficzne, L ubelskie T ow arzystw o M iłośników K siążki, Polskie To
w arzy stw o T urystyczno-K rajoznaw cze.
Doc. d r J a n G urba, za a k ty w n ą w ielokierunkow ą działalność o trz y mał: S re b rn y K rzyż Zasługi, Z łoty K rzyż Zasługi, N agrodę in d y w id u al
ną III stopnia M inistra N auki, Szkolnictw a W yższego i T echniki, M edal ,, Zasłużony dla P o w iatu H rubieszow ski ego”, Z łotą O dznakę za O piekę
nad Z abytkam i, O dznakę „Z asłużony Działacz K u ltu ry ” , O dznakę Ho
norow ą ZSP, M edal UMCS „N auka w Służbie L u d u ”, Z łotą O dznakę Zw iązku N auczycielstw a Polskiego, M edal „Z asłużony dla Archeologii P o l
sk ie j” , Z łotą H onorow ą O dznakę T PPR .
nych v/ ram ach prac w łasnych lub przez inne in sty tu cje.
O rganizow ane w bibliotece w ystaw y m ają na celu przede w szystkim inform ow anie o w ydarzeniach z życia u n iw e rsy te tu oraz p opularyzację w łasnego księgozbioru. N adto biblioteka urządza w iele w ystaw okolicz
nościow ych i tem atycznych oraz udostępnia sw e pom ieszczenia dla eks
pozycji u rząd zan y ch przez inne in sty tu cje lub tow arzystw a, w y stępujące często w roli w spółorganizatorów .
Lokalizacja biblioteki w M iasteczku U niw ersyteckim obok dom ów akadem ickich, ogrom na przelotow ość halli b u d y n k u odw iedzanego przez stu d e n tó w w szystkich uczelni lubelskich, m łodzież szkolną i inne m niej liczne g ru p y czytelników , niejako autom atycznie zapew niają ekspozycjom znacznie w iększą niż w innych salach w ystaw ow ych fre k w e n c ję i sze
roką p o p u lary zację w y staw ian y ch zagadnień.
A rcheologia jest jedną z dyscyplin, któ ry ch rozw oju nie m ożna sobie w yobrazić bez w spółpracy ze społeczeństw em . Ju ż sam a istota tej n a u k i o p artej na w ykopaliskach w ym aga ciągłego k o n tak tu archeologa z po
ten c jaln y m przypadkow ym odkryw cą, zwłaszcza z m łodzieżą, n auczyciel
stw em oraz ro b o tn ik am i ro ln y m i i budow lanym i. W ystaw y o tem aty ce arcebolcgiczne o d gryw ają stale dużą rolę dydaktyczną.
O ryginalne zab y tk i archeologiczne, w ybór fotografii i d o k um entacji z badań w ykopaliskow ych oraz publikacje pracow ników Z akładu A rche
ologii UMCS (daw niej Z akładu P reh isto rii) pow ołanego z początkiem roku akadem ickiego 1945/46 są częstym i eksponatam i na w ystaw ach dorobku całej uczelni lub W ydziału H um anistycznego UMCS.
W latach 1971— 1976 w bibliotece pokazano szereg w ystaw o tem a -
POPULARYZACJA ARCHEOLOGII W BIBLIOTECE GŁÓWNEJ UMCS
ddanie w k w ietn iu 1968 roku do u ż y tk u nowego gm achu B iblio
teki G łów nej UMCS pozwoliło na eksponow anie w p rz e stro n nych hallach p a rte ru i I p iętra licznych w ystaw , przygotow yw a-
tyce a rc h e o lo g ic z n e jl . N ajbliższe działalności O ddziału Z biorów S p ecjal
nych by ły w y staw y ekslibrisów , często organizow ane z K ołem M iłośników K siążki i E kslibrisu Lubelskiego O ddziału Polskiego T ow arzystw a A r
cheologicznego i N um izm atycznego (P T A iN )2. W śród nich n a z a in te re sow anie zasługują w ystaw a ekslibrisów T y rsusa W enhrynow icza (1971), jednego z n ajw y b itn ie jszy c h w polskiej archeologii g rafik a-d o k u m e n ta - listy. Ekspozycja składała się z dw u części. W łaściw a ukazy w ała w yko
nane przez grafika znaki książkow e o m otyw ach zaczerpniętych z arc h e o logii i etnografii, d ruga w ybór d o kum entacji archeologicznych p u b lik o w anej przez niego w lite ra tu rz e fachow ej.
D rugim grafikiem specjalizu jący m się w ekslibrisie archeologicznym jest Tadeusz R. Żurow ski. W ystaw y jego prac gościła B iblioteka d w u k ro t
nie, były to ,,Z ab y tk i archeologiczne w ekslibrisach T. R. Ż urow skiego”
(1971) i „E kslibrisy dla archeologów ” (1975).
Sekcja N um izm atyczna PTA iN zorganizow ała we w spółpracy z P r a cownią R eprograficzną dw ie zw iązane z archeologią i histo rią sta ro ż y t
ną w y staw y fotograficzne: „W izerunek p a n u jąceg o n a m onetach s ta ro żytnego Ira n u ” (1972) 3 oraz „M onety cesarzy rzy m sk ic h ” (1975).
Na szczególną uw agę zasługiw ały w y sta w y oryg in aln y ch zabytków archeologicznych. K ilka m iesięcy po ukończeniu w ykopalisk, w h a llu b i
blioteki eksponow ano całość m ate ria łó w uzy sk an y ch w tra k c ie b a d ań Z a
kładu A rcheologii UMCS na c m en tarzy sk u k u ltu ry w enedzkiej z II/III w.
w Puław ach-W łostow icach (1974) 4. W ystaw a sp o tk ała się z ogrom nym zainteresow aniem w śród specjalistów z całego k ra ju , nadzw yczaj rzadko bow iem zdarza się, by m a te ria ły w ykopaliskow e b y ły u d o stę p n ia n e w tym sam ym roku, w k tó ry m zostały w ydobyte. Ta sam a idea p rzyśw ieca
ła organizatorom n a stę p n e j w y staw y ukazu jącej p e łn e m a te ria ły z b adań neolitycznej (sprzed 5000 lat) osady w G ródku n a d B ugiem (1974) 5.
W ro k u n a stę p n y m z okazji u rząd zan ej w gościnnych m u ra c h biblioteki, w sali U czelnianego O środka P ra cy Ideow o-W ychow aw czej, sesji X X X - -lecia działalności Z akładu A rcheologii UMCS, w h a llu eksponow ano w y staw ę, przed staw iającą w ybór dok u m en tacji i zabytków z p rac prow adzo
nych w 1975 roku. S tanow iły one ilu stra c ję w yników bad ań na obszarze w czesnośredniow iecznego zespołu osadniczego w C zerw ieniu (Czernino,
1 Prawie wszystkie imprezy zostały odnotowane w Kronice Biblioteki w „Biu
letynie Biblioteki Głównej UMCS w Lublinie”.
2 Wystawy ekslibrisów wspomina S. Wojciechowski, O bibliofilstwie lubelskim w latach 1926—1976. Lublin 1976.
3 E. Soczewiński, Wizerunki panujących na monetach starożytnego Iranu. Lub
lin 1972, 24 s.
4 „Informator Archeologiczny. Badania rok 1973”. Warszawa 1974, s. 153—154.
5 „Informator Archeologiczny. Badania rok 1974”. Warszawa 1975, s. 30.
3 B iu lety n B ib liotek i UMCS
W ronowice), n a cm e n tarz y sk u neolitycznym w Miłocinie oraz n a t e r e nach zagrożonych przez przem ysł (LZW) i in w estycje rolnicze (Tyszow
ce, Turkow ice, C hodlik i in.) ®.
P raw d ziw y m w y darzeniem k u ltu ra ln y m stało się w L ublinie odsło
nięcie w B ibliotece w 1976 roku, sprow adzonej z M uzeum N arodow ego w Szczecinie w y staw y „Swiatowit z W olina”, u kazującej zabytek, będący rew elacją sezonu w ykopaliskow ego 1974 roku, na tle m in iatu ro w ej sztuki Pom orza Zachodniego wczesnego średniow iecza * 7.
W ram a ch upow szechnienia w łasnych zbiorów B iblioteki eksponow a
no w y sta w ę „L itew ska książka archeologiczna” (1975). P rzede w szystkim w ym ienić tu należy opracow any przez M. W ilczyńską W ykaz zagranicz
nych czasopism archeologicznych zn ajd ujących się w Bibliotece G łów nej UMCS oraz w B ibliotece Z akładu A rechologii UMCS w edług sta n u na koniec 1974 r o k u 8.
W spom nieć w końcu trz e b a o w y staw ie dorobku naukow ego prof. d ra A leksandra G ardaw skiego, kierow nika Z akładu H istorii S ta ro ż y tn ej i A r
cheologii UMCS, zm arłego nagle w 1974 r o k u 0.
Im p rezy o tem aty ce archeologicznej poszerzyły zakres w y staw re a li
zow anych w bibliotece. Ja k o ich in icjato r sądzę, że dzięki uczestnictw u w spółorganizatorów nie sp raw iały pracow nikom biblioteki uczucia spec
jalnego dodatkow ego obciążenia. W yrażam przeto nadzieję, że organizo
w ane w spólne dalsze w y sta w y służyć będą p o p u lary zacji w yników te j in te resu jąc e j całe społeczeństw o dyscypliny.
8 „Rocznik Lubelski”, R. XIX, 1976, s. 193—202.
7 W. Filipowiak, Wystawa Woliński Swiatowit. Lublin 1976, 4 s. nlb.
8 „Biuletyn Biblioteki Głównej UMCS w Lublinie, R. XIX, 1971, nr 4, s. 3—20.
• „Rocznik Lubelski”, R. XVII, 1974, s. 324—330.
