ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA
VOL.LX, SUPPL. XVI, 71 SECTIO D 2005
1.
Zakład Propedeutyki Nauk Pielęgniarskich Pomorskiej Akademii Medycznej Pomeranian Medical University, Department of Propaedeutics in Nursing
Al. Powstańców Wielkopolskich 72, 70-111 Szczecin
2.
Samodzielna Pracownia Pielęgniarstwa Rodzinnego Pomorskiej Akademii Medycznej Pomeranian Medical University, Independent Laboratory of Family Nursing
ul. Podgórna 22 / 23, 70 - 202 Szczecin
DOROTA ĆWIEK
1, ELŻBIETA GROCHANS
1, KATARZYNA AUGUSTYNIUK
1, ANNA JURCZAK
1, BEATA KARAKIEWICZ
2Influence of Education at the Childbirth School on the Occurrence of Breast Feeding Related Problems and Ability to Cope with Them
Wpływ edukacji w szkole rodzenia na wystąpienie problemów związanych z karmieniem piersią oraz umiejętność radzenia sobie z nimi
Prowadzone od kilku lat działania na rzecz ochrony karmienia naturalnego spowodowały, że matki mają większą motywację do podjęcia tego typu karmienia noworodka. Jednakże wciąż jeszcze duża liczba matek zbyt wcześnie zarzuca karmienie piersią [7]. Większość kobiet jako przyczynę zaprzestania karmienia podaje zbyt małą ilość pokarmu lub jego brak [6,7]. Jest to najczęściej wynikiem dokarmiania noworodków i niemowląt [3] ze względu na wystąpienie problemów związanych z niechęcią dziecka do ssania, popękanych lub płaskich brodawek i innych [1]. Słuchaczki szkół rodzenia są lepiej przygotowane do karmienia naturalnego niż kobiety nie uczestniczące w takich zajęciach [5]. Jednakże w przypadku wystąpienia problemów związanych z karmieniem piersią, wszystkie kobiety powinny mieć swobodny dostęp do informacji i źródeł wsparcia, a powinien to być personel służby zdrowia i społeczne grupy wspierające matki karmiące piersią [4].
Celem pracy była ocena wpływu edukacji w szkle rodzenia na częstość wystąpienia problemów związanych z karmieniem naturalnym oraz na umiejętność radzenia sobie z nimi.
MATERIAŁ I METODYKA
Badaniami objęto 294 położnice hospitalizowane w Oddziale Położniczym Katedry i Kliniki Położnictwa i Perinatologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie w okresie od czerwca 2001 do grudnia 2002 r. Badane kobiety podzielono na dwie grupy:
Grupa I - „grupa badana” – obejmowała 129 położnic, które uczestniczyły w zajęciach szkoły rodzenia, podczas chociaż jednej ciąży, jednak nie dawniej niż 2 lata temu.
Grupa II – „grupa kontrolna”(referencyjna) – obejmowała 165 położnic, które nie uczestniczyły w jakiejkolwiek zorganizowanej edukacji przedporodowej.
Do badań kwalifikowano każdą kobietę, od której uzyskano zgodę na badania. Zastosowano autorski wywiad kwestionariuszowy oraz analizę dokumentacji położnicy. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej.
Średnia wieku grupy badanej wynosiła 28,2 lat (mediana 28 lat), natomiast w grupie kontrolnej – 27,5 lat (mediana 27 lat). W grupie badanej istotnie więcej kobiet mieszkało w mieście powyżej 100 tysięcy mieszkańców (p<0,01). Istotnie statystycznie więcej (p<0,001) kobiet z grupy badanej miało wykształcenie wyższe, natomiast wykształcenie średnie i zawodowe/podstawowe posiadało istotnie
więcej (p<0,001) kobiet z grupy kontrolnej. Analiza stanu cywilnego kobiet z obu grup wykazała, że statystycznie więcej (p<0,01) kobiet z grupy badanej było zamężnych oraz istotnie więcej (p<0,01) było pierworódek.
WYNIKI
Analiza występowania problemów w okresie połogu związanych z karmieniem piersią w okresie do 6 tygodni po porodzie nie wykazała różnic istotnych pomiędzy obu grupami. Nieznacznie więcej problemów miały matki karmiące z grupy kontrolnej – 79,6% niż z grupy badanej – 72,9%, ale nie jest to różnica istotna (p>0,05) (Tab. I).
Tab. I. Problemy z karmieniem piersią wśród kobiet z grupy badanej i grupy kontrolnej Problemy z
karmieniem piersią
Grupa I (n = 129)
Grupa II
(n = 157) χ² p
n % n %
Tak 94 72,9 125 79,6
1,80 > 0,05
Nie 35 27,1 32 20,4
χ² - test niezależności chi – kwadrat; p – poziom istotności; n – liczebność grupy
Umiejętność radzenia sobie z problemami związanymi z karmieniem naturalnym zadeklarowało istotnie więcej (p<0,001) położnic z grupy badanej (Tab. II).
Tab. II. Umiejętność radzenia sobie z problemami związanymi z karmieniem piersią przez położnice z grupy badanej i grupy kontrolnej
Umiejętność rodzenia sobie z problemami z karmieniem
piersią
Grupa I
(n = 94) Grupa II
(n = 125)
χ² p
n % n %
Tak 76 80,9 66 52,8
18,52 < 0,001
Nie 18 19,1 59 47,2
χ² - test niezależności chi – kwadrat Y – poprawka Yatesa p – poziom istotności n – liczebność grupy
Nie wykazano zależności statystycznych (p>0,05) w odniesieniu do wystąpienia problemów związanych z karmieniem piersią pomiędzy grupami w zależności od wieku. Natomiast umiejętność radzenia sobie z tymi problemami istotnie częściej deklarują położnice z grupy badanej w wieku 26 – 30 lat (p<0,001) oraz w wieku 31 – 35 lat (p<0,01) w stosunku do swych rówieśniczek z grupy kontrolnej. W pozostałych grupach wiekowych nie wykazano różnic statystycznych (Tab. III).
Tab. III. Wystąpienie problemu z karmieniem piersią i umiejętność radzenia sobie z nim wśród położnic z grupy badanej i kontrolnej w zależności od wieku
Wystąpienie problemu z karmieniem piersią Wiek Grupa I Grupa II χ² pn % n %
Wieko 25 lat
(n1 = 26, n2 = 56) 20 76,9 48 85,7 0,45 > 0,05 (Y)
26 – 30 lat
(n1 = 74, n2 = 56) 54 73,0 39 69,6 0,17 > 0,05 (Y)
31 – 35 lat
(n1 = 23, n2 = 31) 15 65,2 26 83,9 2,51 > 0,05 (Y)
Powyżej 36 lat
(n1 = 6, n2 = 14) 05 83,3 12 85,7 - > 0,05 (F)
Umiejętność radzenia sobie z problemem z karmieniem piersią
Wiek Grupa I Grupa II
χ² p
n % n %
Do 25 lat
(n1 = 20, n2 = 48) 15 75,0 26 54,2 2,56 > 0,05 (F)
26 – 30 lat
(n1 = 54, n2 = 39) 45 83,3 19 48,7 12,6 < 0,001(F
31 – 35 lat
(n1 = 15, n2 = 36) 12 80,0 14 38,9 7,16 < 0,010(F
Powyżej 36 lat
(n1 = 5, n2 = 12) 04 80,0 07 58,3 - > 0,05 (F)
χ² - test niezależności chi – kwadrat n – liczebność grupy p – poziom istotności F – dokładny test Fishera Y – poprawka Yatesa
Wśród respondentek obu grup nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie (p>0,05) w odniesieniu do częstości wystąpienia problemów związanych z karmieniem piersią w zależności od wykształcenia. Natomiast istotnie częściej (p<0,05) radziły sobie z tymi problemami kobiety z grupy badanej z wykształceniem wyższym i średnim (Tab. IV).
Tab. IV. Wystąpienie problemu z karmieniem piersią i umiejętność radzenia sobie z nim wśród położnic z grupy badanej i kontrolnej w zależności od wykształcenia
Wystąpienie problemu z karmieniem piersią Wykształcenie Grupa I Grupa II χ² p
n % n %
Wyższe
(n1 = 98, n2 = 48) 72 73,5 36 75,0 0,04 > 0,05(Y)
Średnie
(n1 = 27, n2 = 72) 20 74,1 60 83,3 1,09 > 0,05(Y)
Zawodowe i podstawowe
(n1 = 4, n2 = 37) 02 50,0 29 78,4 0,41 > 0,05(Y)
Wykształcenie Grupa I Grupa II χ² p
n % n %
Wyższe
(n1 = 72, n2 = 36) 58 080,6 22 61,1 4,72 < 0,05 (F)
Średnie
(n1 = 20, n2 = 60) 16 080,0 33 55,0 3,95 < 0,05 (F)
Umiejętność radzenia sobie z problemem z karmieniem piersią
Zawodowe i podstawowe
(n1 = 2, n2 = 29) 02 100,0 11 37,9 - > 0,05 (F)
χ² - test niezależności chi – kwadrat n – liczebność grupy p – poziom istotności F – dokładny test Fishera
Analiza wystąpienia problemu z karmieniem naturalnym w zależności od stanu cywilnego nie wykazała różnic istotnych statystycznie (p>0,05) pomiędzy grupami. Natomiast istotnie więcej (p<0,001) kobiet zamężnych z grupy badanej radziło sobie z tymi problemami. Wśród kobiet niezamężnych nie wykazano różnic istotnych (Tab. V).
Tab. V. Wystąpienie problemu z karmieniem piersią i umiejętność radzenia sobie z nim wśród położnic z grupy badanej i kontrolnej w zależności od stanu cywilnego
Wystąpienie problemu z karmieniem piersią Stan cywilny Grupa I Grupa II χ² p
n % n %
Zamężna
(n1 = 116, n2 = 120) 83 71,6 92 76,7 0,81 > 0,05 (Y)
Niezamężna
(n1 = 13, n2 = 37) 11 84,6 33 89,2 0,00 > 0,05 (Y)
Umiejętność radzenia sobie z problemem z karmieniem
Stan cywilny nGrupa I% nGrupa II% χ² p
Zamężna
(n1 = 83, n2 = 92) 66 79,5 48 52,2 14,4 < 0,001(F)
Niezamężna
(n1 = 11, n2 = 33) 10 90,9 18 54,5 3,27 > 0,05 (Y)
χ² - test niezależności chi – kwadrat n – liczebność grupy p – poziom istotności Y – poprawka Yatesa
U wieloródek z grupy badanej istotnie rzadziej (p<0,001) występowały problemy związane z karmieniem piersią. Natomiast umiejętność radzenia sobie z tymi problemami była istotnie większa (p<0,01) wśród pierworódek i wieloródek z grupy badanej (Tab. VI).
Tab. VI. Wystąpienie problemu z karmieniem piersią i umiejętność radzenia sobie z nim wśród położnic z grupy badanej i kontrolnej w zależności od rodności
Rodność Grupa I Grupa II χ² p
n % n %
Wystąpienie problemu z karmieniem piersią
Pierworódki
(n1 = 91, n2 = 88) 74 81,3 68 77,3 0,45 > 0,050
Wieloródki
(n1 = 38, n2 = 69) 20 52,6 57 82,6 10,9 < 0,001
Umiejętność radzenia sobie z problemem z karmieniem
Rodność nGrupa I% nGrupa II% χ² p
Pierworódki
(n1 = 74, n2 = 68) 58 78,4 37 54,4 9,19 < 0,01 (Y)
Wieloródki
(n1 = 20, n2 = 57) 18 90,0 29 50,9 9,53 < 0,01 (Y)
χ² - test niezależności chi – kwadrat n – liczebność grupy p – poziom istotności
OMÓWIENIE
Problemy z karmieniem piersią w okresie połogowym miało mniej kobiet z grupy badanej, ale nie jest to różnica istotna. Pomimo częstego występowania różnych problemów w grupie badanej, ankietowane z tej grupy istotnie częściej potrafiły sobie poradzić z nimi niż położnice z grupy kontrolnej. Ponad 80% kobiet z grupy badanej wiedziało jak sobie poradzić z problemami związanymi z karmieniem piersią, pomimo, że w grupie kontrolnej było istotnie więcej wieloródek, które korzystały z doświadczenia wyniesionego z poprzedniej ciąży. Jest to zgodne z doniesieniami Koper, który stwierdził, że kobiety po szkole rodzenia mają lepsze przygotowanie do porodu i karmienia piersią [2].
Analiza wystąpienia problemów z karmieniem piersią w zależności od wieku położnic nie wykazała różnic istotnych pomiędzy grupami, ale już umiejętność radzenia sobie z tymi problemami miało istotnie więcej kobiet z grupy badanej w wieku 26 – 30 i 31 – 35 lat. W grupie wiekowej powyżej 36 lat brak jest różnic istotnych, pomimo dużej różnicy między odsetkami położnic, ponieważ mała liczebność grup nie pozwala na wyciągnięcie wniosków.
Wystąpienie problemów z karmieniem naturalnym w zależności od wykształceniem nie wykazała, różnic istotnych. Natomiast umiejętność radzenia sobie z tymi problemami w zależności od wykształcenia, jest większa wśród położnic z grupy badanej. Kobiety z grupy badanej o wykształceniu wyższym i średnim istotnie lepiej radziły sobie z problemami związanymi z karmieniem piersią. Jest to prawdopodobnie związane z większą świadomością tych kobiet, bowiem wielu autorów podaje, że kobiety z wykształceniem wyższym i średnim po szkole rodzenia podejmują karmienie w 100% i karmią dłużej [3,5,6,7].
WNIOSKI
Uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia nie ma wpływu na częstość występowania problemów pojawiających się podczas karmienia naturalnego.
Absolwentki szkół rodzenia w wieku 26 – 35 lat z wykształceniem wyższym i średnim oraz zamężne lepiej radzą sobie z problemami związanymi z karmieniem naturalnym niezależnie od rodności.
Zintensyfikowanie edukacji z zakresu problemów występujących podczas karmienia piersią w oddziałach położniczych winno być integralną częścią opieki poporodowej.
PIŚMIENNICTWO
1. Inch S. Problemy związane z karmieniem piersią. [w]: Aleksander J, Levy V, Roch S.
Nowoczesne położnictwo. Opieka poporodowa. Cz. 3. Warszawa: PZWL; 1995.
2. Koper W, Kamieński K. Szkoła rodzenia przy oddziale ginekologiczno – położniczym Iº referencyjności – analiza działalności. Ginek. Pol. 2000;71(4):197-201.
3. Łabęcka I., Omylińska M.: Prelekcje – jako system upowszechniania karmienia piersią.
Ogólnopolskie sympozjum Studenckich Położniczo – Ginekologicznych Kół Naukowych.
Akademia Medyczna, Wrocław 1994: 113 – 118.
4. Sioda T.: Program Upowszechniania Karmienia Piersią. IV Sympozjum Sekcji Psychosomatycznej Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego Psychosomatyczne Uwarunkowania Porodu Naturalnego, 12-13 maja 1989. Katowice; 1989:121 – 127.
5. Szwałkiewicz O, Iwulska-Leśniowska M. Karmienie naturalne – z doświadczeń olsztyńskiej szkoły rodzenia. IV Sympozjum Sekcji Psychosomatycznej Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego Psychosomatyczne Uwarunkowania Porodu Naturalnego, 12-13 maja 1989.
Katowice; 1989: 145-147.
6. Ulman-Doniec I, Doniec Z, Poręba R i in. Badania ankietowe wpływu czynników socjo - ekonomicznych, środowiskowych i położniczych na karmienie naturalne. IV Sympozjum Sekcji Psychosomatycznej Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego Psychosomatyczne Uwarunkowania Porodu Naturalnego, 12-13 maja 1989. Katowice; 1989: 149-158.
7. Ulman-Włodarz I., Rembielak B. Stopień uświadomienia kobiet ciężarnych, dotyczący wartości karmienia naturalnego. Klin. Perinatol. Ginek. Poród naturalny. Tychy; 1996; Supl. XIII: 351- 357.
STRESZCZENIE
Karmienie naturalne jest jedynym prawidłowym sposobem karmienia niemowląt. Niestety wciąż jeszcze zbyt dużo kobiet zaprzestaje karmienia piersią, a najczęstszą przyczyną tego jest nieumiejętność radzenia sobie z problemami związanymi z laktacją. Celem pracy była ocena wpływu edukacji w szkle rodzenia na częstość wystąpienia problemów związanych z karmieniem naturalnym oraz na umiejętność radzenia sobie z nimi.
Badaniami objęto 294 położnice hospitalizowane w Klinice Położnictwa i Perinatologii PAM.
Podzielono je na 2 grupy: I grupa (129) to absolwentki szkół rodzenia, II grupa to (165) kobiet nie uczestniczących w zajęciach szkoły rodzenia. Wyniki poddano analizie statystycznej i wyciągnięto następujące wnioski: 1. Uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia nie ma wpływu na częstość występowania problemów pojawiających się podczas karmienia naturalnego. 2. Absolwentki szkół rodzenia w wieku 26 – 35 lat z wykształceniem wyższym i średnim oraz zamężne lepiej radzą sobie z problemami związanymi z karmieniem naturalnym niezależnie od rodności. 3. Zintensyfikowanie edukacji z zakresu problemów występujących podczas karmienia naturalnego w oddziałach położniczych powinno być integralną częścią opieki poporodowej.
SUMMARY
Breastfeeding is the only proper way to feed a baby. Unfortunately, many women give up breast- feeding and the most common reason is their inability to overcome lactation problems. The aim of this study was to show how education at the Childbirth School affects the occurrence of natural feeding re- lated problems, and capability to cope with them.
The research comprised 294 lying-in women hospitalized in Clinic of Obstetrics and Perinatology, Pomeranian Medical University. They were divided into two groups: group I - comprised 129 women who attended the childbirth school courses, group II consisted of 165 women who did not participate in any organized forms of prenatal education. The results were subjected to statistical analysis and the following conclusions were drawn:
1. Participation in the childbirth school courses has no influence on the occurrence of breastfeeding re- lated problems. 2. These former pupils of the childbirth schools, who are aged 26 – 35, received higher or secondary education, and are married deal with natural feeding problems better, irrespectively of
number of pregnancies. 3. Education concerned with breastfeeding problems should be an integral part of postnatal care in maternity wards.
