Przeczytaj uważnie

KARTA PRACY

Tadeusu B*rgył{ski

Zestaw 1.

Przeczytaj uważnie

tekst, a następnie

wykonaj amieszczone pod nim

^zadania.

Odpowiadaj tylko

na podstawie tekstu i

Ęlko ^własnymi

^słowami

-

^chyba

^żew

^zadaniu

^polecono

^inaczej.

Udzielaj Ęlu odpowiedzi,

^o ile jesteś

proszona(-ny).W

zadaniach

zamknięĘch

wybierz

tylko

jedną

z

zaproponowanych

odpowiedzi.

Tadeusz Drewnowski sukces i skandale

}ak wiadomo,

utwory

Borowskiega, przywlezione przez |erzego Zagorsl<iego

z Monachium

i

opublikowafteptzez,Iwórczość"

^{w lavietniu 1946} pod nazwiskiem Borowskiego ⁱ Olszewskiego (co następnie sprostowano), wyprzedziły o dwa miesiące przyjazd autora do kraju. Dwa

doĘch-

czasowe

debiuĘ

Borowskiego: okupacyjny

i

monachijski,

miały

zasięg ograniczony i wl'wołały niewielkie echa. Trzeciemu debiutowi

-

opowiadaniom oświęcimskim

-

towarzyszył od,początku

duży rozgŁos w środowiskach literackich i w prasie.

,,Redagowałem wówczas

w Łodzi

>I(uźnicę<

-

^{wspomina Stefan}

Zółkiewski. -

^§(/

^wielkim

domu >Czytelnika(< na Piotrkowskiej mieściły ^się wszystkie redakcje, spoĘkała się bodaj połowa ludzi piszących wówczas w Polsce.

Pamiętam, ^jak ogromne było w tym środowisku wrażenie, ^gdy nadszedł z l(rakowa numer re- dagowanej przez 'Wykę >Twórczości<

z

dwoma

pierwszymi

nowelami T. Borowskiego.

Był

to pierwszy utwór tak

żarliwie

czytany. Poruszył wszystkich, wywołał mnóstwo sprzecznych sądów.

Ale wszyscy

godzili

się, że narodził ^się prawdziwy pisarz'l _[...]

Trzeci debiut Borowskiego

- ^nie

^{zawsze wtedy o} poprzednich pamiętano

-

^{stał się vłydarze-}

niem wbrew czy raczej dzięki wzbudzanym sporom.

,Iwórczość"

opatrzyła opowiadania Borow- skiego ^(co wówczas należało do rzadkości) obszernym wstępem dystansującym się od treŚci za- mieszczonych utworów. _{Jest to} świadectwo tak znamienne dla ówczesnej świadomoŚci literackiej i tak istotne dla następstw w odbiorze Borowskiego w ogóle, że trzeba je przytoczyĆ w całoŚci:

,,DoĘchczasowe piśmiennictwo ^{polskie na temat}

więzieńi

obozów koncentracyjnych ukazuje najczęściej, że na dnie przymusowego upodlenia człowiek pozostawał jednak człowiekiem. 'Wid- nieje w

Ęm

piśmiennictwie chęć obrony przed ^zŁem, v,ryrażaj1ca się w wynoszeniu człowieczeń- stwa ponad czysto naturalisĘczną prawdę opisu.

Apel

Andrzejewskiego,I{antata Zukrowskiego, wstrząsający dokument Pytlakowskiego

Dwadzieścia

cztery godziny

śmierci - ^oto

^przykłady.

Ta obrona przedzłem ^jest świadectwem zdrowia moralnego.

Opowiadaniom ^T. Borowskiego i I(. Olszewskiego, które zamleszczamy ^dalej, brakuje tego sta- nowczego przeciwstawienia się złu. Stanowią

one

raczej świadectwo zjawisk,

o których

pisze Szmaglewska. Dlatego nie możemy ^się solidaryzować z sensem moralnym

Ęch

utworow, jeŚIizaŚ je drukujemy, to nie dla samej

-

niepospotitej

-

^wartości

arĘsĘcznej.

Drukujemy, ażeby

zbrad-

niom niemieckim przeciwstawić pełen naturalisĘcznej grozy akt oskarżenia, akt, który ukazuje

zarazę zławszczepioną w duszę oftary".

Znakomity

miesięcznik

literacki o

zasłużonej renomie

i

znacznym autorytecie, miesięcznik, przezktóry przeszło bez mała wszystko, co w literaturze polskiej tuż po wojnie miało dużą ^rangę, potraktował opowiadania Borowskiego jako swego rodzaju dokument ,,zarażenia śmiercią'] świa- dectwo deprawacji moralnej, wyniesionej

z

obozu. Borowski wchodził po raz trzeci do literatury z papierami

nihilisĘ.

Pojawienie się osobiste Borowskiego nieco ów demoniczny portret ^psuło.

Sprzeczno ść między sporządzonym na podstawie tekstów wizerunkiem ^a postacią autora uchwy- cił zabawnie W'ilhelm Mach, ówczesny sekretarz

,Iwórczości'iniebawemprzyjaciel

Borowskiego:

15

- -

^trn- opowiadania, jed- nYm sPięte sPinaczem, a aŻ trzema opatrzone nazwiskami: Borowski, Olszerł,ski, Siedlecki, Trafiły do moich rąk

-

byłem lektorem redakcyjnym. Żadnego z trzechnazwisk nie znałem. Llt$.ory były okrutne _Prawdą wojennych lat, urzekające talentem. Dwa

z

nich _ Dzień na Harmenzach i Trans_

Port Sosnowiec-Będzin

-

^{ukazaly się w}

^piśmiebez

^zwłoki.

^Z

czasemdowiedzieliśmy się, ze autor jest

Ęlko

^{jeden: Borowski. Sam} osobiście wyjaśnił nam niewinny podstęp,

którym

postanowił wYPróbowaĆ naszą krytyczną ocenę. Gdy się zjawił, zadziwlł

-

poprzezkontrast _{ze swym} bezlitos- nym piórem

-

pełną skromnego wdzięku pogodą, łagodnością, uśmiechem'l

Na Podstawie: Tadeusz Drewnowski, Llcieczka z kamiennego świata. O Tąd,euszu Borowskim,Warszawa 1977.

Zadanie

1. (0-2)

a) Tytuł tekstu Tadeusza Drewnowskiego A. ma przyciągnąć uwagę czytelnika.

B. narzuca interpretację.

C. określa formę tekstu.

D. zawiera tezę tekstu.

b) Uzasadnij swój wybór.

Zadanie 2,

(0-1)

Uzupetnij zdanie na podstawie akapitu pierwszego.

Autor tekstu posłużył się sformułowaniem

aby podkreślic, że informacje, o których pisze, są powszechnie znane.

Zadanie 3.

^(0-1)

NaPisz, jaką wspólną wartoŚć opowiadań obozowych Tadeusza Borowskiego dostrzegli autorzy opinii zacytowanych w tekście.

Zadanie 4.

^(0-2)

a) WYraŻenie okreŚlające teksty Tadeusza Borowskiego: _,,dokum ent >>zarażenia śmiercią<" to A. porównanie.

B. wyliczenie.

C. metafora.

D. kontrast.

b) Jaką funkcję Pełni ^ten środek stylisĘczny w odniesieniu do ut*,orółł- Tadeusza Borowskiego?

Zadanie 5,

^(0-2)

I(tóre z podanych twierdzeń

doĘczących

Wstaw

X

w odpowiednią ^rubrykę.

synonimów kontekstowych ^są prawdziwe, ^a które nie?

Wyrazeniem synonimicznym do ^nihilisty 1esl absol utny sceptyk, Synoni mem do zn am i en ny _1est ^{c h} aral<terystyczny,

Synonimem do ^{n atu rali} styczny _1est szczegołowy, Synonimem do rangi 1est renoma,

Zadanie 6.

^(0-1)

'Wskaż właściwe dokończenie wypowie dzeń.

A.I-3,II_2.

B.I_I,II_2.

C. I_3,II_1.

D.I_2,II_3.

Zadanie

^{7. (0-1)}

Na podstawie tekstu uzupełnij^tabelę, wstawiając znak

X

w odpowiednią rubrykę,

są tam obecne wyszukane środki stylistyczne.

W akapicie pierwszym dominuje funkcja

informatywna, poniewaz

1.

2. pojawiają się sform ułowania słuzące kształtowan ⁱ u postaw odbiorców.

ll.

W akapitach ^piątym iszóstym występuje funkcja

impresywna, ^{o. przew}

iĄą

^{zdania oznaj m ujące i} rzeczowośc,

Przykłady zdań

,,Dwa dotychczasowe debiuty Borowskiego: okupacyjny ⁱ zasieq oqraniczonv ⁱ wywołały niewielkie echa",

monachijski, miały

lnformacja Opinia

,,znakomity miesięcznik literacki o zasłuzonej renomie i znacznym autorytecie,

m iesięczn i't<, przez ktory przesżo bez mda wszystko, co w ^l iteratu rze polskiej tuz po wojnie miało duzą.rangę [,..]".

,,Utwory ^były okrutne prawdą wojennych ^lat, urzekające talentem",

Zestaw2.

przeczytaj

uważnie

tekst, a następnie

wykonai umieszczone pod nim

^zadania.

OdPowiadaj tylko

^na podstawie tekstu i

Ętko własnymi

^słowami

-

^{chyba Że}

^w

^zadaniu

^polecono

^inaczej,

Udzielaj

tylu

odpowiedzi,o

ile jesteś proszona(-ny). ^§(/ zadaniach

zamknięĘch

wYbierz tYlko

j edną

z

zapr op onowanych

odpowiedzi.

Andrzej ^Werner

Zwyczajna apokalipsa

Nieustann

e

zagrożenie śmiercią

-

^{to jedno z} doświadczen życia obozowego, które Borowski podkreśla najsilniej w każdym ze swych utworów. Przede wszystkim ^{pojawia się ono dla więŹnia}

poprzezsystem stałych kar i represji, coś, co nazwać by można

prakĘcznym

regulaminem obozu,

śmierć

grozi więc

za

przekroczenie

wznaczonej

^na komandzie zewnętrznym (Harmenze)

linii

obozu,

Za

oplszczenie stanowiska pracy _|...], za gwizdanie

Międzynarodówki

[...]. Są to jednak

17

to określone,

nie Ęle

zreszt|formalnym regulaminem obozu _ ten wProwadzał gradacje kar

-

^ile

^swoisĘm

^prawem zvrryczajowym. CharakterysĘcz

ne

zresztą, Że Ów regulamin

w

rzecz[wistoŚci Borowskiego nie występuje

-

^nie

z

^nim,

a

przynajmniej nie Przede wszYstkim

z nim

przyszŁo się

sĘkać

więźniom. Różnica

_

_to pierwszy krok w kierunku dowolnoŚci _Prawa, ŚciŚlejszego

podporządkowania

więźniow administracji obozu. Jeśli jednak PrzYjmiemY ^znajomoŚĆ owYch Pisanych i niepisanych reguł gry, tojest to ciągle system określo_

nych norm izakazów, _{tego, co wolno i nie} wolno. _[...]

Przekroczenie

linii

obozu interpretowane być może jako próba ucieczki _ dlatego wartownik ma Prawo strzelaĆ, 'W ,,Dniu na Harmenzach" dwukrotnie _występuj

e

zagrożenie

z

tegopowodu i oPisanY jest jeden wYPadek rzeczyw,istej śmierci.

Zakażdym.ur"-

ryt,ra'cja nie ma nic wspólne_

go z _Probą ucieczki. Post wabi narratora:

,_

^Ty, warszawiak, chodź, dam ci chleb, oddasz go ży_

dom

-

^{rzekł sięgając po torbę.}

UŚmiecham się najPrzYjemniej, jak

Ęlko

umiem. Po tamtej stronie rowu ciągnie się linia wart i Postom wolno strzelaĆ do

ludzi.

ZaŁebekdostają

trzy

dniurl,opu i pięć marek,, _[...]. Represja sta_

je się fikcją, rzeczYwistoŚcią jest polowanie na

ludzi

zewzględu _nu .,.tulo.r" regulaminem korzyś_

ci,

Ten sam

wartownik

Ponawia póŹniej

próbę.

Zorientowany

w

sytuacji

narrator

o,dmawia:

"-

^{Nie wolno mi. Może post robić meldunek, ale ja nie jestem} >biały Wańka<']

">BiałY Wańka< Parę dni temu wlazł nabrzozę rosnącą _na

linii

postów, żeby naciąć _{gałęzi na} miotłY,

Za

miotŁY moŻna dostaĆ w obozie chleb lub zupę. ^post złożyŁsię i strzeliŁ

kula

przeszła _na ukos _nie zaPróbę ucieczki, Przez PierŚ

i Wszła

ale zawejŚcie

Ęłem ptzezkark. nabrzozę.Przyczynai

Przenieśliśmy _skutek chłopca związanesą węzłem do obozu,] _I...]

A

więc śmierćfikcyjnym,

a pr zynajmniej o dmiennym o d oficj alnej

mofi

acj i.

Drugi obrazek: dziewczYna _z komanda pracującego

obok

zasłużyłana śmierć dlatego, że ,,zła- Pali ją w kukurYdzY zPetrem'] Ale stanowi to

Ęlko

^pretekst do swoistego sądu bożego: _,,w wypro_

stowanYch _{nad głową} rękach trzymabelkę, _wielką

iciężką.

_{Co chwila}

"r"r-"rr,

^{pilnujący koman_}

da, popuszcza smyczę psa. Pies rwie się do jej twarzy,ujadając wściekle. _[...]

-Wytrzyma

^{pięć minut?}

-

^{Wytrzyma. To} twarda dziewka.

Nie

wYtrzYmała,

Ugięła

ręce, rzuciła belkę

i

upadła na ziemię,

głośno

zafloszącsię _płaczem.

Andrzej odwrócił się i spojrzał na mnie:

- ^Nie

maSZ, Tadil<, PaPierosa? Szkoda,

ot

życie|" _I.,.].

!r

efekcie śmierć

za

nieutrzymanie belki.

W

innym miejscu tego opowiadania _dwaj ludzie giną, pon leważnie umieli maszerować. _,,}ak nie umieją, to ich zabiĆ"

-

brzmirozkazesesmana. _I..J

c"iy

,,Dzieńna Harmen zach,, skomponowany jest w ten sPosób, Że w oPis codziennej pracy, krzątaniny

za

pożywieniem, handlu,

osobisĘch

rozgrl'wek międzY więŹniami wPlecione są, w rytm icznychodstępach,

takie

^jak povłyżej _obrazy Śmierci bezsensownej, czetia

-

^{nikt się} nie dziwi,wszyscy niePotrzebnej, irracjonalnej. przywyL<Ii. _I one same stanow

ią

częśc zwykłegodoświad_

Na Podstawie: Andrzej _Werner, Zwyczajna apokalipsa: Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów, Warszawa1971,,

Zadanie

1. (a-2)

a) Pierwsze zdanie tekstu pełni funkcję Ą. tezy.

B. dygresji.

C, hipotezy.

D. przykładu.

b) Uzasadnij _swój

łybór.

Zadanie 2.

^(0-2)

a) odszukaj w akapicie pierwszym wyrażenie o znaczeniu podanym w tabeli. ZaPisz ^to sformuło- wanie we wskazanej rubryce.

zasady ^{i reguły,} ktore nie są zapisane

w prawodawstwie, ale uznane zostały pzezzwyczĄ

b) Zapiszwyrażenie

o

znaczeniu

anĘnomicznym

pojawiające się w akapicie PierwszYm.

Zadanie 3.

^(0-2)

odszukaj w akapitach pierwszym i

szósĘm

ⁱ wpisz ^{do tabeli po} jednym spójniku, który ^{w tekŚcie} pełni wskazane iunkcje. ^Podaj przykłady zdańzłożonych, ^w których wystąpiły takie ^sPÓjniki.

Zadanie 4.

^(0-1)

|aką funkcję pełnią

akapiĘ

czwatĘ ⁱ

piąĘ?

Funkcja Spóinik Pr,zykład zdania z tćkstu

wprowadzenie zdania podzędnego okolicznikowego warunku

wprowadzenie zdania podrzgdnego okol ⁱ czn ⁱ kow ego przy czy ny

Zadanie 5.

^(0-2)

Z ostatniego akapitu wypisz przymiotniki, które spełniają podany w tabeli warunek,

Zadanie 6.

^(0-1)

I(tóre z wymienionych cech

sĘlu publicysĘ

^cznego charaktery zują

przytoczonl

tekst? PodkreŚl TAI(, jeśli wskazaną w tabeli cechę można temu

tekstowi

przypisaĆ, a

NIE -

jeŚli dana cecha w tekście nie występuje.

Jasny, precyzyjny, rzeczow TAK NlE

Skomplikowana składnia TAK NlE

Terminologia naukowa TAK NlE

Obiektywny TAK NlE

Przykład wyrazu

Cząstka,słowo.twórcza,oznaczająca brak,

:

nieulystępowanie tego,

co,wyraz

^,

,

, ^:,

....beztejcząslki ^oznacza.

19