HISTORIA I ARCHITEKTURA RATUSZA I KAMIENIC
NA RYNKU WROCŁAWSKIM
Wrocław 1999
WSTĘP.
Zainteresowałem się Ratuszem i kamienicami, ponieważ mają one bogatą i długą historię, oraz ciekawą architekturę. Warto je więc dobrze poznać. Tym bardziej, że Ratusz jest uważany za najpiękniejszy budynek gotycko - renesansowej architektury mieszczańskiej, a kamienice, dzięki ich odnowieniu, odzyskały dawną świetność. Było to możliwe dzięki gruntownemu remontowi rynku. Odrestaurowano kamieniczki, przywracając im pierwotny kształt i kolorystykę, a także wybrukowano rynek.
Prace zakończono przed 46 Kongresem Eucharystycznym.
Nowe oświetlenie placu, kamieniczek i Ratusza przydaje im tajemniczości i uroku, zarówno zimą jak i latem. Rynek tętni życiem przez całą dobę. Są tu szczególnie chętnie przez Wrocławian odwiedzane miejsca.
Ponadto kamienice i Ratusz pełniły w przeszłości wiele ważnych funkcji związanych z historią Wrocławia. O nich też warto się dowiedzieć, bo dotyczyły one ważnych okresów w historii miasta.
Także dziś Ratusz i kamienice pełnią ważne funkcje, są ładne i atrakcyjne dla Wrocławian i przyjezdnych. Dlatego opiszę ich historię i styl architektoniczny, które prawie nie zmieniły się, zwłaszcza w przypadku Ratusza, gdyż ten prawie w ogóle nie został zniszczony podczas ostatniej Wojny Światowej. Zacznę od opisania historii Ratusza.
HISTORIA RATUSZA WROCŁAWSKIEGO DO XX W ;
Hipotezy dotyczące powstawania Ratusza jako siedziby samorządu miejskiego.
Historycy badający okoliczności powstania Ratusza długo nie mogli ich dokładnie określić, ponieważ nie zachowały się pozostałości najwcześniej zbudowanego Ratusza, zniszczone całkowicie lub częściowo przez kolejne przebudowy. Dużym utrudnieniem była też minimalna ilość źródeł pisanych o historii powstania budynku. Odnośnie okoliczności powstania Ratusza wysunięto kilka hipotez. Oto dwie z nich.
Według pierwszej istniejąca już wcześniej osada nad Odrą (w okolicach Nowego Targu) rozbudowywała się na południowy zachód. Trwało to około 30 lat i prawdopodobnie w roku 1250 wyznaczono nowe centrum, którym stał się istniejący do dziś plac rynkowy.
Był on otoczony przez budynki stojące dokładnie naprzeciw siebie i oddzielone od siebie ulicami. Aby miasto mogło rozwijać się swobodnie konieczna była zmiana ustroju prawnego. Nastąpiło to w roku 1261., w którym miastu nadano prawo miejskie, wzorowane na magdeburskim. Umożliwiło to szybką rozbudowę Wrocławia. Wkrótce Ratusz był najwyższym budynkiem w mieście, a rynek największym placem.
Przypuszczalnie od 1261r. w budowanym Ratuszu powstawał przez wiele lat samorząd miejski, gdyż na początku budowy Wrocławia tylko książęta piastowscy Henryk III i Henryk IV Probus sprawowali, za pośrednictwem wójta, z niewielkim udziałem
przedstawicieli mieszczan władzę administracyjną i sądowniczą. Stąd historycy byli pewni, że pierwszy Ratusz powstał po 1261r. do chwili, gdy K. Bimler wysunął nową hipotezę.
Według niej siedzibą pierwszego samorządu miejskiego był dom kupiecki powstały przed 1260r., co miała potwierdzić prawdopodobna przebudowa domu kupieckiego na Ratusz, podobnie, jak było to w przypadku częstych przebudów budynków handlowych na Ratusze. Historycy odrzucili to przypuszczenie, ponieważ ich zdaniem pozostałości pierwszego Ratusza, tzn. mury piwnic i parteru dzisiejszego budynku i połączoną z nimi murem dolna część wieży, oraz wieża, symbolizująca zawsze władzę w średniowiecznym budownictwie świeckim wskazywały na to, że budynek miał być od razu Ratuszem. Ale późniejsze badania potwierdziły, częściowo, hipotezę Bimlera.
Powstanie pierwszego Ratusza i jego funkcje.
Pierwszy Ratusz powstał na początku XIV w. tam, gdzie od XIII w. był Dom Kupców. Ratusz był parterową, ceglaną budowlą, o wiele niższą od dzisiejszej budowli, mającą stromy, dwuspadowy, gotycki dach, charakterystyczny dla ówczesnych budynków gotyckich, oraz 15- metrową wieżę, w części zachodniej.
Samorząd miejski wykorzystywał budynek doraźnie dla swoich potrzeb. W głównej sali odbywały się, co jakiś czas, zebrania mieszczan, w najważniejszych sprawach. Na zebraniach mieszczan wybierano ławników, doradców książęcego wójta w sprawach sądowych i rajców nadzorujących produkcję rzemieślniczą oraz handlową. Samorząd miejski tworzyły dwie instytucje; Rada i Ława. Rada, tworzona przez najbogatszych kupców zbierała się przypuszczalnie w domu seniora, przewodniczącego Rady, Ława, rządzona przez wójta książęcego, zbierała się w domu wójta. Na co dzień w sali parterowej handlowali głównie najbogatsi kupcy, w piwnicach były magazyny sukna, a w korytarzu parteru kramy handlowe.
Rozbudowa, przebudowa Ratusza, inne zmiany w jego wnętrzu.
Mieszczaństwo uniezależniało się od władzy książąt, a równocześnie rada miejska, wójt i sąd usamodzielniały się, a także rozrastały liczebnie. Dotychczasowy budynek był dla nich za mały. Dlatego w latach 1343 - 1347 rozbudowano go poprzez; nadbudowę piętra, budowę nowych pomieszczeń Sali Sądowej na parterze i kaplicy na piętrze, pokrycie całości
dachem. Wieża została podwyższona, a w 1367r. umieszczono na niej zegar mechaniczny.
W latach 1470--1510 gmach przebudowano w stylu późnogotyckim. W 1471r. nad Izbą Wójta nadbudowano piętro na którym zrobiono Izbę Seniora Rady i Skarbiec. Potem domurowano pozostałą, południową część gmachu z wykuszami, a ściany ozdobiono malowidłami, nie zachowanymi do dziś, i kamiennymi rzeźbami. Wnętrza wystrojono;
zwornikami, sklepieniami, portalami. W połowie XVI w. wnętrza ozdobiono elementami renesansowymi; opaskami okiennymi, portalami, drewnianymi boazeriami. Również wieżę podwyższono, a jej czubek pokryto ażurowym hełmem, który pokrywała miedziana blacha.
Na początku 17 w. przebudowywano wnętrza, głównie Halę Mieszczańską, oraz zbudowano wejście zachodnie, ozdobione przez piękny portal i umieszczony nad nim kamienny herb miasta. Po II Wojnie Światowej w budynku urządzono siedzibę Muzeum Historycznego, a Wielką Salę i Salę Książęcą zamieniono na salony reprezentacyjne miasta, gdzie przyjmuje się dostojnych i honorowych gości.
W latach 1860--1863 architekt miejski August Stüller zbudował na miejscu poprzednio zburzonego Bazaru Płócienników (sukiennic) duży Nowy Ratusz. Stüller zbudował Nowy Ratusz w stylu neogotyckim i umieścił w Ratuszu dużo elementów neorenesansowych. Gmach nie jest połączony z wcześniej zbudowanym Ratuszem, ale moim zdaniem budowla i wcześniejszy Ratusz ze względu na pełnione funkcje gastronomiczne są jedną całością. W podziemiach Nowego Rausza są; sławna we Wrocławiu restauracja i minibrowar Spiż, a na parterze i piętrach gmachu urzędują; Rada Miejska, Zarząd Miasta, Prezydent.
II.4. Krótko o konserwacji Ratusza w XIX i XX w.
Pod koniec XIX w. ostatni raz konserwowano gmach aby odzyskać jego dawny, gotycki wygląd. Konserwację kontynuowano w latach; 1924 -1928, 1934--1936, 1950-- 1953, 1972--1973.
ARCHITEKTURA RATUSZA.
Kształt i plan budowy.
Ratusz jest jednoczęściową, wydłużoną bryłą, zbudowaną na planie prostokąta.
Budynek stoi blisko środka rynku. Budowla ma wieżę na rogu zachodniej fasady.
Historia i architektura ścian zewnętrznych Ratusza;
Ściana wschodnia
Ściana wschodnia jest najstarszą ścianą gmachu powstałą w XVI w., przylegającą ściśle do budynków Sukiennic.
Posiada na parterze wczesnogotyckie okna, zakończone ostrymi łukami, oraz ma charakterystyczny sposób wiązania cegły. Rzeźbione, kamienne wnęki i późnogotyckie łuki, otaczające okna parteru, szczyt w kształcie schodków, mający renesansowe okna, świadczą o późniejszych przebudowach ściany. Jej trzy części; środkowa i dwie boczne są znacznie wyższe od części dolnej ściany.
Część środkowa ściany (szczyt) to trójkąt, którego podstawa wynosi 15m. Pokrywa go fryz, zawierający motywy rybiego pęcherza, arkadek, lilii andegaweńskich, przechodzący z lewej i z prawej strony ściany, w gzyms z cegły w kształcie tzw. kocich schodków, tzn. cegieł tworzących dwa stopnie schodków.
Zegar, nazywany astronomicznym, zbudowano w 1580 r. Napędza go mechanizm wieżowego zegara przy pomocy skomplikowanej przekładni. Wskazówka na złocistej, słonecznej kuli pokazuje godziny, księżycowa kula ukazuje fazy księżyca. Na rogach tarczy są egipskie znaki pór roku; w prawym górnym rogu symbol wiosny, niżej lata, dalej jesieni i zimy.
Ostrołukowy, gotycki portal wejścia do ratusza zdobi herb miasta. Tworzą go; lew Luksemburgów z hełmem na głowie i proporcem w łapie, orzeł śląski, św. Jan Ewangelista.
Te motywy występują wielokrotnie na kamiennych ozdobach fasad ratusza.
Narożnik fasady jest najmłodszy, powstał w latach 1471--1510. Dość efektownie wygląda wykusz południowo-- wschodni, mieszczący Skarbiec. Pokrywa go kamienny, bogaty ornament z motywami roślinnymi i geometrycznymi, typowy dla późnogotyckiego zdobnictwa.
Kilkanaście metrów przed wschodnią ścianą ratusza na wprost niej stoi kamienny, gotycki pręgierz, zakończony kiedyś statuetką Rolanda. Stał na tym miejscu od 1492r., zniszczono go w 1945 r. Wyrzeźbiono go powtórnie, z bolesławieckiego piaskowca, w 1985r. W 1681r. ostatni raz wykonano pod nim egzekucję przez ścięcie, w 1726r. spalono książki uważane za gorszące, w 1771r. wykonano ostatnią karę chłosty rózgami.
Ściana zachodnia
Fasada zachodnia nie ma prawie żadnych motywów dekoracyjnych. Jedynym, wyróżniającym się motywem jest wczesnobarokowy portal z 1616r. ozdobiony przez kamienny kartusz z herbem miasta. Wejście zachodnie to dziś główne wejście do ratusza i będącego w nim Muzeum Historycznego.
Przed zachodnią ścianą Nowego Ratusza koło piwiarni stoi pomnik Aleksandra hrabiego Fredry, najsłynniejszego polskiego komediopisarza, autora sztuk scenicznych (Zemsta, Śluby panieńskie i innych) pokazujących ciekawe obyczaje i przywary XIX- wiecznej, polskiej szlachty. W 1879r. pomnik wyrzeźbił Leonard Marconi. Pomnik stał najpierw we Lwowie, mieście rodzinnym pisarza, a w 1956r. przywieziono go z cokołem do Wrocławia.
Ściana południowa
Ma ona prawie 50m. długości. Całą ścianę zdobią często powtarzające się motywy herbu miasta, obramienia okienne, oraz dwa fryzy, zawierające sceny rodzajowe. Stojące na konsolach z piaskowca neogotyckie rzeźby wykonali Christian Behrens i Oskar Rassaua około 1871r. Patrząc ze wschodu na zachód przedstawiają one; strażnika miejskiego, pisarza -- uszkodzona, rajcę, ławnika, żaka, kamieniarza, kupca -- z sakiewką, zakonnika -- z czaszką u stóp, mieszczkę -- z różańcem, patrycjusza -- w kapeluszu, ze sztyletem u pasa.
Rzeźba patrycjusza, wyrzeźbiona przez Chistiana Behrensa, to portret znanego, wrocławskiego księgarza i wydawcy Heinricha Korna. Figury kamieniarza i mnicha, autorstwa Oskara Rassaua, przedstawiają; architekta miejskiego Karla Lüdeckiego (figura kamieniarza) i architekta miejskiego Richarda Plüddemana, zasłużonego dla miasta (rzeźba mnicha).
Z bogatych kiedyś rzeźb dekorujących ścianę Sali Sądowej pozostały figura św.
Krzysztofa, patrona podróżnych, oraz kiście winogron.
Wyżej, między oknami skarbca widać statuę patrona miasta, św.Jana Chrzciciela.
Będące tu dawniej rzeźby świętych; Barbary, Elżbiety, Andrzeja, Wawrzyńca zniszczono podczas ostatniej wojny światowej.
Historia i architektura wnętrza ratusza.
Piwnica Świdnicka
Jest najstarszą, miejską gospodą, znaną już od 1275r., określaną w dokumencie z 1303r. jako cellaris civitaes -- piwnica miejska. Od około 1428r. nazywano ją Piwnicą Świdnicką od nazwy podawanego tu piwa świdnickiego, znanego na Śląsku i poza nim. W 1915r. piwnicę połączono podziemnym korytarzem z będącą naprzeciwko kamienicą Pod Złotym Dzbanem, na podwórzu której był browar o tej samej nazwie. Piwnica była głównym miejscem życia towarzyskiego miasta, a każda sala miała swoich klientów, mających przestrzegać surowego regulaminu porządkowego. Naruszenie niego symbolizował karczmarz twz. dzwonkiem bałwana, a gdy to nie pomogło, gościa z wyrzucano z piwiarni. Sprzedawano tu też; świeże bułeczki, solanki, popularne gorące kiełbaski.
Wnętrza piwnicy, choć bez pierwotnych obrazów, zachowują gotycki, XIX- wieczny charakter i atmosferę starej piwiarni. Nad wejściem do piwnicy są kamienne rzeźby z początku XX w. pijanego czeladnika z dzbanem, rozsierdzonej kobiety.
Sala Mieszczańska
Najstarsza wnętrze ratusza, powstające od XIII do XIV w. Jego obecny wygląd to efekt przebudowy sklepień przez Valentina von Säbischa w 1616r., zmiany arkad (w końcu XIX w.) i klatki schodowej (w latach 30 --tych XX w.).
Sala Sądowa
Zachowuje gotycki, XVI -- wieczny charakter i gwiaździste sklepienie, którego kamienne żebra wspiera ośmioboczny, środkowy filar. Tutaj na podium stał stół koło którego wójt i ławnicy wydawali wyroki, ogłaszane potem przez okno wykusza kaplicy ratuszowej, wykonywane pod pręgierzem. Renesansowy, piękny portal z piaskowca z 1528r. i intarsjowane drzwi prowadzą do Izby Radnych. Obok drzwi stoi kamienna kopia płyty z wizerunkiem strażnika miejskiego, która była przy wschodnim wejściu do ratusza.
Drzwiami w ścianie południowej z manierystycznym portalem z 1616r. wchodzi się do małej Sali Zielonej, gdzie na początku XVII w. urzędował dowódca straży miejskiej.
Sąsiednia sala to Izba Burmistrza. Obie sale mają XVI -- wieczne, oryginalne sklepienia sieciowe.
Izba Radnych
Miejsce Obrad Rady Miejskiej, początkowo liczącej ośmiu rajców, siadających przy stojącym na środku dębowym stole. Z okazałego, dawnego wystroju izby przetrwały tylko;
fragmenty ściennych obrazów, gotyckie portale drzwi prowadzących do Sali Książęcej i Kancelarii, renesansowy portal Sali Sądowej. Stojące sprzęty pochodzą z późniejszych okresów; majolikowy, barokowy piec z końca XVII w., krzesła, ławy, zegar, skrzynie z XVII - XIII w.
Skarbiec.
Powstał w 1471r. Tu była kasa miejska, oraz miejsce pracy skarbnika. Wnętrze skarbca przebudowano, lecz w wykuszu przetrwały gwiaździste sklepienia, a także kamienny zwornik z tarczą herbową Władysława II Jagiellończyka; biały polski orzeł Jagiellonów w środku herbu, symbole Węgier, Czech, Luksemburgów i Śląska.
Ten herb, wiszący na zworniku, jak również będące za zwornikiem sklepienia i widoczne za nimi, w rozgałęzieniach sklepień, promienie tworzą ciekawy element dekoracyjny Skarbca.
Sklepienie miało początkowo 23 zworniki, ozdobione ornamentem kwiatowym, które w 1938r. zastąpiono symbolami organizacji nazistowskich. W 1992r. symbole wymieniono na nowe, ufundowane przez Horsta Mildego i Franka Ebischa. Spośród zabytków wrocławskiej sztuki zdobniczej wyróżnia się srebrny relikwiarz św. Doroty, wysadzany drogimi kamieniami. A więc wnętrze Skarbca zawiera również cenny zabytek wrocławskiego zdobnictwa.
Sala Książęca.
Zbudowano ją w latach 1343-1347. Na początku sala miała strop drewniany. Sto lat później zastąpiono go sklepieniem krzyżowo--żebrowym, wspartym na masywnym filarze.
Jego kapitel zdobią głównie głowy, wspierające osiem, zbiegających się tu najpierw kamiennych, potem ceglanych żeber, oraz liście, maski, figury zwierząt. Być może wykonano je w pracowni kamieniarskiej Josta Tauchena. Sala była pierwotnie kaplicą ratuszową pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty gdzie, za zgodą
biskupa Przecława z Pogorzeli odprawiano nabożeństwa przy ołtarzu będącym w małym ołtarzu, na miejscu którego stoi dziś gotycka rzeźba Madonny. Po 1523r., podczas reformacji nabożeństw nie odprawiano, a od 1620r. sala była miejscem zjazdów książąt i królów, zwłaszcza, że w 1659r. Leopold I przekazał dawny zamek książęcy jezuitom. Od 1600r. przyjęto obecną nazwę sali. W niej 7 listopada 1741r. król Fryderyk II przyjął hołd stanów śląskich i miasta. Zachowały się gotyckie, oryginalne sklepienia, kamienne łuki żeber, zworniki, trzy portale. Najstarszy z nich to powstały w 1357r. ostrołukowy portal z ślicznie rzeźbionym tympanonem, prowadzący do Wielkiej Sali -- replika portalu wschodniego prowadzącego do ratusza. Około 1490r. powstał poźnogotycki portal, wiodący do Izby Seniora Rady, a najskromniejszy, którym wchodzi się do Skarbca, pochodzi z 1471r. Sala ta, w odróżnieniu od innych pomieszczeń, pełniła zatem różne funkcje. Była też miejscem dość ważnych zdarzeń tak, jak Wielka Sala.
.
KRÓTKO O HISTORII I ARCHITEKTURZE NIEKTÓRYCH KAMIENIC NA RYNKU.
Żelbetonowy biurowiec Banku Zachodniego
-- zbudowany w latach 1929-1931,według projektów Heinricha Rumpa, pokryty kamienną, surową elewacją. Był to pierwszy i na szczęście ostatni budynek w otoczeniu rynku, zapowiadający jego przebudowę w stylu modernistycznym. I dobrze się stało, bo moim zdaniem szary kolor biurowca (Nr.9/11), oraz jego nienowoczesny, jak na dzisiejsze czasy wygląd, a także to, że przypuszczalnie inne biurowce na rynku, gdyby powstały w latach 20 - tych i 30 - tych, wyglądałyby podobnie, jak siedziba Banku Zachodniego, sprawiłoby, że nie pasowałyby one dziś stylowo i wyglądem do kamienic rynkowych.
Dom Pod Siedmioma Elektorami.
Nazwa pochodzi od fresków pokrywających elewację, wyrzeźbionych w 1672r.
przez włoskiego malarza Giacomo Scanziego, powtórnie wykonanych w 1993r.
Przedstawiają one postacie elektorów cesarstwa; arcybiskupów Moguncji, Koloni i Trewiru, palatyna Nadrenii, Księcia Saksonii, Margrabiego Branderburgii, arcyksięcia Bawarii.
Będące od początku gotyckie wnętrza z XIV i XV w. są tylko na parterze, resztę przebudowano, w barokowym stylu, w XVIII w. W 1672r. powstał kolumnowy portal, ozdobiony dwugłowym portretem Habsburgów, a w I połowie XVIII w. rzeźbione wrota. W 1572r. przed domem mieszczanie wrocławscy złożyli hołd cesarzowi Ferdynandowi I. W 1563r. cesarz Maksymilian II wziął udział w podobnej ceremonii. -- Nr.8
Dom Pod Niebieskim Słońcem.
XV -- wieczny, gotycki. Był jednym z najładniejszych w rynku. W XVI w. razem z sąsiednim (nr.6) zamieniony na zajazd, gdzie zatrzymywali się królowie i cesarze, przebywający we Wrocławiu. Przez pewien czas własność kupieckiej rodziny Bonerów z Krakowa. Około 1572r. przebudowany. Wyróżniała go bogata dekoracja fasady i wnętrz.
Mniej więcej w 1720r. znów przebudowany, teraz w stylu barokowym, około 1805r. w stylu późnoklasycystycznym. Obecny wygląd to efekt kolejnej przebudowy w 1902r., wprowadzającej elementy neorenesansowe. -- Nr.7
Dom Pod Złotym Słońcem.
Powstał w XVI w., jak większość rynkowych kamienic. Od XVI w. był własnością znanej, miejskiej rodziny kupieckiej Bockwiztwów, za nagrodzonych w ten sposób za zasługi dla Habsburgów. W tym domu, będącym reprezentacyjnym zajazdem, gościli królowie Władysław Jagiellończyk (w 1511r.) i Ferdynand I (w 1527r.), oraz cesarz Rudolf II (w 1577r.). W XVII w. Lorenz Róber i Maksymilian Seyler, kolejni właściciele kamienicy, całkowicie zrekonstruowali ją w stylu baroku. Dzisiejszy wygląd nadano kamienicy podczas przebudowy w 1727r., prowadzonej przez pochodzącego z Wiednia Johanna Lukasa von Hildebrandta na polecenie kupca Karla Exnera. Tutaj, w 1742r., w czasie pierwszej wojny śląskiej prowadzono rozmowy pokojowe, zakończone podpisaniem komunikatu, który zgromadzonym na rynku mieszkańcom odczytał generał von Marwitz, wojskowy gubernator miasta. W zabytkowych wnętrzach jest Muzeum Sztuki Medalierskiej. -- Nr.6
Dwór Polski.
Początkowo gotycka kamienica z XV w. , przebudowana, mniej więcej w 1574r., w stylu włoskiego manieryzmu była znanym zajazdem goszczącym dużo przedstawicieli władzy państwowej. Podczas pobytu we Wrocławiu dwa razy gościł w zajeździe Władysław Waza -- Władysław IV Waza, późniejszy król Polski. Pierwszy raz w 1619r., niedługo po wybuchu powstania antyhabsburskiego w Czechach, podczas odwiedzin wuja Karola, wrocławskiego biskupa, mającego siedzibę w Nysie. Drugi raz w czerwcu 1624r. w towarzystwie: litewskiego podkanclerzego Albrechta Radziwiłla, Stefana Paca, Johanna Hagenaua, Gerarda Denhofa. Król zwiedził z nimi; katedrę, bibliotekę kapituły, arsenał, protestancki wówczas kościół św. Elżbiety. Zachowały się; gotycka klatka schodowa w oficynie, sień ze sklepiennymi stiukami. Od 1990r., po całkowitym odnowieniu, wewnątrz są restauracje i kawiarnia, w podziemiach miodosytnia. -- Nr.5
Dom Pod Złotym Orłem.
W obecny sposób wzniesiony w pierwszej połowie XVIII w. , przebudowany w 1820r., parokrotnie odnawiany. Z rozebranego w 1886r, pałacu Schreyvoglów został do niego przeniesiony barokowy, śliczny portal z 1707r. -- Nr.6
Dom Pod Gryfami.
Dom wzniósł, w latach 1587-1589, Friedrich Gross -- najlepszy architekt czasów manieryzmu pracujący we Wrocławiu. Ozdobił ścianę, mającą osiem kondygnacji rzeźbami:
gryfów, orłów, orlic, pelikanów. Wtedy była to największa kamienica patrycjuszowska w mieście, także ze względu na parę pięter piwnic, będących 12 metrów pod poziomem rynku.
Wyrzeźbiony z piaskowca, renesansowy portalzakończony kartuszem herbowym Daniela von Turnau und Kussmatz i Doroty von Matte to dzieło Gerharda Hendrika. Wskutek pożaru w 1932r., oraz późniejszych przeróbek kamienica została pozbawiona wielu szczegółów architektonicznych. W oficynie przetrwała bliźniacza, toskańska arkada. -- Nr.2
Kamieniczki Jaś i Małgosia.
Dwie pozostałe z kamieniczek należących do altarystów (służby kościelnej), które otaczały kiedyś kościół św. Elżbiety. Jasia przebudowano w 1564r. w stylu renesansowym, barokową Małgosię wzniesiono w XVIII w. Są połączone bramką barokową prowadząca do dawnego przykościelnego cmentarza, zlikwidowanego w XIX w., o czym informuje zdobiąca arkadę łacińska inskrypcja Mors iauna vitae (Śmierć wrotami żywota). W Jasiu, nazywanym również Domkiem Miedziorytnika znajduje się pracownia Eugeniusza Geta - Stankiewicza, znanego wrocławskiego artysty - grafika. W Małgosi jest Towarzystwo Miłośników Wrocławia, powstałe w 1956r., a także cicha kawiarenka.
PODSUMOWANIE.
Z historii ratusza wynika, że;
-- W odróżnieniu od ratuszów innych miast, będących zwykle od razu głównie siedzibami władz miejskich, ratusz był na początku głównie gmachem handlowym.
-- Dalsze funkcje ratusza, jego wygląd zewnętrzny i wewnętrzny zmieniały się w zależności od; różnych potrzeb i składu władz miasta, pomysłów architektów zmieniających gmach, potrzeb Wrocławian i ich gości. Pierwszy ratusz z XIV w. był od czasu do czasu miejscem zebrań mieszczan, a także wyboru doradców przedstawiciela władzy książęcej w sprawach sądowych, oraz rajców kontrolujących rzemiosło i handel, a na co dzień miejscem handlu najbogatszych kupców i rzemieślników. Gotycki, niski gmach tworzyły tylko: piwnice, parter, dach, wysoka wieża. :Od II połowy XIV w. do początku XVII w. budynek pełnił głównie funkcje administracyjne, oraz gastronomiczne (działalność Piwnicy Świdnickiej), a te wymagały przebudowy ratusza. Od zakończenia ostatniej wojny do dziś budowla jako stary (pierwotny) i Nowy Ratusz pełni przede wszystkim funkcje: turystyczne ( Muzeum Historyczne) , gastronomiczne (Piwnica Świdnicka i inne bary), reprezentacyjne (Sala Książęca, Wielka Sala), w mniejszym stopniu administracyjne. Jest także miejscem spotkań towarzyskich, popularnym wśród Wrocławian i przyjezdnych, ładnie wyglądającym na tle odnowionych kamienic.
Ponadto:
Prawie wszystkie ściany zewnętrzne i ściany wewnętrzne zdobią ładne rzeźby i dekoracje.
Architektura zewnętrzna jest głównie gotycka, wewnętrzna ma różne style, w zależności od zmian architektonicznych różnych architektów.
Dwie spośród przedstawionych kamienic były miejscami ważnych dla mieszkańców miasta i Śląska wydarzeń politycznych: Dom Pod Siedmioma Elektorami (hołd mieszczan wrocławskich dla cesarzy: Ferdynanda I, w 1527r, i Maksymiliana I, w 1563r.), Dom Pod Złotym Słońcem (odczytanie Wrocławianom komunikatu z rozmów pokojowych podczas pierwszej wojny śląskiej). Wiele kamienic przebudowywano wielokrotnie w różnych stylach, część burzono, a na ich miejscu budowano nowe, część odnowiono. W trzech kamienicach gościli znani w historii Polski i Niemiec władcy: Władysław Jagiellończyk, Ferdynand I, Rudolf II, (dom pod: Złotym Słońcem, Dwór Polski, dom nr. 30) W przeszłości kamienice pełniły funkcje: gastronomiczne w XV, XVI, XVII w. (gospody), usługowe w XVII, XXI w.(zajazdy, banki), kultularne w połowie XVII w. (salon Dawida Immerwahra). Dziś kamienice pełnią głównie funkcje: gastronomiczne, ( restauracje, bary, kawiarnie), kulturalne (nocne kluby, salon wystawowy, Klub Związków Twórczych), usługowe (PBP Orbis, filia PTTK). Wyglądają ładnie, są powszechnie znanym miejscem spotkań towarzyskich.
BIBLIOGRAFIA PRACY:
Mieczysław Zlat -- " Ratusz Wrocławski." Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich. 1976r.
Janusz Czerwiński -- " WROCŁAW. PRZEWODNIK TURYSTYCZNY."
WYDAWNICTWO DOLNOŚLĄSKIE. 1997r
