MAŁŻEŃSTWO W NAUCZANIU
I PRAWODAWSTWIE NESTORIAN
1. Ź r ó d ł a . Kościół nestorlaóski aż do IX w. posługiwał ię w liturgii i w piśmiennictwie teologicznym językiem syryjskim,
a dopiero później pojawiły się dzieła w języku arabski Językiem
liturgii pozostał nadal język syryjski, który w XI stuleciu przeży wał swój złoty wiek.
Głównym źródłem do poznania prawodawstwa nestorian są dokumen ty synodów tzw. Synodica, obejmujące około 80 poszczególnych tytułów i 2000 rękopisów*. Oto wykaz najważniejszych zbiorów, do których na leżą m.in. akta: Synodu Izaaka /410 r./, Synodu Jahballaha /420 r./, Synodu Bar Saumy /i.poł. V w./. Synodu Akakiś /486 r./, Synodu Babai /497 r./, Synodu Mar Aba /544 r./, Synodu Józefa /554 r./, Synodu
Ezechiela /576 r./, Synodu Iso* jahba /585 r./, Synodu SabriSo /596 r./, Synodu Grzegorza I /605 r./ i Synodu Hnaniśo* II /775 r./ oraz Księ
ga praw Hnanlso*, Księga praw Tymoteusza I /728-823 r./, Księga praw Iso* Bar Nuna /+ 828 r./, Księga praw Abdiso* bar Bahriz /IX w./,
Księga praw Symeona i Księga praw Iso* bokta /VIII/IX w./.
Drugim ważnym gatunkiem źródeł są zbiory praw nestoriaóskiego Kościoła, tzw. kompendia, spośród których najbardziej znane są
Eliasza al-Gauhariego, metropolity Damaszku i Eliasza, metropolity jerozolimskiego pisane po arabsku /X w./. Z początku XI w. pochodzi
dzieło Ibn at-Taijiba , "Prawo chrześcijan" /Fiqh an-nasranlja/, skła dające się z dwu ozęści: pierwszej zawierającej materiał źródłowy
i Por. W.Selb, Orientalisches Kirchenrecht, Bd.l: Die Geschichte
des Kirchenrechts der Nestorianer, Wien i98i, 57 n.
W.Hoenerbach, O.Spies, Ibn at-Taijib, Fiqh an-Napranlja, "Das
Recht der Christenheit", 2 Teile, Louvain 1956-1957. CSCO 161/2, 167/8 /= Scriptores arabici 16-19/.
224
-będący w yciągiem z synodów i d r u g ie j s ta n o w ią c e j w p r z e w a ż a ją c e j
c z ę ś c i p r z e k ła d d z i e ł a G a b r ie la z B a sry . W ję z y k u sy r y js k im z a c h o
w ały s i ę ponadto kompendia G a b r ie la z Basry /+ 8 9 3 / wydane p rzez
H .K aufholda^ oraz p ó ź n ie j s z e A b d lso 'b a r B rik a /+ 1 3 1 8 /, s k ła d a ją c e
s i ę z dwu c z ę ś c i : " C o lle c t lo canonum synodicorum " i "Ordo I u d l c l o
-rum e c c l e s i a s t i c o r u
M
Wybitnym p o p u laryzatorem n e s t o r ia ń s k ie g o prawa b y ł n ie m ie c k i
s y r o lo g E .S a ch a u , k tó r y w s p ó ln ie z K .G .Brunse
s c h e s R echtsbuch" *.
wydał "Syrisch-R H m
i-a n i-a s t ę p n ie si-am fun d i-am en ti-aln e trzytom ow e d z i e ł o
„5
" S y r isc h e RechtsbH cher
2 .
U m o w a
m
a ł ż e ń s k a .
3 kanon synodu A kakis
/4 8 6 r . / po raz p ier w sz y sform u łow ał r e g u ły d o ty c z ą c e m ałżeństw a
c h r z e ś c i j a ń s k i e g o . N aturę m ałżeństw a w y j a ś n i a l i p on ad to: p a tr ia r c h a
Mar Aba w kom entarzu do Kpł 18 i Kpł 2 0 ,1 0 -2 1 $ i IŚ o ' jahb I .
M ałżeństw o ja k o I n s t y t u c j a c h r z e ś c ij a ń s k a z o s t a ł o o b ro n io n e przed
n ie k tó r y m i n iew ła ściw y m i formami a s c e t y c z n y m i. M ałżeństw o i r o d z e
n ie n ie b y ły złem /k a n . 3 synodu A k a k is / a l6 zw iązkiem mężczyzny
z k o b ie t ą . Kto p o j ą ł ż o n ę ,w y p e łn ił nakaz A p o s t o ła . Celem m ałżeństw a
b y ło r o d z e n ie d z i e c i , a z a p o b ie g a n ie temu b y ło u ch yb ien iem p rzeciw
7
j e g o i s t o c i e . D o c h o d z iło ono do sk u tk u , podobnie jak u Żydów
i s ą s ie d n ic h narodów o r ie n t a ln y c h dwuetapowo: p r z e z umowę m ałżeńską
m k iru ta lub mkurya tłu m aczon e ja k o "kupno" i p r z e z p rzep ro w a d zen ie
3
H .K au fh old , D ie Rechtssammlung d es G a b r ie l von B asra und ih r
V erh H ltn is zu den an d eren j u r i s t i s c h e n Sammelwerken d er N e s t o -
r l a n e r , B e r lin 1976.
4
L e ip z ig 1890.
5
6
E .S ach au , S y r is c h e R echtsbH cher, B d .l: L eges C o n s t a n t in i, T h e o d o sli
L e o n is , B e r lin 1907; S y r is c h e R echtsbH cher, B d .2 , B e r lin 1908
/z a w ie r a ło S ę d z io w sk ie w yroki p a tr ia r c h y H n a n lso , K się g ę praw
P a tr ia r c h y T ym oteusza, K się g ę praw P a tr ia r c h y I s o 'b a r Nuna/;
S y r is c h e R echtsbH cher, B d .3 , B e r lin 1914 /ob ejm ow ało Corpus i u r l s
p e r s k ie g o a r c y b isk u p a I s o 'b o k t a , Prawo z ie m s k ie 1 kanony p e r s k ie
go a r c y b isk u p a Symeona, Prawo m a łż e ń sk ie Mar A b a/.
0 . Braun, Das Buch der Synhados oder S y n o d ico n O r ie n t a le , S t u t t g a r t -
Wlen 1900 /R e p r in t Amsterdam 1 9 7 5 /, 127 n.
225
do domu. C z ę s to umowa m a łżeń sk a b y ła sp o r z ą d z a n a j u ż w c z e ś n ie j
p r z e z r o d z ic ó w d la sw o ic h d z i e c i , a p r z e p r o w a d z e n ie do domu n a s t ę p o - 8
w a ło p ó ź n i e j , aby m a łżeń stw o m ogło b y ć d o p e łn io n e .
C h r z e ś c ij a ń s k i fundam ent j e d n o ś c i m a łżeń stw a n e s t o r i a ń s k l e g o o p i e r a ł s i ę z a s a d n ic z o na t e k ś c i e św .M a teu sza : "Co Bóg z ł ą c z y ł ,
c z ło w ie k n ie c h n ie r o z d z i e l a " / 1 9 , 6 / ; k tó r y I s o ' b ok t w y r a ź n ie c y t u -o
j e . W c z a s a c h is la m u n a s t ą p i ł a d a l s z a k o n k r e t y z a c j a podstaw ow ych
p r z e p isó w prawa m a łż e ń s k ie g o , dokonana g łó w n ie p r z e z t r z e c h p is a r z y d z i a ł a j ą c y c h na p r z e ło m ie V III i IX w. - I s o ' b o k ta , T ym oteu sza I
i I s o ' bar Nuna. dów nież k o ś c i e l n e za k a zy m a łżeń stw a sform u łow an e na p o d s ta w ie k om en tarza Mar Aba do K s i ę g i K a p ła ń s k ie j / i 8 , 3 - 5 ; 2 0 ,
1 0 - 2 i ; 1 Kor 7 , i 4 / b y ły d a l e j r o z w i j a n e ^ .
I s o ' b ok t p r z e z z a r ę c z y n y r o z u m ia ł u k ła d n a r z e c z o n y c h /t e n w a i d -m a k u r e /, na dowód k tó r e g o m ężczyzn a p rzek a zy w a ł n a r z e c z o n e j p i e r ś
c io n e k . Winny s i ę one odbywać wobec k a p ła n a i in n y c h duchow nych,
k t ó r z y p r z e k a z y w a li b ło g o s ła w ie ń s t w o : m ia ły one c h a r a k te r kupna^^. U d z ia ł duchownych n ie b y ł żadnym wymysłem I s o ' b o k ta , bo j u ż p rzed
nim w V w. N a r se s p i s a ł : - "Bez k a p ła n a k o b ie t a n ie z o s t a j e z a r ę c z o - 12
na z m ężczyzn ą i b ez n ie g o n i e o d b ę d z ie s i ę u r o c z y s t o ś ć w e se ln a " W edług 3 kanonu k a t o l i k o s a J e r z e g o /6 7 6 r . / z a r ę c z y n y powinny s i ę
dokonywać p r z e z b ło g o s ła w ie ń s t w o k a p ła n a i w o b e c n o ś c i k r z y ż a Z ba- 13
w i c i e l a . N e s t o r i a n i e w ię c w c z e ś n ie j n i ż G recy , bo j u ż od VII w. m i e l i k o ś c i e l n e z a r ę c z y n y . I s o ' b ok t w y r a ź n ie p i s z e że z a r ę c z y n y , k t ó r e n ie odbyw ają s i ę p r z e d k ap łan em , s ą n ie w a ż n e .
T ym oteusz z a ś r o z r ó ż n i a ł dwa e ta p y m a łż e ń stw a : z a r ę c z y n y /m k u r ia / i u r o c z y s t o ś ć w e s e ln ą / h l u l a / , p o łą c z o n e z p rzep row ad zen iem do domu.
P r z e z z a r ę c z y n y r o z u m ia ł u k ła d / t e n w a i / d o k o n u ją cy s i ę w o b e c n o ś c i k a p ła n a , k r z y ż a i p r z y n a jm n ie j t r z e c h osób ś w ie c k ic h . A utor t e n b a r
d z i e j n i ż Iso* b ok t a k c e n to w a ł z a r ę c z y n y , k t ó r e ł ą c z ą m łodych na c a ł e 8 Tamże 1 5 1 . 9 Tamże 2 1 0 . 10 Tamże 2 0 7 . 11 H .K a u fh o ld , d z . c y t . , 7 2 . 12 N a r sa l d o c t o r i s s y r i ho M ossoul 1 9 0 5 , t . l , 2 8 9 . i l i a e e t ca rm ln a prim o e d i t a A .M lngana, 13 H .K a u fh o ld , d z . c y t . , 7 3 .
226
ż y c i e .
I s o ' b a r Nun, n a s t ę p c a T y m o te u sz a ró w n ie ż u c z y ł , że z a r ę c z y
ny m uszą s i ę odbyw ać p r z e d k a p ła n e m i ś w ie c k im i. O prócz p i e r ś c i o n k a i k r z y ż a wymagana j e s t H nana c z y l i p y ł ze ś w ię ty c h m i e j s c z m ie sz a n y z wodą lu b o l i w ą . J e ż e l i p ó ź n i e j p a r t n e r n i e p o ś l u b i sw ej n a r z e
c z o n e j w c i ą g u c z t e r e c h l a t , j e s t ona w o ln a . P ew ien anonimowy
a u t o r " E x p o s i t i o o f f i c i o r u m " /I X w . / r o z r ó ż n i a ł z a r ę c z n y i ś w ię to w e s e l n e .
W re s z c ie Ib n a t - T a i j i b 14 w y m ie n ia ł n i e t y l k o z a r ę c z y n y , le c z m ówił t a k ż e o k o ś c i e l n e j c e r e m o n ii ś l u b n e j , k t ó r a z n a n a b y ł a z k o ś c i o ł a g r e c k i e g o i in n y c h k o ś c io łó w o r i e n t a l n y c h w p o s t a c i k o ro n o w a n i a n a r z e c z o n y c h . Z a rę c z y n y m ogły s i ę r ó w n ie ż odbyw ać m ięd zy w o ln y mi a n ie w o ln ik a m i. I b n a t - T a i j i b ^ c y t u j ą c I s o 'b o k t a p r z y t a c z a wy-
* +
p a d e k , k ie d y n i e w o l n i c a p r z e d z a r ę c z y n a m i z wolnym o t r z y m a ł a w olność Ze w z g lę d u n a t o , że z a r ę c z y n y u n e s t o r i a n , p o d o b n ie j a k u in n y c h
ludów o r i e n t a l n y c h , p o s i a d a ł y c h a r a k t e r k u p n a , u s t a l o n o , że c e n a bo g a t e j żony w y n o s iła 400 d irh a m ó w , a p o c h o d z ą c e j z u b o g i e j r o d z in y
w a h a ła s i ę od 100 do 300 dirham ów ^ . A u to r t e n razem z A b d is o 'p o d
k r e ś l a ł p o n a d to , że u k ła d z a rę c z y n o w y d l a s w o je j c ó r k i m ógł z a w rz e ć o j c i e c ; j e ż e l i z a ś n ie ż y ł , mógł t o z r o b i ć k t o ś z a jm u ją c y je g o
m i e j s c e . R o w z ią z a n ie z a r ę c z y n z d a n ie m Iso< b o k t a n a s tę p o w a ło po 10 l a t a c h ; j e ż e l i z a ś n i e b y ły one z a w a r te w f o r m ie k a n o n i c z n e j , mo
g ły b y ć r o z w ią z a n e w każdym c z a s i e .
3 . F o r a a ł ż e ń s t w a . O k r e ś lo n e form y z a w a r
c i a m a łż e ń s tw a r o z w in ę ły s i ę d o p i e r o w p ó ź n ie js z y m o k r e s i e praw odaw s tw a n e s t o r i a ń s k i e g o i7 Są one w p ra w d z ie a k c e n to w a n e p r z e z w s z y s t k i c h p ra w n ik ó w , a l e u r ó ż n y c h a u to ró w i w różnym c z a s i e n i e s ą j e d nakow e. We w s p ó ln o ta c h n e s t o r i a ó s k i c h n a t e r e n i e P e r s j i n a p o c z ą tk u IX w ., j a k o p i s u j e I^o* b o k t , umowie m a ł ż e ń s k i e j t o w a r z y s z y ł o p r z e k a z a n i e o b r ą c z e k , k a p ł a ń s k i e b ło g o s ła w ie ń s tw o i z e z n a n i e ś w ie c k ic h c h r z e ś c i j a n . Gdyby z a ś k a p ł a n n i e b y ł o s i ą g a l n y , w y s t a r c z y ł o b ł o g o -14 15 16 17 Tamże 7 7 . Tamże 8 1 . Tamże 8 2 . W .S e lb , dz c y t 152
227
-s ła w ie ń -s t w o ś w i e c k i c h .
Sam
jed n a k u k ła d mógł z a i s t n i e ć , naw et g d y -%by a n i duchowny a n i ś w ie c c y n ie m o g li go p o b ło g o s ła w ić . T ym oteusz i Iso< bar Nun u w a ż a li z a w y s t a r c z a j ą c e do umowy m a łż e ń s k ie j o b e c n o ść k a p ła n a , p o k r o p ie n ie wodą ś w ię c o n ą , b ło g o s ła w ie ń s t w o krzyżem
o ra z n a ł o ż e n i e p i e r ś c i o n k a p r z e z m ę ż c z y z n ę . Te zaprow adzone w V III w formy b y ły zachowywane r ó w n ie ż w następnym o k r e s i e . Ibn a t - T a i j l b
z a l i c z a do i s t o t n y c h sk ła d n ik ó w umowy m a łż e ń s k ie j p o ś r e d n ic tw o k a
p ła n a , w ie r n y c h , m o d litw ę , k r z y ż , p i e r ś c i o n e k i r e l i k w i e . K a t o lik o s 18
T ym oteusz I I z a ś o p is y w a ł z a w a r c ie m a łż e ń stw a n a s t ę p u j ą c o : k a p ła n b ło g o s ła w i k i e l i c h z m ieszanym winem, k t ó r e now ożeńcy p i j ą : wymaga ne s ą p o n a d to : k r z y ż , p i e r ś c io n e k i h n ana.
4 . P r z e s z k o d y a ł ż e ń s k l e . Jed n ą z t y
-zwagr
*
powych p r z e s z k ó d m a łż e ń s k ic h b y ło p o k rew ień stw o i pow inow actw o.
— —19
Tak np. Mar Aba z a b r o n ił krewnym w c h o d z ić w z w ią z k i m a łż e ń s k ie i w y s z c z e g ó l n i ł n a s t ę p u j ą c e p rzy p a d k i u n ie w a ż n ia ją c e m a łżeń stw o : z żoną sw ego o j c a , z bratem o j c a , z c i o t k ą , z s i o s t r ą , z có rk ą
L, z potomstwem c ó r k i . W yrażał u b o le w a n ie , że s ą l u d z i e k t ó r z y ważą s i ę z b l i ż y ć do m acochy, c i o t k i , s i o s t r y , s y n o w e j, sz w a -
20
g i e r k i ja k Ż ydzi lu b n i e w i e r n i , a l e t a c y w in n i być w y k lę c i . P od - 2 i
sta w ą j e g o rozw ażań o z a p o b ie g a n iu m a łżeń stw u krew nych były teksty K s i ę g i K a p ła ń s k ie j / i 8 , 6 - i 9 ; 2 0 , i 0 - 2 i / . Żydowski zw y cza j le w ir a t u
22
z o s t a ł od rzu con y p r z e z prawodawstwo n e s t o r i a ń s k i e / I b n a t - T a i j l b , Iso< b o k t / . Czy z a ś i s t n i a ł zak az m a łż eń stw a k o b ie t y z dwoma braćm i / j e d e n po d r u g im / lu b m ężczyzny z dwiema s i o s t r a m i , n i e można wy
r a ź n i e s t w i e r d z i ć 2 3 . Zdaniem Iso^ bar Nuna zak az m a łż eń stw a b y ł
r o z c i ą g n i ę t y nawet na r o d z e ń stw o panny m ło d e j, a n ie k ie d y i n a r z e c z o n e g o . Zakaz w ie lo ż e ń s t w a j e s t b e z s p r z e c z n ie s tw ie r d z o n y r ó w n ie ż u in n y c h autorów /k a n . 13 Iso * j a h b a / .
J e ś l i c h o d z i o p r z e sz k o d ę r ó ż n o ś c i r e ł i g i i
n in mógł w praw dzie p o ś l u b i ć n i e c h r z e ś c i j a n k ę w n a d z i e i j e j nawró c e n i a , a l e n ie m ogła n i e w i a s t a c h r z e ś c i j a ń s k a p o ś l u b ić wyznawcy
24 to c h r z e ś c i j a -18 H .K a u fh o ld , d z . c y t . , 7 9 . 19 0 . Braun, d z . c y t . , 9 4 . 20 Tamże 1 4 3 . 21 W .S e lb , d z . c y t . , 1 5 2 . 22 H .K a u fh o ld , d z . c y t . , 6 6 . 23 Tamże 6 7 . 24 Tamże 6 8 .
22 in n e j r e l i g i i z powodu n ie b e z p ie c z e ń s t w a u t r a t y w ia r y /k a n . 14 k a - t o l i k o s a J e r z e g o I / . Zdaniem Ib n a t - T a i j i b a za k a z m a łż e ń stw a z n i e c h r z e ś c ij a n a m i t a ł r o z c i ą g n i ę t y r ó w n ie ż na d u ch ow n ych . W r a z i e n i e z d a t n o ś c i m ężczy zn y do m a łż e ń stw a 25 k o b i e t a , k t ó r a go o p u ś c i ł a m ogła s i ę wydać z a d r u g ie g o m ę ż c z y z n ę . N ie r o z r ó ż n ia n o p r z y tym , c z y t a n i e z d a t n o ś ć n a s t ą p i ł a p r z e d czy po umowie m a łż e ń
s k i e j , a l e p r z e d w prow adzeniem do domu. N ie p odtrzym an o je d n a k t e z y Iso* bar Nuna 26 że o p ę ta n y n i e może s i ę ż e n i ć .
5 . R o z w ó d . N ie ma j e d n o l i t o ś c i p ogląd ów u au torów n e s t o r i a ń s k i c h co do l i c z b y p r z y c z y n r o z e j ś c i a s i ę a łżo n k ó w 27 .
Zdaniem I s o * b a r Nuna s ą t r z y , a w ed łu g T y m o teu sza c z t e r y p r z y c z y n y rozw odów : z a c h o w a n ie c z y s t o ś c i , c u d z o łó s t w o , m a g ia i m o r d e r stw o .
G a b r ie l z B a sry n a t o m ia s t w y m ie n ia n a s t ę p u j ą c e powody do rozw odu: r a b u n e k , p r z y j ę c i e p r o s t y t u t k i do domu, s o d o m ia , z a g r o ż e n ie k o b i e
c i e żela zn y m p r z e d m io te m .
C u d z o łó stw o b y ło r ó ż n i e ro zu m ia n e p r z e z a u to ró w n e s t o r i a ń s k i c h O prócz c i e l e s n e g o o b c o w a n ia z o so b ą j u ż komuś p o ś lu b io n ą uznawano t e ż c u d z o łó s t w o d u c h o w e ,t a k ie ja k m a g ia i k u l t demonów. T akże o s t a t e c z n e o d e j ś c i e b y ło uważane z a c u d z o łó s t w o i po k a n on iczn ym z b a d a n iu pozw a la n o op u szczon em u w sp ó łm a łżo n k o w i na p o w tó rn e m a łż e ń s tw o , gdy j u ż
n i e b y ło n a d z i e i na ponowne o ż y w ie n ie w s p ó ln o ty m a ł ż e ń s k i e j . W p r z y padku gdy c u d z o łó s t w o lu b ró w n o rzęd n e u c h y b ie n ia p r z e c iw m a łż eń stw u b y ły p o d sta w ą do rozw od u , t y l k o niew innem u w sp ó łm a łżo n k o w i p o zw a la n o
na p o w tó rn e m a łż e ń s tw o .
28
6 . M a ł ż e ń s t w o d u c h o w n y c h Do synod u
A k a k is /4 6 8 r . / , na którym n a s t ą p i ł o p r z y j ę c i e n a u k i n e s t o r i a ń s k i e j , W *
k a p ła n i 1 w y ż s z e d u ch o w ień stw o ż y l i w ed łu g d o ty c h c z a s o w y c h r e g u ł k o ś c l e l n o - c e s a r s k i c h z a c h o w u ją c b e z ż e ń s t w o , j e ż e Li p r z e d ś w i ę c e
n ia m i n ie z a w a r li z w ią /k u m a łż e ń s k ie g o lu b z a w a r c ie m a łż e ń stw a b y - 29
ł o z a s t r z e ż o n e p rzy ś w ię c e n i a c h . R ew o lu cy jn e p o s t a n o w ie n ie wprowa d z i ł d o p ie r o s c h iz m a t y c k i sy n o d Bar Saumy /4 8 4 r . / w Bet^ L a p a t, z n o
-25 2 6 27 28 29 W .S e lb , d z . c y t . , 2 i3 H .K a u fh o ld , d z . c y t . , Tamże 8 5 . W .S e lb , d z . c y t . , 2 1 0 . Tamże 1 4 0 .
229
s z ą c z a k a z z a w ie r a n ia m a łż e ń stw a p r z e z k le r y k ó w g o to w y ch p r z y j ą ć k a p ła ń s t w o . N a stę p n e sy n o d y p r z e j ę ł y i n i c j a t y w ę i u s t a n o w iły nowe
r e g u ł y . Kanon 3 syn od u A k a k is p o s t a n o w i ł , że k a n d y d a c i g o to w i do$ ć
k a p ła ń s tw a m o g li z a w ie r a ć w ażne m a łż e ń s tw o , a b is k u p i p r z e s t a l i być zm u sza n i do b e z ż e n n o ś c i . T en że kanon w y j a ś n i a ł , że z a w a r c ie m a łż e ń
stw a w in n o b y ć d o z w o lo n e k le r y k o w i, zarów no p r z e d ja k i po ś w i ę c e n ia c h o r a z j a s n o p r z e s t r z e g a ł , by duchowny n i e b r a ł r ó w n o c z e ś n ie dwu k o b i e t , w z g lę d n ie n i e tr z y m a ł k o n k u b in y o p r ó c z ż o n y . 7 . B a h r iz 3 0 *A b d i s 5 * a r B a h r i z . D z i e ł o ^Abdiso' bar
/X /X I w . / pod t y t u łe m "Prawo m a łż e ń s k ie i z ie m s k ie " n a l e ży do p r a w n ic z e j l i t e r a t u r y k o ś c i o ł a n e s t o r i a ń s k i e g o z a k a l i f a t u
A bbasydów . P ie r w s z a j e g o c z ę ś ć j e s t i n t e r p r e t a c j ą do Kpł 1 8 , 6 . 7 - 1 7 Główny p r o b le m , j a k i s i ę w nim n a jp ie r w p o j a w ia , t o umowa
31 a ł ż e ń s k a 3 2 , o z n a c z a j ą c a k o n t r a k t m a łż e ń s k i, po k tó ry m n a s t ę p u j e p r z e p r o w a d z e n ie do domu. A u to r z a jm u je s i ę n a s t ę p n i e c z a s o k r e s e m , j a k i j e s t p o tr z e b n y w wypadku r o z e j ś c i a s i ę od umowy m a łż e ń s k ie j a ż do p o w tó r n e g o m a łż e ń - 33
s tw a , z a z n a c z a j ą c , że wymagany j e s t o k r e s t r z e c h l a t w p rzyp ad k u o d e j ś c i a m ężczy zn y ; w ów czas t o k o b i e t a j e s t w o ln a 1 może w y j ś ć z a
mąż. I s o ' bar Nun p r z y jm u je n a t o m ia s t o k r e s a ż c z t e r e c h l a t .
Jak d łu g o p o w in ie n tr w a ć o k r e s o c z e k iw a n ia d la p r z e p r o w a d z o n e j
do domu k o b i e t y w p rzyp ad k u n i e o b e c n o ś c i męża? Prawo s y r y j s k o - r z y m s k ie p r z e w id y w a ło o k r e s 7 l a t . P ow tórn e m a łż e ń stw o n ie w in n e j o so b y j e s t
d o z w o lo n e , w inny z a ś p a r t n e r n i e może z a w r z e ć nowego m a łż e ń s tw a ,
g d y ż j u ż z o s t a ł w y łą c z o n y z e s p o ł e c z n o ś c i w ie r n y c h . R ów nież n ie w ia r a j e d n e j s t r o n y d a j e p o d sta w ę do rozw od u . J a k i wpływ ma c h o r o b a na
t r w a ł o ś ć z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o ? Po f a k c i e p r z e p r o w a d z e n ia do domu c h o r o b a n i e d a j e ża d n y ch powodów do r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a .
Q A
)A b d isfo'b ar B a h r iz ^ w y m ie n ia a ż 43 p r z e s z k o d y m a ł ż e ń s k i e . N ie z e z w a la m .i n . na m a łż e ń stw o z r o d z ic a m i i d z ia d k a m i, na m a łż e ń stw o
d z i e c i m ałżonków z j e g o r o d z ic a m i, na m a łż e ń stw o z w ujostw em ze s t r o ny o j c a , a t a k ż e z ro d zeń stw em o r a z dwiema k o b ie t a m i r ó w n o c z e ś n ie .
30 W .S e lb , 'A b d lś ó ' b ar B a h r iz „ Ordnung d e r Ehe und d e r E r b s c h a f t e n s o w ie E n ts c h e id u n g von R e c h t s f H l l e n , W ien 1 9 7 0 . 31 32 33 34 Tamże 1 3 1 . Tamże 1 3 3 . Tamże 1 3 4 . Tamże 3 1 - 3 7 .
230
Jak d łu g o m usi w y trw a ć k o b i e t a z w ią z a n a umową m a łż e ń s k ą ? 35
Bez w s p a r c ia p a r t n e r a umowy - t r z y l a t a , z j e g o z a ś zapom ogą - s i e dem l a t . Jak d łu g o m usi k o b i e t a c z e k a ć , j e ś l i mąż j ą o p u ś c i ł ? Gdy
j e s t wspomagana z e s t r o n y m ęża d z i e s i ę ć l a t , w p rzeciw n ym wypadku - s ie d e m l a t .
W idzim y, że n e s t o r i a ń s k i e prawo m a łż e ń s k ie n ie j e s t j e d n o l i t e . P o d le g a ło p r o c e s o w i r o z w o ju o r a z wpływom k o ś c i o ł a g r e c k ie g o i s ą s ie d n ic h k o ś c io łó w o r i e n t a l n y c h . S t a ł o je d n a k na s t r a ż y d ob ra c z ło w ie k a fo r m u ją c t y l e r ó ż n y c h p r z e s z k ó d m a łż e ń s k ic h . J e g o c e c h ą c h a r a k t e r y s t y c z n ą j e s t m a łż e ń stw o dw uetapow e o r a z u s t a l o n e sp o so b y o trz y m a n ia ro zw o d u . P o s ia d a r ó w n ie ż p ię k n y r y s ś w i ę t o ś c i , k ie d y t o ch o ro b a
m ałżon k a n i e d a w a ła powodu do rozw od u , l e c z b y ła o k a z j ą do o k a za n ia w i e r n o ś c i d r u g i e j s t r o n i e .
K s. J e r z y W oźniak CM - Kraków
LE MARIAGE DANS L'ENSEIGNEMENT ET LA LEGISLATION DES NESTORIENS /R e s u m e /
Le s o u r c e pour c o n n a l t r e l a c o n c e p t i o n du m a ria g e c h e z l e s
N e s t o r i e n s i l y a d e s d ocu m en ts d e s s y n o d e s e t c o m p e n d ia . Le m a ria g e a e t e f a i t p a r a i l comme c h e z l e s J u i f s en d eu x e t a p e s : par l e
c o n t r a t de m a ria g e e t l e dem enagem ent a l a m a is o n . Le c o n t r a t de m a r ia g e a e t e f a i t par l e s p a r e n t s m a is e n s u i t e i l y a v a i t l e
dem enagem ent a l a m a is o n , s i l e m a r ia g e a v a i t e t e a c c o m p ll. Les
fo r m e s de f a i r e l e m a r ia g e o n t d e v e lo p p e d a n s l e p e r lo d e t a r d i v e de l a l e g i s l a t i o n n e s t o r i e n n e . T im oth e e t I^o^ Bar Nun c o n s i d e r e n t
comme une s u f f l s a n t e form ę du c o n t r a t de m a r ia g e l a p r e s e n c e du
p r e t r e , l a b e n e d i c t i o n de l a c r o l x , l ' a l l i a n c e d o n n eep a r l'hom m e. S e lo n T im oth e e x l s t e n t q u a tr e r a i s o n s du d i v o r c e d e s m a r ie s :
l ' o b s e r v a t i o n de l a c h a s t e t e , l ? a d u l t e r e , l a m a g ie , l a c r im e . Par
l * a d u l t e r e s p l r i t u e l on com prends l a m agie e t l e c u l t e d e s dem ons. !A b d lśo 'B a r B a h r iz f a i t une d e s c r l p t i o n d e s s u i v a n t s p r o b le m e s: l e c o n t r a t de m a r ia g e , s e c o n d a ir e l e m a r ia g e , l e s o b s t a c l e s de m ariage D 'a p r e s l u i l e m a r ia g e s e c o n d a ir e e s t p e r m it en c a s de l a p erso n n e I n n o c e n t ę . La l e g i s l a t i o n de m a ria g e d e s N e s t o r i e n s n ' e s t p as u n l - form e e t a e t e su b o r d o ń n e e a l e s i n f l u e n c e s de l ' ó g l i s e g r e c q u e e t d e s e g l i s e s o r i e n t a l e s . 35 Tamże 39
