Oeconomia 3 (2) 2004, 131-138
METODY ABC
I XYZ W
ZARZĄDZANIUZAPASAMI
W GOSPODARSTWACH INDYWIDUALNYCH
MirosławWasilewski
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Streszczenie. W opracowaniu przedstawiono wykorzystanie mcLod /\BC i XYZ do kla~y
fikacji zapasów w typowym gospodarstwie indywidualnym o typie rolniczym .. zwierz.,:t:1
żywione paszami tn;ściwymi„. Wyboru gospodarstwa dokonano wykorzystując mctud.,: odlcglości euklidesowej i miejskiej. Stwierdzono. że w strnkturze ilościuwcj 1ap:1sów
gospodarstwa największym udzialcm charaktcryzowala si9 mieszanb z.hui.mva. 'v\/ uj.,:ci11 wartościowym natomiast, ze zbliżonym udzialcm. dominowalo stadu obrotowc trzody
eh lcwnej. Znaczenie ilościowe i wartościowe pozostalych grup zapasó11· hylo niewielkie.
Na podstawie przeprowadzonych analiz zaproponowano nasti;:pującc relacje ilośeiuwu -wartościuwe grup zapasów w gospodarstwie: grupa A - 65170%, grupa B - I )/20%. grupa C - 20110%. Do grupy zapasów AX zakwalil'ikowano stado obrotowe ll7.ody
chlewnej, BX stado obrotowe bydła. natomiast kategorii;: CY st:mowily środki cherniu nej ochrony roślin i nawozy mincn1łnc.
Słowa kluczowe: metody /\BC i XYZ zarządzania zapasami. typ rolniczy gospodarstw:1
WSTĘP
Zarządzający gospodarstwami rolniczymi, w wyniku wzrostu konkurencyjności po
wejściu Polski do Unii Europejskiej, zmuszeni są do poszukiwania możliwości zwii;:
k-szania efektywności produkcji. Również przemiany gospodnrcze w okresie ostatnich lat
spowodowaly potrzebę dostosowania sii;: rolnictwa i agrobiznesu do szybko 7.mieniającc go się otoczenia ekonomiczno-gospodarczego. Jednym z elementów, któl")' w wydatny sposób może przyczynić się do oszczędności kosztowych w gospodarstwie rolniczym jest umiejętne zarządzanie znaczącym sklaclnikiem aktywów obrotowych, jakim są zapasy [Wasilewski 2003b]. Sklaclają się one z określonej struk!Ury a orty111c11towe_j, którą można uporządkować, stosując jako kryterium ich ważność w zakresie realizacji procesu technologicznego, co wymaga określonych zasobów czynników wytwórczych Adres do korespondencji - Co1Tcsponding author: Mirosław Wasilewski. Katcdr:1 [knnomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych. Szkola Główna Gospodarstwa Wicjskicgo. ul. Nowour
132 M. Wasilewski
w magazynie. Decyzje w tym zakresie dotyczą wytworzonych produktów oraz rodzaju skladowanych materiałów, ich wielkości oraz sposobu uzupełniania rozchodów cło bieżącej produkcji. Składowanie można zdefiniować jako przechowywanie dóbr przed ich użyciem. W szerokim zakresie definicja ta określa cały zbiór obiektów i miejsc umożliwiających sklaclowanie surowców i pólfabrykatów w warunkach jednostek p ro-dukcyjnych, gotowych wyrobów przed wprO\vaclzeniem ich na rynek, wyrobów w tra
k-cie transportu oraz towarów \N hurtowniach. Proces składowania może być bardzo skomplikowany i polączony z niektórymi procesami cyklu technologicznego, jak np. dojrzewanie serów czy wina w przemyśle przetwórczym. Również zjawisko sezonowości
wymusza konieczność sklaclowania materiałów i produktów gotowych. Wiele realnych sytuacji wpływa na przesunięcie w czasie momentu dostawy (np. trudności transporto -we w określonych porach roku czy zbiory płodów rolnych, np. buraków cukrowych, tylko w określonym sezonie). Przedsiębiorstwa zależne od tych warunków są zmuszone
cło sklaclowania surowców w celu uniknięcia kłopotów zaopatrzeniowych i przestojów.
W skali np. US/\ koszty składowania w 1989 roku wyniosły około 2% produktu krajo
-wego brutto (PKB), co odpowiadało około 60 miel USD [Dobrzy11ski 1999]. W 1994 roku koszty magazynowania w USA osiągnęly wartość 63 mld USD i stanowily 0,96%
PKB. USA wyclaly lącznie 730 miel USD na logistykę, co odpowiadało I 0,5% ich PKB I Thomas 19951.
Potrze bi;: uszeregowania pozycji asortymentowych wchodzących w skład zapasów
wecllug ich znaczenia po raz pierwszy dostrzegł w 1951 r. 1-1.F. Dicky z General Electric I Brown 19821. Zasugerowal on klasyfikowanie tych pozycji według względnej wielko -ści sprzeclaż.y, związanych z nimi przepływów pieniężnych, czasu clostmvy lub kosztów
wyczerpania sii;: tych zapasów. Do klasyfikacji pozycji asortymentowych wykorzysta! procccluri;:, którą dziś określamy mianem analizy ABC. Ten system klasyfikacji pozwala
11a zal i cze n ie sk laclowanych pozycji zapasów cło trzech grup, wecllug względnego z na-czcn ia lub wartości pozycji tworzących daną grupę. Pozycje asortymentowe, które mają 11p. najwii;:kszc znaczenie lub wartość. tworzą grupę A, natomiast pozycje mające mniejsze znaczenie lub wartość zostaly przydzielone odpowiednio do grup B i C IRuppcnthal. McKinnel 19681.
Użytcczny111 podziale111 zapasów z punktu widzenia zarządzania logistycznego
w lirmie (przcdsii;:biorstwic. gospodarstwie rolniczym) jest zatem ich klasyfikacja na 11as1i;:pującc. wymienione już grupy:
• grupa A - z:1p:1sy .,cenne·· (1·i111/fe11"), stanowiące 5-20% liczebności asortymento
-wej zapasów, :ile mające znaczący udzial w wartości. sięgający 75-80%; grupę tę, o wysokiej wartości i (lub) dużym udziale w kosztach materialowych ogólem. należy trnktować ze szczególną uwagą w zakresie:
an:ilizy rynkuwej. cenowej i struktury kosztów,
szcLcgólowcgo przygotowania zamówie11 handlowych, pn.:cyzyjnych procedm dysponowania w przedsiębiorstwie,
wl<iściwcgo zarządzani;i poziomami zapasów.
prccyz~·j11cgo ustal<inia poziomów. tzw. zapasów bezpiecze1'1stwa;
• grnp:1 B - wpasy mające uclzial w wysokości 15-20% zarówno w liczebności
:isur1y111cutowcj z<1pnsów. jak i w ich wartości:
:\fe/ody A /JC I Xl Z li' ::ar::ąd::aniu ::apasa111i li' gospodarstirnch. .. 133
• grupa C - zapasy o charakterze masowym (1rivial 11w11v), mające największy udział
w liczebności asortymentowej (60-80%) i bardzo niski udział w wartości (około 5%).
Jeżeli w gospodarce magazynowej przedsiębiorstw dokona się podziału artykułów na klasy według różnych punktów wysyłkowych, wówczas można sformułować nastę
pującą tzw. politykę ABCD [Magee, Copacino, Rosenfield 19851:
• artykuły A mają tak duży udział w obrocie, że uzasadnione jest ich składowanie we wszystkich magazynach lokalnych,
• artykuły 8 mają mniejszy udział w obrocie i są składowane w niewiciu wybranych regionalnych magazynach wysyłkowych,
• artykuły C, że względu na niewielki obrót nimi, są składowane tylko w magazynach fabrycznych,
• artykuły O mają tak mały udział w obrocie, że w ogóle nic są skladow:mc w milg:1
-zynie i są produkowane jedynie na zamówienie.
W metodzie ABC kładzie się nacisk na asortymenty o podstawowym znaczeniu dla produkcji. Uwzględnia się przy tym następujące kategorie cenności zapilsów:
• 1rnjwyższy priorytet: zapasy krytyczne (nie mogą się wyczerpać),
• wysoki priorytet: zapasy istotne (limitowany poziom zapasów),
• średn i priorytet: zapasy potrzebne, okazjonalnie I imitowane (dopuszcza Inc wyczer
-panie),
• niski priorytet: zapasy pożądane (dozwolone wyczerpanie).
Częstym błędem popełnianym w wyniku analiz z wykorzystaniem metody AB ' jest przywiązywanie nadmierne.i wagi do grupy A i lekceważenie lub pomijanie pozycji z grup 8 i C jako mniej ważnych (Pfohl 1998]. Tymczasem, jeśli cala uwaga zarządza jących przedsiębiorstwem jest skoncentrowana na pozycjach zapasów grupy /\, pozycje
grup 8 i C mogą się okazać za mało dostępne. Wszystkie grupy A. B i są w jakimś
stopniu bowiem ważne i każda zasługuje na swoją wlilsną strategię dostępności z uwzględnieniem kosztów ich dotyczących. Grupy zapasów B i C czasami mogą st;1 -nowić pozycje komplementarne wobec pozycji grupy A. Może też być tak, że pozycje grupy C są np. nowymi produktami, które mogą w przyszłości dobrze się sprzedawać, albo też są to pozycje rentowne, mimo że ich udział w sprzedaży jest niewielki.
Specjillną odmianę metody ABC stanowi metoda XYZ . .Jeżeli analizuje się zui.ycic
poszczególnych materiałów w przedsiębiorstwie przez dłuż zy czas, to 111ożna stwier -dzić. że występują materiały, na które zapotrzebowanie kształtuje się na pewnym stałym
poziomie, a także takie, na które zapotrzebowanie podlega określonym wahaniom. jak również wykorzystywane są materiały potrzebne nieregularnie. Przy losowaniu metody XYZ poszczególne rodzaje materiałów są dzielone na podstawie regul;1rności zapotl'i'.C -bowania na trzy grupy:
• grupa X, składająca się z materiałów, które charakteryzuje regularne zapotrzebo
-wanie (przy założeniu możliwości występowania niewielkich waha1\), jak również
wysoka dokładność prognozowania poziomu tego zapotrzebowania (zui.ycia);
• grupa Y, tj. materiały, które charakteryzuje zapotrzebowanie mając charakter waha1\
sezonowych lub określonego trendu oraz ś1·ednia dokładność prognozowani;1;
• grupa Z, w skład której wchodzą materiały o bardzo nieregularnym zapolr1.ebowa
-niu i niskiej dokladności prognozy tego zapotrzebowania.
134 M. Wasilewski
Celowe jest łączne stosowanie analizy ABC i XYZ [Dworecki 1999]. Wówczas za-pasy są dzielone na 9 kategorii różniących się celowością i możliwością minimalizacji (tab. I). Grupa AX to zapasy, które trzeba koniecznie objąć działaniami na rzecz ich
zmniejszenia i można tu rozważać wprowadzenie koncepcji just-in-time [Wasilewski
2003a, Milewscy 2001] łub systemów MRP i ORP [Witkowski 1999, Abt 2000]. Dla
materiałów kategorii AZ trzeba poszukiwać lepszych metod prognozowania zużycia, bo
zmniejszenie poziomu tych zapasów daje duże korzyści, jednakże zapas bezpiecze1\stwa dla /\Z musi być większy niż w grupie AX. Można też poszukiwać względnie tanich
sposobów zmniejszania zapasów kategorii BY i CX, a dostępność zapasów z kategorii
CZ trzeba zapewnić, utrzymując bardzo duży zapas bezpiecze1\stwa. Tabela I. Analiza ABC i XYZ
Table I. A BC and X YZ analysis Dokladnośi: prognozy
l'rccision
o
r
f'nrccasl yX
z
/'.r(>dlo: \\loi.niak ł 992. Sourcc: \\loiniak 1992.
A wys ok i poziom wartości
z11ż.ycia, średnia dok l ad-ność irognoz
wys ok i poziom wartosci zużycia. wysoka dokl
acł-Wartościowość - Value 13
średni poziom wartości zużycia, średnia do klad-ność irognozy średni poziom wartość zużycia. wysoka do
kłacl-c
niski poziom wartości wżycia, średnia dokładność prognozy
niski poziom wartość zużycia. wysoka do klacł-ność prognozy ność prognozy ność pro~nozy wysoki poziom wartości średni poziom wartości niski poziom wartości
wżycia. niska dokładność zużycia, niska dokładność zużycia, niska dokładność
Celem badań jest określenie możliwości wykorzystania metod ABC i XYZ do za-rzącłzani::i Zilpasami w gospodarstwie indywidualnym o typie rolniczym „zwierzęta
żywione pa z<lmi treściwy111i''1, wydzielonym na podstawie metodyki stosowanej przez
lnstytuł Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ). W opracowaniu pr7.yi<rto cło weryfikacji na ·tc;pującą hipotezę badawczą: w indywidualnych gospodar-stwach rolniczych o typie rolniczym „zwierzęta żywione paszami treściwymi" relacje
ilościowo-wilrtościowe zapasów klasyfikowanych z wykorzystaniem metod ABC i XYZ są odmienne niż występujące w działach pozarolniczych, głównie z powodu niewielkiej dywersyfikacji cenowej sprzedawanych produktów i zakupywanych środ ków do pro lukcji. Baclanie111 ob.ic;to 95 gospodarstw indywiclualnych położonych
w wojcwócłz1wach wielkopolskim i kujawsko-pomorskim. prowadzących rachunkowość dla ll~RiGŻ. Do badaii wybrnno wszystkie gospodarstwa prowadzące nieprzerwanie
1
I': p rnl11iu : okrd l;111y jc:st t1di'iakn1 S1andarduwcj Nadwyżki Bczpośn:clnicj (SGIV!) poszcze -gt'1Jn, cit di'i;il;tl11ości w ogulncj wartusci SGM gospoclars1wa. Oclzwicrcicdla on system produkcji
d;1111:go gospodarslwa. \V 7ak~nuści od pożącbnc:go stopnia dokładności stosuje sii,: różne poziomy
u'1;tl:111ia '' pt'111 gospodars1w: ogulnc:. podstawowe. szczcgólowc lub podtypy. Gospodarstwa.
11 kH'irych ud1i;il jc·d11c:j dzialalności prz.:kracza '2/J SGM - nazy11-;1nc s;1 gospodars1wa111i „spec jali-''Y<'lll) 111i". !'.:. 11 których ud1.ial dwóch d1.ialalności z;mic:ra si.; w przc:clziak od 1/3 do 213 SGJ\I
1H1s1ą 111i.1110 „th1 ukic:runko11: eh. Tc: na10111ias1. 11· kiórych żadna z dzialalnosci nic przekracza ł ~ l«tkgo SC il\ I - okrc·śl:1nc: są gospodars1wa111i 111ic:szany111i.
Me rody A BC I Xl'Z w ::ar::qd::ani11 ::apasa111i \\' gospodarsl1rnch.. 115
rachunkowość rolną w latach 1997-2000. Dla wszystkich lat 1997-2000 wyznaczono
jedno najbardziej typowe gospodarstwo indywidualne o wymienionym typie rolniczym.
stosując jako metodę wyboru odleglość euklidesową i miejską [Dziechciarz 20021.
wykorzystując w tym celu 16 podstawowych zmiennych2, charakteryzujących potencja! wytwórczy gospodarstw oraz ich wyniki produkcyjno-ekonomiczne.
WYNIKI BADAŃ
W przypadku gospodarstwa o typie rolniczym „zwierzęta żywione paszami treści
wymi" w strukturze ilościowej dominowaly zapasy mieszanki zbożowej z udzialcm na
poziomie 50,2%, natomiast zapas (waga) trzody chlewnej stm1owil 12,6%, a pszenżyta
12,5% (tab. 2). W wyrażeniu wartościowym udzial trzody chlewnej byl zdecydowanie
dominujący, na poziomie 48,7%, podczas gdy mieszanki zbożowej wynosi! jedynie
24,6%. Znaczenie wartościowe pozostalych grup zapasów bylo niewielkie, widoczne
zwlaszcza w przypadku zapasów środków ochrony roślin i nawozów mineralnych
(0,5-0,7% udzialu w strukturze zapasów). W analizow(lnym typie rolniczym gospo
-darstw do grupy A zostaly zaliczone zapasy trzody chlewnej (inwentarz obrotowy)
i mieszanki zbożowej, z ·lącznym udzialem ilościowym 1rn poziomic 62,8% i o okolo
I O punktów procentowych wyższym udzialem wartościowym. Przyjmując natomiast j(lko grupę A zapasów jedynie trzodę chlewną, przy jej udziale ilościowym w lącznych
zapasach na poziomie 12,6%, udzi(ll wartościowy stanowi! 48,7%. Nie odzwicrcicclla to
zalecanej relacji'"' branżach pozarolniczych dla grupy A zapas6w na poziomic 20/80, ale w obu przypadkach różnica między skrajnymi wielkościami jest czterokrotna.
W przypadku zapasów grupy B (bydlo i pszenżyto) udzialy procentowe i wartościowe były zbliżone ( 16-18%). Pozost(lle zapasy zakwalifikowane do grupy C charaktcryzo
-waly się relacją udziału ilościowego i wartościowego odpowiednio na poziomic
20,5/8,5%. Można zatem stwierdzić, że w gospodarstwie o typie rolniczym „zwicrzc;t:i żywione paszami treściwymi" występowala widoczna dywersyfikacja różnic w udzialach
ilościowych i wartościowych między wydzielonymi grupami zapasów, co może być
przesl;inką do klasyfikacji zapasów wedlug hierarchii ich wartości i bard,:icj zindywidu
-alizowanego zarządzania nimi. Jedną z przyczyn niewielkiego zróżnicowania ilościo
wo-wartościowego zapasów"" poszczególnych ich grupach jest niewielka dywersyfika
-cja cenowa sprzedawanych przez rolników produktów gotowych (zwlaszcza roślinnych)
i zakupywanych środków do produkcji.
2
Po1Vierzchnic,: użytków rolnych. procentowy udzial po1Vicrzchni trwalych ui.) 1kó1V 1ielonyd1 w powierzchni użytków rolnych. procentowy uclzinl powierzchni uprawy 1hó:i. IV pn11 icr·;,chni
użytków rolnych. wartość środków tr1Valych, wartość m;iszyn i narzc,;d1:i rolnicrych. 1.u1.ycic
nawozów mineralnych w kg w czystym skladniku. dochód rolnic1:y. produkcj~ kor·1cow:1 nclto. wartość inwestycji w maszyny i narzi;:dzia. wartość nakladów ogók:m bc;, produktów nicto11aro
-wych, wartość średniego stanu zapasów pochodzenia rolniczego. waność ~rcdnicgo ~t;1nu 1.apa -sów pochodzeni;-i nierolniczego. liczb\: sztuk dużych zwierząt na I OO ha użytków rolnych. śn:dni plon zbóż, średni stan zapasów zbóż, średni stan zapasów ziemniaków i okopowych pa~tewnych.
136 M. Wasilewski
Tabela 2. Zastosowanie metody ABC w gospodarstwie o typie rolniczym .. zwierzęta i.ywionc paszarni treściwymi"
Table 2. The USC or ABC method in the agricultural typc „ani mais fed with protein fodders" farms Ustalanie kolejności zapasów wedlug wartości
Establishing the order of rcserves according to the value
Zapas wcdlug ilości Cena jedn. Zapas wcdlug waności Kole j-IV PLN/kg
Zara' Rescrve according to the Unit price Rcserve according to the n ość
Rcsnvc quanlity
PLN per kg valuc Order
ko " <Yo PLN % t. i.yto 5750 7.2 0.33 1898 2.9 "2. .l~czmici'1 4000 5.0 0,43 1720 2.6 6 " Mieszanka zbożowa 40000 50.2 0,40 16000 24,6 2 -'· 4. i'szcnł.yto 10000 t 2.5 0.42 4200 6.4 4 5. Ziemniaki 6000 7,5 0.20 1200 t .8 7 (1. Nawozy mineralne 600 0.8 0.50 300 0.5 9
7. Środki ochrony roślin 13 0,0 35.0 455 0.7 8
8. Inwentarz żywy obro1owy
-bydlo 3379 .u 2.27 7670 11,8 3
9. lnwcnlarz żywy ohrol
owy-1rzoda chlewna 10029 12.6 3. 16 31692 48,7
R/\ZEM 79771 100.0 X 65135 !OO.O X
Us1alanic ka1cgorii zapasów Al3C
Establishing categorics of rcserves ABC
Skumulow;1- Skumulowane Udział
i'.;1pasy ll'cdlug Zapas Wartość Skumulowana zapasy we
-zapasów
siarcj kolejności ny 1apas ilościowy zapasów \Van ość ding waności
11t111H.:r;1cji ilościo"y na klas~('%) (zł) zapasów (zł) (%) w klasie(%) Klasa
l~L'servl"' :1ccor- (%) Qu;1111i1a1ivc Valm· or Cumula1ed Cumulatcd Sharc 01· Cale-ding Io 1hc old Cumub1cd rcscrvc for a valuc of rCSL'rvcs in gary
q11;111tit:1tiVL' rcscrvcs rcscrvc~ lhc ca1egory 1111111hcri11g order
1\.'.SL'l"\'L' (f/h) catcgury (zł) rcscrvcs (zł) :iccorcłiug 10 (%) the valuc (%) <). Tr!lld:i 12.6 )1692 31692 48.7 A
'
~licsta11,;1 f 62.8 f 73.3 /(Hl/l)\\';J (i2.8 16000 47692 7],] 8. llyll!P (17.0 } 16.7 7670 55362 85.1 } 18.2 13 .1 p ... ,,·111yt0 7').5 -1200 59562 91.5 /) lll Xó.7 1898 ól-160 94.4 2 .i\'ClllllCll '!1.7 1720 63180 97.0Z1r11111i:1~i '!9.2 } 20.:i 1200 6-13Xll 98.8 f X.5
c
7 SrrH1'1
uch11l!l) 1 o~\111 91).2 -155 6-1835 99.5
(1. N:1"'"'Y
lllllll'l ,illll' !OO.O 300 65135 !OO.O /11lllll1' ll:1da11ia własne.
SlHlll'L' Thl· :111thrn"s l'l''l':trch.
1 a podstawie oceny st;i1H1 z;ipotrzebow;inia i związanej z tym prognozy właściciel
gnspmlarstll';t do grupv 1\X zapasów zakw;-ilifikowal trzodę chlewną, nalomiasl" cło A Y
1;1pas\ 111ics1a11ki 1boiowcj. która byla uzupełniającym żrócllem paszy Io produkcji
111 icrt\ccj (t:1b. 3). Dn grupy Y zabv;difikowano zapasy nawozów 111ine1·al11ych
lvfe/ody .·IBC I XYZ \li ::ar::ąd::a11i11 ::apasa111i \li gospodars/\rach.. 137
i środków ochrony roślin. Prognoza ich zapotrzebowania powinna być jednak bardzo
precyzyjna w okresie wegetacyjnym, bowiem od terminowości zastosowania i dawki
zależy poziom plonów roślin uprawnych.
Tabela 3. Metody ABC i XYZ przy klasylikacji zapasów w gospodarstwie o typie rolniczym
,.zwierzi;la żywione paszami treściwymi··
Table 3. ABC and XYZ methocls in the classilication of rescrves in the farm or :igricultural typc „animals fcd with protein foclclers'·
Poziom wartości
Leveł of vałuc
Dokładność prognozy Precision of forccast
Wysoka dokładność prognozy - grupa X
High precision of forccast -group X Średnia dokładność prognozy-grupa Y Average precision of forecast - group Y Niska dokładność prognozy- grupa Z
Low precision of forccast - group Z Źródło: Badania własne.
Sourcc: The author's rcscarch. WNIOSKI Wysoki poziom zapotrzebowania -grupa A High lcvcł of demancł - group A Trzoda Mieszanka zbożowa Średn i poziom zapotrzebowania -grupa 13 A vcragc le vel of demancł - group 13 Bydło Pszenżyto Niski poliom zapotrzdJowauia -grnpa C Low kvd of ck111a11d - group C i.)to._i~czmid1. lic11111iaki Naw01y 111incralnc. środki ochrony roślin
W opracowaniu przedstawiono analizę wykorzystania metod ABC i XYZ do zarzą
dzania zapasami w gospodarstwach indywidualnych o typie rolniczy111 „zwicrz9t;1 żywione paszami treściwymi". Na podstawie przeprowadzonych bada1i slor111ulowa110
następujące wnioski:
l. Na podstawie metody ABC klasyfikacji zapasów określono wzajemne ich proporcje
ilościowe i wartościowe w gospodarstwie o typie rolniczym „zwierz9ta żywione
paszami treściwymi". W przypadku grupy A zapasów zaproponowano rcli'lcj9 ilo
-ściowo-wartościową na poziomie 65/70%, grupy 13 - .15/20%, natomiast orupy C
-20/ I 0%. Pozytywnie zweryfikowano zatem przyjętą w badi'ln i ach hi potcz9 bada w
-czą, bowiem relacje te są odmienne niż w dzialach pozarolniczych. Do grupy ;\X
zapasów zakwalifikowano trzodę chlewną, do grupy BX bydło z powodu nicwit:l
-kiej skali produkcji, natomiast kategorię CY stanowily zapasy pochodzenia nierolni
-czego z zakupu. Nie wystąpiła grupa zapasów kategorii Z dlatego, że w gospodar
-stwach rolniczych, nawet przy uwzględnieniu sezonowości produkcji i koncentracji
zapotrzebowania na środki do produkcji, nie można założyć niskiej doklad11ości
prognozy. Jest to związane z niepowtarzalnością cyklu produkcji roślinn j w danym
roku obrotowym; np. opóźnienie oprysku chemicznego może doprowadzić do zna
-czącego obniżenia plonów roślin uprawnych.
2. W gospodarstwie o typie rolniczym „zwierzęta żywione paszami treściwymi"
w strukturze ilościowej zapasów dominowała mieszanka zbożowa z uclzialcm aż 50'Xi, podczas gdy udział wagowy trzody by! 4-krotnic niższy. W uj9ciu wartościowym natomiast dominacja tej grupy zwierząt była wyraźna, na poziomic okolo 50%.
Było to spowodowane znaczącą dywersyfikacją cenową tej grupy zwierz<\! w sto
138 M. Wasilewski
sunku do ich ilości (wagi). W przypadku produktów roślinnych różnice cenowe byly niewielkie, co w ujęciu wartościowym nie pozwalalo na wydzielenie dominują cej grupy zapasów. Znaczenie pozostałych grup zapasów bylo marginalne, chociaż rodzajowo były one dostosowane do potrzeb prowadzonej produkcji zwierzęcej.
PIŚMIENNICTWO
/\bt S., 2000. Zarządzanie logistyczne w praktyce. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu. Zeszyty Naukowe nr 3. Poznaó.
Brown R.G .. 1982. Aclvaneecl Service Parts lnventory Control. Materials Management Systems. Norwich.
Dobrzyr\ski M „ 1999. Logistyka. Politechnika Bialoslocka. Bialystok.
Dworecki S.E.. 1999. Zarządzanie logistyczne. Wyższa Szkola Humanistyczna w Pultusku, Pultusk.
Dziechciarz J. (red.). 2002. Ekonometria. Metody. przyklacly. zadania. Wydawnictwo AE we Wroelawiu. Wroclaw.
Magee J.F .. Copacino W.F .. Rosenlield D.B., 1985. Modern Logistics Management. lntegrating
Marketing. M:rnufacturing, and Physical Distribution. New York.
Milewscy B. D .. 200 I. Just-in-Time. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoly Biznesu, Kraków.
Prohl 11.Ch .. 1998. Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania. Biblioteka Logistyka.
Powa1·1.
Ruppen1h:rl K .. McK inne I I-I.A. Jr.. 1968. Business Logistics in American lnclustry. Stanford
Univcrsily. S1anfon.l.
Thomas J .. 199). Down But Not Out. Distrihution. July.
'v\iasilcwski M .. 2003:1. Just-in-Time w gospodarstwach rolniczych. Przegląd Organizacji nr 11.
Wydawnictwo TNOiK. Warszawa.
Wasili.:wski ivl .. 2003b. Ksztallowanic poziomu i kosztów zapasów w gospodarstwach rolniczych. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G - Ekonomika Rolnictwa. tom 90, zeszyt I. Wy
dawnic-two .. Wieś .lutra'". Warszawa.
Wilkowski .1 .. 1999. Logistyka lirm japur\skich. Wydawnictwo /\Ewe Wroclawiu. Wroclaw.
Wożniak 11.. 1992. Wykorzystanie analizy typu ABC i XYZ w logistyce slery zaopatrzenia.
(iospndarka ivla1crialowa i Logistyka. nr 7/8. Warszawa.
ABC ANO XYZ METHODS IN THE MANA\.EMENT OF RESERVES IN PRIV J\TE FARMS
i\hstrart. In lhe paper the usc or ABC :mel XYZ methods for rescrves managemem in
priva1c rarms or agricultural 1ype "'ani mais red with protein foddcrs" is prcsented. In the
quanlitativc structurc or rcscrvcs with the sharc al the lcvel of aboul 50% cereals mixcd
do111i11:11cd. In 1hc valuable s1nrc1urc or rcservcs. with sirnilar share. the circulating swine hcrd domi11a1cd. The qua111i1:11ive and valuable irnportancc or another groups or rescrvcs was 1101 large. Thcrc wcrc proposcd quanti1a1ivc and valuable proportions or rcscrvcs in farni as follows: group A - 65170%. group B - 15/20%. group C - 20110%. The circula1ing
swinc hcrd was classitiecl 10 1hc group AX of rcscrvcs. the circulating calllc hcrd was cl:1ssificd 10 1hc group BX or rescrvcs whilc crop pro1ection chcrnicals and minera! renili
-1crs wcrc class i licd 10 1he group CY or reserves.
Key words: A 13C :111d X YZ mc1hods of rcscrves managcmcnl. agricultural type or farm Zaakcep1owano do druku - Acceptcd ror print: I 0.12.200.i
