Posiedzenie Rady Naukowej IBL

Krystyna Leśniewska

Posiedzenie Rady Naukowej IBL

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce

literatury polskiej 45/2, 673-676

P O S IE D Z E N IE R A D Y N A U K O W E J IB L

W o b e c n y m s y s t e m ie p r a c P o ls k a A k a d e m ia N a u k p r a g n ie , a b y s p r a w o z ­ d a n ia i p la n y in s t y t u t ó w n a u k o w y c h b y ły p r z e d m io te m m e r y to r y c z n e j, s z c z e ­ g ó ło w e j i k r y t y c z n e j a n a liz y p r z e p r o w a d z o n e j p r z ez r a d y n a u k o w e t y c h in s t y ­ tu tó w . W t e n s p o s ó b u ła t w i s ię s łu s z n e p la n o w a n ie p r a c y o ra z k o n c e n tr o w a n ie je j n a k lu c z o w y c h p r o b le m a c h d a n y c h d y s c y p lin . R a d y n a u k o w e w in n y r ó w ­ n ie ż w ja k n a j s z e r s z e j m ie r z e s p e łn ia ć r o lę o r g a n u k r y ty k i n a u k o w e j, k tó r e j w c h w ili o b e c n e j m a m y je s z c z e za m a ło , co o d b ija s ię w y r a ź n ie n a p o z io m ie u k a z u ją c y c h s ię p r a c .

T e n a c z e ln e z a d a n ia s to ją c e p r z ed r a d a m i n a u k o w y m i s p r e c y z o w a ł p ro f, dr S t e f a n Ż ó ł k i e w s k i o tw ie r a ją c p o s ie d z e n ie R a d y N a u k o w e j I n s t y t u t u B a d a ń L ite r a c k ic h w d n iu 19 lu te g o 1954 rok u .

C e n tr a ln y m i p r o b le m a m i, w o k ó ł k tó r y c h s k u p iła się d y s k u s ja , b y ło o m ó ­ w ie n ie fo r m p r a c y n a u k o w e j i o r g a n iz a c y jn e j I n s ty tu tu , o c en a je g o c a ło r o c z ­ n e j p r a c y n a u k o w e j w o p a r c iu o s p r a w o z d a n ie za r. 1953, o ra z w y t y c z e n ie p e r s p e k t y w r o z w o jo w y c h n a p r z y sz ło ś ć .

W p o r ó w n a n iu z la ta m i u b ie g ły m i str u k tu r a o r g a n iz a c y jn a I B L u le g ła w r o k u s p r a w o z d a w c z y m n ie z n a c z n y m z m ia n o m . P ra c a k o n c e n tr o w a ła s ię n a d a l w s ie d m iu d z ia ła c h , p o w o ła n o n a d to d o ż y c ia d z ia ł ó s m y — b ib lio g r a fii.

W d y s k u s ji p o d k r e ś la n o , iż n a c z e ln y m z a d a n ie m , ja k ie s ta ło i sto i w c h w ili o b e c n e j p r z e z I n s ty tu te m , je st s p r a w a p o d r ę c z n ik a u n iw e r s y te c k ie g o , k tó r y p o w in ie n z a k o ń c z y ć p e w ie n e ta p p r a c y n a u k o w e j IB L . D o p ó k i p o d r ę c z n ik te n n ie z o s ta n ie n a p is a n y , tr u d n o m ó w ić o ja k ie jś p o w a ż n ie js z e j k o n c e n tr a c ji p ra c n a d m o n o g r a fia m i c z y p r o b le m a m i c z ą s tk o w y m i. N ie w y k lu c z a to o c z y w iś c ie c a łk o w ic ie r o b ó t t e g o r o d z a ju , w in n y o n e je d n a k b y ć p o d p o r z ą d k o w a n e z a d a ­ n iu n a c z e ln e m u : p r z y g o to w a n iu p o d r ę c z n ik a . T a k ie g o s ta w ia n ia s p r a w u c z y n a s d o ś w ia d c z e n ie in s t y t u t ó w r a d z ie c k ic h , n a n a s z y m z a ś t e r e n ie d o ś w ia d c z e n ie I n s t y t u t u H is to r ii. S p r a w ą z a s a d n ic z ą w p r a c a c h n a u k o w y c h I n s ty tu tu je s t u tr z y m a n ie s z e ­ r o k ie g o fr o n tu n a u k o w e g o . W y s u n ię c ie o b e c n ie sp r a w p o d r ę c z n ik a j a k o p o d ­ s t a w o w y c h s a m o p r z e z się n a r z u c a te n s t y l p r a c y . S t y l te n w y r u g u j e p o w o li i s t n ie j ą c e r ó w n ie ż w IB L n ie b e z p ie c z e ń s tw o „ a k c y jn o ś c i“ i „ a k tu a ln o ś c i“ p e w n y c h p r o b le m ó w , k tó r e z n ie k s z ta łc a ją n ie p r o p o r c jo n a ln ie w s t o s u n k u d o in n y c h ta k ie c z y in n e z a g a d n ie n ie , s tw a r z a ją d o r a ź n e „ p o s p o lite r u s z e n ie “ n a d a n y o d c in e k n a u k i, c o w k o n s e k w e n c j i w p ły w a n a o s ła b ie n ie c a ło k s z ta łtu p r a c y . W c h w ili o b e c n e j IB L p o s ia d a n ie z a d o w a la ją c ą je s z c z e o p e r a ty w n o ś ć . D o z m ia n y te g o s ta n u p r z y c z y n i s ię r ó w n ie ż s y s te m a ty c z n a p r a c a n a d p o d r ę c z n i­ k ie m . W p r a c y te j n a le ż y z a k t y w iz o w a ć i w p e łn i w y z y s k a ć m o ż liw o ś c i p o lo ­ n is t y c z n y c h k a te d r u n iw e r s y te c k ic h . I B L w p r a c y s w o j e j n ie d o s t a t e c z n ie P a m iętn ik L iterack i, 1954, z. 2

674

m i e n n i c t w i e l i t e r a c k i m w K r ó l e s t w i e P o l s k i m w l a t a c h 1832— 1840, je ż e li c h o ­

d zi je d n a k o z a ję c ie s ię c e n tr a ln y m i p o s ta c ia m i e p o k i, n ic tu p r a w ie n ie z r o ­ b io n o . P o p r a w ę te g o sta n u r z e c z y p r z y n io s ą p r a c e z w ią z a n e z e z b liż a ją c y m s ię R o k ie m M ic k ie w ic z o w s k im , k tó r e ju ż w c h w ili o b e c n e j z m o b iliz o w a ły n a j ­ le p s z e k a d r y s p e c ja lis tó w -p o lo n is tó w . P r z y s tą p io n o d o p r z y g o to w a n ia s z e r e g u p r a c in te r p r e ta c y jn y c h i b io g r a fic z n y c h o c h a r a k te r z e k lu ć z o w y m d la p r o b le ­ m a ty k i m ic k ie w ic z o w s k ie j.

N a js ła b s z a o b sa d a k a d r o w a i sz e r e g p o w a ż n y c h tr u d n o ś c i te o r e ty c z n y c h w p ły n ę ło n a o s ła b ie n ie p r a c b a d a w c z y c h w D z ia le P o z y t y w iz m u i R e a liz m u K r y ty c z n e g o , g d z ie w c h w ili o b e c n e j o b s e r w u je m y n ie p o k o ją c y za stó j n a u ­ k o w y .

W r o k u s p r a w o z d a w c z y m d z ia ł te n p o za b a r d z o c ie k a w ą k s ią ż k ą S a m u e la S a n d l e r a o B ia ło b ło c k im , p ie r w s z y m m a r k s is t o w s k im k r y t y k u lite r a c k im w P o ls c e , o raz K r o n i k a m i P r u sa n ic w ię c e j n ie p r z y g o to w a ł d o d ru k u .

D y r e k c ja I n s ty tu tu p o c z y n iła ju ż sz e r e g p o s u n ię ć o r g a n iz a c y jn y c h m a ją ­ c y c h n a c e lu u z d r o w ie n ie te j sy tu a c ji.

J e ż e li c h o d zi o D z ia ł H is to r ii L ite r a tu r y X X W ie k u , to n a s t a w ił się o n g łó w n ie n a p r a c e m a te r ia ło w e i b ib lio g r a fic z n e i w d z ie d z in ie te j u z y sk a ł b a r ­ d zo d u ż e i p o w a ż n e o s ią g n ię c ia .

W D z ia le L ite r a tu r y W sp ó łc z e s n e j b a d a n ia s k u p iły się w o k ó ł z b liż a ją c e g o się d z ie s ię c io le c ia P o ls k i L u d o w e j. N a jd a le j n a je s ie n i 1954 r. b ę d z ie u k o ń ­ czo n a p r z y n a jm n ie j d w u to m o w a k s ię g a p o ś w ię c o n a sz k ic o m o lite r a tu r z e w s p ó łc z e s n e j. C z y n io n e s ą r ó w n ie ż p r z y g o to w a n ia d o u d z ia łu w s e s j i I W y ­ d z ia łu P A N p o ś w ię c o n e j o s ią g n ię c io m w z a k r e s ie s z tu k i i lite r a tu r y w s p ó ł­ c ze sn ej.

W to k u d y s k u s j i p o d k r e ś lo n o , ż e p r z y o c e n ie p r a c y d z ia łó w w a ż n e są n ie ty lk o w y p r o d u k o w a n e p o z y c je k s ią ż k o w e , w a ż n e są r ó w n ie ż o g ó ln e z a g a d ­ n ie n ia , w o k ó ł k tó r y c h k o n c e n tr o w a ła s ię p ra ca d z ia łó w w r o k u s p r a w o z d a w ­ c zy m , w a ż n e są p e w n e o g ó ln e s fo r m u ło w a n ia , d o k tó r y c h p r a c o w n ie ro b o czo d o c h o d z iły . W id a ć to c h o ć b y n a p r z y k ła d z ie p r a c o w n i H is to r ii L ite r a tu r y X X W iek u , p o d k ie r o w n ic t w e m m g r E w y K o r z e n i e w s k i e j , g d z ie m ię d z y in n y m i s k u p ie n ie b a d a ń n a d p o s tę p o w ą p u b lic y s ty k ą X I X i X X w . d o p r o w a ­ d z iło d o s łu s z n e g o w y t y c z e n ia lin ii r o z w o jo w e j lite r a tu r y te g o o k r e su .

P r z y k ła d y te , ja k r ó w n ie ż w ie le in n y c h , p r o w a d z ą d o je d n e g o w n io s k u : p rz ez p r a c o w n ia m i n a le ż y s ta w ia ć c e n tr a ln e z a g a d n ie n ia , k tó r e b ę d ą r o z w ią ­ z y w a n e w to k u s z c z e g ó ło w y c h b a d a ń . S p r a w y te w r. 1953 n ie b y ły s ta w ia n e d o ść m o cn o . C z ę s to o g r a n ic z a n o s ię d o p r a c a r c h iw a ln y c h lu b p ra c w n a j le p ­ s z y m r a z ie p r z y c z y n k o w y c h . O ile d o ty c h c z a s b y ł to e ta p k o n ie c z n y , o t y le r. 1954 p o w in ie n p r z y n ie ś ć s fo r m u ło w a n ie p o d s ta w o w y c h p r o b le m ó w p o s z c z e ­ g ó ln y c h e p o k , p r o b le m ó w w y ja ś n ia ją c y c h sa m r o z w ó j p r o c e s u lite r a c k ie g o . P rz ed p r a c o w n ia m i m u s i w y s t ę p o w a ć ja sn o św ia d o m o ś ć c e n tr a ln e j p r o ­ b le m a ty k i. D y r e k c ja I n s t y t u t u p r z y ję ła i p r z e p r o w a d z iła d y r e k ty w ę o s ta tn ie j R a d y N a u k o w e j w s p r a w ie p r z y jm o w a n ia n o w y c h p r a c o w n ik ó w . W c h w ili o b e c n e j p r z y jm o w a n i są d o d z ia łó w h is to r y c z n o lite r a c k ic h p r a c o w n ic y co n a jm n ie j ze s to p n ie m k a n d y d a ta n a u k . W p r z y s z ło ś c i I n s ty tu t b ę d z ie d ą ż y ł do te g o , a b y s to p ie ń k a n d y d a ta b y ł o b o w ią z u ją c y d la w s z y s t k ic h m ło d s z y c h p r a c o w n ik ó w IB L . O d m ie n n ie w y g lą d a i w y g lą d a ć b ę d z ie sp r a w a w p r a c o w n ia c h b ib lio g r a ­ f ic z n y c h i le k s y k o g r a f ic z n y c h , g d z ie z a s a d y te j p r z e p r o w a d z ić n ie m o żn a . K ie ­ r o w n ic tw o t y c h p r a c o w n i m u s i je d n a k tr o sz c z y ć s ię o s p r a w ę p o d n o s z e n ia p o z io m u n a u k o w e g o s w y c h p r a c o w n ik ó w . W c h w ili o b e c n e j I n s ty tu t n ie m a je s z c z e n a le ż y c ie s p r e c y z o w a n y c h m e to d s z k o le n ia m e to d o lo g ic z n e g o d la p o m o c ­ n ic z y c h p r a c o w n ik ó w n a u k i. Z o r g a n iz o w a n y o s ta tn io p r z ez P A N k u r s m e to d o ­ lo g ic z n y w z a m k n ię ty m g r o n ie d la m ło d s z y c h p r a c o w n ik ó w n a u k i, r e p r e z e n ­ t u ją c y c h k ilk a p o k r e w n y c h d y s c y p lin , o k a z a ł s ię s k u te c z n y m sp o so b em z m ie ­ r z a ją c y m d o r o z w ią z a n ia te g o ty p u sz k o le n ia . J e ż e li fo r m a ta o k a ż e s ię w ła ś c iw a — n a le ż y ją k o n ty n u o w a ć . W z w ią z k u z d y r e k ty w a m i P A N i R a d y N a u k o w e j I n s t y t u t w in ie n z a p e w n ić s o b ie s t a ły p r z y r o s t m ło d e j k a d r y p o m o c ­ n ic z e j p r z ez p la n o w e a sp ir a n tu r y .

W śr ó d o s ta tn io p u b lik o w a n y c h p r a c I n s ty tu tu u w y d a t n ił s ię b ra k p ra c o c h a r a k te r z e t e o r e ty c z n y m i m e to d o lo g ic z n y m . W d y s k u s ji p o d k r e ś lo n o , iż z łu te m u tr ze b a k o n ie c z n ie z a ra d zić, c h o c ia ż b y p o p rz e z s y s te m a ty c z n e z a p o z n a ­ w a n ie się w te j d z ie d z in ie z d o r o b k ie m o g ó ln o e u r o p e js k im , s z c z e g ó ln ie — r a ­ d z ie c k im i n ie m ie c k im . IB L w in ie n r ó w n ie ż z a c ie ś n ić w s p ó łp r a c ę z in n y m i in s ty tu ta m i n a u k o w y m i, ja k np . z P a ń s t w o w y m I n s t y t u t e m S z tu k i, I n s ty tu te m H is to r ii c zy K o m ite ta m i J ę z y k o z n a w c z y m i. 24*

676

C a ło ść p r o b le m a ty k i k u r s u z o s ta ła r o b o c zo p o d z ie lo n a n a tr z y z e s p o ły te m a ty c z n e : 1) k s z t a łt o w a n ie s ię i r o z w ó j n a r o d o w o ś c i p o ls k ie j; 2) r o z w ó j p o l­ s k ie g o n a r o d u b u r ż u a z y jn e g o ; 3) k s z t a łt o w a n ie s i ę p o ls k ie g o n a r o d u s o c j a lis ­ ty c z n e g o . O m ó w ie n ie te j p r o b le m a ty k i p o m y ś la n e z o s ta ło w te n s p o só b , ż e w z a k r e s ie k a ż d e g o z e s p o łu t e m a t y c z n e g o z a p r o sz e n i d o u d z ia łu w k u r s ie p r o ­ fe s o r o w ie w y g ła s z a li r e fe r a ty b ę d ą c e fo r m ą z a g a je n ia d y s k u s ji, a n a s t ę p n ie u c z e s tn ic y k u r s u p r z e p r o w a d z a li n a d n im i d y s k u s je k ie r o w a n e p r z ez w y k ła ­ d o w c ó w .

W z w ią z k u z z a g a d n ie n ia m i p ie r w s z e g o z e s p o łu t e m a ty c z n e g o w y g ło s z o n e z o s t a ły tr zy r e fe r a ty : p r o f, d ra K o n s ta n te g o G r z y b o w s k i e g o O k r e s O d r o ­

d z e n i a — n o w y m e t a p e m w r o z w o j u n a r o d o w o ś c i p o l s k i e j o raz prof, d ra K a ­

z im ie r z a B u d z y k a i doc. dra J e r z e g o Z i o m k a o k s z ta łto w a n iu s ię p o ls k ie j k u ltu r y n a r o d o w e j w ś w ie t l e lite r a tu r y s ta r o p o ls k ie j.

W z w ią z k u z te m a ty k ą d r u g ie g o z e s p o łu z a g a d n ie ń r e fe r a ty w y g ło s ili: p r o f, dr W ito ld K u l a — K s z t a ł t o w a n i e s ię i r o z w ó j b a z y k a p i t a l i s t y c z n e j ; p r o f, d r H e n r y k J a b ł o ń s k i — W y b r a n e z a g a d n i e n i a z d z i e j ó w w a l k w y ­ z w o l e ń c z y c h n a r o d u p o l s k i e g o ; p ro f, d r S t e f a n Ż ó ł k i e w s k i — P o w s t a w a ­ n i e w s p ó l n o t y k u l t u r a l n e j i z n a c z e n i e l i t e r a t u r y w o k r e s i e O ś w i e c e n i a i r o ­ m a n t y z m u ; d r S a m u e l S a n d l e r — N u r t k u l t u r y d e m o k r a t y c z n e j i s o c j a l i s ­ t y c z n e j w s p o ł e c z e ń s t w i e b u r ż u a z y j n y m w ś w i e t l e l i t e r a t u r y p o l s k i e j . P r o b le m a ty k a tr z e c ie g o z e s p o łu te m a ty c z n e g o o m ó w io n a z o s ta ła w tr z e c h r e fe r a ta c h : w r e fe r a c ie red . R o m a n a W e r f l a — o p r o b le m a ty c e h is to r y c z n e j