H E N R Y K SZ U K A L SK I, A L IN A ZEM B A C Z Y Ń SK A
NASTĘPCZY WPŁYW NAWOŻENIA MIKROSKŁADNIKAMI NA ICH ZAWARTOŚĆ W GLEBIE I W ROŚLINACH
P ra co w n ia N a w o żen ia IU N G w G orzow ie
Przeprowadzono kilkuletnie doświadczenia poletkowe z nawożeniem gleby B, Mn, Zn i Mo oraz badano w kolejnych latach ich pobieranie przez rośliny uprawne.
Doświadczenia założono w 1961 r. na poletkach obmurowanych, o po wierzchni 1 m 2, na dwu glebach:
— na piasku luźnym, pH w KC1 6,0, ogólna zawartość N — 0,04%, zawartość P20 5 i K20 według Egnera odpowiednio — 8,0 i 5,0 mg na 100 g gleby, zawartość Mg według Schachtschabela — 1,5 mg,
— na piasku gliniastym mocnym, pH 6,1, ogólna zawartość N — 0,12%, zawartość P 20 5 i K20 według Egnera — 30 i 19 mg na 100 g gleby, zawartość Mg według Schachtschabela — 3,5 mg.
Nawożenie mikroskładnikami zastosowano w 1961 i 1963 r. w jed- naukowych dawkach na obu glebach. Schemat i dawki podano w tab. 1 i 2. Mikroskładniki stosowano w formie rozpuszczalnych soli: В w bo raksie, Mn, Cu i Zn w siarczanach, Mo w molibdenianie sodu.
Podstawowe nawożenie mineralne (N, P, K, Mg) stosowano na pozio mie gwarantującym dobry rozwój roślin. N stosowano w formie saletry amonowej, P w supertomasynie, Mg w siarczanie. Po 4 latach prowadze nia doświadczeń (jesienią 1965 r. pod okopowe) gleby zwapnowano CaC03 w ilości odpowiadającej całkowitej kwasowości hydrolitycznej oraz za stosowano 300 q/ha obornika o zawartości (ppm w s.m.): В — 24, Mn — 239, Cu — 11, Zn — 58, Mo — 0,42.
rok p iasek lu źn y p iasek glin ia sty
1961 żyto jęczm ień jary
1962 kukurydza łubin b iały
1963 ow ies kukurydza
1964 łubin żółty —
1965 żyto p szenica ozim a
1966 ziem n iak i buraki
1967 o w ies rzepak
1968 jęczm ień jary kupków ka
1969 ziem n iak i kupków ka
T a b e l a 1
N a stę p c z y wpływ n aw o żen ia m ik ro sk ła d n ik a m i n a i c h z a w a rto ś ć w g l e b i e D o św ia d c z en ie n a p ia s k u luźnym Nawożenie k g /h a Z a w arto ść p rz y s w a ja ln y c h m ik ro sk ła d n ik ó w w g l e b i e ppm s k ła d n i k 1961 1963 razem 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 Bor 0 1 - _ _ 0 ,3 0 0,30 0 ,2 2 0 ,1 7 0 ,1 2 0 ,1 0 0 ,0 7 В I 3 ,4 3 ,4 6 ,8 0 ,6 7 0 ,6 4 0,32 0 ,2 7 0 ,2 0 0 ,1 9 0 ,1 2 Mangan 0 _ _ _ 2 0 ,0 2 0 ,0 1 6 ,0 1 6 ,0 1 6 ,0 1 1 ,0 1 5 ,0 Un 1 4 ,0 1 4 ,0 2 8 ,0 2 9 ,0 2 5 ,0 22 »0 1 9 ,0 1 6 ,0 1 2 ,0 1 8 ,0 Miedź 0 _ _ _ 3 ,0 2 ,0 2 ,0 1 ,6 1 ,6 1 ,6 2 ,5 Cu 1 2 ,0 1 2 ,0 2 4 ,0 25,6 23,2 2 1 ,8 1 6 ,0 1 6 ,0 1 5 ,8 2 2 ,8 Tynk 0 _ _ _ 3 ,5 2 ,5 2 ,5 2 ,5 2 ,7 2 ,4 2 ,6 Zn 7 ,0 7 ,0 1 4 ,0 9 ,5 9 ,0 8 ,0 8 ,0 7 ,5 8 ,0 9 ,0 M olibden 0 _ _ _ 0 ,0 8 0 ,0 6 0 ,0 8 0 ,0 6 0 ,0 4 0 ,0 4 0 ,0 6 Mo 2 ,3 2 ,3 4 ,6 2 . « j 1 ,4 0 1 ,1 0 1 ,0 0 0 ,5 0 0 ,5 0 0 ,5 2
Próbki gleb pobierano co roku po zbiorach. Zawartość przyswajal nych form mikroskładników w glebie oznaczano zgodnie z ujednoliconą metodyką opracowaną przez Zespół Mikroelementów PTG (1966 r.). Ma teriał roślinny do analiz na zawartość Mn, Cu i Zn spalano w m iesza ninie utleniającej, złożonej z kwasu nadchlorowego, siarkowego i azoto wego w stosunku 1 : 2 : 10. W celu określenia zawartości В i Mo rośliny spalano na sucho.
T a b e l a 2
H a stę p c z y wpływ n a w o że n ia m ik ro sk ład n ik am i n a i c h z a w a rto ś ć w g l e b i e D o św ia d c z en ie n a p ia s k u g l i n i a s t y m mocnym
Nawożenie k g /h a
Z a w a rto ść p r z y s w a ja ln y c h m ikro sk ład n ik ó w w g l e b i e ppm s k ła d n i k 1961 1963 razem 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 B or 0 _ _ _ 0 ,7 9 0 ,6 0 0 ,5 0 0 ,4 0 0 ,4 0 0 ,1 5 0,20 В 3 ,4 3 ,4 6,8 1 ,1 8 1,00 0 ,8 3 0 ,5 0 0 ,4 0 0 ,1 6 0,20 Mangan 0 _ _ _ 38,0 30,0 30,0 2 6 ,0 2 6 ,0 2 6 ,0 30,0 Mn 1 4 ,0 1 4 ,0 2 8 ,0 5 4 ,0 4 6 ,0 32,0 32,0 30,0 30,0 3 3 ,0 Miedź 0 _ _ - 2 ,4 2 ,1 2 ,3 2,2 2 ,5 2,8 3 ,1 Cu 12,0 12,0 2 4 ,0 4 7 ,5 4 1 ,0 36,2 3 3 ,8 3 3 ,6 3 3 ,2 36,2 Cynk 0 _ _ 2,6 3 ,0 2 ,4 3 ,1 2,6 2,8 3 ,0 Zn 7 ,0 7 ,0 1 4 ,0 1 4 ,2 1 4 ,0 13,0 1 2 ,5 12,0 1 3 ,0 1 4 ,1 M olibden 0 - - - 0 ,0 9 1 0 ,0 8 0 ,0 8 0 ,0 8 0 ,0 8 0 ,0 9 0 ,0 6 Mo 2 ,3 2 ,3 4 ,6 , . U j 2 .3 4 1 ,4 0 1 ,4 0 1 ,3 9 1 ,4 0 1 ,4 0 W Y N IK I Z A W A R T O ŚĆ P R Z Y S W A J A L N Y C H M IK R O S K Ł A D N IK Ó W W G L E B A C H
Nawożenie badanymi mikroskładnikami powodowało bardzo różny w pływ na wzrost ich zawartości w glebach (tab. 1 i 2).
W serii doświadczeń z borem zarówno w obiekcie bez nawożenia, jak i w obiekcie z nawożeniem, trudno wytłum aczyć znaczne obniżenie się zawartości tego mikroskładnika w glebach w kolejnych latach badań. Charakterystyczne jest jednak, że w doświadczeniu na piasku luźnym (tab. 1) w ciągu całego 7-letniego cyklu badań zawartość boru była w yż sza w obiekcie nawożonym. Natomiast w doświadczeniu na piasku gli niastym (tab. 2) po 4 latach (od 1967 r.) różnice w zawartości В między glebą nie nawożoną a nawożoną zanikły.
Bezpośredni i następczy w pływ nawożenia manganem na wzrost jego zawartości w glebach był nieznaczny. Należy tu zwrócić uwagę, że w doświadczeniu na piasku gliniastym po trzech latach trwania badań (od 1965 r.) nie stwierdzono już następczego wpływu na wzrost zawartości Mn w glebie
W obiekcie nawożonym miedzią wysoka zawartość Cu utrzymywała się prawie na jednakowym poziomie przez cały cykl badań. Podobne w y niki otrzymano w przypadku cynku.
Uzyskana w 1963 r. pod w pływ em nawożenia bardzo wysoka zawar tość Mo w glebach (2,2 ppm na piasku luźnym i 3,1 ppm na piasku gli niastym) obniżyła się w kolejnych latach, jeszcze jednak w ostatnim roku (1969) była wielokrotnie większa od zawartości Mo w glebie nie nawożonej. Należy przy tym podkreślić, że spadek zawartości Mo w piasku gliniastym (tab. 2) był stosunkowo m niejszy niż w piasku luź nym (tab. 1).
Z A W A R T O ŚĆ M IK R O SK Ł A D N IK Ó W W R O ŚL IN A C H
W doświadczeniu na piasku luźnym (tab. 3) zawartość boru była większa u roślin nawożonych tym składnikiem. Charakterystyczne jest,
T a b e l a 3
N a stę p c z y wpływ n a w o że n ia m ik ro składnikam i- n a i c h z a w a rto ś ć w r o ś l i n a c h D o św iad czen ie n a p i a s k u luźnym
Z a w a rto ść m ik ro sk ła d n ik ó w w r o ś l i n a c h ppm w p .s .m . 1965 1966 1967 1968 1969 ■a 1964 ż y to z ie m n ia k i o w ies ję c z m ie ń z ie m n ia k i <D ł u b i n 1 /p ą k o o *• o o ï* ф t w a n ie / 3 cd a Ы f •p cl 3 <0 s o Й a «J a o S ■p>* tS)U N 0) X» •M N (0 M W »o iMФ* M i Bor 0 19 0 ,5 3 .0 8 ,0 13 3 ,0 1 ,0 1 ,4 3 ,6 15 12 7 В 72 1 .0 6 ,5 8 , 0 17 4 , 0 2 ,0 2 ,0 4 ,0 15 16 11 Mangan 0 505 5 .0 3 , 8 10 61 5 3 7 20 6 4 4 77 iln 341 7 ,5 6 ,3 27 1 0 1 10 15 15 35 8 50 83 Miedź 0 7 2 ,2 0 ,8 2 ,5 3 ,3 3 ,4 1 ,8 8 8 23 8 13 Cu 10 2 ,2 1 , 0 * .3 8 ,8 6 , 0 2 ,3 12 11 23 18 33 Cynk 0 4 7 0 2 3 0 280 1 30 170 20 180 40 96 130 140 215 Zn 715 295 465 250 240 85 320 48 116 395 585 795 M olibden 0 0 ,5 0 ,5 0 ,7 0 ,3 0 ,8 0 ,5 0 , 7 0 ,8 1 .2 0 , 4 0 ,5 0 ,5 Mo 1 2 ,5 2 ,4 1 1 ,4 3 , 7 ' 1 3 , 0 2 , 6 5 ,4 1 , 0 3 ,7 0 , 6 3 ,9 3 ,0
■*f Z aw artość w bulw ach - ppm w s .m.
że w bulwach ziemniaków (1966 i 1969 r.) nie stwierdzono różnic w za wartości B, gdy tymczasem w łętach i korzeniach różnice były wyraźne. Zawartość manganu w roślinach, mimo nieznacznych różnic w gle bach. była wyższa w obiekcie nawożonym.
Zawartość miedzi w roślinach, mimo bardzo dużego wzrostu zawar tości przyswajalnego Cu w glebie pod wpływ em nawożenia, wzrosła nie znacznie. Stosunkowo największy wzrost zawartości Cu stwierdzono w łętach i korzeniach ziemniaków.
Nawożenie cynkiem wpłynęło bardzo wyraźnie na wzrost zawartości Zn w roślinach.
W pierwszych trzech latach po nawożeniu molibdenem zawartość jego w roślinach bardzo wzrosła: 1964 r. — łubin, 1965 r. — słoma żytnia, 1966 r. — łęty ziemniaków. W następnych latach w pływ nawożenia Mo znacznie się zmniejszył, jeszcze jednak w ostatnim roku (1969) w łętach i korzeniach ziem niaków zawartość Mo była kilkakrotnie większa w obiekcie nawożonym niż nie nawożonym.
T a b e l a 4
N a stę p c z y wpływ n aw o że n ia m ik ro sk ła d n ik a m i n a i c h z a w a rto ś ć w r o ś l i n a c h D o św ia d c z en ie n a p i a s k u g l i n i a s t y m mocnym Z a w arto ść m ik ro sk ła d n ik ó w w ppm w p .a .m . r o ś l i n a c h ż e n ie 1965 1969 p s z e n ic a kupkówka - p o k o sy z ia r n o słom a I I I I I I B or 0 0 ,5 2 ,5 5 ,0 3 ,6 3 ,6 В 2 ,3 8 ,0 5 ,2 4 ,0 4 ,0 Mangan 0 6 ,3 3 ,8 52 45 43 Un 1 0 ,0 6 ,3 67 63 57 Miedź 0 0 , 8 2 ,4 20 17 19 Cu 0 ,8 2 ,7 24 17 20 Cynk 0 235 300 100 80 180 Zn 270 580 370 180 220 M olibden 0 0 , 4 0 ,7 0 ,8 0 ,7 0 ,8 Uo 3 ,8 1 8 ,4 5 ,0 7 , 6 1 2 ,3
Wyniki uzyskane w doświadczeniu na piasku gliniastym (tab. 4) były na ogół podobne do wyników omówionych wyżej. Należy jednak podkreślić, że zawartość molibdenu w kupkówce po 7 latach od nawoże nia molibdenem była jeszcze bardzo wysoka: w trzecim pokosie w yno siła 12,3 ppm Mo, przekraczając w ten sposób granicę toksyczności dla paszy.
Uzyskane wyniki można uogólnić następująco.
1. Nawożenie mikroskładnikami nie spowodowało istotnych różnic w plonach.
2. Pod wpływ em nawożenia Mo. Cu i Zn nastąpił bardzo duży wzrost zawartości ich przyswajalnych form w glebie. Nawożenie В i Mn po wodowało znacznie m niejsze różnice. Łączna dawka Mn w ilości 28 kg/ha, zastosowana w latach 1961 i 1963, była dawką zbyt niską do wywołania następczego wpływu na wzrost zawartości Mn w glebie.
3. Bardzo wysokie zawartości przyswajalnej Cu i Zn utrzym ywały się w glebie prawie na jednakowym poziomie przez cały cykl badań następczego wpływu nawożenia.
4. Wraz ze wzrostem zawartości Mo, Zn, В i Mn w glebie wzrastała ich zawartość w roślinach. Natomiast zawartość Cu w roślinach, mimo bardzo dużego wzrostu jej przyswajalnych form w glebie przy nawoże niu, wzrastała nieznacznie (tab. 3) albo nie ulegała żadnym zmianom (tab. 4).
5. Na podstawie przeprowadzonych badań dochodzi się do wniosku, że nawożenie Mn, Cu i Zn można stosować w wyższych dawkach z prze znaczeniem na kilka lat, bądź nawet na jeszcze dłuższy czas, natomiast Mo i B. zwłaszcza w rozpuszczalnych formach nawozów i na glebach lekkich, należy stosować w niższych dawkach i częściej.
D o c . dr h a b . H e n r y k S z u k a ls k i P r a c o w n ia N a w o ż e n ia IU N G