Jadwiga Ciosmak
Rozwiązania techniczne w Zamku
Królewskim
Ochrona Zabytków 40/1-2 (156-157), 102-108
1987
JADWIGA CIOSMAK
ROZW IĄZANIA TECHNICZNE W ZAMKU KRÓLEWSKIM
W ie k XX w p ro w a d za do zabytkowych w nętrz bardzo b o g a tą technikę, w tym in s ta la c je i urządzenia w e n tylacyjne i klim atyzacyjne, in s ta la c je bezprzew odow ej in fo rm a c ji zw iedzających, e lektroenergetyczne, ra d io we, telew izyjne, elektroakustyczne i w ie le innych — ogółem ok. 30 różnych systemów. Zam ek Królewski w W arszaw ie je s t jednym z n ie w ie lu muzeów na św ię cie, mieszczącym się w zabytkowym budynku, który w yposażono w n a jb a rd z ie j nowczesne urządzenia te c h niczne. W szystkie in s ta la c je i urządzenia techniczne we w nętrzach historycznych zostały dyskretnie w ko m p o n o w ane i m aksym alnie ukryte, aby nie zm ieniały zabyt kowego w ystroju wnętrz. Z a ró w n o na e ta p ie p ro je k to w a n ia , ja k i re a liz a c ji sprawy ukrycia i m askow ania wszystkich urządzeń technicznych były przedm iotem w ie lu sporów i kom prom isów . N ie ła tw a była rola ko ord yn a to ra , któ rą pow ierzono Pracow ni P rojektow ej „Z a m e k "/ tym b a rd zie j że w procesie p ro je k to w a n ia b ra ło u d zia ł w ie le b iu r projektow ych. W a rto je tu ta j w ym ie n ić:
1) B iuro Projektów In s ta la c ji Przemysłowych „In s ta lp ro
je k t” W arszaw a, ^
2) B iuro P rojektów B udow nictw a O g ó ln e g o — W a rsza wa,
3) Biuro S tudiów i P rojektów H a n d lu W ew nętrznego, 4) B iuro S tu d ió w i P rojektów R adia i Telew izji — W a r szawa,
5) Biuro P rojektów M in iste rstw a S p ra w ie d liw o ści — W arszaw a,
6) W arszaw skie Przedsiębiorstwo G eodezyjne,
7) Pracow nia P rojektow o-T echnologiczna „In s ta l” - Kraków,
8) B iuro P rojektów K onstrukcji M etalow ych i Urządzeń Przemysłowych „M o s to s ta l” — Zabrze,
9) Pracow nia P rojektow o-T echnologiczna „M e ra Zap. M o n t." — Poznań,
10) B iuro S tudiów i P rojektów B udow nictw a K o m u n a l nego „S to lic a ” — W arszaw a,
11) Biuro S tu d ió w i Projektów Łączności - W arszaw a, 12) B iuro P rojektów „U n ip r o ” - W arszaw a,
13) Biuro P rojektów C ie p ło w n ictw a , W o d o c ią g ó w i Ka n a liz a c ji „C E W O K " — W arszaw a,
14) M ie js k ie B iuro P rojektów „P ro g im " — W arszaw a, 15) B iuro S tu d ió w i P rojektów Inżynierii i K o m u n ikacji M ie js k ie j — W arszaw a,
16) C e n tra ln y O śro d e k Biura Projektów B udow nictw a Przemysłowego „B is ty p ” — W arszaw a,
17) Z a kła d Techniki Ś w ietlnej Instytutu E lektroniki - M iędzylesie,
18) Instytut Techniki B ud o w la n e j — W arszaw a, 19) C e n tra ln y O środek C h ło d n ic tw a — Kraków, 20) „T e c h film ” - W arszaw a,
21) „P o lo n ” - Poznań.
D o d a tko w ą tru d n o ść sta n o w ił fa k t rozpoczęcia re a li zacji o b ie ktu przy założeniu sukcesyw nego spływu d o ku m e n ta cji projektow ych. W założeniach Zam ek Kró lewski przeznaczono na muzeum w nętrz z je d n o c z e snym p e łn ie n ie m fu n k c ji reprezentacyjnych o c h a ra k terze państwowym , naukowym , ku ltu ra ln ym i społecz nym. Przew idziano rów nież urządzanie w ie lk ic h spotkań typu k o k ta jlo w e g o na 2000—3000 osób, b a n kietó w na około 70 osób oraz o b słu gę g a stro n o m iczn ą własnych p racow ników , a także ka w ia rn ię d la zw iedzających.
Ponadto d la w z b o g a c e n ia artystycznego o d d zia ływ a n ia Zam ku przew idziano p rze d sta w ie n ia typu „Ś w ia tło - dźw ięk” oraz spektakle o treści historycznej na D zie dzińcu Zam kowym . Jednocześnie założono, że Zam ek będzie zw iedzać 2000 osób dzie n nie . W o b e c ta k b o g a te g o p rogram u konieczne było urządzenie zespołów pomieszczeń tow arzyszących, zaplecza gosp o d a rcze g o , te ch n iczn e g o i g a stro n o m iczn e g o . C ały ten obszerny p rogram te ch n iczn e g o w yposażenia um ieszczono na dw u ko n d y g n a c ja c h :
— podziem ia pod D ziedzińcem W ie lk im — korytarz o b ie g a ją c y w o kó ł mury zam kow e wykorzystano d o roz p ro w a d ze n ia poziom ego wszystkich in s ta la c ji oraz u m ieszczenia ta kich c e n tra l ja k węzły cie p ln e , p o m p o w nie, stacje ch ło d u, w e n ty la to rn ie , tra fo s ta c je , a ku m u -
la to rn ie , c e n tra le te le fo n iczn e itp.,
— poddasze - na ogrom nych przestrzeniach umieszczo no zespół urządzeń klim a tyza cji z c e n tra ln ą sterow nią, dyspozytornię „Ś w ia tła — dźw ięku” oraz zaplecze so c ja ln e praco w n ikó w , a także b u fe t pracow niczy. Z o g ó ln e j pow ierzchni Zam ku Królew skiego w ynoszą cej 21 680 m2 część te ch n iczn a z a jm u je 5973 m2.
Zasilenie zewnętrzne Zamku Królewskiego M ie js k a sieć cie p ln a
W o d a o p a ra m e tra ch 150/90°C d o p ro w a d za n a je s t do w ym ie n n iko w n i zam kow ej ru ro cią g ie m 0 250 mm od strony ul. B ugaj. D ru g ie rezerwowe z a sila n ie o tych samych pa ra m e tra ch d o p ro w a d zo n o do Zam ku ru ro cią g ie m 0 150 mm od strony p ó łn o cn e j. O b yd w a za s ile n ia p ra c u ją niezależnie, ta k że le tn ich przerw w dostaw ie cie p ła d la Zam ku praktycznie nie ma. W o d a zimna
Do Zam ku w oda d o p ro w a d z a n a je s t z m iejskiej sieci w o d o c ią g o w e j jednym ru ro c ią g ie m 0 150 mm od stro ny p o łu d n io w e j i d ru g im 0 100 mm od strony p ó ł nocnej.
Energia elektryczna
Energia elektryczna d o p ro w a d zo n a je s t trzem a nieza leżnymi ka b la m i o n a p ię c iu 15000 V, z dwu różnych p o d sta cji m ie jskich : Powiśle (ul. Ludna) i M u ra n ó w (ul. Pawia), co zapew nia c ią g ło ś ć dostaw e n e rg ii do Zam ku.
Telefony
100-parowy kabel m iejski od strony za ch o d n ie j zlo kalizow any pod placem Zam kowym od ul. Podwale zapew nia łączność te le fo n ic z n ą . Ponadto przew idzia no niezależne z a sila n ie 10-parowym kablem te le fo n ó w rządowych.
Telewizja
Zam ek p ołączono b e zpośrednio kablem z Kom itetem ds. R adia i Telew izji poprzez Teatr W ie lk i w celu
1. K r a t y n a w i e w n e u m i e s z c z o n e z a k o l u m n a m i s t i u k o w y m i w K a p l i c y K r ó l e w s k i e j
1. A i r g r a t e s p l a c e d b e h i n d stucco
c o l u m n s in t h e R o y a l C h a p e l
um ożliw ienia bezp o śre d n ich em isji p ro g ra m ó w te le w i zyjnych bez korzystania z wozu tra n sm isyjn e g o . Instalacje wewnętrzne
Spośród trzydziestu różnego ro d za ju in s ta la c ji w a rto szerzej om ów ić n ie k tó re z nich.
I n s t a l a c j e s a n i t a r n e In s ta la c ja klim a tyza cyjn a
In s ta la c ja ta w Zam ku Królewskim p e łn i dw ie p o d staw ow e fu n k c je — zapew nia ko m fo rt zw iedzającym , a także sta b iln e w a ru n k i niezbędne do przechow yw a nia zbiorów. Jej za d a n ie m bowiem je s t utrzym anie o kreślonej te m p e ra tu ry i w ilg o tn o ś c i p ow ietrza we wszy stkich pom ieszczeniach przez cały rok.
W okresie zimowym in s ta la c ja klim atyzacyjna pełni p o n a d to fu n k c ję o g rze w a n ia pow ietrza. U rządzenia k li matyzacyjne za in s ta lo w a n e na poddaszu Zam ku Kró lew skiego z a p e w n ia ją kom fort ludziom i stw arzają w ła ściw ie w a ru n k i d o przechow yw ania zb io ró w w 102 salach historycznych.
Rozwiązania te ch n iczn e systemu klim a tyza cji zasłu g u ją na uwagę, szczególnie ze w zg lę d u na fa kt, że 10% rezerwa w za in sta low a n ych urządzeniach d a je c a łk o w itą g w a ra n c ję c ią g ło ś c i pracy in s ta la c ji. M a to o grom ne znaczenie d la utrzym ania niezm iennych p a ram etrów pow ietrza w pom ieszczeniach zamkowych. O s ią g n ię to to poprzez rozm ieszczenie w o kó ł c a łe g o Zam ku 10 zblokow anych kom ór klim atyzacyjnych, p ra cujących na je d n ako w ych p a ra m e tra ch i w tła cza ją cych pow ietrze do ko le kto ra naw ie w n e g o obw odnicy, skąd in d yw id u a ln ym i ka n a ła m i pionow ym i d o p ro w a d za n e je s t do poszczególnych pomieszczeń. D ziew ięć z dzie sięciu kom ór za p e w n ia w 100% p o trze b n e ilości p o w ietrza, a je d n a d o w o ln ie w yb ra n a je s t rezerwowa.
D a je to m ożliwość p ro w a d ze n ia prac rem ontow ych przy kolejnych zespołach bez w yłą cza n ia c a łe g o systemu.
Do pomieszczeń zamkowych pow ietrze d o p ro w a d za n e je s t pionow ym i ka n a łam i biegnącym i w ew nątrz murów. Taka ich lo k a liz a c ja unie m o żliw ia ja k ą k o lw ie k konser w ację. D la te g o też konieczne było w yko n a nie ich z trw a łe g o m a te ria łu . Rozważano zastosow anie rur azbestowych, a lu m in io w ych , ceram iki, blachy ocynko w a n e j itp. Spośród w ie lu propozycji w yb ra n o s p ra w dzoną przez w ie ki bla ch ę m iedzianą. K anały te d o d a t kowo o cie p lo n o w e łn ą m in e ra ln ą i o b a n d a ż o w a n o fo lią p o lie tyle n o w ą , utrzym yw aną za pom ocą opasek z taśmy m iedzianej. Również z miedzi zostały w ykonane kołnierze łączące konstrukcje wsporcze. M osiężne k ra ty naw iew ne zlo ka lizo w a n o g łó w n ie w pod łod ze lu b w p a ra p e ta ch okiennych. System w yciągow y poprzez ko minki m urow anym i k a n a ła m i pionow ym i d o prow adza zużyte pow ietrze do kolektora o b w o dn icy w ycią g o w e j um ieszczonego pod (kalenicą dachu, stąd 2 5 % p o w ie trza usuwa się na zew nątrz poprzez w yrzutnie u m ie szczone w kom inach dachow ych, a pozostałe 7 5 % w raca d o o b ie g u i po u z u p e łn ie n iu pow ietrzem św ie żym czerpanym rów nież przez kom inki dachow e p o d d a w ane je s t p o n o w n e j obróbce, tj. filtro w a n iu , n a w il żaniu, c h ło d zen iu w okresie letnim , o grzew aniu w okresie zimowym.
N iezależnie od w a ru n kó w zewnętrznych w ew nątrz p o mieszczeń klim atyzowanych utrzymywane są stałe p a ram etry p o w ie trza : w ilg o tn o ś ć — 60% , te m p e ra tu ra — 20°C.
C ały proces klim atyzacyjny sterow any je s t a u to m a ty cznie w c e n tra ln e j sterow ni na poddaszu. W iększość urządzeń je s t im p o rto w a n a z kra jó w za ch o d n ich za pośrednictw em a u s tria c k ie j firm y „T ra n se x” . Rozruch c a łe g o systemu przeprow adziły w łasne służby te c h n i czne użytkow nika.
In s ta la c je c e n tra ln e j c ie p łe j w ody
Problem korozji ru ro c ią g ó w c ie p łe j w ody je s t b o lą cz ką znaną wszystkim. W Zam ku Królewskim nie można
było do p u ścić do częstej w ym iany ru ro c ią g ó w i d la te g o zdecydow ano się na w yko n a nie in s ta la c ji ze s ta li n ie r dzew nej. Przysporzyło to w ykonaw com sporo tru d n o ś c i spow odow anych brakiem typow ych łą czn ikó w , koniecz nością stosow ania sp e cja listyczn e g o sprzętu s p a w a ln i czego oraz s p e cja ln ych te c h n o lo g ii. B io rą c je d n a k pod uw agę b e za w aryjn ą w ie lo le tn ią p ra cę te j in s ta la c ji, można stw ierdzić, że tru d te n był o p ła c a ln y .
Pomieszczenia usługow e — h a lle , szatnie, kino, ka w ia rn ia itp . - m a ją łą czn ą k u b a tu rę 40 000 m3. M a szynownie w e n tyla cyjn e d la tych pomieszczeń z lo k a li zow ano w p iw n ica ch . N a czerpnię pow ietrza wykorzy stano hełm W ieży Z e g a ro w ej, n a to m ia s t d la w yw iew u hełmy bocznych w ież oraz kominy.
Instalacja wentylacji mechanicznej
In sta la cja w e n ty la c ji p iw n ic gotyckich
In s ta la c ja w e n ty la c y jn a z ch ło d zen ie m p ra c u ją c a d la p iw n ic gotyckich p e łn i je d n o c z e ś n ie fu n k c ję o g rz e w a nia pow ie trzn e g o p iw n ic w okresach zim owych. K a nały naw iew ne um ieszczono w zdłuż p iw n ic w p o d ło dze, m aszynow nię n a w ie w n ą zlo k a liz o w a n o przy Piw nicy W ie lk ie j, w e n ty la to ry w ycią g o w e — przy Piwnicy T ró jsłu p o w e j i przy Piwnicy S tu d zie n n e j. Takie rozm ie szczenie zarów no m aszynow ni, ja k i ka n a łów , zostało podyktow ane istn ie ją cym i w a ru n k a m i. P iw nice te są bowiem o ry g in a ln ym fra g m e n te m Zam ku.
In s ta la c ja og rze w a n ia c e n tr a ln e g o systemem tra d y c y j nym
Systemem og rze w a n ia g rz e jn ik o w e g o w o d n e g o o p a ra m etrach 90o/7 0 oC o b ję to pom ieszczenia b iurow e, so c ja ln e , kla tki schodow e, kino, ka w ia rn ię itp.
In s ta la c ja ch ło d zen ia d la w e n ty la c ji i klim atyzacji Dwa a g re g a ty sprężarkow e p ro d u k c ji USA typu „ C a r v ie r” o w yd a jn o ści 600 000 kcal każdy zlo ka lizo w a n e sq
KLIMATYZACJA W ZAMKU KRÓLEWSKIM
W WARSZAWIE
-
SCHEMAT
2. Schemat klimatyzacji w Zamku Królewskim w Warszawie: 1 — wywiew, 2 — tłumik akustyczny, 3 — przepustnica z silnikiem, 4 - w e n t y l a t o r w y w i e w n y , 5 - k o m o r a w y r z u t o w a , 6 - p r z e p u s t n i c a z s il n ik ie m , 7 - w y r z u t n i a ( k o m i n ) , 8 — k o m o r a m i e s z a k o w a , 9 - p r z e p u s t n i c a z s i l n i k i e m , 10 — c z e r p n i a ( k o m i n ) , 11 — n a g r z e w n i c a w s t ę p n a (95/70°C), 12 — k o m o r a z r a s z a n i a , 13 - p o m p a , 14 — c h ł o d n i c a , 15 — w e n t y l a t o r n a w i e w n y , 16 - p r z e p u s t n i c a z s i ln ik ie m , 17 - n a g r z e w n i c a w t ó r n a (60/40°), 18 - n a w i e w n i k i , 19 - t e r m o s t a t p u n k t u rosy, 20 i 21 z a w ó r r e g u l a c y j n y , 22 - t e r m o s t a t p o m i e s z c z e ń , 23 - z a w ó r r e g u l a c y j n y , 24 — t a b l i c a s t e r o w n i c z a : a — w o d a g o r ą c a 95/70°C ( z a s i l a n i e ) , b — w o d a g o r ą c a 60/40°C ( z a s i l a n i e ) , с — w o d a g o r ą c a 95/70°C ( p o w r ó t ) , d - w o d a g o r ą c a 60/40°C ( p o w r ó t ) , e — w o d a w o d o c i ą g o w a ( z a s i l a n i e ) , f - p r z e l e w i s p u s t w o d y , g — w o d a z i m n a 6/11°C ( z a s i l a n i e ) , h - w o d a z i m n a 6111°C ( p o w r ó t )
2. Outline o ł air-conditioning in the Royal Castle in Warsaw: 1 - air exhaust, 2 — acoustic suppressor, 3 - throttle with a # motor, 4 - exhaust fan, 5 - release chamber, 6 - throttle with a motor, 7 — chute (chimmey), 8 - mixing chamber, 9 — throttle with a motor, 10 — excavator (chimney), 11 — preliminary heater (95/70°C), 12 - sprinking chamber, 13 - punmp, 14 - coaler, 15 - ventilator, 16 — throttle with a motor, 17 - secondary heater (60/40°C), 18 — ventilators, 19 - thermostat o f the dew pont, 20 and 21 - control valve, 22 - thermostat of the room, 23 - control vavle, 24 - control panel; a - hot water 95/70°C (supply), b — hot water 60/40° (supply), с — hot water 95/70°C (return), d — hot water 60/40°C (return), e — water supply system, f - overflow and emptying of water, g - cold water 6/11°C (supply), h - cold water 6/11°C (return)
3. Z b l o k o w a n a k o m o r a k l i m a t y z a c y j n a n a p o d d a s z u Z a m k u K r ó l e w s k i e g o w W a r s z a w i e . 3. A i r c o n d i t i o n i n g c h a m b e r a t t h e a t t i c o f t h e R o y a l C a s t l e in W a r s a w
w podziem iach Zam ku, w s p ó łp ra c u ją c e z basenem i fo n ta n n ą w o g ro d a c h zamkowych d o s ta rc z a ją zim ną w odę o tem p. 6°C do kom ór klim atyzacyjnych. W szystkie in s ta la c je i urządzenia s a n ita rn e łą c z n ie z w ęzłam i cieplnym i o w yd a jn o ści 6 G k a l/h o b s łu g u je służba te chniczna Zam ku. Remonty tych urządzeń rów nież w ykonyw ane są przez te służby.
W a rto dodać, że tru d n y i skom plikow any rozruch tych urządzeń był w całości przeprow adzony przez w ła snych p racow ników .
Instalacje elektroenergetyczne
Zam ek otrzym uje e n e rg ię elektryczną z m iasta o n a p ię c iu 15 000 V. Przez ro zd zie ln ię w ysokiego n a p ię c ia i stację tra n sfo rm a to ro w ą w yposażoną w 4 suche tra n s fo rm a to ry po 1000 KVA każdy — n a p ię cie je s t p rze tw a rzane na param etry 380/220 V i przesyłane d o dw u roz d zie ln i niskiego n a p ię c ia , zlokalizow anych w p o d zie m iach w skrzydłach północnym i południow ym . Z roz
d z ie ln i n iskie g o n a p ię c ia e n e rg ia elektryczna d o s ta r czana je s t do sie d m iu szybów in s ta la cyjn ych , rozm ie szczonych w poziom ie w o d le g ło ś c ia c h m niej w ięcej rów nych, b ie g ną cych przez wszystkie ko n d yg n a cje Z am ku. Taka lo k a liz a c ja zabezpiecza poszczególne o d b io rn ik i e n e rg ii przed s p a d k a m i n a p ię ć na przew o d a c h m ałych p rzekrojów na zbyt dużych o d le g ło
ściach.
In s ta la c je e le ktro e n e rg e tyczn e w Zam ku z a s ila ją około 500 s iln ik ó w różnych mocy i różnych n a p ię ć oraz blisko 1000 p u n k tó w św ietlnych, w tym ok. 100 re fle kto ró w i n aśw ietlaczy halo ge n o w ych w chodzących w skład in s ta la c ji ilu m in a c ji „Ś w ia tło - d źw ię k” .
Jako zab e zp ie cze n ie przed p o ra że n ia m i p rądem przy ję to w Z am ku system zerow ania.
W w y p a d ku za n iku n a p ię c ia na je d n ym z za sila ją cych k a b li m ie jskich , z a s ila n ie prze łą cza n e je s t ręcznie na d ru g i kabel. W w ypadku za n iku n a p ię c ia na wszystkich lin ia c h z a s ila ją cych Zam ek (n p . w w yniku dużej a w a rii m ie jskie j w sieci) w Zam ku p o zostaje z a s ila n ie ośw ie tle n ia a w a ry jn e g o o n a p ię c iu 220 V z w łasnych a ku - m u la to rn i w yposażonych w 320 o g n iw zasadow ych, o
łącznej p o je m n o ści 1000 Ah, co pozw ala na utrzym a nie o św ie tle n ia w cią g u 2 godzin. Z g ru p y in s ta la c ji e lektroenergetycznych w a rto w ym ie n ić:
- in s ta la c ję od g ro m ow ą , o zw odach niew idocznych, przykrytych g ą s io ra m i kalenicy dachu,, co nie je s t n a j szczęśliwszym rozw iązaniem , ja k poka zu je życie, gdyż w y ła d o w a n ia atm osferyczne uszkodziły ju ż część d a chu,
- in s ta la c ję o g rzew ania rynien,
- re g u la to rn ię i sterow nię „Ś w ia tła - d ź w ię k u ” , - urzą d ze n ia g a stronom iczne grzejne i ch ło d nicze , - urządzenia dźw igow e.
W Zam ku zam o n to w a n o 4 dźw ig i osobowe, w tym dw a fiń skie firm y „K o n e ” i dw a polskie oraz je d e n e le ktro - w c ią g o udźw igu 4,5 t umieszczany na poddaszu dla potrzeb tra n s p o rtu p io n ow e g o urządzeń w w ypadku konieczności ich wym iany.
System energetyczny Zam ku sterow any je s t c e n tra ln ie z pom ieszczenia dyspozytora energetycznego, w yposa żonego w szafę i p u lp it sterow niczy oraz m apę św ie tln ą . D yspozytor dyżurujący c a łą d o b ę o d b ie ra sygnały z a n i ku n a p ię c ia , a w a rii i a la rm ó w energetycznych oraz sygnały zbiorcze in s ta la c ji syg n a liz a c ji m uzealnej i a la rm u p.poż. Łącznie moc z a in s ta lo w a n e j e n e rg ii elektrycznej przekracza 4 m egaw aty.
4. Stanowisko dyżurnego w central nej sterowni klimatyzacyjnej 4. Post of an operator on duty in the central air conditioning con trol room
5. Fragment zespołu klimatyzacyj nego na poddaszu Zamku Królew skiego w Warszawie. N a fotografii widoczne sq szafki regulacyjne in stalacji, kolektor nawiewny, czujniki regulacyjne i pomiarowe, zawory trójdrogowe sterowane siłownikiem zasilajqce nagrzewnice
5. Part of the air conditioning sy stem at the attic of the Royal Castle in Warsaw. To be seen on the photo control boards of the installation, aeriating collector, con
trol and measurment sensors,
three-way valves operated with a servo-motor a nd supplying the he aters
W Zam ku przew idziano c e n tra lę z a p a ra tu rq e le k tro akustyczną i o ka b lo w a n ie m na czterech poziom ach (p iw n ice , p a rter, pierwsze i d ru g ie piętro).
In s ta la c ja ta um ożliw ia dw u kie ru n ko w y k o n ta k t praw ie z każdym pom ieszczeniem . O k a b lo w a n ie zaś u m o żli w ia w s p ó łd z ia ła n ie z innym i in s ta la c ja m i (np. „Ś w ia tło — d źw ięk")- C e n tra la elektroakustyczna ma prze łą czn icę g łó w n ą oraz przełącznice pię tro w e z n a jd u ją ce się w szybach energetycznych, poprzez które re a li zuje się wyżej w ym ienione za d a n ia .
N a w yposażenie c e n tra li e lektroakustycznej s k ła d a ją s ię :
— m ikser p ro fe s jo n a ln y 12-to kanałow y, — miksery przenośne 6-cio kanałow e,
— s to ja k ze w zm acniaczam i, blokiem k o m u ta c ji lin ii mocy i odsłuchu,
— m a g n e to fo n y szpulowe i kasetowe p ro fe s jo n a ln e i p ó łp ro fe s jo n a ln e ,
— g ra m o fo n y na płyty an a log o w e , — pełny a sortym ent m ikrofonów , — k a b in a d o n a g ra ń lektorskich.
Sprzęt ten um o żliw ia w stępną o b ró b kę dźw ięku ta k ą ja k :
— m ontaż dźw ięku m echanicznego z płyt i taśm , — z g ra n ie i syn ch ro n iza cję ilu s tra c ji dźw iękow ej z o b ra zem, np. „d io p o ra m a " ,
— n a g ło ś n ie n ie i re je stra cję im prezy na żywo, — re a liza cję ró w n o le g łą dwóch niezależnych imprez. C e n tra la elektroakustyczna rów nież została w yposażo na w o d p o w ie d n i sprzęt k o n tro ln o -p o m ia ro w y w celu z a p e w nie n ia p ra w id ło w e j pracy wyżej w ym ie n io n e g o sprzętu i tras kablow ych.
Sala proje kcyjn o-odczyto w a
Sala ta (100 m iejsc) przystosowana je s t do p ro je k c ji film ó w z taśm y o szerokości 35 mm i 16 mm, p ro je k cji sla jd ó w , n a g ło ś n ie n ia i re je s tra c ji imprez, ste re o fo n iczn e g o o d tw a rz a n ia muzyki. Jej m ożliw ości te c h n i czne są n a s tę p u ją c ^ :
1) p ro je k c je film ó w z taśm y 35 mm o trzech fo rm a tach — standardow ym , kasetowym, panoram icznym , 2) p ro je k c je film ó w z taśm y 16 mm o odczycie dźw ię ku optycznym i m agnetycznym,
3) w yśw ie tla n ie s la jd ó w - sterow anie rzutnika m ożliwe je s t z sali i z kabiny,
4) o św ie tle n ie sa li — sterow ane ręcznie i przez ściem- niacze — w raz z re fle kto ra m i,
5) łączność fo n iczn a s a la -k a b in a , poprzez interkom , 6) n a g ło ś n ie n ie i re je s tra c ja w szelkiego ro d za ju im
prez, odczytów , sesji,
7) o d tw a rz a n ie stereofoniczne koncertów muzyki me ch a n iczne j.
In sta la cje syg n a liz a cji pożaru
In s ta la c ja syg n a liz a c ji o pożarze fu n k c jo n u ją c a o b e c nie na Zam ku ma sw oją historię, która rozpoczęła się w 1971 r., kiedy B iuro S tudiów i P rojektów Łączności w czynie społecznym o p ra c o w a ło p ro je k t w stępny za bezpieczenia wszystkich pomieszczeń za pom ocą sam o czynnych ostrzegaczy jonow ych oraz przycisków ręcz
Instalacja elektroakustyczna nych firm y C erberus. Podczas późniejszych posiedzeń K om isji A rch ite kto n iczn o -K o n se rw a to rskie j zrezygnow a no z um ieszczenia w salach historycznych c z u jn ik ó w w m iejscach w idocznych. Aby nie z a kłó ca ć w ystroju a rc h ite k tu ry w nętrz, p o d ję to decyzję o ukryciu c z u jn i ków w kom inkach i kratach w yciągow ych, co było n ie w ą tp liw ie błędem i czemu s p rze ciw ia ła się S tołeczna
K om enda Straży Pożarnych.
Po w e ry fik a c ji p ro je ktu w stę p n e g o przez S tołeczną Ko m endę Straży Pożarnych i decyzji K om isji A rc h ite k to - niczno-K onserw atorskiej w p ro w a d z o n o o g ra n ic z e n ia
w
ilości czu je k w salach historycznych, lo k a liz u ją c je w ka n a ła c h wyciągow ych k lim a tyza cji. Z rezygnow ano rów nież z z a in s ta lo w a n ia urządzeń im p o rto w a n ych ; wy p o sa ża ją c Zam ek w kra jo w e u rządzenia Z a k ła d ó w „P O L O N ” w Bydgoszczy.
W ie le la t trw a ły próby u ru c h o m ie n ia i p rze ka za n ia do użytku te j ta k w ażnej d la bezpieczeństw a zb io ró w in s ta la c ji. W styczniu 1985 r. po up rze d n im przestro je n iu i w ym ia n ie czujek u ru c h o m io n o in s ta la c ję ostrze g a n ia o pożarze, a G łó w n a K om enda Straży Pożar nych d o p u ś c iła in s ta la c ję na okres przejściow y do eks p lo a ta c ji.
W te j sytu a cji za p a d ły decyzje na szczeblu resortu ku ltu ry i sztuki o przygotow aniu systemu d o ce low e g o , z zastosow aniem nowoczesnych, niezaw odnych urzą dzeń s y g n a liza cji a la rm o w e j (krajow ych i za g ra n ic z nych) przy jednoczesnym w ykorzystaniu w m aksym al nym s to p n iu elem entów is tn ie ją c e j in s ta la c ji.
Z w rócono rów nież uw agę na fa k t konieczności za ch o w a n ia estetyki w nętrz ekspozycyjnych, a le nie kosz tem zm niejszenia czułości systemu. Z d e cyd o w a n o rów nież o zin te g ro w a n iu systemu o strze g a n ia o pożarze z systemem autom atycznego w yzw olenia h a lo n u 1301 oraz zin te g ro w a n iu z systemem zabezpieczeń przed kradzieżą. T rw ają rozmowy p rze d ko n tra kto w e z z a ch o d nim i o fe re n ta m i systemów zabezpieczeń. Jest n a d z ie ja , że Z am ek będzie m ia ł najlepsze w skali ś w ia to w e j sy stemy zabezpieczeń.
Uwagi ogólne
M ó w ią c o u zb ro je n iu technicznym Zam ku K rólew skie go nie sposób nie w spom nieć o urządzonych, a w ła ściwie zaim prow izow anych w a rszta ta ch , bez których Z a mek nie m ógłby p e łn ić swoich podstaw ow ych fu n k c ji. W śród nich w ym ienić należy:
1) p ra c o w n ię konserw atorską m a la rstw a w yposażoną w stół próżniow y,
2) p ra c o w n ie konserw atorskie tk a n in i dre w n a , 3) p ra c o w n ię p o lig ra fic z n ą ,
4) s to la rn ię zam kową w yposażoną w k o m p le t o b ra b ia re k d o drew na,
5) w a rs z ta t ślusarski, 6) w a rs z ta t hydrauliczny, 7) w a rs z ta t elektrotechniczny.
W szystkie te p ra co w n ie i w arsztaty mieszczą się bądź we w nętrzach ekspozycyjnych, bądź w p odziem iach. D ocelow o muszą znaleźć m iejsce poza m uram i Z am ku - w o b ie kta ch towarzyszących.
m g r i n ż . J a d w i g a C i o s m a k Z a m e k K r ó l e w s k i w W a r s z a w i e
TECHNICAL SOLUTIONS IN THE ROYAL CASTLE
The Royal Castle in Warsaw, rebuilt in its historic form, has been equipped with the most modern technical facilities. All facilities and fittings in historic interiors have been installed undiscernibly and concealed to the utmost degree so not to impair a historic décor of the interiors.
Engineering control rooms have been situated at two le vels of the Castle:
— the attic houses air-conditioning equipment with a cen tral control and dispatch system for "Light and Sound", social facilities for workers including a canteen;
— the basement houses heating and cooling machinery, ventilating rooms, telephone exchange;
— part of the Wielki (i.e. Great) Courtyard has been pro vided with cellars in order to secure a horizontal distri bution of installations.
The Castle has been equipped with a double system of power, heating and water supply to ensure continuous ope ration. 102 historic rooms have been provided with full air-conditioning and maintain constant parameters of air (humidity — 60% and temperature - 20%); at the same time this system functions as air heating. The electro-acou stic switchboard with cabling at 4 levels has been installed,
which makes possible a two-way operation with almost every room.
In order to enrich the artistic effect of the Castle it has been planned to hold "Light and Sound" spectacles as well as historic shows in the Castle’s courtyard.
The cinema and lecture room, housing seats for 100, offers possibilities for the demonstration of films recorded on 35 mm and 16 mm wide tape, slide projection, recording of events as well as stereophonic reproduction of music. The Castle has also been equipped with antiburglary and fire protection systems.
Altogether nearly thirty different installations have been put in there.
The majority of the systems work faultlessly, which allows for an efficient operation of the Royal Castle. Still, some of the systems have not as yet been completed and they include:
— industrial TV system — interpreters’ system
— wireless information for visitors — heating of gutters
— in-coming electronic system for the structure’s protection.
EWA KRAKOWSKA-PILCH
RESTYTUCJA WNĘTRZ SAL HISTORYCZNYCH
Specyfika prac związanych z re ko n stru kcją w ystroju wnętrz sal historycznych Zam ku Królew skiego w W a r szawie w ym a g a ła utw orzenia sp e c ja ln e j p ra co w n i ko n serw atorskiej o bardzo szerokim p ro filu d z ia ła n ia : konserw atorskim , snycerskim, stolarskim , m odelarskim i pozłotniczym . Pracow nię ta k ą p o w o ła n o w g ru d n iu 1972 r. w ram ach struktury PP P racow nie K onserw a cji Zabytków . O trzym ała ona nazw ę: P racow nia K on serw acji D zieł Sztuki (PKDS). Pracow nia ta została je d n ocze śn ie głów nym w ykonaw cą w ystroju w nętrz sal
historycznych I p ię tra Zam ku.
Do tej Pracow ni D yrekcja M uzeum N a ro d o w e g o prze kazała o c a la łe fra g m e n ty d e k o ra c ji w nętrz w liczbie 1988 e lem entów (w tym 431 fra g m e n tó w sztu ka te rii, d e ta li arch ite kto n iczn ych i rzeźbiarskich; 1370 fr a g m entów snycerki, ram, liste w ; 106 elem entów s to la rki drzw iow ej i o k ie n n e j; 73 fra g m e n ty m alarstw a z G a
binetu K onferencyjnego).
Proces przygotowaw czy związany z konserw acją o ry g i nalnych fra g m e n tó w oraz re ko n stru kcją w ystroju p rzed sta w iła m w a rtykule D o ku m e n ta c ja konserw atorska p ro w a d zo n a przez Pracow nię K onserw acji D zie ł Sztuki (s. 137). Tu p ra g n ę nieco szerzej om ów ić poszczegól ne z a g a d n ie n ia konserw atorskie, sposób p rze p ro w a dzenia reko n stru kcji w ystroju w nętrz oraz w sp ó łp ra cę poszczególnych zespołów specjalistycznych.
S ztukaterie
O c a la łe fra g m e n ty sztukatorskie to d e ta le a rc h ite k to niczne, ja k np. kom pletne fra g m e n ty gzymsów, listwy d e ko ra cyjn e , rozety oraz fra g m e n ty d e k o ra c ji rze źb ia r skich, pochodzących z sal historycznych I p ię tra g o tyckiego, saskiego i p o łu d n io w e g o skrzydła Zam ku.
ZAMKU KRÓLEWSKIEGO
N ajczęściej były one w ykonane z g ipsu, zapraw y w a p ie n n o -p ia sko w e j, pokryte złotem , białym stiukiem (S a la B alow a) i p o lich ro m o w a n e . W śród nich zn a la zły się rów nież fra g m e n ty barw nych stiu kó w (części trzo nów kolum n z Sali Balow ej i K aplicy S ta n isła w o w skiej, fra g m e n ty w ypraw y ścian z K aplicy S ta n is ła w ow skiej i Pokoju M a rm u ro w e g o ). Z a ch o w a n e d e ta le a rc h ite k to n ic z n e sta n o w iły fra g m e n ty w ycięte ze ścian w raz z podłożem skła d a ją cym się z n a s tę p u ją cych w a rstw :
— w a r s t w a p o d k ł a d o w a — w yko n a na w za pra w ie w a p ie n n o -p ia s k o w e j, często z zaw a rto ścią ka w a łkó w w ę g la drzew nego, trzciny i cegły o strukturze p o ro w a te j, s iln ie zm urszałej i o syp u jące j się;
— w a r s t w a w ł a ś c i w a — elem enty d e ko ra cyjn e w fo rm ie w lepek, w ykonanych z g ip su z d o d a tkie m kre dy o bardzo o s ła b io n e j strukturze, ła tw o krusząca się, spękana z licznym i ubytkam i fo rm y;
- w a r s t w a z a p r a w y p o d z ł o c e n i a - kredo- w o -kle jo w a lu b z d o d a tkie m gip su . W skutek prze ch o w yw ania w zm iennych w a ru n ka ch te m p e ra tu ry i w il gotności n a s tą p iło rozłożenie spoiw a, co sp o w o d o w a ło o d sp o je n ia , p u d ro w a n ie się i ubytki zapraw y. — w a r s t w a z ł o c e ń — p o kryw a ją ca znaczne p o w ierzchnie zachow anych d e k o ra c ji. W arstw a o ry g in a l na - złoto płatkow e, położone na czerwony lu b żółty pu lm e n t bądź na kleik. Na wszystkich e lem entach w i doczne były w tó rn e przezłocenia na m ikstion bądź na czerwony p u lm e n t na d o d a tk o w e j w a rstw ie g ru n tu . Powierzchnie złocone zachow anych d e ta li, pokryte g ru bą w arstw ą w ża rte g o brudu, kurzu i szczątków o rg a nicznych, były spękane i o d sp o jo n e od w arstw y z a p ra wy i w raz z nią od podłoża, a także prze ta rte i m iały
liczne ubytki m ech a n iczn e ;
