Prace wykopaliskowe na Wawelu

Gabriel Leńczyk

Prace wykopaliskowe na Wawelu

Ochrona Zabytków 1/3/4, 121-123

, 168

PRACE WYKOPALISKOWE

NA WAWELU

C A B K IE L EENCZYK

W śród obiektów b u d zących zain teresow an ie nauki — w zw ią zk u z ty sią cletn ią rocznicą w k roczen ia P olsk i na arenę dziejów — na jedno z p ierw szy ch m iejsc w y ­ su w a się w zgórze w aw elsk ie. P rzy p u szcza ć b o w iem należy, że k ryje ono jeszcze w iele n ie w y św ie tlo n y c h tajem nic d o ty czą cy ch okresu w czesno- a m oże i p rzed ­ h istorycznego. Już w stęp n e b adania w y k o p a lisk o w e, przeprow adzone na tym terenie pod nadzorem D e le ­ gata Państw . M uzeum A rch eologiczn ego dra G. Leń- czyk a, otw ierają m ożliw ości d on iosłych od k ry ć i stw ierdzeń, które następnie m ogą stać się d la h isto ­ ryk ów pierw szorzędnym m ateriałem d o k u m en ta ln y m .

N a c z e ln a D y r e k c ja M uzeów i O c h ro n y Z a b y tk ó w poleciła p r z e p r o ­

w a d z ić w b ież ą c y m roku w stę p n e b a d a n ia archeologiczne n a W a w e lu ,

w łączności z p ro b le m am i o d b u d o w y z a m ku , stąd ich ścisła zależność

od k ie r o w n ic tw a O d b u d o w y . U z y s k a n e w y n ik i n a u k o w e m a j ą b y ć p o d ­

s ta w ą d la u s ta le n ia p r o g ra m u budow lanego.

A b y u s ta lić położenie d w ó c h z b u rz o n y c h kościołów z X IV w ie k u :

św. M ichała i Jerzego, w y k o n a n o w obrębie k w i e t n i k a p r z e k o p I,

60 X 4 m i część p rz e k o p u 11. N a tra fio n o n a f u n d a m e n ty obu k o śc io ­

łów (ryc. 82 a, c), a p rócz tego w p rze k o p ie 1 o d k r y to dobrze z a ch o w a n e

p o d m u ró w k i d o m u Borka (ryc. 82 b). C a ły zasiąg f u n d a m e n tó w cz eka

na o d k o p a n ie .

P r z y sposobności p o zn an o n a w a r s tw ie n ia i od cinek p o w ie rz c h n i

s k a ły (ryc. 84). P o cząw szy od k a te d r y i w ik a ró w k i, s k a ła w a w e ls k a m a

łag o d n y skłon k u p o łu d n io w i i zachodowi. Zagłębienia i s fa lo w a n ia te j

p o c h y ln i w y r ó w n u j e sk a ln a zwietrzeli na, n a k r y t a c h ud ą , iglasto-piasz-

c z y stą g lebą n a d s k a ln ą . Na pow ierzchni lej gleby m iędzy dom em B o rk a

a kościołem św. Jerzego stw ierdzo no ś la d y p o b y tu czło w iek a wr epoce

neolitu, oraz z b a d a n o d w a ogniska k u l t u r y p ra s ło w ia ń sk ie j tzw. „ ł u ­

ż y c k ie j “. D a ls z y ciąg śladówr o w y ch p r z e d h is to r y c z n y c h k u l t u r ro z ­

p rze s trz e n ia ć się będzie n a skłonie p ołu d n io w y m . Glebę n a d s k a l n ą z a ­

lega c z a r n a wmrstwa z w ieku XIII z a ch o w a n a m ię dz y dom em B o rk a

i kościołem św. Jerzego, o raz pod sa m y m kościołem, gdyż k r y p t y nie

b u d o w a n o a więc w a r s tw y k u ltu r o w e j nie w yrzu con o, t a k j a k się to

stało pod dom em Borka w s k u te k założenia p iw n ic w podziem iu, k t ó r e

w czasie b u r z e n ia dom u z aw alono ceglany m rum o w iskiem . C m e n ta r z

i f u n d a m e n ty kościoła św. Jerzego p o k r y w a j ą w a r s tw y z XVI do

X V III stulecia, p e łn e szkieletów ludzkich . W a r s t w y g órne m n ie j lu b

w ięcej poziome p o w s ta ły p r z y w y r ó w n y w a n iu p o d w ó r z a n a p la c ć w i ­

czeń, g d y Waw el zam ieniono na koszary. W a r s t w y górne d a to w a ły z

na-121

R yc. 82. F ragm en t w zgórza w a w elsk ieg o z ozn aczen iem m iejsc, w k tó ry ch p rzep ro w a d zo n o bad an ia w y k o p a lisk o w e: a — F u n d a m en ty kościoła św . M ichała, b — fu n d am en ty dom u B orka, c — fu n d a m en ty kościoła św . Jerzego, III — fragm en t w a łu i p a lisa d y d aw n ego

2

lezione m o n e ty i kafle, zaś chronologię

doln y ch określała c e ra m ik a i n a rz ę d z ia

krzem ienne.

K ierow nictw o o d b u d o w y z a m ie ­

rz a w r. 1949 rozp o cząć b u d o w ę g m a ­

chu a d m in is tra c y jn e g o nr. 8. W tym

celu odsłonięto o dkopcm z e w n ę trz n e

lico starego obronnego imirii, a b y

stw ierdzić jego nośność i n a tk n ię to się

n a w c z e snoliistoryczny w a l o b ro n n y

ze zw ęgleniam i p a lis a d y n a grzbiecie,

p r z y k r y t e j w a r s tw ą zgliszcz z p i e r w ­

szej poło w y X I I I w. (ryc. 83 a). O c a ­

łości b u d o w y w a łu nie m o żn a jeszcze

nic z d e cy d o w a n eg o i r e k o n s t r u k t y w -

nego powiedzieć, bo odsłonięta część

w a łu jest b a rd z o m ała. P o s ta n o w io n e

je d n a k zostało dalsze o d k o p y w a n ie

w a łu , k tó re g o bieg p rz y p u s z c z a ln ie

za m k n ie się w owal, j a k to u w id o c z ­

niono n a p la n ie (ryc. 82, III) liniam i

p r z e r y w a n y m i. P r a c a t a jest je s z ­

cze w toku, n a to m ia s t w obrębie

k w ie tn ik a r o b o ty n a razie w s t r z y ­

mano. W szy stk ie w y k o p a n e p r z e d ­

m ioty p o z o sta n ą n a W a w e lu i w e jd ę

w s k ła d przyszłego W a w e lsk ieg o M u ­

zeum.

82

90

XIM-XMW

W XIII

w. XI -XI)

*i kuir. prajlow.

o m

3 o r ho.

K

.Ś

J e r z e g o

R yc. 84. P ro fil ścia n y płci. w yk op u I. (rys. G. L e ń c z y k ) .

pas. C ette m éthode est de beaucoup supérieure a u x p récédentes, cliim icpies et m écan iq u es qui a vaien t une action n ocive sur la p o ly ch ro m ie et la p e in tu ­ re. Les exp ériences d éjà opérées en ce sens ont donné des résultats positifs. LES FO U IL LE S D U WAWEL

Sur l’in itia tiv e de Ja D irectio n G én é­ rale des M'usées et de la P rotection des M onum ents, 011 a entrepris cette année des fou illes en v u e de retrouver des couches cu ltu relles anciennes, h isto ri­ ques et préhistoriques. O n creusa d eu x fossés dont l’un traverse la collin e du Wavvel. O n a trou vé les fondations de d eu x , églises du XLV-e s., des couches cu ltu relles du X U l-e ain si que de l ’é p o ­ que de la cultu re „ lu sitzien n e“ et du néolithc. D ans le second fossé, à une p ro­ fondeur d ’environ 6 111., on a trouvé le profil de l’ancien mur de d éfen se avec des reste de p alissad e du X llf - e s., lo r ­ sque le château de la co llin e du W aw el était en bois.

LES FO U IL LE S D E O PO LE

Lors des fo u illes com m encées cette année à O pole, on a d écou vert des fr a g ­ m ents des m urs d ’un ch âteau -fort aimsi que les restes d ’une station p lu s a n cien ­ ne. C es m urs rem ontent â diverses ép o ­ ques, du X III-c au X V -e s. La station constitue la couche la plus basse du ter­ rain étu d ié; on y a retrouvé des restes de chaum ières et de rues, ainsi qu’une grande quantité d’objets en bois et en m étal.

D EC O U V ER TES D ’A R C H IT E C T U R E G O T H IQ U E A V AR SOVIE

A près la destruction barbare de la V ieille V ille de V arsovie par les A lle ­ m ands, on a découvert, lorsq u ’on en le­ v a it les décom bres et que l’on renforçait les murs, de nom b reu x fragm ents d ’ar­ chitecture bourgeoise gothique, tout à fait inconnus auparavant. Ce sont, pour la plupart, des p ortails, des niches

et des parties de constructions de

murs

gothiques. O n en tiendra com pte lors de la reconstruction p rojetée de V arso­ vie.

L’A R C H IT E C T U R E ET LA SC U L PTU R E DE STYLE R E N A ISSA N C E D U C H A ­ TEA U D E P IE SK O W A SK AŁA

Le ch âteau de P iesk o w a S k ała a é té construit par la grande fa m ille des Sza- franiec. Il p erdit entièrem ent son carac­ tère p rim itif après les transform ations opérées au X V II-e, X V III-e et au X IX -c s. O11 a réu ssi actu ellem en t, lors de tra ­ v au x de conservation entrepris à une grande éch elle, à découvrir les galeries à arcades — entièrem ent m urées — de la cour R enaissance, arcades appuvées sur des p iliers quadrangulaires en p ier­ re. O11 a m is à jour dans les p endentifs des arcs de la cour d eu x rangs de m asca- rons scu lp tés en pierre, m agn ifiq u es de caractère et de force dans l ’exp ression . LES SA R C O P H A G E S D E S SIE N IA W SK I D A N S LES C O L LE C T IO N S

D U WAW EL

Les collection s du W aw el renferm ent des sarcop h ages scu lp tés en étain qui p rovien n en t de l’ancienne ch a p elle du château de B rzeżany. Q uatre d’entre eu x ont, sur le couvercle, des figures scu lp tées des m em bres d éfu n ts de la fa ­ m ille des S ien iaw sk i. A la su ite d ’une an a ly se p rofon d e de style, l’auteur id en ­ tifie les diverses figu res des sarcop h a­ ges avec les personnes de A dam Jérôm e, N icolas, A lexan d re et Procope S ien ia w ­ ski. T. M ańkow ski attribue le sarcophage de P rocope au ciseau de Jean P fister, les trois autres à celu i de Bernet D e- cam bos (D ikeruin). Les sarcophages abîm es par la lèpre de l’étain, son t soum is actu ellem en t à des tra v a u x de conservation dans l ’atelier de K. P ień ­ kow sk i. On leur a rendu, à cette occa­ sion, leur p o ly ch ro m ie prim itive, or et argent.

C E N A N r 3/4 zł 200.—

W arunki prenum eraty: prenum erata roczna — 450 zł. — P renum eratę przyjm u je A d m i n i s t r a c j a : K raków , ul. Jagielloń sk a 8, S p ółd zieln ia P racy i U ż y tk o w n ik ó w

„ C z y t e l n i k “. — Konto P. K. O. K raków IV - 5162. W y sy łk a w prenum eracie następuje po dokonaniu p rzed p łaty.

M - 44844 — P apier kl. V, 70 X 100 ilustr. 90 g PK ZG TK raków, W ielopole 1 — 2.000 — Żarn. 1581 — XI. 48.