O staraniach biskupa Choromańskiego o utworzenie wydziału teologicznego przy uniwersytecie warszawskim

Aleksy Petrani

O staraniach biskupa

Choromańskiego o utworzenie

wydziału teologicznego przy

uniwersytecie warszawskim

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 5/3-4, 83-90

Ks. ALEKSY P E X R A N I

O STARANIACH BISK U PA CHOROMAŃSKIEGO

O UTWORZENIE W YDZIAŁU TEOLOGICZNEGO

PRZY UNIWERSYTECIE W ARSZAW SKIM 1

Ks. Stanisław Choromański (1767— 1838) od roku 1809 był

proboszczem Zam browa pod Łomżą, a od r. 1814 również p ra ­

łatem kapituły płockiej. Gdy po kongresie wiedeńskim n astą­

piło nowe urządzenie diecezji w K rólestw ie Polskim i Zam brów

wszedł do diecezji sejneńsko-augustow skiej, Choromański prze­

niesiony został do kap itu ły sejneńskiej z godnością archidiako­

na i nadal pozostał proboszczem w Zambrowie. N astępnie

w r. 1828 został sufraganem , a po śmierci bpa M ikołaja M anu-

giewicza w 1834 roku rów nież adm inistratorem diecezji augu­

stowskiej. Prekonizow any bullą Grzegorza XVI z 10 XI 1836 r.

na arcybiskupstw o w arszawskie, archidiecezję objął na począt­

ku 1837 roku. W dniu 21 lutego 1838 roku zm arł nagle w W ar­

szawie 2.

1 N a p o d sta w ie arc h iw alió w z a w a rty c h w poszycie z a ty tu ło w a n y m : 1832 g. S o b stv en n o j Ego Im p e ra to rsk a g o V elicestva K a n c e la rii po d ę ­ ła m ’ C a rs tv a P o l’skago. Dëlo ob’ o tk lo n e n ii c h o d a ta js tv a ep isk o p a C ho- ro m an sk a g o ob’ u ß rezdenii p r i V arsav sk o m ’ U n iv e rsite të B ogoslovskago

F a k u l’te ta .

Z a u d o stę p n ie n ie pow yższych m a te ria łó w sk ła d a m n a ty m m iejscu w y ra zy se rd e cz n ej w dzięczności P rz e w ie le b n e m u K siędzu P ra ła to w i B ro n isław o w i U ssasow i.

2 S i e c z k o w s k i M., W iadom ości n ie k tó r e do d zie jó w K ościoła

K a to lickieg o w p o lsk o -r o sy js k ic h p ro w in cja c h od rozbioru P o lsk i aż do n a jn o w szy c h czasów . Ja sło 1861, s. 207—208; P odręczna E n cyklo p ed ia K ościelna, t. 7—8, s. 51.

[2]

K S . A L E K S Y P E T R A N I

84

Był to człowiek bez reszty oddany rządow i carskiemu, które­

m u też zawdzięczał swoje awanse w hierarchii kościelnej. Po­

nieważ nie brał żadnego udziału w pow staniu, w kw ietniu 1832

roku w ojenny gubernator w arszaw ski hr. de W itt wezwał go

do W arszawy i razem z ks. Radziwiłłem postaw ił na czele de­

legacji udającej się do Petersburga, aby podziękować carowi za

ogłoszenie statu tu organicznego dla K rólew stw a Polskiego.

Choromański cesarzowi podobał się. Mikołaj I obdarzył go orde­

rem św. Anny I klasy i rozm awiał z nim na tem at kształcenia

kleru w Królestw ie. Po powrocie do k raju Choromański, aby

spełnić zlecone sobie przez cesarza zadanie, ułożył projekt u sta­

w y porządkującej praw nie studia teologiczne w K rólestw ie 3.

N astępnie projekt te n razem z listem do ce sa rz a 4 w dniu

19 czerwca 1832 roku przesłał na ręce wielkiego księcia Micha­

ła δ. Ponieważ w projekcie była mowa o reaktyw izacji wydzia­

łu teologicznego i uniw ersytetu warszawskiego, zamkniętego

w dniu 31 października 1831 roku, cesarz projekt ten odrzucił.

N atom iast w krótce Sem inarium Główne zostało przekstał-

cone, na Akademię Duchowną i otrzym ało w łasną ustaw ę za­

tw ierdzoną w 1836 roku przez radę a d m in istrac y jn ą6. Ustawa

ta, chociaż ułożona była na modłę ustaw y Akademii wileńskiej,

zaledwie o dwa lata starszej od Akademii w arszaw skiej, jed­

nak uw zględniała istotne praw a Kościoła i arcybiskupa sta­

w iała na czele zwierzchności akademickiej, czego nie było

w ustaw ie w ileńskiej. Znając wcześniejszy projekt biskupa

3 D odatek 3.

4 D odatek 1,

5 D odatek 2. W. ks. M ichaił P aw łow cz (1798—1848) był czw arty m synem ce sa rz a P a w ia I. W d n iu sw ych u ro d zin został m ia n o w an y g e n e ­ ra łe m a rty le rii. W r. 1819 o b ją ł n aczelne dow ództw o w o jsk a r ty le r y j­ skich. W 11. 1830—31 b r a ł u d ział w tłu m ie n iu p o w sta n ia w W arszaw ie. C ofającego się z pola w a lk i w. ks. M ichała gościł u siebie w Z am b ro w ie bisk u p C horom ański. A później będąc w P e te rs b u rg u b isk u p w zajem n ie b y ł p o d ejm o w an y p rzez w. księcia.

0 5 O S T A R A N I A C H B P A C H O R O M A N S K I E G O O U T W . W Y D Z . T E O L . j-gj

Choromańskiego i biorąc pod uwagę jego starania o utw orzenie

Akademii, o czym wspom niał w mowie przy jej otw arciu

w dniu 9 lutego 1837 r o k u 7, takie ujęcie ustaw y należy rów ­

nież jem u przypisać.

N astępnie A kademia w arszaw ska nie m iała żadnego w pływ u

na sem inaria duchowne, podczas gdy w ileńska zarządzała także

sem inarium diecezjalnym wileńskim, a później, przeniesiona

w 1842 roku do Petersburga, m iała pod swoją w ładzą wszystkie

sem inaria duchowne w cesarstw ie. S tan ten z pu n k tu widze­

nia kościelnego był niepraw ny i trw ał do 1848 roku, gdy po­

nownie w szystkie sem inaria wróciły pod zarząd właściwych

biskupów.

D o d a t k i

1

S i r e

L ors de m on d e rn ie r sé jo u r a St. P é te rsb o u rg , V otre M ajesté a d aigné m ’im p o ser g ra c ie u se m e n t la tâ c h e h o n o ra b le p o u r moi, de p r é p a re r u n p r o je t d ’O rganisation de la fa c u lté théologique, ré u n ie au S ém in a ire c e n tra l p rès l’U n iv e rsité d ’A le x a n d re à V arsovie. Ja lo u x de ré p o n d re de m on m ie u x à ce h a u t d eg ré de confiance, d o n t il a p lu à V otre M a­ je sté Im p é ria le e t R oyale de m ’h o n o rer, j ’ai c ru devoir, a v a n t to u t v o u er

u n soin to u t p a r tic u lie r à l’ex a m e n des d éc rets e t ordonances, qui o n t régi ju s q u ’ici ces d eu x in stitu tio n s, e t je m e suis convaincu q u ’ils r e n ­ fe rm e n t b eau co u p de dispositions sa lu ta ire s, qui o n t m oins besoin d ’ê tre com plétées, q u e d ’ê tre sc ru p u le u se m e n t observées, s u rto u t sous le r a ­ p p o rt de la d ire c tio n in té rie u re du S ém in a ire ce n tral.

J u s q u ’ici la su rv e illa n c e im m éd ia te du S ém in a ire c e n tra l a été con­ fiée e x c lu siv e m e n t à l ’A rc h ev ê q u e du R oyaum e, m ais c e tte h a u te d ig n i­ té de la h ié ra rc h ie ecclésiastiq u e, é ta n t p o u r l’o rd in a ire co n férée à des

p erso n n e s d ’u n âge avancé, il en est ré su lté , que c e tte su rv e illa n c e a d û n éc essa ire m e n t ê tre in su ffisan te. De plus, j ’ai observé, q u e b ien que le S ém in a ire c e n tra l e t la fa c u lté th e ologique fu sse n t le m ie u x o rg an isés

1 „Lubo założenie A k ad em ii do naszego s ta ra n ia i tro sk liw o ści n a ­ leżało...” — P i e s z e z y ń s k i A., dz. cyt., s. X X V I.

[4]

K S . A L E K S Y P E T ' R A N I 86 e t le m ie u x su rv eillés, c e p e n d a n t ils ne p e u v e n t c o n trib u e r, que p o u r trè s p e u a u x am élio ra tio n s, q u e ré c la m e im p é rie u se m e n t l ’é ta t m o ra l et in te lle c tu e l de to u t le clergé d u R oyaum e de Pologne, à m oins que le G o u v e rn e m e n t n e com m ence à su rv e ille r l ’en seig n e m en t des je u n es ec clésia stiq u es d an s les sé m in a ire s diocésains, e t m êm e d an s les cloîtres, oû l’in s tru c tio n é ta n t e n tiè re m e n t négligée, ne p e u t p ro d u ire aucun r é s u lta t s a tis fa is a n t p o u r l’E ta t. C e p en d a n t, S i r e , ces d éfectuosités f ra p p a n te s , que l ’o b se rv a te u r a p p e rç o it au p re m ie r coup d ’oeil, dans la fo rm a tio n des je u n e s ecclésiastiques, appelés p a r le u r v o catio n à éc la ire r la m a sse du p eu p le, g ise n t p o u r la p lu p a rt d an s le m an q u e de fonds néc essaires à l ’e n tre tie n de bons p ré c e p te u rs, d an s l ’in su ffisan c e de l ’a d m in istra tio n de ces étab lissem en ts, dans le m a u v ais choix des p r o ­ fesse u rs, e t en g é n é ra l dans le d é fa u t d’u n sy stèm e ré g u lie r d ’e n se ig n e ­ m e n t.

L e S ém in a ire c e n tr a l p rès l ’u n iv e rsité doit fo rm e r les ecclésiastiques, destinés à des g rad e s su p é rie u rs de la h ié ra rc h ie e t des p ré c e p te u rs; les sé m in a ire s diocésains d o iv e n t fo u rn is au x p aro isses des p a ste u rs capables d ’en se ig n e r le p e u p le ; m ais p o u r q u e cet en se ig n e m e n t p u isse ê tr e à la fois en h a rm o n ie evec les v é rité s de la relig io n e t les besoins de la société, e t ré p o n d re en m êm e te m p s a u x vues sa lu ta ire s d u S o u ­ v e ra in , il est in d isp en sa b le, que le G o u v e rn e m e n t de V otre M a jesté lui tr a c e la d irec tio n , q u ’il d o it su iv re. Les clo îtres m êm e ne s a u ra ie n t se r e f u s e r à co n c o u rir de tous le u rs m oyens au succès de c e tte ré fo rm e ; a tte n d u , q u ’a u jo u rd ’h u i le u rs d evoirs n e se b o rn e n t p as à la sim ple m é d ita tio n dans l ’in té r ie u r de le u rs r e tr a ite s ; appelés à u n e vocation m oins so litaire , ils p rê c h e n t la p a ro le de D ieu d an s les églises, d esse r­ v e n t ce rta in e s paroisses, e n tiè re m e n t ab a n d o n n ée s à le u r soin, e t so n t d ’u n g ra n d secours au x cu rés des cam pagnes.

O r, si les re lig ie u x e t les relig ieu ses s’ad o n n e n t p u b liq u e m e n t à l’in ­ stru c tio n du peuple, p o u rq u o i n e se ra ie n t-ils pas fo rm és eu x -m ê m es à c e tte vocatio n , d’a p rè s des p rin cip es u n ifo rm es e t com m uns au clergé séculier, m odifiés to u te fo is en ra iso n de le u r é ta t.

C’est en conséquence de ces consid ératio n s, S ire, que j ’ai c ru devoir 'e n v isa g e r l ’o rd re , q u e V otre M a jesté a daigné m e donner, sous u n p o in t de vue p lu s v aste, e t L u i so u m e ttre u n p ro je t, q u i en é te n d a n t le cercle des po u v o irs co n fé ré s a u tre fo is à l’A rc h ev ê q u e du R oyaum e, lu i a ssu re u n secours n é c e ssa ire p o u r v e ille r à la stric te e x é cu tio n des o rdonnances e t règ le m en ts, te n d a n t à l ’a m é lio ra tio n de l ’E ta t E cclésiastique.

D ’a p rè s ce p r o je t il s e ra it é ta b li p rè s l ’U n iv e rsité de V arsovie u n e fa c u lté théologique, q u i s e ra it ch a rg ée d ’é te n d re sa su rv e illa n c e non se u le m e n t s u r le S é m in a ire c e n tra l e t su r ceux des diocèses, m ais encore s u r tous les éta b lisse m e n ts scien tifiq u es, d estin é s à fo rm e r la je u n esse

de règ le m en t, n éc essaire p o u r l ’ex te n sio n des lu m ières dans to u te s les classes du clergé, ré c la m e le zèle, le tr a v a il e t les soins p e rsé v é ra n ts d’u n concours de p erso n n e s éclairées, p a r conséquent, le C om ité, d o n t il e s t q u estio n d an s le p ro je t, ne p e u t q u e g ra d u e lle m e n t so u m e ttre au G o u v e rn e m e n t les m e su re s, q u ’il re c o n n a îtra les p lu s p ro p re s à a ssu ­ r e r l’am élio ra tio n p ro g re ssiv e de l ’enseig n em en t.

J e m e cro irais trè s h e u re u x , S ire, si V otre M a jesté d a ig n a it e n tre v o ir dans c e tte ébauche, l’ex p re ssio n d u d é s ir b r û la n t, q u e j ’ai to u jo u rs eu, de s e rv ir V otre M ajesté, e t de re m p lir avec u n zèle re lig ie u x tous les o rd re s ém anés d u T rône. J e suis avec u n e e n tiè re soum ission, S ire, de V otre M a jesté Im p é ria le e t R oyale, le trè s fid ele su je t, S tan islas C ho­ ro m a ń sk i, év êq u e s u ffra g a n t du diocèse d’A u g u stéw . V arso v ie 7/19 Ju in ,

1832.

2

A Son A ltesse Im p é ria le , le G ra n d D uc M ichel, In sp e c te u r G én é ra l de l’A rtille rie de l’E m p ire, C o m m an d a n t en C hef les G ard e s Im p é ria ­ les etc.

M onseigneur,

P e n d a n t m o n d e rn ie r sé jo u r à St. P é te rsb o u rg , S a M a jesté l’E m p e ­ r e u r e t Roi a daig n é m ’o rd o n n e r g ra c ie u se m e n t de p r é p a re r u n p r o je t d ’o rg a n isa tio n d e la fa c u lté th éo lo g iq u e e t du S é m in a ire c e n tra l, ré u n i à c e tte d e rn iè re p rè s l’U n iv e rsité de V arsovie. E n m e c h a rg e n t de c e tte tâ c h e h o n o rab le , S a M a je sté m ’a a u to risé à L u i fa ire p a rv e n ir ce p ro je t p a r l ’e n tre m ise de V o tre A lte sse Im p é ria le .

E n m ’a c q u itta n t a u jo u rd ’h u i de c e tte o rd o n n an c e su p rêm e , je Vous su p p lie, M onseigneur, de v o u lo ir b ie n m e ttr e le tr a v a il ci a n n e x é sous les y e u x de l’E m p e re u r et Roi.

J e m e p la is à croire, q u e S a M ajesté, d a ig n e ra tro u v e r cet o u v rag e co n fo rm e au tem p s, a u x circ o n sta n ce s actu elles e t a p p ro p rié a u x besoins de n o tre clergé, e t au b ie n de Son p eu p le. C ar je suis fo rte m e n t co n ­ v ain c u de c e tte v é rité : q u e le v é r ita b le b o n h e u r g ît d an s la p a ix ; e t il n ’y a p o in t de p a ix là, oû il n ’y a p o in t d e R eligion.

V euillez b ie n m e p e rm e ttre , M o nseigneur, de sa isir avec e m p re s­ se m e n t c e tte occasion, p o u r V ous r é ité r e r l ’ex p re ssio n de m a viv e r e ­ con n aissan ce p o u r tous les égards d istin g u és, d o n t V o tre A ltesse Im p é ­ r ia le a d aig n é m ’h o n o re r d e rn iè re m e n t à St. P é te rsb o u rg , e t ra p p e le r à Son so u v e n ir m on cousin W y siekierski, com m issaire d ’a ro n d isse m e n t de Ł om żą, que je su p p lie V otre A ltesse Im p é ria le de d a ig n e r p re n d re sous sa b ie n v e illa n te e t p u is s a n te p ro tec tio n .

C ’est avec se n tim e n ts du p lu s p ro fo n d re sp e c t e t v é n é ra tio n , qüe je suis, M onseigneur, de V o tre A ltesse Im p é ria le le p lu s h u m b le e t Je p lu s o b éissan t se rv ite u r, S ta n isla s C horom ański, évêque s u ffra g a n t du diocèse d ’A ugustow . V arsovie, le 7/19 Ju in , 1932.

[6] K S . A L E K S Y P E T R A N I 88

P r o j e k t

Z B o że j Ł a sk i

M y M ik o ła j I, C esarz W szech R osji, K ró l P olski, etc. etc. etc.

U zu p e łn ia jąc p o sta n o w ien ia błogosław ionej p am ięci p o p rz e d n ik a N a ­ szego A le k s a n d ra I z d n ia 27 listo p a d a (9 g ru d n ia) 1823 1 i z d n ia 11/23 listo p a d a 1824 ro k u 8, z a p ro w a d za jąc e i u rz ą d z a ją c e G łów ne S em i­ n a riu m R zym skie K ato lick ie p rzy U n iw ersy te cie N aszym A le k s a n d ro w ­ skim w W arszaw ie, i ro zc iąg a jąc te ż p o sta n o w ie n ia do se m in a rió w d ie ­ cezjalnych i w szelkich ty m podob n y ch in s ty tu tó w duchow nych w K ró ­ le stw ie P o lsk im , p o sta n o w iliśm y i sta n o w im y :

A r ty k u ł 1

P rz y U n iw ersy te cie N aszym A lek san d ro w sk im w W arszaw ie będzie o d tą d za prow adzony k o m ite t teologiczny złożony z a rc y b isk u p a w a r ­ szaw skiego jednego z bisk u p ó w , r e k to ra u n iw e rs ty te tu , jednego członka k a p itu ły k a te d ra ln e j i se k re ta rz a .

A r ty k u ł 2

B iskup, re k to r u n iw e rs y te tu i członek k a p itu ły b ę d ą przez N as do tego m ia n o w an i; se k re ta rz e m będzie d ziekan w y d zia łu teologicznego.

A r ty k u ł 3

W rzeczach w iększej w agi k o m ite t do n a ra d y p rz y b ie ra ć m oże p ro ­ feso ró w w y d zia łu teologicznego lu b członków k a p itu ły k a te d ra ln e j, k tó ­ rzy m ieć b ęd ą głos doradczy.

A r ty k u ł 4

K o m ite t teologiczny pod p re z y d e n c ją a rc y b isk u p a d ziałać będzie k o ­ legialnie. P o sied zen ia jego odbyw ać się b ęd ą w m ia rę u zn a n ej przez p rez y d u jąc eg o potrzeby.

A r ty k u ł 5

K o m ite t teologiczny rozpoznaw szy s ta n obecny S e m in a riu m G łów ­ nego i se m in a rió w diecezjalnych i ich fundusze, tu d zież sposób k s z ta ł­ cenia m łodzieży w szelkich zgrom adzeń zakonnych, za jm ie się u rz ą d z e ­

1 A lek sa n d e r I pozw olił w y k ład y teologii odbyw ać w g m a ch u se m i­ n a riu m duchow nego, nie o dłączając je d n a k przez to w y d zia łu teo lo ­ gicznego od u n iw e rsy te tu .

2 U kazem ty m ce sa rz pozw olił arcy b isk u p o w i W ojciechow i S k a rsz e w ­ sk ie m u n a u tw o rze n ie S e m in a riu m G łów nego w W arszaw ie.

g g O S T A R A N I A C H B P A C H O R O M A Ń S K I E G O O U T W . W Y D Z . T E O L .

niem w e w n ę trz n y m w szelkich se m in a rió w , tu d zież p lan em n a u k do jednego sy stem u zbliżonym d la w szy stk ich in s ty tu tó w K ościoła R zym ­ sk o katolickiego w K ró lestw ie P o lsk im , sposobiących m łodzież do s ta n u duchow nego.

A r ty k u ł 6

T enże k o m ite t p rzepisze sposób o d b y w an ia k o n k u rs u i k w a lifik o w a ­ n ia k a n d y d a tó w n a p ro fe so ró w w szelkich in sty tu tó w duchow nych, n a ­ uczycieli relig ii po szkołach, k a n d y d a tó w n a p le b a n ie i n a w szelkie p o ­ sa d y duchow ne.

A r ty k u ł 7

Tym sposobem k o m ite t będzie stopniow o p o d aw a ł sto so w n e p ro je k ty n a ręce w łaściw ej K o m isji R ządow ej.

A r ty k u ł 8

Z a tw ie rd z a n ie p ro g ra m ó w n a u k teologicznych i au to ró w , k tó ry c h uczący używ ać m a ją w S em in a riu m G łów nym , w se m in a ria c h d ie ce zja l­ nych i w in n y c h in s ty tu ta c h duchow nych, należeć o d tą d będzie do k o m i­ te tu teologicznego.

A r ty k u ł 9

W szystkie s e m in a ria i in s ty tu ty d u ch o w n e p rze sy łać będ ą k o m iteto w i teologicznem u r a p o rty roczne o sw oim sta n ie , o liczbie p ro fe so ró w i alum nów , tu d z ież o n a u k a c h w y k ład a n y ch .

A r ty k u ł 10

W celu p rz e k o n a n ia się o w y k o n a n iu w y d an y c h przepisów , o zacho­ w a n iu dobrego p o rzą d k u , k arn o śc i i n ależ y tej oszczędności w w y d a t­ k ach, k o m ite t u rzą d zi zw iedzanie w szelkich se m in a rió w i r a p o rty z o d ­ b y ty c h w iz y t będzie sk ła d a ł w łaściw ej K o m isji R ządow ej. Z w iedzanie to n ie u su w a i nie n a ru s z a b y n a jm n ie j czu w an ia n ad ty m i in s ty tu ta m i b isk u p ó w w łaściw y ch diecezji, k tó ry m ow szem k o m ite t będzie u d zielał sp o strzeżeń ze sw oich w izyt.

A r ty k u ł 11

K o m ite t teologiczny d o p iln u je, aby k ażd e zg rom ądzenie zakonne p rzy sy ła ło sto so w n ą liczbę k a n d y d a tó w teologii dla w yższego w y k sz ta ł­ cenia w S em in a riu m G łów nym .

A r ty k u ł 12

N a w a k u ją c e m ie jsc a p ro fe so ró w w w y d ziale teologicznym k w a li­ fik u je k a n d y d a tó w sto so w n ie do p ie rw o tn y c h p o sta n o w ień sam w ydział, lecz ty lk o pod w zględem n au k o w y m ; pod w zględem re lig ijn o m o ra ln y m

[8] K S . A L E K S Y P E T R A N I

90

k o m ite t, i ta k z a k w alifik o w a n y ch te n że k o m ite t p rz e d sta w ia do no m i­ n a c ji N aszem u N am iestn ik o w i przez w ła śc iw ą K o m isję R ządow ą.

A r ty k u ł 13

R eg en sa i in n e osoby należące do za rz ą d u w ew n ętrz n eg o w S em i­ n a riu m G łów nym w y b ie ra i m ia n u je k o m itet, a do p o b ie ra n ia p en sji p rz e d sta w ia ich K o m isji R ządow ej.

A r ty k u ł 14

R egensów i p ro fe so ró w se m in a rió w diecezjalnych d o b ie ra ją i m ia ­ n u ją b isk u p i za zn iesieniem się ze sw oim i k a p itu ła m i k a te d ra ln y m i d a ją c p ie rw sz eń stw o ty m k a p łan o m , k tó rz y się k sz ta łc ili w G łów nym S em in a riu m , tud zież p rz e sy ła ją c po p rzed n io ich k w a lifik a c je do za­ tw ie rd z e n ia k o m ite to w i teologicznem u..

A r ty k u ł 15

P ro feso ró w stu d ió w zak o n n y ch m ia n u ją przeło żen i p ro w in cjo n a ln i zgrom adzeń z p o d obnym w a ru n k ie m d a w a n ia p ie rw sz e ń stw a w y k sz ta ł­ conym w S e m in a riu m G łów nym i po u p rze d n im za tw ie rd z e n iu ich k w a ­ lifik a c ji p rzez k o m ite t teologiczny.

A r ty k u ł 16

O prócz c z u w an ia n a d o rg a n iz a c ją w e w n ę trz n ą i p la n e m n a u k w szel­ k ic h se m in a rió w duchow nych, k o m ite t teologiczny pod aw ać będzie p rzez w łaściw ą K o m isję R ządow ą N am lu b N aszem u N am iestnikow i, n a w ezw anie, lu b sam z siebie, p ro je k ty w ty m w szy stk im , czego p o ­ ż y te k i dobro K ościoła R zym skokatolickiego w ym agać będzie.

A r ty k u ł 17

W szelkie p o sta n o w ien ia p o p rze d n ie, n in ie jsz em u p rzeciw ne, zo sta ją uchylone.

A r ty k u ł 18

W y konanie p rze p isó w n iniejszego p o sta n o w ien ia, k tó re w D zienniku P r a w m a być um ieszczone, N am iestn ik o w i N aszem u i K o m isji R ządow ej S p ra w W ew n ętrzn y ch , D uchow nych i O św iecenia P u blicznego polecam y.