Anna Stronczek, Sylwia Krajewska
BSC jako narzędzie realizacji celów
społecznych i ekonomicznych
instytucji zaufania publicznego na
przykładzie uczelni wyższej
Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 41/1, 377-388
2015
NR 875 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW I MARKETINGU NR 41, t. 1 2015 DOI: 10.18276/pzfm.2015.41/1-30 A N N A S T R O N C Z E K 1 A G H A k a d e m ia G ó r n ic z o - H u tn ic z a w K ra k o w ie S Y L W IA K R A J E W S K A 1 2 U n iw e r s y te t E k o n o m ic z n y w K ra k o w ie
BSC JAKO NARZĘDZIE REALIZACJI CELÓW
SPOŁECZNYCH I EKONOMICZNYCH INSTYTUCJI
ZAUFANIA PUBLICZNEGO NA PRZYKŁADZIE
UCZELNI WYŻSZEJ
Streszczenie
Zaufanie to nieodłączny element wizerunku organizacji - jej publiczny wizerunek ma nato miast kluczowe znaczenie dla jej prawidłowego funkcjonowania, a w konsekwencji osiągnięcia sukcesu. Za interesującą instytucję zaufania publicznego należy uznać szkołę wyższą i zatrudnio nych w niej nauczycieli akademickich. Celem artykułu jest przedstawienie możliwości wykorzy stania BSC w kształtowaniu wizerunku instytucji zaufania publicznego i zatrudnionych w niej osób przez monitorowanie realizacji celów ekonomicznych i społecznych.
Słowa kluczowe: wizerunek, szkoły wyższe, BSC, zaufanie publiczne, nauczyciel akademicki, cele
ekonomiczne i społeczne
Wprowadzenie
Z a u f a n ie p u b lic z n e j e s t b a r d z o w a ż n y m i n ie o d z o w n y m c z y n n ik ie m w s p ie r a ją c y m r e a liz a c ję f u n k c ji s p o łe c z n y c h i g o s p o d a r c z y c h d a n e j g r u p y o s ó b (n p . a d w o k a tó w , n a u c z y c ie li) lu b o k r e ś lo n y c h in s ty tu c ji (n p . s ą d ó w , sz k ó ł). R ó w n o c z e ś n ie z a u f a n ie to n ie o d łą c z n y e le m e n t w iz e r u n k u . P u b lic z n y w iz e r u n e k o r g a n iz a c ji m a z a ś is to tn e z n a c z e n ie d la je j p r a w id ło w e g o f u n k c jo n o w a n ia , a w k o n s e k w e n c ji - s u k c e s u . 1 astroncz@zarz.agh.edu.pl. 2 sylwia.krajewska@uek.krakow.pl.Z a in te r e s u ją c ą in s ty tu c ję z a u f a n ia p u b lic z n e g o n a le ż y u z n a ć s z k o łę w y ż s z ą i z a tr u d n io n y c h w n ie j n a u c z y c ie li a k a d e m ic k ic h . U c z e ln ia p o w in n a n ie u s ta n n ie m o n ito r o w a ć i p o d n o s ić ja k o ś ć ś w ia d c z o n y c h u s łu g o r a z p r o f e s jo n a liz m , p o s ta w ę e ty c z n ą i m o r a l n ą s w o ic h p r a c o w n ik ó w . J e s t to z a d a n ie s z c z e g ó ln ie tr u d n e , p o n ie w a ż tr a d y c y jn e p r z y m io ty n a u c z y c ie la ( d o k ła d n o ś ć , r z e te ln o ś ć , z d o ln o ś c i p e d a g o g ic z n e i d y d a k ty c z n e ) m a ją w n a u c z a n iu w y ż s z y m m a r g in a ln e z n a c z e n ie , j e ś l i n ie id z ie z a ty m w s p ó łu c z e s tn ic tw o w tw o r z e n iu n o w e j w ie d z y , r o z w ija n iu n o w y c h k ie r u n k ó w i w a r s z ta tó w b a d a w c z y c h , p a r a d y g m a tó w p r z y c ią g ły m p o s z u k iw a n iu p r a w d y n a u k o w e j. W y d a je się , ż e w r e a liz a c ji ty c h z a d a ń i o s ią g n ię c iu k o n k u r e n c y jn e j p o z y c ji n a r y n k u u s łu g e d u k a c y jn y c h p o m o c n a m o ż e b y ć B a la n c e d S c o r e c a r d (B S C ) . C e le m a r ty k u łu j e s t p r z e d s ta w ie n ie m o ż liw o ś c i w y k o r z y s ta n ia B S C w k s z ta łto w a n iu w iz e r u n k u in s ty tu c ji z a u f a n ia p u b lic z n e g o i z a tr u d n io n y c h w n ie j o s ó b p r z e z m o n ito r o w a n ie r e a liz a c ji c e ló w e k o n o m ic z n y c h i s p o łe c z n y c h . P o d s ta w o w ą m e to d ą b a d a w c z ą w y k o r z y s ta n ą d o r e a liz a c ji te g o c e lu s ą s tu d ia lite r a tu r o w e .
Wizerunek uczelni - definicja i wymiary
P o w s z e c h n ie „ z a u f a n ie ” o z n a c z a p r z e k o n a n ie , ż e d a n a o s o b a lu b in s ty tu c ja n ie o s z u k a i n ie z r o b i n ic z e g o z łe g o ; ż e j e j s ło w a , p r z e k a z y w a n e p r z e z n i ą in f o r m a c je s ą p r a w d z iw e o ra z , ż e d y s p o n u je o n a u m ie ję tn o ś c ia m i, z d o ln o ś c ia m i c z y w ie d z ą i p o tr a f i j e o d p o w ie d n io w y k o r z y s ta ć . Z a u f a n ie i w iz e r u n e k s ą k a t e g o r ia m i tr u d n o m ie r z a ln y m i, d la te g o p o s z u k iw a n ie n o w o c z e s n y c h in s tr u m e n tó w z a r z ą d z a n ia i ic h im p le m e n ta c ja w je d n o s tk a c h o r g a n iz a c y jn y c h w c e lu id e n ty f i k o w a n ia i r o z w ią z y w a n ia p r o b le m ó w w o b s z a r z e z a u f a n ia p u b lic z n e g o i k s z t a ł t o w a n i a p o z y ty w n e g o w iz e r u n k u s ą w a ż n y m z a d a n ie m z a r z ą d z a ją c y c h . W lite r a tu r z e p r z e d m io tu p r e z e n to w a n y c h j e s t w ie le d e f in ic ji w iz e r u n k u . Z a in te r e s u ją c ą n a le ż y u z n a ć in te r p r e ta c ję w e d łu g A r p a n a , R a n e y ’a i Z iv n u s k i, k tó r z y o k r e ś la ją w iz e r u n e k j a k o 3: - s k o ja r z e n ia z w ią z a n e z n a z w ą o r g a n iz a c ji, - p r o f il p s y c h o lo g ic z n y s k o n s tr u o w a n y d la o r g a n iz a c ji p r z e z je d n o s tk ę , - p o s ta w y p r e z e n to w a n e w o b e c o r g a n iz a c ji. S ta w ia ją c h ip o te z ę o w p ły w ie z a u f a n ia n a w iz e r u n e k , k o n ie c z n e w y d a je się p r z y w o ła n ie d e f in ic ji T r e a d w e lla i H a r is o n s tw ie r d z a ją c e j, ż e w iz e r u n e k o r g a n i z a c ji u d a n e j o s o b y j e s t „ k o m b in a c ją p o s tr z e g a n ia o r g a n iz a c ji, w łą c z a ją c w to p r z e k o n a n ia i p o s ta w y , j a k r ó w n ie ż z e s p o łe m w r a ż e ń d o ty c z ą c y c h z a c h o w a ń
3 L.A. Arpan, A.A. Raney, S. Zivnuska, A cognitive approach to understanding university image, „Corporate Communications: An International Journal” 2003, Vol. 8, Iss. 2, s. 97-113.
is to tn y c h o r g a n iz a c y jn ie ”4. Z p u n k tu w id z e n ia p o d m io tu a n a liz y w a r ty k u le , is to tn e j e s t o d n ie s ie n ie k a te g o r ii w iz e r u n k u d o u c z e ln i w y ż s z e j. A . W a s z k ie w ic z p r e c y z u je : „ w iz e r u n e k u c z e ln i w y ż s z e j to c a ło ś c io w a p e r c e p c j a w y m ia r ó w f u n k c j o n o w a n ia o r g a n iz a c ji w z a k r e s ie p e łn io n e j ro li: n a u c z y c ie la , tw ó r c y n a u k i i k u l tu r y , a u to r y te tu m o r a ln e g o , p r a c o d a w c y , p o d m io tu w s p ie r a n e g o f in a n s o w o , in w e s t o r a o r a z tr a n s m ite r a w ła d z y ; w r a z z je j o d c z y ta n y m z n a c z e n ie m , a ta k ż e w y n ik a ją c e z te g o p r z e k o n a n ia i p o s ta w y ” 5. B a d a c z k a t a w y o d r ę b n ia w sw ej d e f in i c ji s p o łe c z n e ro le u c z e ln i, b ę d ą c e r ó w n o c z e ś n ie d e te r m in a n ta m i w y m ia r ó w je j w iz e r u n k u . S ą to ro le : n a u c z y c ie la , tw ó r c y n a u k i i k u ltu r y , a u to r y te tu m o r a ln e g o , p r a c o d a w c y , p o d m io tu w s p ie r a n e g o f in a n s o w o , in w e s to ra , tr a n s m ite r a w ła d z y 6. R o le te p o ś r e d n io w s k a z u ją n a k o n k r e tn y c h in te r e s a r iu s z y u c z e ln i r o z u m ia n y c h j a k o o s o b y o r a z in s ty tu c je w p ły w a ją c e n a n ie b ą d ź ta k ie , k tó r y c h d z ia ła ln o ś ć u c z e ln i w j a k i ś s p o s ó b d o ty c z y . G r u p y in te r e s a r iu s z y u c z e ln i w y ż s z y c h s ą b a r d z o z r ó ż n ic o w a n e . I d e n ty f ik u j ą c p o d m io ty , z k tó r y m i u c z e l n ia w c h o d z i w r ó ż n e g o r o d z a ju r e la c je , m o ż n a w y ró ż n ić : s tu d e n tó w , a b s o lw e n tó w , k a d r ę ( n a u k o w o - d y d a k ty c z n ą , a d m in is tr a c ję ) , p r z e d s ię b io r s tw a w s p ó łp r a c u ją c e z u c z e ln ia m i w z a k r e s ie b a d a ń i r o z w o ju , p r a c o d a w c ó w , d o s ta w c ó w u s łu g i p r o d u k tó w , o r g a n iz a c je p o z a r z ą d o w e , z w ią z k i z a w o d o w e , m e d ia , w ła d z e ( c e n tra ln e , lo k a ln e ) , in n e u c z e ln ie ( k ra jo w e i z a g r a n ic z n e ) , s p o łe c z n o ś ć lo k a ln a i in n e . W ta b e li 1 z a p r e z e n to w a n o is to tę , r e a liz o w a n e c e le ( s p o łe c z n e i e k o n o m ic z n e ) o r a z c z y n n ik i k s z ta łtu ją c e w iz e r u n e k u c z e ln i w y ż s z e j . Tabela 1 Wymiary kształtowania wizerunku uczelni wyższej - istota, cele i determinanty
Wymiar wizerunku
Istota wymiaru wizerunku
Realizowane cele
(społeczne i ekonomiczne) Determinanty wizerunku Szkoła wyższa
jako nauczy ciel
realizowanie procesu kształcenia przez przeka zywanie wiedzy
- wykształcenie specjalisty (w procesie: rekrutacja - egzamin - wydanie dy plomu)
- kształtowanie relacji: mistrz-uczeń - zdobycie kompetencji badawczych i re
konstrukcyjnych - programy i techniki nauczania - pomoce dydaktyczne - partnerstwo uczonych i nauczanych - kadra naukowa Szkoła wyższa jako twórca nauki i kultury
wzbogacanie nauki przez konstruowanie, badanie i rozpowszechnianie wie dzy
- kształtowanie kondycji intelektualnej i moralnej środowiska akademickiego - kształtowanie umiejętności badaw
czych
- organizowanie i rozwój życia nauko wego
- kumulowanie dziedzictwa kulturowego
- stopnie i tytuły nau kowe - programy badawcze - publikacje naukowe - współpraca międzyna rodowa - wydarzenia kulturalne 4 A. Waszkiewicz, Wizerunek organizacji. Teoria i praktyka badania wizerunku uczelni, Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 23.
5 Ibidem, s. 72. 6 Ibidem, s. 44-72.
Szkoła wyższa jako autorytet
moralny
wychowanie młodego po kolenia w duchu niepo szlakowanego autorytetu moralnego z poszanowa niem prawdy, obiektyw ności sądów i niezależno ści intelektualnej
- budowanie autorytetu: moralnego, osobowego (kompetencje), ducho wego (mądrość i prawość) oraz auto rytetu instytucji zaufania publicznego - kształtowanie pożądanych postaw, sy
tuujących się w obszarze wartość dziedzictwa kulturowego i narodo wego
- stymulacja rozwoju studentów
- obiektywność sądów - propagowanie idei
społecznych
- uczciwość życia i oby czajów - uszanowanie prawdy Szkoła wyższa jako praco dawca zatrudnianie, zwalnianie i zarządzanie pracowni kami
- kształtowanie pożądanego postrzega nia miejsca pracy
- zatrudnianie zdolnych dydaktyków i naukowców
- styl zarządzania zaso bami ludzkimi - warunki (środowisko)
pracy
- wynagradzanie pra cowników - relacje między pra
cownikami Szkoła wyższa jako podmiot wspierany fi nansowo finansowanie działalności uczelni z dotacji z budżetu państwa (jako jednostka budżetowa) oraz z dotacji pozabudżetowych: sponso rzy i przychody ze świad czenia odpłatne usług edu kacyjnych, doradczych, szkoleniowych (jako pod miot rynkowy)
- poszukiwanie pozabudżetowych źró deł finansowania
- efektywność działania (rentowność, wydajność, skuteczność, produktyw ność, jakość świadczonych usług - przetrwanie na konkurencyjnym rynku - przygotowanie uczelni do funkcjono
wania w warunkach akademickiego kapitalizmu
- planowanie potrzeb fi nansowych - rzetelność - racjonalizacja wydat ków - kontrola kosztów - optymalizacja przy chodów - umiejętność dziękowa nia donatorom Szkoła wyższa jako inwestor
aktywność uczelni w roli inwestora w obszarze za rządzania projektami
- rozwój współpracy z otoczeniem go spodarczym w ujęciu lokalnym i mię dzynarodowym
- szerzenie idei przedsiębiorczości - efektywna alokacja zasobów - inwestowanie w rzeczowe (baza loka
lowa) i niematerialne zaplecze uczelni (nowoczesne oprogramowania) - wzrost znaczenia działalności inwe
stycyjnej w finansowaniu uczelni
- relacje z dostawcami - terminowość regulo wania zobowiązań - styl administrowania w zakresie inwestycji - rentowność inwestycji Szkoła wyższa jako transmi ter władzy
uczelnia nie rezygnując z realizacji autonomicz nych celów poznawczych i dydaktycznych, przej muje współodpowiedzial ność za swoje otoczenie i za jego pomyślny roz wój w różnych wymia rach
- wychowanie studentów w celu ich przygotowania do pracy zawodowej i odgrywania ról na odpowiedzialnych stanowiskach
- kształcenie kadr intelektualnych dla rozwoju państwa
- przygotowanie do życia w społeczeń stwie demokratycznym
- zapewnienie właściwego poziomu au tonomii uniwersytetu
- transfer ideologii do minującej w państwie - poczucie niezależności ośrodków akademic kich - aktywność polityczna członków organizacji
Źródło: opracowano na podstawie A. Waszkiewicz, Wizerunek organizacji. Teoria i praktyka ba
dania wizerunku uczelni, Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011,
W y m ia r y w iz e r u n k u z a p r o p o n o w a n e p r z e z W a s z k ie w ic z to o b s z a r y w i z e r u n k u a n a liz o w a n e w k o n te k ś c ie f u n k c ji p e łn io n y c h p r z e z o r g a n iz a c ję a k a d e m ic k ą . W i e lo ś ć w y m ia r ó w o r a z p e łn io n y c h f u n k c ji w s k a z u je , ż e w iz e r u n e k s z k o ły w y ż s z e j n ie j e s t j e d n o r o d n ą k a t e g o r ią i „ tw o r z y się w u m y s ła c h w s z y s t k ic h , k tó r z y z w ią z a n i s ą z d a n ą u c z e l n ią w s p o s ó b b e z p o ś r e d n i lu b p o ś r e d n i. K r e o w a n y o b r a z j e s t s u b ie k ty w n y , c h o ć k s z ta łtu ją g o o b ie k ty w n e u w a r u n k o w a n ia ” 7. O d g ry w a n e r o le s z k o ły w y ż s z e j : n a u c z y c ie l, t w ó r c a n a u k i i k u ltu r y , a u t o r y t e t m o r a ln y , p r a c o d a w c a , p o d m io t w s p ie r a n y f in a n s o w o o r a z in w e s to r i tr a n s m ite r w ła d z y s ą p ła s z c z y z n a m i o c e n y je j d z ia ła n ia p r z e z o to c z e n ie i w n a s tę p s tw ie w p ły w a ją n a w iz e r u n e k c a łe j o r g a n iz a c ji.
Rola nauczyciela akademickiego w budowaniu zaufania publicznego
i kształtowaniu wizerunku
W b u d o w a n iu z a u f a n ia s p o łe c z n e g o u c z e ln i w y ż s z e j s z c z e g ó ln ie w a ż n e w y d a je się b y ć p o s tr z e g a n ie e to s u a k a d e m ic k ie g o , k tó r y E . C h m ie le c k a o p is u je ja k o „ z b ió r w a r to ś c i, k tó r y m p o d p o r z ą d k o w a n e j e s t ż y c ie s z k o ły w y ż s z e j w e w s z y s t k ic h j e g o w y m ia r a c h , p r z y ję ty c h j a k o a k s jo lo g ic z n e u z a s a d n ie n ie p o s ta w i d z i a ła ń w ś r o d o w is k u a k a d e m ic k im ” 8. D la p r z y ję te g o c e lu n in ie js z e g o a r ty k u łu is to tn e j e s t w s k a z a n ie r o li n a u c z y c ie la a k a d e m ic k ie g o . Z g o d n ie z a rt. 111, p k t. 1 u s ta w y P r a w o o s z k o ln ic tw ie w y ż s z y m p r a c o w n ic y n a u k o w o - d y d a k ty c z n i s ą z o b o w ią z a n i: „ k s z ta łc ić i w y c h o w y w a ć s tu d e n tó w ( . . . ) , p r o w a d z i ć b a d a n ia n a u k o w e i p r a c e r o z w o jo w e , r o z w ija ć t w ó r c z o ś ć n a u k o w ą a lb o a r ty s ty c z n ą , u c z e s tn ic z y ć w p r a c a c h o r g a n iz a c y jn y c h u c z e l n i” 9. O d n a u c z y c i e la a k a d e m ic k ie g o w y m a g a się r ó w n ie ż s to s o w a n ia w y s o k ic h s ta n d a r d ó w w z o r c ó w m o r a ln y c h i e ty c z n y c h . T a k ie w y m a g a n ie z a w a r te j e s t c h o c ia ż b y w p r z y s ię d z e d o k to r s k ie j, k tó r a w s p o s ó b f o r m a ln y z a m y k a p r z e w ó d d o k to r s k i. Jej tr e ś ć tr a d y c y jn ie z a w ie r a p r z y r z e c z e n ie p o s z u k iw a n ia p r a w d y i n ie s p r z e n ie w ie - r z a n ia się z a s a d o m e ty k i n a u k o w e j . N a le ż y w ię c z a d a ć p y ta n ie - c z y n a u c z y c ie l a k a d e m ic k i to z a w ó d z a u f a n ia p u b lic z n e g o ? L ite r a ln ie - n ie , p o n ie w a ż t a g r u p a n ie m a s w o je g o s a m o r z ą d u z a w o d o w e g o . B io r ą c j e d n a k p o d u w a g ę c h a r a k te r z a 7 Ibidem, s. 43.8 E. Chmielecka, Kilka uwag o etosie i kodeksach akademickich oraz o odpowiedzialności
uczelni, w: Społeczna odpowiedzialność uczelni, red. K. Leja, Wyd. Politechniki Gdańskiej, Gdańsk
2008, s. 23.
9 Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym z 27 lipca 2005 r., DzU z 2005, nr 164, poz. 1365 z późn. zm.
w o d u , a ta k ż e s z c z e g ó ln e z a d a n ia , j a k i e r e a liz u je s z k o ła w y ż s z a , n ie b ę d z ie n a d u ż y c ie m s tw ie r d z e n ie , z e f o rm a ln ie n a u c z y c ie l a k a d e m ic k i j e s t z a w o d e m z a u f a n i a p u b lic z n e g o . P o ję c ie z a w o d u z a u f a n ia p u b lic z n e g o w y s tę p u je ty lk o w p o ls k ic h u w a r u n k o w a n ia c h i n ie j e s t z n a n e w in n y c h k r a ja c h e u r o p e js k ic h . W P o ls c e z o s ta ło w p r o w a d z o n e a rt. 17 K o n s ty tu c ji R P , k tó r y w ią ż e w y k o n y w a n ie z a w o d u z a u f a n ia p u b lic z n e g o z is tn ie n ie m s a m o r z ą d u z a w o d o w e g o , „ r e p r e z e n tu ją c e g o o s o b y w y k o n u ją c e z a w o d y z a u f a n ia p u b lic z n e g o i s p r a w u ją c e p ie c z ę n a d w y k o n y w a n ie m ty c h z a w o d ó w w g r a n ic a c h in te r e s u p u b lic z n e g o i d la j e g o o c h r o n y ” 10 11. D o z a w o d ó w z a u f a n ia p u b lic z n e g o z a lic z a się p r o f e s je , p o le g a ją c e n a w y k o n y w a n iu z a d a ń o s z c z e g ó ln y m c h a r a k te r z e z p u n k tu w id z e n ia z a d a ń p u b lic z n y c h i tr o s k i o r e a liz a c ję in te r e s u p u b lic z n e g o . Z u w a g i n a to , ż e u s ta w o d a w c a n ie p r z e d s ta w ił d e f in ic ji z a w o d u z a u f a n ia p u b lic z n e g o , w ś r ó d in te r p r e ta c ji te g o p o ję c ia m o ż n a s p o tk a ć p o d e j ś c i a o d m ie n n e o d u s ta w o w e g o . H . I z d e b s k i u w a ż a , ż e d la n i e k tó r y c h r o d z a jó w z a w o d u z a u f a n ia p u b lic z n e g o m o g ą is tn ie ć , z w o li u s ta w o d a w c y , s a m o r z ą d y z a w o d o w e , z k o le i in n e m o g ą ta k ic h s a m o r z ą d ó w n ie m i e ć 11. A . B o c h e ń s k a s tw ie r d z a z k o le i, ż e z a w o d y ta k ie w y r ó ż n ia q u a s i- m is y jn o ś ć i w y k o n y w a n ie z a w o d u , w c e lu z a s p o k o je n ia in te r e s u p u b lic z n e g o , a ta k im j e s t k s z ta łc e n ie s tu d e n tó w . A u to r k a t a w s k a z u je t e ż n a a try b u ty , j a k i e N a c z e ln y S ą d A d m in is tr a c y jn y p r z y p is a ł w iz e r u n k o w i o s o b y z a u f a n ia p u b lic z n e g o - s ą t o m .in .: p r a w o ś ć , u c z c iw o ś ć , s u m ie n n o ś ć , z a te m w c z e ś n ie j p r z y w o ły w a n e w y s o k ie s ta n d a r d y e ty c z n e i m o r a ln e , k tó r y m i n a u c z y c ie l a k a d e m ic k i p o w in ie n się le g ity m o w a ć 12.
BSC jako narzędzie realizacji strategii organizacji
K o n c e p c ję S tra te g ic z n e j K a r ty W y n ik ó w ( S K W ) o p r a c o w a n o n a p o c z ą tk u la t 9 0 . X X w ie k u w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h p r z e z K a p la n a i N o r to n a . G łó w n y m c e le m K a r ty W y n i k ó w j e s t z a p e w n ie n ie r e a liz a c ji p r z y ję te j s tr a te g ii r o z w o ju p r z e d s ię b i o r s t w a 13. O k r e ś le n ie „ S tr a te g ic z n a K a r ta W y n i k ó w ” j e s t o d p o w ie d n i k ie m a n g ie ls k ie g o te r m in u B a la n c e d S c o r e c a r d . W ś r ó d e k s p e r tó w f u n k c jo n u je
10 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., DzU z 1997, nr 78, poz. 483, z późn. zm. art.17.
11 H. Izdebski, Uwarunkowania instytucjonalnoprawne ustanowienia zawodu pracownika so
cjalnego zawodem zaufania społecznego, „Trzeci Sektor” 2012/2013, numer specjalny, s. 77.
12 A. Bocheńska, Zatrudnienie i ochrona trwałości stosunku pracy nauczyciela akademickiego, LexisNexis, Warszawa 2003, s. 30-34.
w ie le o k r e ś le ń , k tó r e b a z u ją n a n a s tę p u ją c y c h k o m b in a c ja c h tłu m a c z e n ia p o s z c z e g ó ln y c h s łó w 14:
- B a la n c e d : z r ó w n o w a ż o n a , z b ila n s o w a n a , k o m p le k s o w a , s tr a te g ic z n a , - S c o r e c a r d : k a r ta w y n ik ó w , k a r t a o s ią g n ię ć , k a r t a d o k o n a ń , ta b lic a w y n i
k ó w . W tłu m a c z e n iu u w z g lę d n ia ją c y m s e n s i z n a c z e n ie te r m in u , n a z w a in s t r u m e n tu p o w in n a b r z m ie ć „ s tr a te g ic z n a z r ó w n o w a ż o n a k a r ta w y n ik ó w ” , a le n a z w a j e s t z b y t d łu g a , p o z a ty m , t w ó r c a S K W , R .S . K a p la n r ó w n ie ż s to s u je o k r e ś le n ie S tra te g ic S c o r e c a r d i n a jc z ę ś c ie j u ż y w a s ię te r m in u „ s tr a te g ic z n a k a r ta w y n ik ó w ” ( S K W ) . W a r ty k u le b ę d ą z a m ie n n ie u ż y w a n e o k r e ś le n ia S K W i B S C . I n s tr u m e n t te n j e s t p r ó b ą p o łą c z e n ia z a le t m e to d a n a liz y s tr a te g ic z n e j s e n s u la r g o i z a le t a n a liz y fin a n s o w e j p r z e d s ię b io r s tw a . Z a k r e s z a s to s o w a n ia s tr a te g ic z n e j k a r ty w y n i k ó w o b e jm u je c z te r y p e r s p e k ty w y 15: - f in a n s o w ą , - k lie n ta ( a lb o sz e rz e j r y n k o w a , u w z g lę d n ia ją c a in n y c h in te r e s a r iu s z y ) , - p r o c e s ó w w e w n ę tr z n y c h , - r o z w o ju (a lb o u c z e n i a się i w z r o s tu ) . C z te r y w y m ie n io n e p e r s p e k ty w y s tr a te g ic z n e j k a r ty w y n ik ó w n a le ż y t r a k t o w a ć j a k o p e w ie n w z o r z e c , k tó r y n a le ż y d o s to s o w a ć d o s p e c y f ik i je d n o s tk i o r g a n iz a c y jn e j, a n ie s z ty w n e ra m y . B S C j e s t s to s o w a n a w je d n o s tk a c h r ó ż n y c h b r a n ż n a s ta w io n y c h n a o s ią g a n ie z y s k u , a le r ó w n ie ż w u c z e ln ia c h , s z k o ła c h , in s t y tu c ja c h a d m in is tr a c ji p u b lic z n e j, s z p ita la c h c z y w r e a liz a c ji o s o b is ty c h d ą ż e ń p r a c o w n ik ó w . W ty m a s p e k c ie r ó ż n y j e s t ty lk o u k ła d p e r s p e k ty w . W je d n o s tk a c h g o s p o d a r c z y c h ( m o d e l b iz n e s o w y ) k o le jn o ś ć p e r s p e k ty w r o z p o c z y n a się o d p e r s p e k ty w y fin a n s o w e j ze w z g lę d u n a to , że fin a n s e s ą ź r ó d łe m s u k c e s u w b iz n e s ie . In n e je d n o s tk i o r g a n iz a c y jn e (n p . s z p ita l) d o s to s o w a ły m o d e l B S C d o w ła s n y c h p o tr z e b p r z e z p o d k r e ś le n ie p e r s p e k ty w y k lie n ta j a k o n a jw a ż n ie js z e j, n a to m ia s t p e r s p e k ty w a f in a n s o w a s ta n o w i n a r z ę d z ie k o n tr o li e f e k ty w n o ś c i d z ia ła n ia . I n s ty tu c je a d m in is tr a c ji p u b lic z n e j z o b o w ią z a n e s ą n a to m ia s t d o s to s o w a ć B S C d o r e a liz a c ji o k r e ś lo n e g o k a ta lo g u z a d a ń i d y s p o n u ją z g ó r y u s ta lo n ą w ie lk o ś c ią ś r o d k ó w p r z e z n a c z o n y c h n a te n c e l.
14 R.S. Kaplan, D.P. Norton, Strategiczna karta wyników. Jak przełożyć strategię na działanie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 15.
Implementacja karty a realizacja celów społecznych i ekonomicznych
uczelni wyższej - zarys problemu
A k tu a ln y o b r a z m a p y s z k o ln ic tw a w y ż s z e g o w P o ls c e to w y n ik z m ia n p o l i ty c z n o - g o s p o d a r c z y c h , k tó r e w p o c z ą tk u la t 9 0 . X X w ie k u d o p r o w a d z iły d o s tw o r z e n ia p r a w n e j m o ż liw o ś c i p o w o ły w a n ia w P o ls c e n ie p u b lic z n y c h sz k ó ł w y ż s z y c h n a m o c y u s ta w y z 12 w r z e ś n i a 1 9 9 0 r o k u o s z k o ln ic tw ie w y ż s z y m 16. U s ta w a ta , o b o k d o ty c h c z a s o w o is tn ie ją c y c h s z k ó ł p u b lic z n y c h , u s a n k c jo n o w a ła n ie p a ń s tw o w e s z k o ły w y ż s z e . Z r ó ż n ic o w a n o ta k ż e m a g is te r s k i s y s te m s tu d ió w , z a s p r a w ą w p r o w a d z a n ia d w u s to p n io w e g o s y s te m u k s z ta ł c e n i a 17. D o d a tk o w o n a m o c y u s ta w y o w y ż s z y c h s z k o ła c h z a w o d o w y c h , z 2 6 c z e r w c a 1 9 9 7 r o k u 18, m o ż liw e j e s t tw o r z e n ie te g o r o d z a ju p la c ó w e k . D o s to s o w a n iu n a s z e g o s y s te m u e d u k a c y jn e g o d o s ta n d a r d ó w e u ro p e j s k ic h sp rz y j a n a to m ia s t u c h w a lo n e w r o k u 2 0 0 5 n o w e Prawo o szkolnictwie wyższym z 2 7 lip c a 2 0 0 5 r o k u 19.
Z m ia n o m u s ta w o w y m to w a r z y s z y ł la w in o w y w z r o s t p o p y tu n a w y k s z t a łc e n ie , w w y n ik u c z e g o w s k a ź n ik i s k o la ry z a c ji w z r o s ły w s p o s ó b is to tn y (z o k . 1 0 % d o 5 0 % ). N a t e n s ta ły w z r o s t lic z b y s tu d e n tó w d o 2 0 0 5 r o k u m ia ły w p ły w ta k ie c z y n n ik i ja k : - s tr u k tu r a d e m o g r a f ic z n a lu d n o ś c i ( w z r o s t w p o p u la c ji lic z e b n o ś c i g r u p m ło d z ie ż o w y c h w s ta n d a r d o w y m w ie k u s tu d e n c k im ), - d u ż a p o p u la r n o ś ć s tu d ió w w y ż s z y c h w ś r ó d o s ó b w w ie k u 1 9 - 2 4 la ta 20 21, - u z u p e łn ia n ie lu k i e d u k a c y jn e j p r z e z o s o b y j u ż p r a c u ją c e , - z m ia n ę d o ty c h c z a s o w y c h k w a lifik a c ji. N ie s te t y w o s ta tn ic h la ta c h o b s e r w o w a n y j e s t w y r a ź n y s p a d e k te j d y n a m ik i w z r o stu . D o k ła d n a in f o r m a c je o s tr u k tu r z e z a tr u d n ie n i a w s z k o ln ic tw ie w y ż s z y m z a w a r to i s z e r o k o o m ó w io n o w
Strategii rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010
2020. Projekt środowiskowy
21 o r a z r a p o r c ie M in is te r s tw a N a u k i i S z k o ln ic tw aW y ż s z e g o -
Szkolnictwo wyższe w Polsce22.
16 Ustawa o szkolnictwie wyższym z 12 września 1990 r., DzU z 1990 nr 65, poz. 385 z późn. zm. 17 Szkoły wyższe i ich finanse w 2012 r., GUS, Departament Badań Społecznych i Warunków Życia, Warszawa 2013, s. 25, http://stat.gov.pl/ (27.04.2015).
18 Ustawa o wyższych szkołach zawodowych z 26 czerwca 1997 r., DzU z 1997, nr 96, poz. 590 z późn. zm.
19 Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym z 27 lipca...
20 Szkolnictwo wyższe w Polsce, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, www.nauka.gov.pl, s. 5 (27.04.2015).
21 Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010-2020. Projekt środowiskowy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, s. 53-55.
F u n k c jo n o w a n ie w w a r u n k a c h d u ż e j k o n k u r e n c ji r y n k o w e j i tr u d n e j s y tu a c ji d e m o g r a f ic z n o - s p o łe c z n e j z m u s z a u c z e ln ie w y ż s z e w P o ls c e d o p o s z u k iw a n ia n o w o c z e s n y c h i k o m p le k s o w y c h n a r z ę d z i z a r z ą d z a n ia z a p e w n ia ją c y c h k o n ty n u o w a n ie d z ia ła ln o ś c i o r a z k s z ta łto w a n ie p o z y ty w n e g o w iz e r u n k u w ś r o d o w is k u lo k a ln y m i n a r y n k u u s łu g e d u k a c y jn y c h . N a p o d s ta w ie p r z e p ro w a d z o n e j a n a liz y m o ż n a p r z y ją ć , ż e s z k o ła w y ż s z a j e s t in s ty tu c ją z a u f a n ia p u b lic z n e g o , a z a tr u d n ie n i w n ie j n a u c z y c ie le a k a d e m ic c y są r e p r e z e n ta n ta m i z a w o d u z a u f a n ia p u b lic z n e g o w a s p e k c ie ś w ia d o m o ś c i s p o łe c z n e j , a n ie r e g u la c ji p r a w n y c h . D l a u c z e ln i d la te g o z a u f a n ie p u b lic z n e j e s t b a r d z o w a ż n y m m ie r n ik ie m z a d o w o le n ia , r e n o m y , j a k o ś c i i p o p u la r n o ś c i w ś r ó d s p o łe c z n o ś c i lo k a ln e j. U c z e ln ie b a d a ją i p o d n o s z ą j a k o ś ć ś w ia d c z o n y c h u s łu g e d u k a c y j n y c h o r a z z w r a c a ją u w a g ę n a z n a c z e n ie z a u f a n ia i w iz e r u n k u w r e la c ja c h z in te - r e s a riu s z a m i. I n s tr u m e n te m , k tó r y m o ż e p r z y c z y n ić się d o s k u te c z n e g o d z ia ła n ia w ty m z a k r e s ie j e s t B S C . W ta b e li 2 z a p r e z e n to w a n o p e r s p e k ty w ę in te r e s a r iu s z y w u c z e ln i w y ż s z e j ( s tu d e n tó w , p r a c o w n ik ó w , o r g a n u z a ło ż y c ie ls k ie g o , p ła tn ik a p u b lic z n e g o , o to c z e n ia b iz n e s o w e g o ) o r a z p e r s p e k ty w ę f in a n s o w ą j a k o s z c z e g ó ln ie is to tn e w r e a liz a c ji c e ló w s p o łe c z n y c h i e k o n o m ic z n y c h .
Tabela 2 Perspektywy interesariuszy i finansowa dla SGGW w Warszawie
Cele strategiczne Mierniki Wymiary wizerunku
P e rs p e k ty w a i n te re sa riu sz y
Dbać o poziom przyjmowanych studentów
miernik jakości wyników matur osób przy
jętych na pierwszy rok studiów I stopnia szkoła wyższa jako nauczyciel miernik średnich ocen studentów przyjętych
na pierwszy rok studiów II stopnia. Budować lojalność absolwentów
i studentów przez satysfakcję z odbytych studiów
miernik satysfakcji absolwentów szkoła wyższa jako nauczyciel szkoła wyższa jako autorytet moralny miernik lojalności absolwentów
Zwiększyć liczbę i rangę reali zowanych projektów badaw czych
miernik międzynarodowej aktywności ba dawczej
szkoła wyższa jako twórca nauki i kultury miernik wartości międzynarodowych pro
jektów badawczych
miernik krajowej aktywności badawczej miernik wartości krajowych projektów ba dawczych
Zwiększyć upowszechnienie i aplikację wyników badań
miernik aktywności w pozyskiwaniu zle ceń
szkoła wyższa jako inwestor
Poprawiać pozycję absolwentów
na rynku pracy miernik zatrudnialności absolwentów
szkoła wyższa jako transmiter władzy Budować wizerunek uczelni
przyjaznej studentom, nastawio nej na kształcenie praktyczne
miernik wizerunku w zakresie kształcenia szkoła wyższa jako pracodawca
Potwierdzać wysoką jakość po przez akredytację i ocenę para metryczną
miernik parametrycznej oceny jakości
uczelni szkoła wyższa jako nauczyciel miernik ocen instytucjonalnych PKA
miernik ocen programowych PKA Osiągnąć statusu Krajowego
Naukowego Ośrodka Wiodą cego
miernik uprawnień
szkoła wyższa jako inwestor
miernik uzyskanych patentów krajowych i zagranicznych
Budować wizerunek przedsię biorczej uczelni oferującej go spodarce wartość dodaną
miernik pozytywnego wizerunku wśród praktyków
szkoła wyższa jako podmiot wspierany fi nansowo P e rs p e k ty w a fi n a n so w
a Zabezpieczyć długofalowe po
trzeby ekonomiczne uczelni
miernik wartości nadwyżki szkoła wyższa jako inwestor
miernik nadwyżki do przychodów Zmieniać strukturę przychodów
uczelni zmniejszając uzależnie nie od środków z MNiSW
miernik wartości przychodów szkoła wyższa jako podmiot wspierany fi nansowo
miernik przychodów spoza dotacji „pod stawowej” MNiSW
Poprawić efektywność kosztową
uczelni miernik kosztów do przychodów
szkoła wyższa jako podmiot wspierany fi nansowo
Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategia Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie do 2020 roku, s. 23-25, www.sggw.pl (27.04.2015).
W y k o r z y s ta n ie z a p r e z e n to w a n y c h m ie r n ik ó w d o o c e n y b ie ż ą c e j s y tu a c ji w p e r s p e k ty w ie in te r e s a r iu s z y i f in a n s o w e j o r a z ic h p o r ó w n a n ie z o c z e k iw a n y m i w ie lk o ś c ia m i p o z w o li n a o k r e ś le n ie s to p n ia z a u f a n ia s tu d e n tó w , p r a c o w n ik ó w , o to c z e n ia b iz n e s o w e g o c z y p ła tn ik a p u b lic z n e g o d o s z k o ły w y ż s z e j o r a z p o d ję c ie d z ia ła ń s tr a te g ic z n y c h , m a ją c y c h n a c e lu p o p r a w ę n ie z a d a w a la ją c e j a lb o n ie k o rz y s tn e j s y tu a c ji w o b s z a r z e z a u f a n ia p u b lic z n e g o , a t y m s a m y m w p o s tr z e g a n iu w iz e r u n k o w y m . B a la n c e d S c o r e c a r d m o ż n a w r a m a c h p r o c e s u k a s k a d o w a n ia z b u d o w a ć r ó w n ie ż d la p o s z c z e g ó ln y c h w y d z ia łó w , in s ty tu tó w , k a te d r , a ta k ż e d la p o s z c z e g ó ln y c h p r a c o w n ik ó w .
Podsumowanie
P o d s u m o w u ją c r o z w a ż a n ia a r ty k u łu , w a r to z w r ó c ić u w a g ę n a w a ż n e w y z w a n i a s p o łe c z n o - e k o n o m ic z n e , p r z e d k tó r y m i s ta ją w s p ó łc z e s n e u c z e ln ie . I c h id e n ty f ik a c ja o r a z s p o s ó b d z ia ła n ia b ę d ą m ia ły d u ż y w p ły w n a w iz e r u n e k s z k ó ł w y ż s z y c h , j a k o in s ty tu c ji z a u f a n ia p u b lic z n e g o : 1. F u n k c jo n o w a n ie w c z a s a c h „ c y w iliz a c ji n a r o z d r o ż u ” s ta w ia n o w e z a g r o ż e n i a p r z e d o r g a n iz a c ja m i a k a d e m ic k im i - z a m ie n ie n ie r z e te ln o ś c i n a n ie u c z c iw o ś ć (p la g ia ty , a u to p la g ia ty , k u p o w a n ie p r a c lic e n c ja c k ic h i m a g is te r s k ic h ), m ą d r o ś c i i w n ik liw o ś c i b a d a c z a n a s p r y t i m in im a liz m , k r e a ty w n o ś c i n a n a ś la d o w n ic tw o .2. P a ń s tw o w e in s ty tu c je a k a d e m ic k ie z a tr u d n ia ją p o n a d 8 0 % p o ls k ie j k a d r y n a u k o w e j, a in s ty tu c je n ie p a ń s tw o w e b lis k o 2 0 % . J e s t to o d w r ó c e n ie r e la c ji w y s tę p u ją c e j w n a u c e a m e r y k a ń s k ie j u w a ż a n e j z a n a jle p ie j z o r g a n iz o w a n ą i e f e k ty w n ą 23.
3. U n iw e r s y te t s ta n o w i in te g r a ln ą c z ę ś ć s p o łe c z e ń s tw a i j e g o p o d s ta w o w y m z a d a n ie m j e s t w n o s z e n ie w k ła d u w ro z w ó j s p o łe c z e ń s tw a i r o z w ią z y w a n ie p r o b le m ó w s p o łe c z n y c h . I s tn ie je w ię c k o n ie c z n o ś ć n a w ią z a n ia w s p ó łp r a c y z r z ą d a m i i r ó ż n e g o ty p u in s ty tu c ja m i, j a k r ó w n ie ż z p r z e m y s łe m i b iz n e s e m , w c e lu łą c z e n ie te o r ii z p r a k ty k ą . 4. N ie z a l e ż n o ś ć u c z e ln i o d in g e r e n c ji z e s tr o n y p o d m io tó w z e w n ę tr z n y c h j e s t g w a r a n c ją r o z w o ju s w o b ó d b a d a w c z y c h i id e o lo g ic z n y c h , a le je d n o c z e ś n ie s tw a r z a p r o b le m y z d o s tę p e m d o z e w n ę tr z n y c h ź r ó d e ł fin a n s o w a n ia .
Bibliografia
A rp an L .A ., R aney A.A ., Z ivnuska S., A cognitive approach to understanding u niversity
im a g e, „C orporate C om m unications: A n In ternational Journal” 2003, V ol. 8, Iss. 2.
B o ch eń sk a A., Z atrudnienie i ochrona trw ałości stosunku p r a c y n a u czyciela a kadem ic
kiego, L exisN exis, W arszaw a 2003.
C hm ielecka E ., K lika u w a g o etosie i kodeksach akadem ickich oraz o odpow iedzialności
uczelni, w: Spo łeczn a odpow iedzialność uczelni, red. K. Leja, W yd. P olitechniki
G dańskiej, G dańsk 2008.
C ontrolling w działalności p rzed sięb io rstw a , red. E. N ow ak, P W E , W arszaw a 2004.
Izdebski H ., U w arunkow ania instytucjonalnopraw ne ustanow ienia zaw odu p ra c o w n ik a
socjalnego zaw odem zaufania społecznego, „T rzeci S ektor” 2012/2013, num er sp e
cjalny.
K ap la n R .S., N o rto n D .P ., S trategiczna karta w yników. J a k p rze ło ży ć strategię n a dzia
ła n ie, W yd. N aukow e P W N , W a rsza w a 2002.
K o n sty tu cja R zeczypospolitej Polskiej z 2 kw ietnia 1997 r., D zU z 1997, n r 78, poz. 483, z późn. zm.
S trategia rozw oju szkolnictw a w yższego: 2 0 1 0 -2 0 2 0 . P ro je k t środow iskow y, W ydaw nic
tw a U niw ersy tetu W arszaw skiego, W arszaw a 2009.
S trategia S zk o ły G łów nej G ospodarstw a W iejskiego w W arszaw ie do 20 2 0 roku,
w w w .sg g w .p l.
Szkolnictw o w yższe w P olsce, M inisterstw o N au k i i S zkolnictw a W yższego, w w w .na-
u k a.g o v .p l.
S zk o ły w yższe i ich fin a n s e w 2012 r., G U S, D epartam ent B a d ań S połecznych i W arun
k ów Ż ycia, W arszaw a 2013, http://stat.g o v .p l.
U staw a o w y ższy ch szkołach z a w odow ych z 26 czerw ca 1997 r., D zU z1997, n r 96, poz. 590 z późn. zm.
U staw a o szkolnictw ie w yższym z 12 w rześn ia 1990 r., D zU z1990, n r 65, poz. 385 z późn. zm.
U staw a praw o o szkolnictw ie w y ższy m z 27 lip c a 2005 r., D zU z 2005, n r 164, poz. 1365 z późn. zm.
W aszkiew icz A., W izerunek organizacji. Teoria i p ra k ty k a badania w izerunku uczelni, Instytut D zien n ik arstw a U niw ersy tetu W arszaw skiego, W arszaw a 2011.
BSC AS A TOOL TO ACHIEVE SOCIAL AND ECONOMIC GOALS
BY INSTITUTIONS OF PUBLIC TRUST ON THE EXAMPLE
OF A UNIVERSITY
Summary
Trust is an integral part o f the organization's image. Its public image, in turn, is essential for its proper functioning, and consequently success. A university with its academic staff shall be con sidered as an interesting institution o f public trust. The purpose o f this article is to present the pos sibilities o f using the BSC in shaping the image o f the institution of public trust and its employees by monitoring the achievement o f its economic and social goals.
Keywords: image, higher education institutes, BSC, public trust, academic staff, economical and
social goals
