Barbara Korwel – Lejkowska
Próba oceny zmian w intensywności zabudowy gminy Pruszcz Gdański w latach 1985 - 2000 w świetle uwarunkowań przyrodniczych
Wstęp
Od początku lat 80-tych dostrzegano problem „wyczerpywania się” obszarów możliwych pod zabudowę w otoczeniu Trójmiasta i potrzebę racjonalnego planowania przestrzeni (Gacki, Przewoźniak, 1980; Przewoźniak,1985; Szukalski, Gacki, Przewoźniak, 1982).
Ze względu na obserwowane w ostatnich latach coraz silniejsze „rozlewanie się” miasta, podjęta została analiza przemian struktury krajobrazu, ze szczególnym uwzględnieniem zmian spowodowanych zabudową. W opracowaniu odwołano się do założeń przedstawionych w pracy M.
Przewoźniaka (1985), które zostały zmodyfikowane ze względu na cel i skalę niniejszych badań. W niniejszej analizie skupiono się na zmianach zabudowy, ze względu na miejsca jej powstawania, w świetle zaleceń formułowanych przez wspomnianych badaczy na początku lat 80-tych. Opracowane wówczas materiały tworzono dla większych obszarów (Gdańsk-Południe, obszary między Gdańskiem a Tczewem, a nawet cała aglomeracja gdańska). W oparciu o analizę zróżnicowania rzeźby, powierzchniowych utworów geologicznych i użytkowania terenu, wydzielono geokompleksy.
Rozpoznanie struktury krajobrazu umożliwiło dokonanie oceny jego walorów i predyspozycji poprzez wskazanie geokompleksów: istotnych dla zachowania naturalnej równowagi funkcjonalnej krajobrazu, unikalnych pod względem walorów przyrodniczych, jednostek o dużych walorach produkcyjno - użytkowych oraz stwarzających poważne ograniczenia fizjograficzno - techniczne i biotopoklimatyczne dla budownictwa miejskiego. Tak szeroka analiza umożliwiła sformułowanie podziału „przyrodniczego obszaru aglomeracji” na tereny dopuszczalnego zainwestowania miejskiego i na tereny otwarte o współwystępujących funkcjach przyrodniczych i społeczno - gospodarczych (M.
Przewoźniak, 1985).
Poniższą analizę przeprowadzono na przykładzie gminy Pruszcz Gdański (ryc.1). Gmina ta została wybrana przede wszystkim ze względu na położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Gdańska (graniczy z miastem od północy, a co za tym idzie, leży w strefie największych zmian zagospodarowania terenu) oraz zróżnicowaną genezę środowiska przyrodniczego, co daje możliwość prześledzenia zmian w różnych typach środowiska.
Środowisko obszaru opracowania
Gmina Pruszcz Gdański położona jest na granicy dwóch makroregionów fizyczno - geograficznych (J. Kondracki, 1994): Pojezierza Kaszubskiego i Żuław Wiślanych. Obszar gminy prezentuje więc dwa odmienne typy środowiska: młodoglacjalny wysoczyznowy na zachodzie, oraz równinę deltową na wschodzie. Strefa krawędziowa wysoczyzny przebiega z północy na południe przez środek gminy tworząc granicę przyrodniczą, która ma swoje odbicie w zagospodarowaniu terenu. Równolegle do niej biegnie główna oś transportowa (kolejowa i drogowa) z Gdańska do Tczewa i dalej na południe Polski. Po obu stronach tej osi położone jest miasto Pruszcz Gdański, w obecnej chwili stanowiące - poprzez dzielnice Gdańska: Orunię i Święty Wojciech - niemal ciągłą kontynuację zabudowy tego miasta.
Część wysoczyznowa gminy, zbudowana głównie z gliny zwałowej z udziałem żwirów i piasków polodowcowych, jest bardziej urozmaicona środowiskowo; różnice wysokości dochodzą tam do 135 m. Najwyższe wzniesienie - 150 m n.p.m. położone jest w południowo-zachodnim krańcu gminy, skąd teren obniża się na północny wschód i wschód, ku dolinom Raduni i Kłodawy oraz mniejszych cieków, silnie rozcinających krawędź wysoczyzny. W porównaniu do otaczających obszarów pojeziernych, na obszarze omawianej gminy występuje bardzo mało lasów (największy kompleks leśny, położony w południowo-zachodniej części gminy, proponowany jest do objęcia planowanym Skarszewskim OChK). Największym zbiornikiem wodnym jest sztuczne jezioro
Straszyn (pow. 0,7 km²) na Raduni – głównej rzece gminy. Charakterystyczną cechą pojezierzy, obserwowaną w tej części gminy, jest duży odsetek obszarów bezodpływowych i związanych z nimi podmokłości.
Żuławy Wiślane, jako część delty Wisły, stanowią rozległą piaszczysto-ilastą równinę aluwialną pokrytą utworami organogenicznymi. Głębokość zalegania I poziomu wód gruntowych wynosi od 0,5 do 1 m p.p.m. Specyficzną cechą hydrograficzną Żuław jest podwójny rodzaj odwadniania:
grawitacyjny i polderowy. Ze względu na sztuczny – antropogeniczny charakter środowiska, nie wyznacza się na tej części obszaru topograficznych działów wodnych, a całą deltę można traktować jako swoisty geosystem, jednak w dużej mierze sterowany przez człowieka. Żuławy są regionem mało urozmaiconym przyrodniczo, jednak cały ten obszar objęty jest ochroną jako OChK Żuławy Gdańskie.
Odrębną jednostkę przyrodniczą stanowi stożek napływowy Raduni – zbudowany z piasków rzecznych, schodzący łagodnym stokiem od centralnego punktu gminy na obszar Żuław. Cała gmina ma charakter wybitnie rolniczy.
Ryc.1. Położenie obszaru badań.
Fig 1. Location area of research
Metoda opracowania
Analiza obejmuje obszar w granicach administracyjnych gminy, jednak przeprowadzono ją mając na uwadze również najbliżej położone od tych granic działy wodne jako granice obszarów funkcjonalnych – zlewni.
Główne etapy pracy obejmowały:
1. wyznaczenie morfohydrotopów – krajobrazów elementarnych (1:25 000)
2. wyznaczenie lito- i pedotopów – na podstawie map glebowo-rolniczych (1:25 000)
3. bonitację powyższych jednostek pod kątem przydatności do zabudowy / podatności na procesy denudacyjne (tabela 1)
4. wyznaczenie geokompleksów poprzez agregację morfo-, lito- i pedotopów
5. nałożenie na otrzymaną mapę geokompleksów zabudowy powstałej w okresie analizowanych 15 lat, od połowy lat 80. XX wieku do początku obecnej dekady.
6. ocenę zmian w zabudowie, w zależności od cech środowiska, z uwzględnieniem zasięgu obszarów chronionych
7. wnioski, obejmujące ocenę zgodności dotychczasowej zabudowy z uwarunkowaniami przyrodniczymi
Tabela 1. Kryteria delimitacji geokompleksów częściowych Table.1. The criteria of delimitation of partial geocomplexes
morfohydrotopy
Opis Typy krajobrazów elementarnych Kod Grupowanie i
bonitacja pod kątem możliwości zabudowy Obszary zasilania (autonomiczne)- wierzchowiny i wyniesienia terenu o
spadkach nie większych niż 3º, do których materia dostarczana jest tylko poprzez obieg atmosferyczny a ubytki materii następują poprzez infiltrację i zmyw powierzchniowy, zasilający tereny położone niżej
A
Obszary złożone –transportu, depozycji i zasilania –tereny o spadkach nie większych niż 3º, w położeniach podporządkowanych, gdzie przeważa depozycja materii z obszarów położonych wyżej i z atmosfery, ale z których odbywa się również transport materii ku terenom depozycyjnym przy odpowiednich warunkach hydrometeorologicznych, np.: połogie podnóża stoków, dna suchych dolin, stożki napływowe, równiny sandrowe
Z
3 obszary najbardziej
przydatne pod zabudowę ze względu
na niewielkie deniwelacje i małą
intensywność procesów stokowych
Obszary tranzytowe o małej intensywności transportu materii – stoki o nachyleniach 3-8º, gdzie następuje dopływ materii z atmosfery oraz obszarów zasilania i intensywniejszego transportu; dominuje zmyw powierzchniowy i transport materii na obszary położone poniżej, jednak niewielka część materii jest akumulowana
T1
Obszary depozycji względnie domknięte –dominuje depozycja materii auto- i allochtonicznej a także wyraźny związek z sąsiednimi terenami, wyrażony przede wszystkim migracją materii poprzez obieg wód gruntowych: dna dolin, delty, równiny akumulacji organogenicznej i zastoiskowej oraz dna niecek akumulacyjnych i zagłębień bezodpływowych chłonnych
Dw
2 obszary o mniejszej
przydatności pod zabudowę ze względu na potrzebę zabiegów
technicznych i niebezpieczeństwo
podtopień lub zalewów (w przypadku obszarów
Dw) Obszary tranzytowe o dużej intensywności transportu materii – stoki o
nachyleniach powyżej 8º, gdzie materia dostarczana jest z atmosfery oraz z obszarów zasilania; dominuje transport materii i intensywny zmyw powierzchniowy: najczęściej górne partie stoków, oraz rozcięcia erozyjne
T2 Jednostki
integrujące informacje o rzeźbie terenu i związanej z nią intensywnością powierzchnio- wego obiegu wody.
Wyznaczone na podstawie map topograficznych w skali 1 : 25 000
Jeziora, jako obszary depozycji akwalnej (Da) i rzeki jako obszary transportu liniowego (Tl) nie podlegały dalszej analizie
Obszary depozycji domknięte – zdecydowana dominacja depozycji materii z obszarów położonych wyżej i z atmosfery: dna obszarów bezodpływowych ewapotranspiracyjnych
Dd
1 obszary nieprzydatne
pod zabudowę ze względu na intensywność procesów erozyjnych (T2) oraz możliwości
podtopień (Dd) pedotopy
Opis Klasy bonitacyjne gleb Kod Grupowanie i
bonitacja pod kątem możliwości zabudowy Kompleks pszenny bardzo dobry (1)
Kompleks pszenny dobry (2) Kompleks żytni bardzo dobry (4) Użytki zielone bardzo dobre i dobre (1z)
1 Obszary niewskazane pod zabudowę ze względu na wysoką
produktywność rolniczą
Kompleks pszenny wadliwy (3) Kompleks żytni dobry (5)
Kompleks zbożowo-pastewny mocny (8) Użytki zielone średnie (2z)
2 Obszary, które ze względu na przeciętną
przydatność rolniczą mogą być dopuszczone pod
zabudowę Jednostki wyznaczane z map glebowo-
rolniczych w skali 1 : 25 000, obejmujące kompleksy rolniczej przydatności gleb, jako wyznacznik ich najlepszego zagospodarowania.
W nawiasach podano symbol z mapy glebowo-rolniczej.
Wyłączono z dalszej analizy: lasy, tereny wcześniej zabudowane, wody powierzchniowe, oraz nieużytki, w tym nieużytki hydrogeniczne
Kompleks żytni słaby (6)
Kompleks żytni i żytnio-łubinowy (7) Kompleks zbożowo-pastewny słaby (9) Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone (14) Użytki zielone słabe i bardzo słabe (3z)
3 Obszary możliwe pod zabudowę ze względu na niską przydatność
rolniczą
litotopy
Opis Rodzaj powierzchniowych utworów geologicznych Kod Przybliżona wartość współczynnika obciążenia bezpiecznego [kPa]
Żwiry i piaski lekkie (morenowe i sandrowe), a także piaski gliniaste na żwirach
4 k > 250
Gliny, piaski gliniaste, piaski pylaste 3 200 < k< 300
Piaski rzeczne i eoliczne, pyły, iły na piaskach lub glinach
2 80 < k < 200 Jednostki wyznaczone z map
glebowo-rolniczych w skali 1:25000 oraz map geologicznych w skali 1:50000, ze względu na wartość współczynnika obciążenia bezpiecznego dla utworów powierzchniowych. Im wyższa wartość współczynnika k tym utwory bardziej przydatne do zabudowy.
/Obciążeniem bezpiecznym podłoża jest największy nacisk wywierany przez podstawę fundamentu na poziom posadowienia, który jeszcze nie spowoduje w podłożu odkształceń szkodliwych dla budowli/
Mady, iły, torfy i gytie 1 0 < k < 100
Opracowanie na podstawie Kistowski M., 1996, 1997, Racinowski R., 1987 W opracowaniu posłużono się metodą wyznaczania geokompleksów przez nałożenie granic geokompleksów częściowych. Dobór kryteriów wydzielania jednostek przestrzennych przedstawia tabela 1. Wyznaczone morfohydrotopy, pedotopy i litotopy oceniono metodą bonitacji punktowej pod względem przydatności danej jednostki do zabudowy. Do tej oceny nawiązuje także kod geokompleks, gdzie pierwsza cyfra oznacza ocenę morfohydrotopu, druga pedotopu a ostatnia litotopu.
Wyniki badań
Analiza struktury krajobrazu umożliwiła delimitację 31 typów geokompleksów (na 36 możliwych). Najliczniej reprezentowane są geokompleksy oznaczone kodem 323, 213 i 223, a więc obszary o niewielkim nachyleniu, średnim lub wysokim potencjale rolniczym na utworach gliniastych i piaszczysto-gliniastych (tabela 2). Wyniki te są reprezentatywne dla wysoczyznowej części gminy, gdzie jest większe rozdrobnienie jednostek.
Tabela 2. Liczebność geokompleksów wg typów (objaśnienia kodów w tabeli 1) Table.2. Number of geocomplexes according to their types (explanation of codes in Tab.1.)
Pedotopy 3 2 1
Litotopy 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1
suma
3 53 11 5 3 16 137 7 28 2 98 6 14 380
2 45 14 18 21 10 108 68 47 1 129 28 55 544
Morfotopy
1 26 6 -- 3 5 55 -- 5 -- 84 -- -- 184
suma 124 31 23 27 31 300 75 80 3 311 34 69 1108
Opracowanie własne
Różnorodność typów widać w szczególności w dolinach rzek i w strefie krawędziowej wysoczyzny. Należy jednak pamiętać, że liczebność geokompleksów indywidualnych nie musi być skorelowana z powierzchnią typów geokompleksów. Największą powierzchnię, w wysoczyznowej części gminy zajmuje typ 313: obszary akumulacyjne i złożone, predysponowane dla rolnictwa ze względu na dobre gleby na utworach gliniastych i piaszczysto-gliniastych. Natomiast we wschodniej części gminy, na Żuławach, dominują powierzchniowo typy 212, 222, 221 i 211 (obszary depozycji względnie domknięte o średnim i wysokim potencjale rolniczym, zbudowane z utworów organogenicznych i piasków rzecznych). Kolejnym etapem analizy było nałożenie na mapę predyspozycji do zabudowy budynków powstałych w okresie 15 lat (w przybliżeniu lata 1985-2000).
Nową zabudowę zidentyfikowano w obrębie 27 typów geokompleksów (ryc.2, 3).
Najwięcej budynków powstało na obszarach wskazanych jako dobre pod zainwestowanie ze względu na rzeźbę i utwory powierzchniowe, jednak również korzystnych dla rolnictwa (typ 313).
Może być to związane z dużą powierzchnią zajmowana przez ten typ w całej zachodniej części gminy.
Na zachód od strefy krawędziowej budowano dużo również na terenach oznaczonych jako 334 (teren o najlepszych cechach dla zabudowy) i 213 (teren dobry dla zabudowy, ale również dla rolnictwa) - ponad 200 budynków na każdym z nich. Zabudowa koncentruje się głównie w okolicy istniejących wcześniej miejscowości, wzdłuż dróg (np. Łęgowo, Cieplewo, Rusocin), ale na zachód od Pruszcza powstały również nowe, zwarte osiedla, jak Rotmanka, oraz północna część Straszyna.
Ryc.3. Liczba budynków powstałych w latach 1985-2000 na obszarze gminy Pruszcz Gdański w poszczególnych typach geokompleksów
Fig. 3. The number of buildings which were erected from 1985 to 2000 in the Pruszcz Gdański commune according to the types of geocomplexes.
0 50 100 150 200 250 300 350 400
334 333 332 331 324 323 322 321 314 313 312 311 234 233 232 231 224 223 222 221 214 213 212 211 134 133 132 131 124 123 122 121 114 113 112 111
geokompleksy
liczba budynków
zabudowa w części wysoczyznowej zabudowa w części deltowej
Ryc.3. Zabudowa powstała na obszarze gminy Pruszcz Gdański w latach 1985-2000 na tle geokompleksów.
Fig. 3. The number of buildings which were erected from 1985 to 2000 in the Pruszcz Gdański commune according to the types of geocomplexes.
W analizowanym okresie doszło również do zmian charakteru zabudowy związanych z upadkiem PGR-ów. Z krajobrazu znikła część dużych budynków gospodarskich i szklarni, a we wsiach coraz częściej lokalizuje się domy o charakterze willowym lub rekreacyjnym-sezonowym – drugie domy mieszkańców Trójmiasta.
Na wschód od strefy krawędziowej wysoczyzny najwięcej budynków powstało na stożku napływowym Raduni (typ geokompleksu 311) – osiedla: „Wschód” „Kasprowicza” i „Bajkowe” w Pruszczu Gdańskim, oraz - na obszarze deltowym – zabudowania na terenach dobrych dla rolnictwa, gdzie w podłożu przeważają piaski a nie mady (typ 212). Większość zabudowań w tej części gminy powstaje wzdłuż głównych dróg, np. na trasie Pruszcz Gdański – Rokitnica – Radunica – Św.
Wojciech, Wiślina – Przejazdowo, okolice Wiślinki. Pojedyncze zabudowania pojawiły się sporadycznie – zwykle jako dobudowa drugiego domu w obrębie siedliska.
Rozpoznanie stanu struktury krajobrazu i dokonanie oceny jego walorów i predyspozycji dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego umożliwiło wskazanie zabudowy zlokalizowanej w analizowanych 15 latach w obrębie geokompleksów ocenianych w początkach lat 80. jako istotne dla pełnienia innych funkcji niż osadnicze i ważne dla funkcjonowania środowiska (M. Przewoźniak, 1985) (tabela 3).
Tabela 3. Ocena przemian zabudowy w świetle uwarunkowań przyrodniczych Tab.3. Estimation of changes in buildings in the aspect of environmental conditions
Wyznacznik gospodarki krajobrazem
specyfika obszaru Ocena przemian
a) hydrogeniczne –obszary podmokłe, źródliskowe, z wodami gruntowymi zalegającymi płytko pod powierzchnią terenu, wody powierzchniowe
Na obszarach podmokłych nad Wisłą powstały dwa nowe budynki niemieszkalne, na utwardzonych placach; na pozostałym terenie Żuław powstające budynki nie mają podpiwniczenia ze względu na bliskość wód gruntowych; na obszarze wysoczyznowym nie stwierdzono zabudowy na takich obszarach poza terenem samego Pruszcza, gdzie nowe osiedla nad Radunią powstają na terenach specjalnie osuszanych
1) obszary istotne dla zachowania naturalnej równowagi funkcjonalnej krajobrazu
b) lasy ochronne –szczególnie ważne przy małym odsetku lasów w gminie
Powstało kilka nowych budynków na granicy terenów leśnych, w tym na obszarze elektrowni Prędzieszyn; jedynie w okolicy Straszyna niewielki obszar zalesiony został zmniejszony kosztem kilku budynków
Na obszarze gminy nie ma powierzchniowych form ochrony przyrody poza Obszarami Chronionego Krajobrazu:
Doliny Raduni i Żuław. Lasy w południowo-zachodniej części gminy mają być włączone do planowanego Skarszewskiego OChK
Ilość nowych budynków i ich różnorodność architektoniczna wpływa na istotne zmiany w krajobrazie. Szczególną uwagę zwraca zabudowa w pasie 100m od brzegów Raduni (około 80 nowych budynków)
2) obszary unikalne pod względem walorów przyrodniczych
2a) Strefa ochronna ujęcia wody Straszyn
Na całym obszarze ochrony pośredniej, obejmującym zlewnię Raduni, zabrania się budowania nowych obiektów mieszkalnych w odległości mniejszej niż 100 m od brzegów rzek i jezior –fragment w zachodniej części gminy
Na terenie gminy Pruszcz nie powstały nowe zabudowania w 100-metrowej strefie ochronnej zbiornika
3) jednostki o dużych walorach produkcyjno- użytkowych
Geokompleksy o ocenie pedotopów 1 (niewskazane dla zabudowy ze względu na wartości produkcyjne) –przede wszystkim obszar delty Wisły, ale również dobre gleby na glinach polodowcowych;
Lasy (wyłączone z dalszej analizy)
Wydaje się, że w porównaniu do pozostałych zasad, to ograniczenie jest najmniej respektowane. Bardzo duża część zabudowy powstała na glebach o dużej przydatności rolniczej;
Nie stwierdzono większych ubytków terenów leśnych kosztem zabudowy
a) Grunty nienośne – mady i iły na Żuławach
Zabudowania powstają prawie wyłącznie wzdłuż dróg i w najbliższym sąsiedztwie wsi, w miejscach, gdzie oprócz utworów organogenicznych są również piaski
4) obszary stwarzające poważne ograniczenia fizjograficzno-techniczne i biotopoklimatyczne dla budownictwa
b) Strome stoki zagrożone erozją -zbocza dolin i strefa krawędziowa – geokompleksy o ocenie morfotopu 1
W dolinie Kłodawy –kontynuacja zabudowy Rusocina, a w dolinie Raduni przede wszystkim zabudowa od Straszyna do Juszkowa
Tylko nieco ponad 10% zabudowy powstało na obszarze nie objętym żadnymi z powyższych ograniczeń, natomiast pozostała zabudowa powstała w terenie, gdzie jest więcej niż jedno ograniczenie (wyłączając tereny zabudowane). Najmniej „respektowane” jest zachowanie użytkowania rolniczego obszarów o najlepszych ku temu predyspozycjach.
Innym problemem jest powstawanie zabudowy na terenach, które jeszcze do niedawna były podmokłe, w tym również na obszarze deltowym. Pomimo powodzi w 2001 roku, w czasie której w większości budynków we wschodniej części gminy zaobserwowano wodę w piwnicach i garażach, zabudowa na linii Pruszcz Gdański – Rokitnica – Radunica jest nadal intensywna. Nowe budynki, ze względu na wysoki poziom wód gruntowych, nie posiadają podpiwniczenia. Co więcej, w obrębie samego miasta Pruszcz Gdański, powstają nowe budynki mieszkalne w najbliższym sąsiedztwie Raduni, na terenach osuszonych, ale potencjalnie podtapianych. Są to obszary, które mogłyby stanowić tereny rekreacyjne, których w bezpośrednim otoczeniu Pruszcza jest niewiele (samo miasto liczy ponad 22 tys. mieszkańców)
Wnioski
Opracowanie stanowi etap wstępny dla dalszych analiz, obejmujących ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy. Należy dodać, że już w okresie pięciu lat od daty przyjętej za końcową dla analizy, w najbliższym sąsiedztwie miasta Pruszcz powstało kilka nowych osiedli, a kolejne są planowane. Bardziej szczegółowej analizy wymaga też rodzaj zabudowy, choć ze wstępnych badań widać, że przeważa budownictwo mieszkaniowe jedno- i wielorodzinne (do czterech kondygnacji).
Do głównych problemów zidentyfikowanych w trakcie analizy należy zaliczyć:
problem przeznaczenia obszarów o dobrej przydatności dla dwóch lub więcej funkcji, np.: obszary o wysokiej produktywności rolnej a zarazem o bardzo korzystnych warunkach dla budownictwa
zmiany struktury użytkowania gruntów, a co za tym idzie – zmiany w krajobrazie, np.: nowa zabudowa w otoczeniu Pruszcza zmniejsza widok z krawędzi wysoczyzny na Żuławy
zmiany w stosunkach wodnych i związane z tym zagrożenie powodziowe (coraz więcej osób mieszka na obszarze, na którym mogą wystąpić podtopienia)
możliwość uruchomienia procesów denudacyjnych w dolinach rzek Raduni i Kłodawy
nadmierna koncentracja zabudowy w dolinach rzek może osłabić ich funkcję jako korytarzy ekologicznych
stopniowa koncentracja zabudowy w sąsiedztwie drogi obwodowej Gdańska –istnieje prawdopodobieństwo powstania zwartych osiedli (takich jak Rotmanka)
Wspomniani na początku artykułu badacze postulowali na początku lat 80. rozwój południowej części aglomeracji Gdańskiej w formie niewielkich, odosobnionych jednostek mieszkalno-, usługowych, powiązanych ciągami infrastruktury technicznej, otoczonych obszarami leśnymi, rolnymi i rekreacyjnymi, tworzącymi ciągi terenów otwartych. Obecny stopień urbanizacji wskazuje, że nawet w miejscach, gdzie można by wyznaczyć takowe jednostki, może w najbliższych latach dojść do powstania ciągłej zabudowy. Regulować takie procesy powinny odpowiednie przepisy prawne (plany zagospodarowania przestrzennego) i ich egzekwowanie.
An attempt at estimation of changes in intensity of buildings in the Pruszcz Gdanski commune from 1985 to 2000 in the aspect of environmental conditions
Summary
The problem of depletion of areas around Gdansk agglomeration, that could have been used for buildings, has been mentioned by researchers since early 80’s. An attempt to estimate the changes in building intensity in the period 1985-2000 in the aspect of environmental conditions will be present in this paper.
The analysis refers to the area of Pruszcz Gdanski commune. According to the concept of geocomplexes, the land units were delimitated in order to recognize a structure of the landscape and to estimate its value. They were delimitated on the topographical maps and soil – agricultural maps.
The land units were estimated by the method of quality classes in terms of their utility for buildings.
The next stage was to superimpose the buildings, which were erected during fifteen years (1985- 2000), on the map of environmental predispositions for buildings. It allowed to indicate buildings in geocomplexes, which can or even should perform other important functions in the environment.
This analysis may be the base for further researches connected with environmental aspect of spatial planning.
Literatura
Gacki T., Przewoźniak M., 1980, Zasady przestrzennej gospodarki w krajobrazie obszarów urbanizowanych (na przykładzie Gdańska – Południe), Miasto, 6
Kistowski M., 1996, Metoda oceny potencjału krajobrazu obszarów młodoglacjalnych, Przegl. Geogr.
T. LXVIII, z. 3-4, s. 367-386
Kistowski M., 1997, Studium związków pomiędzy strukturą i potencjałem krajobrazu obszaru młodoglacjalnego (na przykładzie okolic Ełku), Prace i Studia Geograficzne Uniw. Warszawskiego, t.
21, s. 43-64
Kondracki J., 1994, Geografia Polski, mezoregiony fizyczno-geograficzne, PWN, Warszawa
Kostarczyk A., Przewoźniak M. (red.), 2002, Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w województwie pomorskim, Materiały do monografii przyrodniczej regionu gdańskiego, Marpress, t. VIII, Gdańsk
Przewoźniak M., 1985, Przyrodnicze uwarunkowania przestrzennego rozwoju Aglomeracji Gdańskiej, Zeszyty Naukowe Wydz. BiNoZ UG, nr13, Gdańsk
Racinowski R., 1987, Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa, PWN, Warszawa
Szukalski J., Gacki T., Przewoźniak M., 1982, Uwarunkowania fizjograficzne zamierzonych przekształceń środowiska przyrodniczego obszarów przewidzianych do urbanizacji między Gdańskiem a Tczewem, Zeszyty Naukowe PG, Nr 347, Gdańsk
Uniwersytet Gdański
Katedra Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska ul. Dmowskiego 16a,
80-264 Gdańsk geobk@univ.gda.pl
