Kraków, 08.01.2015
dr hab. inż. arch. Krzysztof Ingarden, prof. nadzw. KAAFM Wydział Architektury i Sztuk Pięknych
Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego ul. Ślusarska 9, Kraków
tel : 602302431
mail: k.ingarden@iea.com.pl
RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Mgr inż. arch. Agaty Anny Gawlak pt.
„ARCHITEKTURA IZBY PRZYJĘĆ – SZPITAL , PACJENT , PERSONEL”
wykonanej na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej,
w Instytucie Architektury, Urbanistyki i Ochrony Dziedzictwa - Zakład Architektury Usługowej i Mieszkaniowej
Promotorzy rozprawy:
Prof. PP dr hab. inż. arch. Marian Fikus
Prof. PP dr hab. inż. arch. Ewa Pruszewicz – Sipińska
1. Podstawa opracowania recenzji:
a/ umowa o dzieło dot. wykonania recenzji nr 20/2014 z dn. 03/11/2014 roku.
b/ egzemplarz rozprawy.
2. Struktura pracy.
Rozprawa została przedstawiona do recenzji w formie książki formatu A4, zawierającej 164 strony. Zawiera 18 rozdziałów, w tym: 12 rozdziałów z tekstem autorskim i 6 rozdziałów końcowych uzupełniających – zawierających spisy tabel, rycin , wykresów, bibliografię, wzory formularzy badawczych itp., a także streszczenie rozprawy po polsku i angielsku, umieszczone na początku książki.
Poszczególne rozdziały to : 1. Wstęp
2. Dane bazowe. Etymologia i definicje
3. Psychologiczne i socjologiczne aspekty w projektowaniu izby przyjęć szpitala pediatrycznego. Najważniejsze osiągnięcia naukowe w latach 2000-2014.
4. Uwarunkowania legislacyjne a projekt szpitala.
5. Metoda oceny jakości POE w procesie modernizacji. Partycypacja społeczna w projektowaniu szpitala.
6. Evidence Based Design a projektowanie szpitali.
7. Metodologia
8. Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. B. Krysiewicza w Poznaniu.
9. Badanie 01 (ocena satysfakcji) wg Ankieta 01 10. Badanie 02 (ocena oczekiwań) wg Ankieta 02 11. Wnioski
12. Podsumowanie
Autorka na początku wprowadza nas w zagadnienia projektowania szpitali , w szczególności izby przyjęć i przedstawia stan badań tematu po roku 2000. Przedstawia metody oceny jakości projektu (POE) i wspomina o roli partycypacji społecznej w procesie programowania i
zbierania materiału badawczego etapu przedprojektowego. Następnie omawia
metodę Evidence Based Design, jako metodę postulowaną przez autorkę w podejmowaniu decyzji projektowych, szczególnie istotnej w fazie wstępnej – programowania.
W dalszej kolejności autorka przedstawia metodologię związaną z planowanymi badaniami ankietowymi i sposobami ich analiz. Następnie przedstawione są wyniki ankiet , wraz z ich omówieniem. Na końcu sformułowane są wnioski wynikające z pracy.
3. Problematyka badawcza pracy:
Rozdział 1 - Wstęp.
Autorka przedstawia swoją tematykę badawczą we wstępie pracy. Jest nią podjęcie próby badania relacji pomiędzy przestrzenią pomieszczeń szpitalnych, konkretnie izby przyjęć , a jej postrzeganiem przez użytkowników różnych grup wiekowych i płci, co ma przełożenie na stopień satysfakcji użytkowników z pobytu w tych przestrzeniach i dalej, na proces leczenia i rekonwalescencji. Jest to więc próba opracowania narzędzia badawczego dla stworzenia narzędzi pomocniczych do podejmowania właściwych decyzji projektowych w przygotowaniu wytycznych do programowania i projektowania tych przestrzeni. Jest to także kolejne poruszenie tematu racjonalizacji powszechnie uznanej i oczywistej tezy o głębokim związku zachodzącym pomiędzy jakością przestrzeni architektonicznej a psychiką i
psychomotoryką odbiorcy. Znalezienie tych właściwych i naukowo potwierdzonych narzędzi projektowych jest z pewnością cenną metodą pomocniczą przy podejmowaniu właściwych decyzji przy projektowaniu szpitali. Autorka wymienia kraje i ośrodki badawcze w Europie i na świecie które prowadzą badania tego typu i zaznacza iż w Polsce jest to temat nowy, szczególnie w odniesieniu do ośrodków pediatrycznych (str.16).
Autorka definiuje na wstępie tezę , którą pragnie zweryfikować za pomocą badań ankietowych i ich odpowiedniej interpretacji. Tezę ową przedstawia w sposób następujący:
„Architektura Izby Przyjęć szpitala pediatrycznego kształtuje komfort i
samopoczucie pacjentów, w kontekście uwarunkowań socjo – demograficznych i innych, takich jak płeć pacjenta, czas oczekiwania na rejestrację i badanie lekarskie oraz miejsce prowadzenia badań jakościowych.” (str.19).
Ponadto, w uzupełnieniu głównej hipotezy roboczej, w rozdziale niniejszym autorka określiła dodatkowe cele badawcze, które pragnie rozwinąć w dalszych rozdziałach pracy , są to:
a. Określenie wpływu środowiska zbudowanego na pacjentów (aspekty psychologiczne i socjologiczne);
b. Sformułowanie czynników funkcjonalno – przestrzennych generujących satysfakcję pacjenta (na podstawie literatury , w nawiązaniu do metody Evidence Based Design);
c. Wykazanie że istnieje oczywiste powiązanie pomiędzy satysfakcją pacjenta , jego lojalnością do ośrodka zdrowia a jakością środowiska zbudowanego;
d. Wykazanie zależności, że satysfakcja pacjenta zależna jest od czynników
architektoniczno – przestrzennych oraz innych zmiennych jak: wiek, płeć, pora dnia, etc.;
e. Wykazanie różnicy pomiędzy potrzebami przestrzennymi pacjentów szpitala, a oczekiwaniami potencjalnych pacjentów, względem rozwiązań funkcjonalno – przestrzennych.
Rozdział 2 – Dane bazowe. Etymologia i definicje.
Autorka wymienia w nim kryteria klasyfikacji szpitali, podaje definicje pojęć związanych ze szpitalnictwem i zastosowanymi w pracy skrótami, podaje listę organizacji rozwijających metodologię projektowania szpitali na świecie; przedstawia kompaktową historię szpitalnictwa na świecie i w Polsce. Jest to zestawienie bardzo dobrze porządkujące ważniejsze terminy wprowadzone w pracy.
Rozdział 3 – Psychologiczne i socjologiczne aspekty w projektowaniu izby przyjęć szpitala pediatrycznego. Najważniejsze osiągnięcia naukowe w latach 2000-2014.
Autorka przedstawia strukturę funkcjonalną szpitala, wyodrębniając 3 obszary: 1.
zewnętrzny : ogólnodostępna strefa wejściowa z przestrzeniami holów, recepcji i poczekalni;
2- wewnętrzny : oddziały szpitalne; 3- zespoły diagnostyczno – zabiegowe. Zwraca uwagę na funkcje dydaktyczne szpitali badawczych i klinicznych w których dodatkowo występują funkcje pomieszczeń dydaktycznych – przedstawiony zostaje przykład zespołu
konferencyjnego Wielkopolskiego Centrum Onkologii. Podkreśla iż przestrzenie publiczne nie mają takich ograniczeń projektowych związanych z technologią szpitalnictwa co pozostałe strefy. Jak przykład przedstawia projekt foyer szpitala dziecięcego w Ashau, izby przyjęć KidsDoc w Berlinie, foyer szpitala Medicover w Warszawie.
Następnie omówione zostają w kolejnych podrozdziałach takie cechy architektury mogące mieć wpływ terapeutyczny, jak:
- bryła i forma budynku ( w oparciu przykłady szpitala dziecięcego w Portland, rozbudowa szpitala w Świebodzinie, Oslo University Hospital, szpital Harlem w Nowym Jorku, instytut radioterapii Verbeeten w Bredzie w Holandii);
- barwa w szpitalu, przedstawiając przykłady wnętrz i przytaczając prace badawcze na ten temat;
- faktura i wyposażenie szpitala – poruszając temat personalizacji wnętrz szpitalnych dla różnych grup wiekowych;
- oświetlenie szpitala , w oparciu m.in. o prace A. Gawlaka i Ewy Prusiewicz Sipińskiej;
- zieleń w procesie terapii, omawiając temat ogrodów przyszpitalnych;
- zachowanie prawa pacjenta do intymności;
- konieczność dostosowania poczekalni szpitala pediatrycznego do charakteru kontaktu z małym pacjentem
Poszczególne zagadnienia omawiane są z podaniem źródeł prac naukowych i popularnych dotyczących w/w tematów.
Rozdział 4 – Uwarunkowania legislacyjne a projekt szpitala.
Autorka przytacza obowiązujące w Polsce rozporządzenia, z komentarzem, iż dość
Rozdział 5 – Metody oceny jakości POE w procesie modernizacji. Partycypacja społeczna w projektowaniu szpitala.
Autorka omawia w sposób ogólny metodę oceny jakości projektu po jego realizacji - Post Ocupancy Evaluation (POE) – podając przykłady badań przeprowadzonych w 2006 roku w Wielkiej Brytanii i w 2006 roku w szpitalu pediatrycznym SickKids w Toronto.
Rozdział 6 – Evidence Based Design a projektowanie szpitali
Autorka omawia w sposób metodę EBD jako metodę projektowania opartą na dowodach – osiągniętych w wyniku studiów i badań empirycznych. Przytoczony jest historyczny rozwój metody od lat 70-tych w Ameryce , jej główni autorzy, a także przykład wdrożenia metody EBD w szpitalu Dublin Methodist Hospital w Ohio , USA.
Rozdział 7 – Metodologia
W rozdziale Autorka wyjaśnia przyjętą metodologię pracy – opisuje 3 etapy pracy , etap zbierania informacji, etap przygotowania formularzy do badań i przeprowadzenie ankiety , etap opracowania danych i interpretacji wyników. W etapie przygotowania formularzy , autorka oparła się o doświadczenia podobnych badań , dotyczących badania percepcji przestrzeni izb przyjęć w szpitalach i osiąganego stopnia satysfakcji przez pacjentów przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii, w Chinach i USA. W oparciu o te badania autorka i własne przemyślenia, autorka wyselekcjonowała zespół czynników , które mogą być poddane ocenie przez ankietowanych (pełna lista na str. 87) i mają wpływ na osiągany stopnień
satysfakcji. Wprowadziła też odrębne formularze dla osób badanych w izbie przyjęć i dla tych , którzy, jak można zrozumieć jej nie znają i w niej nie przebywali podczas badania
ankietowego. Tak więc pierwsza grupa badanych mogła konfrontować pytania z doświadczaną przestrzenią, druga ze swoim wyobrażeniem o dowolnej izbie przyjęć.
Rozdział 8 – Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu
Miejscem badania była izba Przyjęć Specjalistycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu. Niniejszy rozdział poświęcony jest opisowi szpitala , uzupełnionemu o zdjęcia szpitala i plan rzutu parteru z zaznaczoną strefą izby przyjęć i sposobem wejścia do niej.
Rozdział 9 – Badanie 1 – Ocena satysfakcji ( wg ankieta 1)
Badaniu pierwszemu poddano grupę 212 osób , co stanowi ok 1 % osób
rejestrowanych w ciągu roku. Autorka przedstawia analizę grupy badanych osób (opiekunów) ze względu płeć, wiek, podział pacjentów (dzieci) ze względu na płeć i wiek, ilość odbytych wizyt w izbie ( pierwszy czy kolejny raz), dzień tygodnia badania, , godzinę badania, czas oczekiwania na rejestrację, czas oczekiwania na badanie lekarskie,
W rozdziale niniejszym autorka przedstawia analizę statystyczną uzyskanych danych.
Przedmiotem oceny były :
- ogólne wrażenia z pobytu w izbie;
- deklaracja ponownego skorzystania z usług izby;
- sugerowane ulepszenia w obrębie izby;
- oraz następujące rozwiązania funkcjonalno – przestrzenne izby, jak: dostępność, intymność, ogólną jakość poczekalni, dostęp do napojów, miejsce zabaw dla dzieci, zaplecze sanitarne, szatnię , kolorystykę, oświetlenie, meble, sztukę i design, otoczenie szpitala (zieleń , mała architektura).
Wyniki przedstawiono w formie tabel i wykresów, uzupełniając komentarzem.
Rozdział 10. – Badanie 2 – Ocena oczekiwań ( wg ankieta 2)
Badaniu pierwszemu poddano grupę 203 osób badanych poza izbą, wśród nich byli tacy , którzy nie znają przedmiotowej izby przyjęć, a także tacy , którzy co najmniej raz w niej przebywały (64% badanych). Autorka analogicznie do badania 1, przedstawia analizę grupy badanych osób ze względu płeć, wiek, podział pacjentów (dzieci) ze względu na płeć i wiek, ilość odbytych wizyt w izbie.
Badaniu poddano następujące rozwiązania funkcjonalno – przestrzenne izby, jak:
dostępność, intymność, ogólną jakość poczekalni, dostęp do napojów, miejsce zabaw dla dzieci, zaplecze sanitarne, szatnię , kolorystykę, oświetlenie, meble, sztukę i design, otoczenie szpitala (zieleń , mała architektura).
W rozdziale niniejszym autorka przedstawia analizę statystyczną uzyskanych danych.
Wyniki przedstawiono w formie tabel i wykresów, uzupełniając komentarzem.
Rozdział 11. – Wnioski
Autorka przedstawi swoje wnioski z badań 01. Wyróżnione w rozdziale wnioski
dotyczą zagadnień wpływu następujących czynników na ocenę rozwiązań funkcjonalno – przestrzennych:
a. wpływu płci ( ma wpływ) – str 138 (badanie 1)
b. wpływu pory dnia w której badany (nie pacjent!) przybył do izby przyjęć; (nie ma wpływu)
c. wpływu czasu oczekiwania na rejestrację (ma wpływ) d. wpływu czasu oczekiwania na badanie lekarskie (ma wpływ) e. Wpływu wieku osoby badanej (niewielki wpływ)
Wśród badanych grupy 1 (badanie satysfakcji) jako istotne udogodnienia
wskazywano poprawę dostępu do : odrębnego pomieszczenia, wózka inwalidzkiego; prasy
Następnie autorka relacjonuje analogicznie wnioski dotyczące badania oceny oczekiwań (badanie 2) – str 140
Wśród badanych grupy 2 (badanie oczekiwań) jako oczekiwane i ważne dla osiągnięcia satysfakcji wskazywano: dostępność izby, jej oświetlenie , jakość poczekalni i zaplecza sanitarnego – str 139.
Następnie autorka porównuje wyniki z badań satysfakcji z wynikami oczekiwań (str 142 i 143 – wykres) i na ich podstawie wyciąga wnioski iż:
„ocena jakościowa przestrzeni architektonicznej powinna być prowadzona przy uwzględnienia miejsca, w którym prowadzone jest badanie, (jako że) … oczekiwania potencjalnego pacjenta względem architektury szpitala są relatywnie wyższe od oceny satysfakcji pacjenta przebywającego w szpitalu.
To co jest dla architektów intuicyjnie zrozumiałe - iż o konkretnej przestrzeni trafniej mogą się wypowiadać osoby, które jej bezpośrednio doświadczają, autorka przeprowadziła dowód takiej zależności.
Ta część wniosków ma wartość poznawczą metodologicznie, dla celu jakim jest opracowanie dokładnego narzędzia badawczego dotyczącego przestrzeni szpitalnej izby przyjęć, zdaniem recenzenta warto byłoby rozwinąć badania w kolejnych publikacjach Autorki o wnioski które mogłyby dokładniej wskazywać kierunki działań architektonicznych w oparciu o badania ankietowe.
4. Ocena i uwagi do zakresu badawczego pracy:
Autorka zaprezentowała bardzo ciekawe badania statystyczne dotyczące percepcji przestrzeni wybranej Izby Przyjęć, a także percepcji określonych sytuacji, w jakich znaleźli się ankietowani w kontakcie ze służbą zdrowia w Izbie Przyjęć. Swoje badania autorka oparta o studia literatury przedmiotu z ostatnich lat i o własne autorskie pomysły zakresu i przedmiotu badań , jak i samych kwestionariuszy ankiety badawczej. Udowodniła, iż posiada odpowiedni warsztat do sformułowania zakresu badan i ich statystycznej analizy. Zakres badawczy pracy doktorskiej w całości oceniam pozytywnie. Niemniej recenzent pragnie zwrócić uwagę na istotny problem ogólny, jakim w badaniach naukowych jest precyzja językowa i pojęciowa w definiowaniu samego zadania badawczego.
Uwaga 1:
Zadanie udowodnienia w sposób naukowy (a więc przy posługując się precyzyjnymi pojęciami i weryfikowalnym aparatem badawczym) następująco sformułowanej tezy:
„Architektura Izby Przyjęć szpitala pediatrycznego kształtuje komfort i
samopoczucie pacjentów, w kontekście uwarunkowań socjo – demograficznych i innych,
takich jak płeć pacjenta, czas oczekiwania na rejestrację i badanie lekarskie oraz miejsce prowadzenia badań jakościowych.”
- jest zadaniem trudnym, ze względu na stopień skomplikowania i złożoności konstrukcji gramatycznej i znaczeniowego samej tezy. Co jest w cytowanej tezie podmiotem zdania, a co właściwym przedmiotem badania? Czy jest nim (jako podmiot zdania) -
architektura mająca wpływ na psychikę a więc samopoczucie pacjenta, czy też sama psychika i komfort pacjenta , czy też szczególne warunki i konteksty, pod którymi badana jest relacja pomiędzy architekturą a psychiką i samopoczuciem pacjenta. Trudności tej zapewne dałoby się uniknąć gdyby konstrukcja była parta o zdania proste i jednoznaczne. Przy obecnej konstrukcji składniowej mogą pojawić się wątpliwości – jak przykładowo zrozumieć zdanie logicznie wynikające z przytoczonej tezy i mówiące, że między innymi, to „architektura izby
… kształtuje komfort pacjentów, w kontekście… uwarunkowań takich jak np. czas
oczekiwania na rejestrację” (?) , lub że „…architektura…. kształtuje komfort pacjentów, w kontekście uwarunkowań takich jak …miejsce prowadzenia badań jakościowych”….(?)
Sformułowanie tezy oparte jest zdaniem recenzenta o konstrukcję zdania złożonego i na skrótach myślowych, które utrudniają właściwe zrozumienie pojęć i właściwej zależności między nimi. Utrudniają też właściwą weryfikację tezy – czyli zbadanie jej prawdziwości lub fałszywości. Załóżmy , iż pierwszy fragment tezy, skrócone zdanie „architektura
izby…kształtuje komfort pacjenta”, jest tezą podstawową, która to jest poddana badaniu różnymi metodami i przy uwzględnieniu różnych kontekstów i warunków. Udowodnienie takiej tezy polegałoby na sprawdzeniu czy w rzeczywistości zachodzi zależność pomiędzy rozwiązaniami architektonicznymi a psychiką i komfortem pacjenta. Teza ta jest tak ogólna, iż jest przedmiotem zainteresowania całej dziedziny wiedzy , jaką jest psychologia
architektury. Zatem przypuścić można, iż to raczej satysfakcja i komfort pacjenta głównym przedmiotem i celem badania, a badanie to przeprowadza się z uwzględnieniem różnych czynników ; architektonicznych i poza - architektonicznych. W takim wypadku należałoby tak sformułować zdanie aby podkreślić wyraźnie, iż badamy satysfakcję i komfort pacjenta.
Udowodnienie takiej tezy polegałoby wtedy na wykazaniu jakie czynniki i w jakim stopniu wpływają na satysfakcję i komfort pacjenta izby przyjęć. Sądzę, że przeprowadzenie dowodu precyzyjnie przedstawionego założenia roboczego byłoby czytelne, pozwoliłoby na łatwą weryfikację, które założenia badawcze się sprawdziły, a które nie. W każdym razie pomogłoby to w jasnym zrozumieniu relacji pomiędzy badanymi elementami : czy to architektura jest podmiotem w zdaniu i ona jest przedmiotem badania, czy też może
wymienione uwarunkowania socjo-demograficzne i inne są przedmiotem badania, a może sam proces percepcji przestrzeni, a jeżeli wszystkie te elementy, bo tak też można zrozumieć, to właściwie i wyraźnie sformułowana teza pracy mogłaby nam to pomóc już na wstępie wyjaśnić.
Można też przypuszczać, iż autorce zależało na podkreśleniu korelacji pomiędzy autorskimi badaniami i cytowaną przez nią angielskojęzyczną literaturą przedmiotu, a
komplikacja gramatyczna zdania jest próbą nawiązania do podobnych sformułowań w języku
HengLu (Institute of Health Service Administration, China Medical University, Taiwan), Mu- ChiaWang (Department of Business Administration, San Francisco) oraz Gerald-MarkBreen (State University, USA and 3Department of Public Affairs, University of Central Florida, USA), opublikowanych m.in. w artykule: „Hospital outpatient perceptions of the physical environment of waiting areas: the role of patient characteristics on atmospherics in one academic medical center”, MC Health Services Research 2007). W artykule tym znajduje się konkluzja, dotycząca podobnego zagadnienia badawczego i jest ona sformułowana w sposób następujący - cyt.:
"Patients' socio-demographics and context backgrounds demonstrated to have effects on their satisfaction with the physical environment of outpatient waiting areas."
Zauważmy, iż przytoczona konkluzja sformułowana jest w sposób prosty i czytelny z wyraźnie zdefiniowanym przedmiotem badania i badaną zależnością pomiędzy czynnikami badanymi - przybliżone tłumaczenie na język polski : Wykazano, iż uwarunkowania socjo – demograficzne i kontekstowe pacjentów mają wpływ na ich stopień zadowolenia z otoczenia fizycznego poczekalni ambulatorium.
Zdaniem recenzenta takie sformułowanie mogłoby być znakomitym wzorem dla prostego i czytelnego zarazem zdefiniowania tezy pracy doktorskiej.
Uwaga 2 :
Z przedstawionych badań wynika, iż na poczucie komfortu pacjenta mają wpływ zarówno pewne cechy architektoniczne przestrzeni izby przyjęć , jak też czynniki poza architektoniczne, takie jak wiek badanego, płeć, pora dnia, i inne czynniki , np. sprawne funkcjonowanie służby zdrowia, od którego to zależy czas obsługi pacjenta, a więc czas oczekiwania na rejestrację i badanie lekarskie. Tak więc, na ocenę przestrzeni
architektonicznej, a w rezultacie na komfort pacjenta miałby w dużym stopniu czynnik niezależny od decyzji architekta kształtującego przestrzeń izby przyjęć. Zdaniem recenzenta, interesująca byłaby wyraźna próba wyodrębnienia tych czynników, na kształtowanie których ma wpływ architekt i stworzenie dla architekta czytelnej instrukcji – listy zaleceń, dotyczącej ewentualnej przyszłej kolejnej modyfikacji badanej przestrzeni. Być może wymagałoby to rozbudowania listy pytań w ankietach o bardziej szczegółowe, związane sugestią konkretnych rozwiązań. Taką instrukcją wypełniłaby autorka cel architektoniczno - programowy
opisanych przez nią metod POE (post ocupancy evaluation) i EBD (evidence based design). Z pewnością byłaby to ciekawa pointa przyszłej pracy lub programu kolejnych badań,
szczególnie dla czytelników z grupy praktykujących architektów.
5. Ocena materiału ilustracyjnego i jego opracowania.
Istotnym uzupełnieniem tekstu omawianej monografii jest bogaty materiał ilustracyjny zawarty przede wszystkim w rozdziałach 1 do 6., a także wykresy i tabele obrazujące czytelnie wyniki i wnioski z badań ankietowych. Dobrze dobrane fotografie ilustrujące omawiane zagadnienia projektowania szpitali stanowią dodatkowe, znakomite źródło informacji dla
czytelnika. Na dobrą ocenę zasługuje też ogólna szata graficzna pracy i układ pracy, choć znalazły się w opracowaniu redakcyjne błędy wymienione poniżej :
a. nieczytelność szkiców na stronie 13. związana z ich zbyt małą skalą;
b. nieczytelności wyjaśnień przy ilustracji 3 na str. 14 i ilustracji 5 na str. 15
(teksty przy ilustracjach tak małe, że są całkiem nieczytelne), oraz ilustracji 18 na str.
28 (problem podobny - legenda przy rysunku zbyt mała aby była czytelna);
c. błędy redakcyjne na str. 8 – błędna numeracja podpunktów 3 i 4 zamiast 1 i 2;
d. błąd numeracji rozdziału na stronie 26 : występuje numeracja rozdziału 3 – powinno być zgodnie ze spisem treści – 2.4.
e. błąd numeracji rozdziału na stronie 66 : występuje numeracja rozdziału 5 – powinno być zgodnie ze spisem treści – 4.
f. drobne błędy literowe w różnych miejscach pracy;
Recenzent sugeruje przed ewentualną publikacją pracy wprowadzenie korekty redakcyjnej, co pozwoli to na uniknięcie błędów i spowodowanych przez nie drobnych trudności
pojawiających się przy czytaniu 6. Podsumowanie:
Podsumowując powyższe pragnę stwierdzić, iż rozprawa doktorska mgr inż. arch. Agaty Anny Gawlak pt. „ Architektura izby przyjęć – szpital, pacjent, personel” jest pracą interesującą. Prezentuje przegląd aktualnego stanu badań nad projektowaniem szpitali, oraz wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez Autorkę w oparciu o autorsko
opracowane kwestionariusze, potwierdzające warsztat teoretyczny, poparte konsekwentnie przeprowadzoną statystyczną analizą wyników badań. Niesie ze sobą walory poznawcze i dydaktyczne. Uwagi poczynione przez recenzenta w poprzednich dwóch rozdziałach nie wpływają na ogólną pozytywną ocenę pracy.
Przedmiotowa monografia wnosi ciekawy wkład metodycznie uporządkowanej wiedzy z dziedziny architektury szpitalnictwa i psychologii architektury. Zdaniem recenzenta praca odpowiada w pełni wymogom stawianym pracom doktorskim.
dr hab. inż. arch. Krzysztof Ingarden, prof. nadzw. KAAFM
