D. Junii Juvenalis Et Auli Persii Flacci Satyrae

D. JUNII JUVENALIS

E T

AULI PERȘII F LACC I

S AT YRÆ.

TABULIS ÆNEIS ILLUSTRAVIT,

E T

NOTAS VARIORUM SELECTAS, SUASQUE ADDIDIT

G. S.

Monftro quod ipfe tibi poflis dare.---

Juv. Sat. X.

Proliant venales Londinî, apud Gul. Sandby in Vico Fletano;

C

,

G.T

& J.W

.

м,песл,хш.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy Biblioteka Główna

օԹ8

D .Junii Juvenalis Aquinatis

VITA.

A quinatem fe ipfeteftatur Juvenalis, Satyra 3. ý.319. libertino quodam pâtre natam, alii duntaxat ab eo educatum référant. Eruditas eft a Frontone Grammatico ; a Qainétiliano Ehetőre etiam, ut volant nonnalli. Certe hic de Javenale dicitnr loqui lib.io. cap.i. abi Satyricos laadans

Poetas, Wf

buntur. Flóráit fab Imperatoribas Domitiano, Nerva, Trajano, Hadriano etiam, ut ex Edit.

Delph. Notis conftabit.

J. Lipfius Epiftolic. Qaæft. Lib.4. Epift. 20. De Juvenalis ¿etate non ab re dubit atur, inqait. De- clamavit ad mediam fere ætatem, forenfefque caa- fas egit non fine laude et gloria. Poftea ad Satyras componendas animam appalit. At in Paridera mimam verlas quofdam non abfurdos cam pub ­ licației, Domitianum hiftrionis iftius amantem baud leviter offendit. De bis Sat.7. 15, et 16. Illos igitur pudore et ira percitos de Juvenale amoven- do cogitafie tradunt, atque fub honoris obtenía relegaiTe, præfeétum nempe cohorti, qaæ in Æ- gyptam mittebatur. Intellecla vero præfeétaræ caafa dicunt cam tædio et angore vitám finiiífe

¡Hic fane oćtogenarium. Porro hæc neqae vera omnia, пес faifa : Lipfio tefte citato loco, abi Ja-

a 2 venalem

D. у unii Juvenalis Filă.

venaient fub Domitiano exulaffe non abnuit qui*

dem, negat autem eo fuperftite mortuum ; imö poft ipfum Satyr as aliquot fcripfiffe, colligit ex ejus Sat. 4. imprimifque ex ultimis verfibus, vix- iffe ad Trajani, quin et Hadrian! tempóra, often- dit ex Sat. 6. ý. 406. et feq. et Sat. 13. ý. 17. atque Plinio Juniori, et Tácito fupparem exiftimat.

Juvenalem fibi familiärem valde commendat Martialis Lib./. Epigramma. 23. et 90. item Lib.

12. Epigram. 18. Quod Epigramma, ft Martialis, cum in Hifpanis degeret, fcripfit ; mortuoque jam Domitiano: quæ quidem affirmai ibid. cit. Lipli bine duo nobis patent : alterum, fuperftitem Do»

mitiano fuiffe Juvenalem, alterum, in Ægypto nequáquam obiiíle, fed reverfum inde Romarn, ibique deinceps fcriptitaíTe. Nam fie ait Martial.

citat. Epigr.18. Lib. 1 2. ad Juvenalem :

Clamofa Juvenalis in Suburra , Aut collem domina teris Diana ;

Sudatrix toga ventilat, &c.

Cæterum omnibus Satyricis, ipfique Horatio præferendum Juvenalem feribit Jul.Scaliger; nihil autem verius ab eo feriptum Lipiius affeverat.

TABULARUM EXPLI CAT 10.

j Tab.I. JUVENALIS. Ed. Holyday.

V IL Fig. i. Praerupta hie vifitur longe rapes, cm aedi*

ficium impofitum eft è quadrato lapide, projećło- que iiniftrobrachio, taurinum caput habens, cæte- ra vero membra humana. Monftrum hoc Mino- taurum refert a Minoe inclufum labyrinthe; licet autem in veteribus nummis, ut in figura fequenti, Minotaurus corpore búbalo, et vuita tantum hu ­ mano confpiciatur. Stofçh. gem. tab. 51. Spećtat Sat. i. ý. 53՝

F. 2. Minotaurus in labyrinthe concluías. Muf. Flor, tom. 2. tab. 35. fig. i. Spećtat Sat. 1. Л 53.

F. 3. Capri ad craterem colludentes, pedefque ante­

riores jüngere fimul ftudentes. Muf. Flor. tom. 2, tab. 20. fig- ։• Spećtat Sat. 1. f. 76.

F.4. Harpocratesfilentiideus. Mont. tom. 12. tab.i 1.

fig.4. Spećtat Sat.i.^.160. Sic et Ovidius, Quique pr emit vocem , digit oque filentia fiiadét.

ѵ/ jii.F. i.Sponfæ et fponfi connubium. Additæ funt ' literæ VT. FX. nimirum VTERE FELIX vel FELICITER, quæ adclamatio in nuptiis adhibe- batur. Muf. Flor. tom. 2. tab. 16. fig. 3. Spećtat Sat. 2. A 119,

TA- a 3 F. 2.

TABULARUM E X PL I CAT I O.

F. 2. Hercules Antæum procul a tellure teneos.

Polymet. pl. 19. fig. i. Spećtat Sat. 3. p. 89.

F. 3. Gladiatores Samnites; սէ ex indicio pinnarum in galeæ fummitate patet. Erant alii gladiatores borúm adverfarii, ét faćtionis diverfæ, qui diceban- tur Pinnirapi, quod pinnas rapiant. Lucerna Se- pulch. Bartolii. Spećtat Sat. 3. ý. 158.

F. 4. Comoedi duo. Perfonas cum ore immaniter hianti induunt. Muf. Flor, tom, 2. tab. 86. fig. i.

Spećtat Sat. 3. ý. 175.

IV. F. i. Dea Egeria Numæ regis confilium ; quae fpec- tari meretur qualem earn vel ipfe Numa honora- verit fimulachro, feu populo Romano genius qui­

dam dićtaverit. Exilat apud Palatium Farnes.

Spećtat Sat. 3. p. 12.

F. 2. Minerva. Gemma ex Thefaur. Bran der burg, tom. ï. pag. 49. Spećtat Sat. 3. p. 219. Spećtat etiam Sat. 12. p. 4.

Par vellus dabitur pugnanti Gorgone Maura.

nam in fcuto vel clypeo, Corgonis Maurae caput geilat Minerva.

F. 3. Fcemina manum tenens fuper menfam in lance caroium, genus illud facrificiorum demonitrat quae feralia dicuntur. I ta dićta funt ab inferendis epulis , i. e. a cibis ad mortuos et fepulchra ferendis, qui- bus indigere ílulte credebant. Lucerna Sepulch.

Bartolii. Spećtat Sat, 5, p. 85.

TABULARUM EXPLICAȚI O.

v V. F. i. Figuras exhibet juxta turrim Ventorum. Spon.

Spećtat Sat. 5. p. 101. ob velocitatem, ventis pen ­ nae adfiguntur, quos poetae alatos fingunt.

F. 2. Fabulam dat notifiimam Caci clave Herculis ićti et occifi. Polymet. tab. 19. f. 2. Spećtat Sat. 5.

P. 125.

F. 3. Hercules, perempto dracone, aurea ferons po­

ma. Polymet. Spećtat Sat 5. p. 152.

VI. F. ï. Theatrorum cunei. Admiran. Rom. Antiq.

torn. 2. Spećtat Sat. 6. p. 61. Cuneorum nomen datum a forma ; quia re ipfa fcalarum direćtio ta ­ lis, ut ab imo ordiens magis diffunderetur in al­

tura, redderetque cunei formam.

F. 2. Gladiatores munitum habentes crus finijirum

parte anteriore. Vegetius reddit rationem quare ita

finiftros pedes ante habere debent. Lucerna Sepulch.

Bellorii. Spećtat Sat. 6. p. 255,

F. 3. Fcemina cum crine crebris cirris diiłinćto. Stof- chii Gem. fig. 33. Spećtat Sat. 6. p. 502.

F. 4. Signum Ifiacum. In dextera bails parte terpens eft iile qui in lacra Ilidis pompa deferebatur. Mu-

7 VIL F. i. Sylvanus, cui præcipue pro pecorum valetu- dine et agrorum fertilitate porcus immolatur.

»4 Ex

TABU LARUM EXPLICAȚI U, Ex marmore Rom. Gruter. Spećtat Sat. 6. ý.44-6, F. շ. Ova Caftorum et delphinorum columnæ m Cir- CO Maxirno. Phalæ erant opificialignea, et ova, machinæ ovatæ. Mont. torn. 6. pl. x 59- Spećtat

Sat. 6. ý. 589.

F. 3. Scriniarius cum libellis conitnćtis. Spôn, pec tat Sat. 7. Л 107.

X.

»/vili. F. I. Achilles aChirone edoćtus fidibus canere, Chiron diademate cinčtus eft, et citharæ jugum quomodo tendendum, fidefque temperând» tot.

etrregium adolofcentem Achillem docet. x - Mor. tom. 2. ph Spećtat Sat. 7- ; F. 2. MercuriusTerminalis. Herrn» erant «ppilap

dei ad viarum difcrimina mdicanda erećti.

՞՚ՃՋՃՃՃ

ba¿r, tribuebant, ideoque frequentes in gemmis bigæ cum Yićtoria iniculptæ,

F./Miles ad Centurionis Aagellum expavelcens.

Num. gentis Didiæ. Spećtat Sat. 8. >. -47՝

J IX. Retiarius cum íecutore. Græv-Rom.Antiq. Spec- tat Sat. 8. ^՝ 204՝

TABULARUM EXPLICAT!Ò.

X.F. x . Ganymedes pocillator. Gronov. Græc. Ant. tom.

12. f. no. Spećtat Sat. 9. ý. 47.

F. 2. Fœmina juxta aram coronara porrigens. Se- pulch. Naf. Bartold. Spećtat Sat. 9. ý. 138.

F.3. Triumphans, in fummo fcipionis eburnei aqui- lam ferens. Græv. Rom. Antiq. tom. 9. Spećtat Sat. 10. ý. 43.

F. 4. Sponíus et (ponía; iile foliis coronatus, illa flammeo opería, quod erat novarum nuptarum ve- lamentum. Ex nuptiis Aldrobandin. Admir. Rom.

Antiq. Spećtat Sat. 10. ý. 333.

XI. F. i. Romulus et Remus a Lupa educați. Clypei deæ Romæ iníigne eile fölét non modo caput Me­

dula: Gorgonis, verum etiam Lupa laćtans Romu- lum et Remum. Muf. Flor, torn 2. tab. 54. fig. i.

Spećtat Sat. ii.ý. 104.

F. 2. Mars ad Iliam venions. Num. Antonin. Pii.

Spećtat Sat. x x. Ý. 106. et feq. Cum verbumpen- dentis diu fruítraque Interpretes vexarit, hic num- mus facile illud dilucidat; ñeque opus eft ut per dent is in ejus locum admittatur.

F. 3. Sus triginta fuculos enixa, quod protenderit faćtum triginta annis, ut Lavinienfes condiderint oppidum Albam. Muf. Flor. tom. 2. tab. 53. fig. 4.

Spećtat Sat. 12. p. 74.

F.4. Portus Oftienfis. Spećtat Sat. 12. ý. 75. et feq. et

eft

TABULARUM EXPLICAȚI О.

eft num. Neron; fed Portum Oftieníem fub Clau­

dio ædificatum teftantur omnes, пес aliud men­

tum Neronis fertur quam quod Statuam fuam ad- diderit.

XII. F. i. Elephas turrim geftans. Potter! Archæol.

Græc. Spećtat Sat. 12. ý. по.

F. 2. Saturnus cum falce. Montfauc. tom. n. tab.

2. Spećtat Sat. 13. ý. 39.

F. 3. Diogenes in dolio quod non ardet quia fl ¿tile eft. Spon. Spećtat. Sat. 14. Ń. 308.

F. 4. Prometheus, qui face ad radios foils furtim ac- cenfa hominem animaverit igne coelefti. Tenet una manu flammam cœleftem, altera, ccelum fu perne monftrat et originem noftram. Lucerna Se- pulch. Bellorii. Spećtat Sat. 15. У- 8 5՛

ТА-

TABULARUM EXPLIC ATÏO

Ad P E R SI U M.

У T

. XIII. A

P

F

.

7 XIV. F. i. Furorem exprimit, atque hie caput Pen the!

Echionis filii reprefentatur. Spon. Spećtat Sat. i.

ý. 100. Hane fabulam fie narrat Horatius,

F. 2. Serpentes duo aram muñientes. Golz. numifm.

tom. 4. tab. 4. Spećtat Sat. i. ý. 113. An gués a- pud veteres pro Geniis locorum erant habit! tem­

per. Virgil. Æneid. 5. poft ambitiofam ferpentis defcriptionem, iubit inde,

Incertus, Geniumne loci, famulumne parentis Efe putei.

F. 3. Jupiter multum barbatus. Muf. Flor. tom. 2.

tab. 3. Spećtat Sat. 2. ý. 28. apud Juven. Sat. 4.

•ý. 103.

— facile eft bar bato imponere regi.

E. 4. Puer buliam geftans. Spon. Spećtat Sat. 5.

Л 31՛

XV.F. I. Umbonem exhibet qui pars ilia togæ fuit qui ad pećtus exibat in tu morem. Græv. Rom.

Ant tom. 6. Spećtat Sat. 5. ý. 33,

F. 2.

TABULARUM EXPLICATIO.

F. շ. Teñera frumentaria, fignum, quo exhibito, u- nufquifque frumentum pro portioné accipiebat a principe. Erat autem teflera hofpitalis. Gronov.

Græc. Ant. tom. 9. Spećtat Sat. 5. ý. 74.

F. 3. Figura pueri ftrigili lavantem abftergens.

Montfauc. tom. 6. Spećtat Sat. 5. ý. 126.

F. 4. Imaginem in prora navis delineatam exhibet, cujus diftinćtio navi nomen indebat. Column.

Trajan. Spećtat Sat. 6. ý. 30. Sic Virgil.

— aurato fulge bat Apolline puppis.

Et. Sil. Ital.

Numen erat celf ce puppis vidna Dione.

atque ita navi Alexandrinas qua D. Paulus ex infula Mytilene Syracufam vehebatur, Caftorum infigne erat. Aćt. Apofl. Cap. 28. com. 12.

D. JUNII

D. JUNII JUVENALIS

S A T Y R Æ-

SATYRA I.

S Emper ego auditor tantum ? nunquamne reponam, Vexatus toties rauci Thefeide Codri ?

Impune ergo mihi recitaverit iile togatas,

Hic elegos ? impune diem coníumpferit ingens Telephus? aut, fummi plena jam margine libri, 5 Scriptus et in tergo, necdum finitus, O refles ?

Nota magis nulii domus eit fua, quam mihi lucus Martis, et Æoliis vicinum rupibus antrum

Vulcani. Quid agant venti ; quas torqueat umbras Æacus ; unde alius furtivas devehat aurum ia Pellicula; ; quantas jaculetur Monychus ornos ;

Frontonis platani, convulfaque marmora clamant Semper, et affiduo rupta: lećtore columnas.

Exfpečtes eadem a fummo minimoque poeta.

Et nos ergo manum ferulæ fubduximus, et nos 15 Confilium dedimus Syllæ, privatus ut altum

Dormiret ? Stulta eft dementia, cum tot ubique Vatibus occurras, perituræ parcere chartæ.

A Cur

շ Juvenalis Satyra I.

Cur tarnen hoc libeat potius decurrere campo, Per quern magnus equos Auruncae flexit alumnus, 20 Si yacat, et placidi rationem adm'ittitis, edam.

Cum tener uxorem ducat fpado; Mævia Tufcum Figat aprum, et nuda teneat venabula mamma;

Patricios omnes opibus cum provocet unus,

Quo tondente gravis juveni mihi barba fonabat; 25 Cum pars Niliacæ plebis, cum verna Canopi

Crifpinus, Tyrias humero revocante lacernas, Ventilet æftivum digitis fudantibus au rum, Nee fufferre queat majoris pondera gemmas ;

Difficile efl: Satyram non feribere. Nam quis iniquæ Tam patiens urbis, tarn ferreus, ut teneat fe ? .31

Caufidici nova cum veniat lećtica Mathonis Plena ipfo ; pofl hunc magni delator amici, Ęt cito rapturus de nobilitate comefa

Quod fuperefl ; quern Mafla timet ; quern muñere palpat Caros, et a trepido Thymele fummifla Latino : 36 Cum te fummoveant, qui teflamenta merentur

Noćtibus, in cœlum quos evehit, optima fummi Nunc via procefîus, vetulæ vélica beatas.

Unciolam Proculeius habet, fed Gillo deuncem : 49 partes quifque íuas ad menfuram inguinis hæres Accipiat, fane mercedem fanguinis, et fie

-•Paileat, ut midis preffit qui calcibus anguem,

Aut.

Juvenalis Satyra I. '֊3 Aut Lugdunenfem Rhetor dićturus ad aram.

Quid referam, quanta ficcum jécur ardeat ira, 45 Cum populum gregibus comitum premat hie fpoliator Pupilii proftantis ? et hie damnatus inani

Judicio, quid enim falvis infamia nummis?

Exul ab očtava Marius bibit, et fruitur Dis

Iratis : at tu viétrix provincia ploras. 50 Hæcego non credam Venufina digna lucerna ?

Hasc ego non agitem ? fed quid magis Heracleas, Aut Diomedeas, aut mugitum Labyrinthi, Et mare percuffiim puero, fabrumque volantem ? Cum léno accipiat moechi bona, fi capiendi 55 Jus nullum uxori, doćtus fpećtare lacunar,

Doćłus et ad calicem vigilant! ftertere nafo : Cum fas efle putet curam fperare cohortis Qui bona donavit prasfepibus, et caret omni

Majorum cenfu, dum pervolat axe citato 60 Flaminiam : puer Automedon nam lora tenebat, Ipfe lacernatæ cum fe jačtaret arnicas.

Nonne libet medio ceras implere capaces Quadrivio ; cum jam fexta cervice feratur,

Hine atque inde patens, ac nuda pene cathedra, 65 Et multum referens de Mecænate lupino

Signator fallo, qui fe lau tu m atque beatum Exiguis tabuliset gemma fecerat uda ?

A 2 Occur-

5

՚ ■ ՚ ²⁼

4 Juvenalis Satyra L

Occurrit matrona potens, quæ molle Calenum

Porreétura viro mifcet fitiente rubetam, 7°

Inllituitque rudes meilor Locuita propinquas, Per famam et populum nigros efFerre maritos.

Aude aliquid brevibus Gyaris et carcere dignum, Si vis elfe aliquis : Probitas laudatur, et alget.

Criminibus debent hortos, prætoria, mentas, 75 Argentum vêtus, et ftantem extra počula caprum.

Quem patitur dormiré nurûs corruptor avaræ ; Quem fponiæ turpes, et prætextatus adulter ? Si natura negat, facit indignado verfum,

Qualemcunque poteft : quales ego, vel Cluvienus. 8o Ex quo Deucalion, nimbis tollen tibus æquor,

Navigio montem afcendit, fortefque popofcit, Paulatimque anima caluerunt mollia faxa, Et maribus nudas oftendit Pyrrha puellas :

Quicquid agunt homines, votum, timor, ira, voluptas, Gaudia, difcurfus, noftri ell farrago libelli. 86 Et quando uberior vitiorum copia ? quando

Major avaritiæ patuit finus ? alea quando

Hos animos ? ñeque enim loculis comitantibus itur Ad cafum tabulæ, pohta fed luditur arca. 90 Pradia quanta illic difpenfatore videbis

Armígero ! hmplexne furor fehertia centum Perdere, et horrend tunicam non reddere fervo ?

Juvenalis Satyra I.

Quis totidem erexit villas ? quis fercula leptem

Secreto cœnavit avus ? nunc fportula primo 95 Limine parva ledet, turbæ rapienda togatæ.

Ille tarnen faciem prius infpicit, et trepidat, ne Suppohtus venias, ас fallo nomine poicas.

Agnitus accipies : jubet a præcone vocari

Ipfos Trojugenas : nam vexant limen et ipil 100 Nobifcum. Da prætori, da delude tribuno.

Sed liberdnus prior eft : prior, inquit, ego adfum.

Cur timeam ? dubitemve locum defendere ; quamvis Natus ad Euphratem, molies quod in aure feneftræ Arguerint, licet Iple negem? fed quinque tabernas 105 Quadringenta parant. Quid confert purpura major Optandum, fi Laurent! cuftodit in agro

Condućtas Corvinus oves ? ego pofljdeo plus Pallante, et Licinis. Exfpečtent ergo Tribuni ; Vincant divitiæ; lacro пес cedat honor! по Nuper in hane urhem pedibus qui venerat albis.

Quandoquidem inter nos fanćtifiima divitiarum Majellas : eth, funelta Pecunia, templo

Nondum habitas, nullás nummorum ereximus aras, Ut colitur Pax, atque Fides, Victoria, Virtus, 11 5 Quæque falutato crépitât Concordia nido.

Sed cum fummus honor finito computet anno, Sportula quid referat, quantum rationibus addat ;

Aj Quid

6 Juvenalis Satyra I.

Quid facient comités, quibus hinc toga, calceus bine eft, Et pañis, fumufque domi ? deniiflima centum 120 Quadrantes lećtica petit, fequiturque maritum

Languida, vel prægnans, etcircumducitur, uxor.

Hic petit abfenti, nota jam callidus arte,

Oftendens vacuam, et daniam pro conjuge fellam.

Galla mea ell, inquit ; citius dimitte : moraris ? 125 Profer Galla caput. Noli vexare, quiefeit.

Ipfe dies pulcro diftinguitur ordine rerum :

¿portula, delude forum, jurifque peritus Apollo, Atque triumphales, inter quas aufus habere

Nefcio quis títulos Ægyptius, atque Arabarches, 13.0 Cujus ad efiigiem non tantum mejere fas eft.

Veftibulis abeunt veteres, laffique clientes,

Votaque deponunt, quanquam longifiima, cœnæ, Spes homini : caules miferis, atque ignis emendus.

Optima filvarum in terca, pélagique vorabit 135 Rex horum, vacuifque toris tantum ipfe jacebit.

Nam de tot pulchris, et latis orbibus, et tam Antiquis, una comedunt patrimonia menia.

Nullás jam parafitus érit : fed quis feret iftas

Luxuriæ fordes ? quanta eft gula, quæ fibi totos 14Q Ponit apros, animal propter convivia natum ?

Poena tarnen præfens, cum tu deponis amićtus Turgid us, et crud um pavonemin balnea portas.

Hinc

Juvenalis Satyra T. 7

Ilinc fubitæ mortes, atque inteilatafenećłus.

It nova, пес triílis, per cunólas fabula cœnas: 145 Ducitur iratis plaudendum funus a miels.

Nil erit ulterius, quod noilris moribus addat Pofteritas : cadera cupient facientque. minores.

Omne in præcipiti vitium ftetit. Utere veils,

Totos pande finus. Dicas hîc forfitan, unde 150 Ingenium par materiæ ? unde illa priorum

Scribendi quodeumque animo flagrante liberet

^implícitas, cujus non audeo dicere nomen ? Quid referí dićtis ignofcat Mucius, an non ?

Pone Tigellinum, teda lucebis in illa, 1 Qua fiantes ardent, qui fixo gutture fumant, Et latum media fulcum deducit arena.

Qui dédit ergo tribus patruis aconita, vehetur Penfilibus plumis, atque illinc defpiciet nos ?

Cum veniet contra, digito compefce labellum : 160 Accufator erit, qui verbum dixerit, hic eil.

Securus licet Æneam, Rutulumque ferocem Committas : nulii gravis efl percuifus Achilles ; Aut multum quæfitus Hylas, urnamque fecutus.

Enfe velut itrićto quoties Lucilius ardens 165 Infremuit, rubet auditor, cui frigida mens eil

Criminibus, tacita fudant præcordia culpa, Indę iræ, et lacrymæ. Tecum priug ergo volute

"՛ -г A 4 Hæc

8 Juvenalis Satyra II.

Hæc animo ante tubas : galeatum fero duelli

Pœnitet. Experiar, quid concedatur in illos, 170 Quorum Flaminia tegitur cinis, atque Latina.

SATYRA II.

Lira Sauromatas fugere hinc libet, et glacialem Oceanum, quoties aliquid de moribus audent, Qui Curios fîmulant, et Bacchanalia vivunt,

Indoćłi primum : quanquam plena omnia gypfo Chryfippi invenies : nam perfećtiffimus borúm eit, 5 Si quis Ariílotelem fimilem, vel Pittacon, emit,

Et j übet archetypos pluteum fervare Cleanthas.

Fronti nulla fides. Quis enim non vicus abundat Triftibus obfcœnis ? caftigas turpîa, cum fis

Inter Socráticos notifiïma fofîa cinædos. 10 Hifpida membra quidem, et duræ per brachia fetæ Promittunt at rocem animum : fed podice lævi Cæduntur tumidæ, medico ridente, marifeæ.

Rarus fermo illis, et magna libido tacendi,

Atque fupercilio brevior coma. Verius ergo, 15 Et magis ingenue Peribomius : hune ego fatis

Imputo, qui vultu morbum, inceffuque fatetur.

Horum {implícitas miferabilis ; bis furor ipíe Dat veniam : fed p ej ores, qui talia verbis

/

Her-

Juvenalis Satyra И. 9

Herculis invadunt, et de virtute locuti 20 Clunem agitant : ego te ceventem, Sexte, verebor, Infamis Varillas ait ? quo deterior te ?

Loripedem rećtus derideat, Æthiopem albus.

Quis tulerit Gracchos de feditione querentes ?

Quis cœlum terris non mifceat, et mare cœlo, ՚ շ g

Si fur diípliceat Verri, homicida Miloni ?

Clodius accufet mœchos, Catilina Cethegum ? In tabulam Syllæ fi dicant difcipuli tres ? Qualis erat nuper tragico pollutus adulter

Concubitu : qui tune leges revocaba! amaras 30 Omnibus, atque ipfîs Veneri Martique timendas, Cum tot abortivis foecundam Julia vulvam Solveret, et patruo fimiles effunderit offas ? Nonne igitur jure ac mérito vitia ultima fićłos

Contemnunt Scauros, et caftigata remordent ? 35

Non tulit ex illis torvum Laronia quendam

Clamantem toties : ubi nunc lex Julia ? dormís ? Atque ita fubridens : felicia témpora, quæ te Moribus opponunt : habeat jam Roma pudorem.

Tertius e cœlo cecidit Cato. Sed tarnen unde 40 Hæc emis, hirfuto fpirant opobalfama eolio

Quæ tibi ? ne pudeat dominum monítrare tabernæ.

Quod fi vexantur leges, ас jura, citări

Ante omnes debet Scantinia. Refpice primum

Et

io /Juvenalis Satyra IL

Et ícrutare viros ; faciunt hi plura ; fedillos 4$

Défendit numerus, j undæque umbone phalanges.

Magna inter molles concordia. Non erit ullum Exemplum in nodro tam deteftabile fexu.

Tædia non lambit Cluviam, nec Flora Catullum :

Numquid nos agimus caulas, civilia jura

Novimus, aut ullo drepitu fora vedra movemus ? Lućtantur paucæ, comedunt coliphia paucæ.

Vos lanam trahitis, calathifque perada refertis

Vellera : vos tenni prægnantem (lamine fufum 5 5 Penelope melius, levins torquétis Arachne,

Hórrida quale facit recidens in codice pellex.

Notum eft, cur folo tabulas impleverit Hiller Liberto ; dedent vivus cur multa puellæ.

D

,

?

. 6

Tu nube, atque tace : donant arcana cylindros.

De nobis pod hæc tridis fententia fertur.

Dat veniam corvis, vexat cenfura columbas, Fugerunt trepidi vera ас manifeda canentem

Stoïcidæ. Quid enim (aid Laronia ? fed quid 65

Non facient alii, cum tu multitia fumas,

Cretice, et hane vedem populo mirante perores In Proculas, et Pollineas ? ed mœcha Fabulla ? Damnetur Ճ vis; etiam Carfinia, Talem

j֊' Non

J

S

П.

Non fumet damnata togam. Sed Julius ardet, 7Ö yEduo. Nudus agas, minus ed infania turpis.

En habitum, quo te leges ас jura ferentem Vulneribus crudis populus modo vidor, et illud Montanum pofitis audiret vulgus aratris.

Quid ? non proclames, in corpore judieis ida 7$

Si videas ? quæro, an deceant multitia tedem ? Acer, et indomitus, libertatifque magider Cretice, pclluces. Dédit banc contagio labern, Et dabit in plures : ficut grex totus in agris

Unius feabie cadit, et porrigine porci ; Sa Uvaque confpedalivorem ducit ab uva.

Fœdius hoc aliquid quandoque audebis amidu:

Nemo repente fuit turpiffimus. Accipient te Paulatina, qui longa domi redimicula fumunt

Frontibus, et toto pofuere monilia eolio, 85 Atque Bonam tenerse plaçant abdomine porcæ,

Et magno cratere Deam : fed more finidro Exagitata procul non intrat (cernina limen.

Solis ara Deæ maribus patet ! Ite profanas !

Clamatur : nudo gémit hic tibicina cornu. 90 Talia fecreta coluerunt Orgia tæda

Cecropiam foliti Baptæ lañare Cotytto.

Ille fupercilium madida fuligine tadum Obliqua producit acu, pingitque trementes

; Attól-

12 ^Juvenalis Satyra IL

Л Italiens, oculos : vitreo bibit iile Priapo, 9$

Reticulumque comis auratum ingentibus implet Cærulea indutus fcutulata, aut galbina rafaj;

Et per Junonem domini jurante miniftro.

Iile tenet fpeculum pathici geftamen Othonis,

Aćtoris Aurunci fpolium; quo fe iile videbat 100 Armatum, cum jam talii vexilla juberet.

Res memoranda novis annalibus, atque recent!

Hiftoria,, fpeculum civilis farcina belli.

Nimirum fummi duels eft occidere Galbam,

Et curare cutem fummi conftantia civis ; 105 Bebriaci in campo fpolium aftečiare Palatî,

Et prefíum in facie digitis extendere panem ; Quod nee in AíTyrio pharetrata Semiramis orbe, Mcefta пес Ačtiaca fecit Cleopatra carina.

Hie nullus verbis pudor, aut reverentia menfæ. i 10 Hic turpis Cybeles, et fračla voce loquendi

Libertas, et crine fenex fanaticus albo

Sacrorum antiftes, rarum ac memorabile magni Gutturis exemplum, conducendufque magifter.

Quid tarnen exfpečlant, Phrygio quos tempos erat jam More fupervacuam cultris abfeindere carnem ? 1 ւճ Quadringenta dedit Gracchus feftertia, dotem

Cornicini ; five hic reéto cantaverat ære.

Signatæ tabulas ; dičtum, FELICITER ! Ingens

’••••* Cceną

Juvenalis Satyra IL 13

Cœna fedet ; gremio jaeuît nova nupta mariti. 120 O proceres, cenfore opus eft, an harufpice, nobis ? Scilicet horrores, majoraque monftra putares, Si mulier vitulum, vel fi bos ederet agnum ? Segmenta, et longos habitus, et flammea fumit, Arcano qui lacra ferens nutantia loro 125 Sudavit clypeis ancilibus. О pater urbis,

Unde nefas tantum Latiis paftoribus ? unde Hæc tetigit, Gradive, tuos urtica nepotes ?

Traditur ecce viro darus genere, atque opibus vir : Nec galeam quaftas, nec terram cufpide pulías, 130 Nec quereris patri ? vade ergo, et cede leveri

Jugeribus campi, quem negligis. Officium cras Primo fole mihi peragendum in valle Quirini.

Quæ caula officii ? quid quads ? nubit amicus,

Nec multos adhibet. Liceat modo vivere ; fient, 13$

Fient Ifta pałam, copient et in ačla referri.

Interea tormentum ingens nubentibus hæret, Quod nequeunt părere, et partu retiñere maritos.

Sed melius, quod nil animis in corpora juris

Natura indulget. Steriles moriuntur, et illis 140 Túrgida non prodeft condita pyxide Lyde ;

Nec prodeft agili palmas præbere Luperco.

Vielt et hoc monftrum tunicati fufeina Gracchi, Luftravitque fuga mediam gladiator arénam,

Et

$4 J uve n al i s Satyra it

Et Capitolinis generofîor, et Marcellis, 145 Et Catulis, Paulique minoribus, et Fabiis, et

Omnibus ad podium fpećłantibus : his licet ipíurn Admoveas, cujus tunc muñere retía mißt.

Eñe aliquos Manes, et Subterránea regna,

Etcontum, et Stygio ranas in gurgite nigras, 150 Atque una tranfire vadum tot millia cymba,

Nec pueri credunt, nifi qui nondum aere lavantur.

Sed tu vera puta. Curius quid fentit, et ambo Scipiadæ ? quid Fab rie iu s, manefque Camilli ? Quid Cremene legio, et Cannis confumptaJuventus, Tot bellorum animae ; quoties hinc talis adillos 156 Umbra venit ? cuperent luítrari, fi qua darentur

Sulphura cum tædis, et fi foret húmida laurus.

Illuc, heu ! miferi traducimur. Arma quidem ultra Littora Jubernæ promovimus, et modo captas 160 Oreadas, ас minima contentos noćte Britannos :

Sed quae nunc populi fiunt viétoris in urbe, Non faciunt illi, quos vicimus : et tarnen unus Armenias Zalates cunćtis narratur ephebis

Mollior ardenti fefe indulfifle tribuno. 165 Afpice quid faciant commercia : venerat obles.

Hic fiunt homines. Nam fi mora longior urbem Indulfit pueris, non unquam décrit amator :

Mittentur braccae, cultelli, fræna, flagellum. .t

Sic prætextatos referunt Ar taxata mores. 170

SA-

Juvenalis Satyra III. iS

SATYRA III.

QUamvis ^{digreíTu veteris} confuías amici,

Laudo tarnen vacuis quod fedem Agere Gumis Deítinet, atque unum civem donare Sibyllæ.

Janua Baiarum eit, et gratum littus amœni

Seceffus. Ego vel Prochytam præpono Suburæ. 5 Nam quid tammiferum, tamfolum vidimus, ut non Deterius credas horrere incendia, lapfus

Tećtorum aiïïduos, ac mille pericula fævæ Urbis, et Au güito recitantes menie poëtas ?

Sed dum tota domus rheda componitur una, 10 Subilitit ad veteres arcus, madidamque Capenam ; Hlc ubi noćturnae Numa conítituebat amicæ.

Nunc facri fontis nemus, et delubra locantur Judæis, quorum cophinus fœnumque, fupellex.

Gmnis enim populo mercedem pendere juila eít 1 ¡ Arbor, et ejećtis mendicat fika camœnis.

In vallem Ægeriæ defcendimus, et fpeluncas Diifimiles veris. Quanto præftantius effet Numen aquæ, vi ridi fi margine clauderet undas ílerba, nec ingenuum violarent marmora tophum ? 20 Hic tune Umbri tins: Quando artibus, in quit, honeítis N uliu s in urbe locus, nulla emolumenta laborum,

Res

іб JtíVENALiš Satyra Ш.

Res hodie minor eft, here quam fuit, ас eadem cras Deteret exiguis aliquid; proponimus illuc

Ire, fatigaras ubi Dædalus exuit alas : 25 Dum nova canities, dum prima, et rećta fenećtus, Dum fupereft Lachefi quod torqueat, et pedibus me Porto meis, nullo dextram fubeunte bacillo.

Cedamus patria : vivant Arturius iftic,

Et Catulus : maneant qui nigrum in candida vertunt, Queis facile eft ædem conducere, ilumina, portus, 3 1 Siccandam eluviem, portandum ad bufta cadaver, Et præbere caput domina venale fub bafta.

Quondam hi cornicines, et municipals arenæ

Perpetui comités, notæque per oppida buccæ, 3$

Muñera nunc edunt, et verfo pollice vulgi Quemlibet occidunt populariter : inde reverii Conducunt foricas. Et cur non omnia ? Cum fint Quales ex humili magna ad faftigia rerum

Extollit, queries voluit Fortuna jocari. 40 Quid Romæ faciam ? mentiri nefcio : librum,

Si malus eft, nequeo laudare, et pofeere : motus Aftrorum ignoro : funus promittere patris

Nec volo, neepoffum : ran arum vifeera numquam Infpexi : ferre ad nuptam, quæ mittit adulter, 45

Quæ mandat, nôrunt alii : me nemo miniftro Fur erit ; atque ideo nulii comes exeo, tanquam

Man*

Juvenalis Satyra III. 17

Mancus, et extinâæ corpus non utile dextræ.

Quis nunc diligitur, niii confeius, et cui fervens Æftuat occultis animus femperque tacendis ? 50 Nil tibi ie debere putat, nil conferet unquam,

Participem qui te fecreti fecit honefti.

Carus erit Verri, qui Verrem, tempore quo vuit, Accufare poteft. Tanti tibi non fit opaci

Omnis arena Tagi, quodque in mare volvitur aurum, Ut fomno careas, ponendaque præmia fumas 56 Triftis, et a magno femper timearis amico.

Quæ nunc divitibus gens acceptiíľima noftris, Et quos præcipue fugiam, properabo fateri,

Nec pudor obftabit : non poifum ferre, Quiri tes, 60 Græcam urbem, quamvis quota portio fæcis Achææ?

Jampridem Syrus in Tiberim defluxit Orontes, Et linguam, et mores, et cum tibicine chordas Obliquas, neenon gentilia tympana fecum

Vexit, et ad Circum juilas proftare puellas. 65 Ite, quibus grata eft pićta lupa barbara mitra.

Rufticus lile tuus fumit trechedipna, Quirine, Et ceromatiço fért niceteria eolio.

Hic alta Sicyone, aft hic Amydone relióla,

Hic Andró, iile Samo, hic Trallibus, aut Alabandis, 70 Eiquillas, dičtumque petunt a vimine collem,

Vifeera magnarum domuum, dominique futur!.

В In-

1 8 Juvenalis Satyra III. 19 Ingenium velox, audacia perdita, fermo Promptus, et Ifeo torrentior. Ede quid ilium

Eíľe putes ? quemvis kominem fecum attulit ad nos:

Grammaticus, rhetor, geometres, pićłor, aliptes, 76 Augur, fchœnobates, medicus, magus, omnia novit.

Græculus efuriens, in cœlum, jufferis, ibit.

Ad fummam non Maurus erat, nec Sarmata, пес Thrax, Qui fumpfit pennas, mediis fed natus Athenis. 80 Horum ego non fugiam conchylia ? me prior ille Signabit, fultufque toro meliore recumbet, Advečtus Romám, quo pruna et coćtona vento ? Ufque adeo nihil eft, quod noftra infantia cœlum Haufit Aventini, bacca nutrita Sabina ? 85 Quid, quod adulandi gens prudentísima laudat Sermonem indoćti, faciem deformis amici ; Et longum invalidi collum cervicibus æquat Herculis, Antæum procul a tellure tenentis ?

Miratur vocem anguftam, qua deterius nec 90 lile fonat, quo mordetur gallina marito.

Hæc eadem licet et nobis laudare : fed Ulis

Creditur. An meilor cum Thaida fuftinet, aut cum Uxorem comœdus agit, vel Dorida nullo

Cultam palliolo ? mulier nempe ipfa videtur, 95 Non perlona loqui : vacua et plana omnia dicas Infra ventriculum, et tenui diftantia rima.

Juvenalis Satyra III.

Nec tarnen Antiochus, nec érit mirabilis Ulic Aut Stratocles, aut cum molli Demetrius Haemo.

Națio comceda eft. Rides ? majore cachinno 100 Concutitur : flet, fl lacrymas confpexit amici,

Nec dolet : igniculum brumas fl tempore polcas, Accipit endromidem : fi dixeris, æftuo, fudat.

Non iumus ergo pares : melior, qui fèmper, et omni Noćłe dieque poteft alienum fumere vultum, 105 A facie jaćtare manus, laudare paratus,

Si bene ručtavit, fi rećtum minxit amicus, Si trulla inverfo crepitum dédit aurea fundo.

Pras terca fanćtum nihil eft, et ab inguine tutum : Non matrona laris, non filia virgo, ñeque ipfe i ю Sponíus lævis adhuc, non filius ante pudicus.

Horum fl nihil eft, aviam refupinat amici.

Scire volunt fecreta domus, atque inde timeri.

Et quoniam cœpit Graecorum mentio, tranfl

Gymnafia, atque audi facinus majoris abollæ. 115 Stoicus occîdit Baream, delator amicum,

Difcipulumque fenex, ripa nutritus in ilia, Ail quamGorgonei delapla eft pinna caballi.

Non eft Romano cuiquam locus hie, ubi regnat Protogenes aliquis, vel Diphilus, aut Erimanthus : Qui gentis vitio, nunquam partitur amicum, 121 Solus habet. Nam cum facilem ftillavit in aurem

B 2 Exi-

Nec

21 20 Juvenalis Satyra III.

Exiguum de naturae patriæque veneno,

Limine fummoveor : perierunt tempóra long!

Servilii : nufquam minor eft jaćtura clientis. 125 Quod porro officium, ne nobis blandiar, aut quod Pauperis hic meritum ; fi curet noćte togatus Currere, cum praetor lićtorem impellat, et ire Præcipitem jubeat dudum vigilantibus orbis,

Ne prior Albinam, aut Módiam collega falutet ? 130 Divitis hic fervi claudit latus ingenuorum

FJius ; alter enim, quantum in légioné tribuni Accipiunt, donat Calvinae, vel Catienæ,

Ut femei atque iterum fuper illám palpitet : at tu Cum tibi veftiti facies fcorti placet, h aeres, 135 Et dubitas alta Chionem deducere fella.

Da teftem Romæ tam fanćłum, quam fuit hofpes Numinis Idæi: procedat vel Numa, vel qui Servavit trepidam flagranti ex aede Minervám.

Protinus ad cenfum ; de moribus ultima flet 140 Qnæftio : quos pafcit fervos ? quot pofiidét agri Jugera ? quam multa magnaque paropfide cœnat ? Quantum quifque fua nummorum fervat in arca, Tantum habet et fidei : jures licet et Samothracum, Et noftrorum aras ; contemnere fulmina pauper 145 Creditur, atque Deos, Dis ignofcentibus ipfis.

Quid, quod materiam præbet caufafque jocorum Om-

Juvenalis Satyra III.

Omnibus hie idem, fi fbeda et fcifialacerna, Si toga iordl dula eft, et rupta calceus alter Pelle patet ; vel fi, confuto vulnere, crafium

țque recens li num oftendit non una cicatrix ? Nil habet infelix paupertas durius in fe,

Quam quod ridiculos homines fiicit. Exeat, inquit, Si pudor eft, et de pulvino fiirgat equeftri,

Cujus res legi non fufficit, et fedeant hie 1 Lenonum pueri quocunque in fornice nati.

Hic plaudat nitidi præconis filius inter Pinnirapi cultos jovenes, juvenefque laniftæ.

Sic libitum vano, qui nos diftinxit, Othoni. T Quis gener hic piacúit cenfu minor, atque puellæ Sarcinulis impar ? quis pauper feribitur hæres ? Quando in concilio eft Ædilibus ? agmine fado Debuerant olim tenues migraífe Quirites.

Haud facile emergunt, quorum virtutibus obftat Res anguila domi : fed Romæ durior lilis 1 Conatos : magno hofpitiom miferabile, magno Servorom ventres, et frogi ccenola magno.

Fićtilibos cænare podeț, quod turpe negavit

TTranfiatus fubito ad Marios, menfkmque Sabellam, Comentuique lilie Veneto duroqoe cucullo. հ ՚ Pars magna Italiæ eft, fi verum admittimus, in qua Nemo togam fiimit nifî mortuus. Ipf a dierum

В3 Feft-

22 Juvenalis Satyra Ш.

Feftor um herbofo colitur fiquando theatro Majeftas, tandemque redit ad pulpita notum

Exodium, cum perfonæ pallentis hiatum ï 75 In gremio matris formidat rufticus infans :

Æquales habitus illic, fimilefque videbis

Orcheftram, et populum : clari velamen honoris, Sufficiunt tunicæ fummiș Ædilibus albæ.

Hic ultra vires habitus nitor ; hic aliquid plus, 180 Quam latis eft ; interdum aliena fumitur area.

Commune id vitium eft : hie vivimus ambitiofa Paupertate omnes. Quid te moror ? omnia Romæ Cum pretio. Quid das, ut Coffum aliquando falutes ? Ut te refpiciat claufo Veiento labello ? 185 lile metit barbam, crinem hie deponit amati :

Plena domus libis venalibus. Accipe, et illud Fermentum tibi habe : præftare tributa clientes Cogimur, et cultis augere peculia fervis.

Quis timet, aut timuit gélida Prænefte ruinam, 190 Aut pofitis nemorofa inter juga Volfiniis, aut

Simplicibus Gabiis, aut proni Tiburis arce ? Nos urbem colimus tenui tibicine fultam Magna parte fui : nam fie labentibus obftat

Villicus, et veteris rimas contexit hiatum; 195 Securas pendente jubet dormiré ruina.

Vivendum eft illic, ubi nulla incendia, nulii

Noc-

Juvenalis Satyra III. 23 Noćłe metus. Jam poleit aquam, jam frivola transfert Ucalegon ; tabulata tibi jam tertia fumant.

Tu nefeis. Nam fi gradibus trepidatur ab imis, 200 Ultimus ardebit, quem tegula fola tue tur

A pluvia, molles ubi reddunt ova columba?.

Lečtus erat Codro Procula minor, urceoli fex, Ornamentum abaci ; neenon et parvulus infra

Cantharus, et recubans fub eodem marmore Chiron : Jamque vetus Graecos fervabat cifta libelles, 206 Et divina Opici rodebant carmina mures.

Nil bábuit Codrus: quis enim negat? et tarnen illud Perdidit infelix totum nil : ultimus autem

Ærumnæ cumulus, quod nudum, et frufta rogantem Nemo cibo, nemo hofpitio, tečtoque juvabit. 211 Si magna Afturici cecidit domus, hórrida mater, Poliati proceres, difiért vadimonia prætor :

Tunc gemimos calus urbis, tunc odimus ignem.

Ardet adhuc, et jam accurrit qui marmora donet ; Conférât impenfas. Hic nuda, et candida ligna; 216 Hic aliquid præclarum Euphranoris, et Polycleti, Hic Afianorum vetera ornamenta Deorum.

Hic libros dabit, et forulos, mediamque Minervám;

Hic modium argent! : meliora, ac plura reponit շշօ Perficus orborum lautifiimus, et mérito jam

Sufpečtus, tanquam ipíe fuas incendent axles.

В 4 Si

24- JuvENALis Satyra III.

Si potes avelli Circenfibus, optima Soræ, -Aut Fabrateriæ domus, aut Frufinone paratur, Quanti nunc tenebras unum conducís in annum! 225 Hortulus, hic, puteufque brevis, пес refie movendus, In tenues plantas facili diffunditur hauftu.

Vive bidentis amans, et culti villicus horti, Unde epulum pofiis centum dare Pythagoræis.

Efi aliquid quocunque loco, quocunque recefiu, 230 Unius fefe dominum fecille lacertæ.

Plurimus hic œger moritur vigilando -, fed ilium Languorem peperit cibus imperfećtus, et hærens Ardenti fiomacho. Nam quae meritoria fomnum Admittunt? magnis opibus dormitur in urbe. 23-$

Inde caput morbi : rhedarum tranfitus arćto Vicorum inñexu, et ftantis convicia mandræ Erípient fomnum Drufo, vitulifque marinis.

Si vocat officium, turba cedente vehetur

Dives, et ingenti curret fiiper ora Liburno, 240 Atque obiter leget, aut feribet, vel dormiet intus : Namque facit fomnum claufa lećtica fenefira.

Ante tamen veniet : nobis properantibus obftat Unda prior : magno populus prenait agmine 1 umbos Qui fequitur : ferit hic cubito, ferit allere duro 245 Alter 3 at hic tignum capiii incutit, iile metretam:

Pinguia crura luto, planta mox undique magna CaL

Juvenalis Satyra III. 25

C alcor, et in digito clavus mihi militis hæret.

Nonne vides, quanto celebretur íportula fumo ? Centum convivas ; fequitur fuá quemque culina.

Corbulo vix ferret tot vafa ingentia, tot res 251 Impofitas capiti, quas rećto vértice portat

Servulus infelix, et curfu ventilat ignem.

Scinduntur tunicas fartæ ; modo longa corufcat

Barraco veniente abies, atque altera pinum 255 Plauftra vehunt, nutant alte, populoque minan tur.

Nam fi procubuit, qui faxa Lignítica portat Axis, et everfum fudit fuper agmina montem,

Quid fupereft de corporibus ? quis membra, quis ofia Invenit ? obtritum vulgi perit omne cadaver, 260 More animæ. Domus interea fecura patellas

Jam lavat, et bucea foculum excitat, et fonat unćtis Strigilibus, et pleno componit lintea gutto.

Hæc inter pueros varie properantur : at iile

Jam ledet in ripa, tetrumque n ovitiu s horret 265 Porthmea, nec fperat cœnofi gurgitis alnum

Infelix, nec habet, quem porrigat, ore trientem.

Refpice nunc alia, ас divería pericula noćtis.

Quod fpatium tećtis fublimibus, unde cerebrum Telia ferit, quoties rimóla, et curta feneftris 270 Vafa cadunt ; quanto percuíľum pondere lignent, Et lædant filicem. Polfis ignavus haberi,

Et

շ6 Juvenalis Satyra III.

Et iubiți cafus improvidus, ad coenam fi Inteftatus eas, adeo tot fata, quot illa

Noćte patent vigiles, te prætereunte, feneftræ. 275 Ergo optes, votumque feras miferabile tecum,

Ut fint contents patulas effundere pelves.

Ebrius ac petulans, qui nullum forte cecîdit, Dat pœnas ; noćtem patitur lugen tis amie um

Pelidæ, cubât in faciem, mox deinde fupinus. 280 Ergo non aliter poterit dormiré : quibufdam

Somnum rixa facit : ied quamvis improbus annis, Atque mero fervens, cavet hune, quem coccina læna Vitari jubet, et comitum longifilmus ordo;

Multum præterea flammarum, et aënea lampas ; 285 Me, quem inna ihlet deducere vel breve lumen

Candelas, cujus difpenfo et tempero filum, Contemn it. Miferæ cognofee proœmia rixæ : Si rixa eft, ubi tu pulías, ego vapulo tantum.

Stat contra, ftarique jubet, părere necefie eft. 290 Nam quid agas, cum te furiofus cogat, et idem Fortior ? unde venis ? exclamat : cujus aceto, Cujus conche turnes ? quis tecum fećłile porrum Sutor et elixi vervecis labra comedit ?

Nil mihi refpondes ? aut die, aut accipe calcem. 295 Ede ubi confiftas : in qua te quæro profeucha ?

Dicere fi tentes aliquid, tacitufve recedas,

Juvenalis Satyra III. 27

Tan tundem eft : feriunt pariter : vadimonia deinde Irati faciunt. Libertas pauperis hæc eft;

Pulfatus rogat, et pugnis concifus adorat, 300 Ut liceat panels cum dentibus inde reverti.

Nec tarnen hoc tantum metuas : nam qui fpoliet te Non décrit, claufis domibus, poftquam omnis ubique Fixa catenatæ filuit compago tabernæ.

Interdum et ferro fubitus graflator agit rem, 395 Armato quoties tutæ euftode tenentur

Et Pomptina palus, et Gallinaria pinus.

Sic inde hue omnes, tanquam ad vivaria, currunt.

Qua fornace graves, qua non incude, catenae ?

Maximus in vinclis ferri modus, ut timeas, ne Յ 10 Vomer deficiat, ne marrae, et farcula defint.

Felices proavorum atavos, felicia dicas

Sæcula, quae quondam fub regibus atque tribunis Viderunt uno contentam carcere Romarn.

His alias poteram, et plures fubnećtere caulas : 34 Sed jumenta vocant, et fol inclinât ; eundum eft.

Nam mihi commota jamdudum mulio virga Innuit : ergo vale noftri memor ; et quoties te Roma tuo refici properantem reddet Aquino,

Me quoque ad Elvinam Cererem, veftramque Dianam Convelle a Cumis : Satyrarum ego, ni pudel illas, 321 Adjutor gélidos veniam caligatus in agros.

Tan- SA-

з8 Juvenalis Satyra IV.

SATYRA IV.

Ecľ e . herum Crifpînus ; et eit mihi fæpe vocandus Ad partes, monítrum nulla virtute redemptum A vitiis, æger, folaque libidine fortis :

Delicias viduæ tantum aipernatur adulter.

Quid refert igitur quantis jumenta tätiget <

Porticibus, quanta nemorum večtetur in umbra, Jugera quot vicina foro, quas emerit ædes ? Nemo malus felix, minime corruptor, et idem Inceftus, cum quo nuper vittata jacebat

Sanguine adhuc vivo terram fubitura facerdos. io Sed nunc de faćtis Ievioribus : et tarnen alter

Si feciiľet idem, caderet fub Judice morum.

Nam quod turpe bonis, Titio Seioque, decebat Cnfpinum. Quid agas, cum dira et foedior omni Crimine perlona eit ? mullum fex millibus emit, 15 Æquantem fane paribus feílertia libris,

Ut perhibent, qui de magnis majora loquuntur.

Confilium laudo artificis, fi muñere tanto

Præcipuam in tabulis ceram tenis abítulit orbi.

Eft ratio ulterior, magnæ fi mifit amica:, 20 Quæ vehitur claufo latis fpecularibus antro.

Nil tale exfpečtes : emit fibi. Multa videmus, Qu32 mifer et frugi non fecit Apicius ; hoc tu

Juvenalis Satyra IV. 29

Succinćtus patria quondam Crifpine papyro.

Hoc pretium fquamæ ? potuit fortafle minoris 25 Pifcator, quam pifcis emi. Provincia tanti

Vendit agros ; fed majores Apulia vendit.

Quales tunc epulas ipfum glutiife putemus Induperatorem, cum tot feftertia, partem

Exiguam, et modicæ fumptam de margine cœnæ, Purpureus magni rućtaret ¡curra Palatî ; Յ1

Jam princeps equitum, magna qui voce folebat Vendere munícipes fraćta de merce filuros ! Indpe Calliope, licet hic confidere : non eft

Cantandum ; res vera agitur, narrate puellæ 35 Pierides ; profit mihi vos dixifie puellas.

Cum jam femianimum lacerare! Flavius orbem Ultimus, et calvo ferviret Roma Neroni,

Incidit Adriaci fpatium admirabile rhombi, 39 Ante domum Veneris, quam Dorica iuftinet Ancon, Implevitque finus : ñeque enim minor hæferat illis, Quo s operit glacies Mæotica, ruptaque tandem Solibus effundit torpentis ad oftia Ponti

Defidia tardos, et longo frigore pingues.

Deftinat hoc monftrum cymbæ Unique magifter 45 Pontifici fummo. Qujs enim proponere talem,

Aut emere auderet, cum plena et littora multo Delatore forent ? difperfi protinus algæ

Suc- In-

go Juvenalis Satyra IV.

Inquiíltores agerent cum remige nudo ;

Non dubitaturi fugitivum dicere pifcem, 50 Depaftumque diu vivaria Cæfaris, inde

Elapfum, veterem ad dominum debere reverti.

Si quid Palphurio, fi credimus Armillato,

Quicquid confpicuum, pulchrumque ex æquore toto, Res fi ici eft, ubicunque natat : donabitur ergo, 55 Ne pereat. Jam letífero cedente pruinis

Autumno, jam quartanam iperantibus ægris, Stridebat deformis hyems, prædamque recentem Servabat : tarnen hic properat, velut urgeat aufter.

Utque lacus fuperant, ubi quanquam diruta, fervat 60 Ignem Trojanum, et Veftam colit Alba minorem, Obftitit intranti miratrix turba parumper ;

Ut ceffit, facili patuerunt cardine valvæ.

Exclufi exfpedlant admifia obfonia patres.

Itur ad Atridem. Turn Picens, accipe, dixit, 65 Privatis majora focis : genialis agatur

Ifte dies ; propera ftomachum laxare faginis, Et tua fervatum confume in fæcula rhombum.

Ipfe capi voluit. Quid apertius ? et tarnen illi

Surgebant criftæ. Nihil eft, quod credere de fe 70 Non pofiit, cum laudatur dîs æqua poteftas.

Sed deerat pifei patinæ menfura. Vocantur Ergo in concilium proceres, quos oderat iile ;

Juvenalis Satyra IV. 31

In quorum facie miferæ, magnæque fedebat

Pallor amicitiae. Primus, clamante Liburno, 75 Currite, jam ledit, rapta properabat abolla

Pegafus, attonitæ pofitus modo villicus urbi.

Anne aliud tunc praefećti? quorum Optimus, atque Interpres legum fanćtiflimus ; omnia quanquam Temporibus diris tęaćtanda putabat inermi 80 Juftitia. Venit ęt Crifpi jucunda fenećtus,

Cujus erant mores, qualis facundia; mite Ingenium. Maria, ac terras, populofque regenti Quis comes utilior, fi clade, et p eft e lub illa

Sșevitiam damnare, et honeftum afierre liceret 85 Confilium ? fed quid violentius aure tyranni,

Cum quo de pluviis, aut æftibus, aut nimbólo Vere locuturi fatum pendebat amici ?

Iile igitur nunquam direxit brachia contra

Torrentera ; пес civis erat, qui libera pofiét 9°

Verba animi proferre, et vitara impenderé vero.

Sic multas hyemes, atque očtogefima vidit Solftitia ; bis armis, illa quoque tutus in aula.

Proximus ejufdem properabat Acilius ævi

Cum juvene, indigno quera mors tara fæva maneret, Et domini gladiis tara Ieftin ata: fed olim 96

Prodigio par eft cum nobilitate fenećtus : Unde fit, ut malira fraterculus efle gigantis.

Pro­

In

32 Ju venali s Satyra IV. 33 Profuit ergo nihil mifero, quod cominus urfos

Figebat Numidas, Albana nudus arena ioo Venator. Quis enim jam non intelligat artes

Patricias ? quis prifcum illud miretur acumen, Brute tu urn ? facile eft barbato imponere regi.

Nec melior vultu, quamvis ignobilis, ibat

Rubrius, offenfæ veteris reus, atque tacendæ; 105 Et tarnen improbior Satyram fcribente cinædo.

Montani quoque venter ad eft abdomine tardus : Et matutino fudans Crifpinus amomo,

Quantum vix redolent duo fuñera. Sævior illo Pompeius tequi jugulos aperire fufurro : 110 Et qui vulturibus fervabat vifcera Dacis

Fufcus, marmórea meditatus prtelia villa:

Et cum mortífero prudens Veiento Catullo, Qui numquam vifæ flagrabat amore puellas :

Grande, et confpicuumnoftro quoque tempore monftrum!

Cæcus, adulator, dirufque a ponte fat elles, 116 Dignus Aricinos qui mendicaret ad axes,

Blandaque devexæ jaćtaret baña rhedæ.

Nemo magis rhombum ftupuit : nam plurima dixit In lævum converfus : at illi dextra jacebat 120 Bellua : fie pugnas Cilicis laudabat et ićtus,

Et pegma, et pueros inde ad velaria raptos.

Non cedit Veiento : fed ut fanaticus œftro

í i

í

Juvenalis Satyra IV.

Percudáis, Bellona, tuo divinat ; et ingens

Omen babes, inquit, magni, clarique triumph!. 125 Regem aliquem capíes, aut de temone Britanno Excidet Arviragus : peregrina eit bellua. Cernis Erećłas in terga ludes ? hoc defuit unum

Fabricio, pátriám սէ rhomb! memoraret, et annos.

Quidnam igitur ceníes ? conciditur ? abíit ab illő 130 Dedecus hoc, Montanus ait -, teña alta paretur, Quæ tenul muro fpatiofum colligat orbem.

Debetur magnus patinæ fubitufque Prometheus.

Argillam, atque rotam citius properate : fed ex hoc Tempore jam, Cæfar, figuli tua caftra fequantur. 135 Vielt digna viro íententia : noverat iile

Luxuriam imperii veterem, nočtefque Neronis Jam medias, aliamque famem, cum pulmo Falerno Arderet. Nulii major fuit ufus edendi

Tempeftate mea. Circæis nata forent, an 140 Lucrinum ad faxum, Rutupinove edita fundo

O Urea, callebat primo deprendere morfu : Et femel afpećti litus dicebat echini.

Surgitur, et mido proceres exire jubentur

Concilio, quos Albanam dux magnus in arcem 145 Traxerat attonitos, et rebinare coaćtos,

Tanquam de Cattis aliquid, torvifque Sicambris Dićturus ; tanquam diverfis partibus orbis

C Anx-

Per-

34 Juvenalis Satyra V, Anxia prsecipiti veniíľet epiftola penna.

Atque utinam his potius nugis tota illa dediíľet ւ$°

Tempora fævitiæ, claras quibus abftulit urbi Illuftrefque animas, impune et vindice nullo.

Sed periit, poftquam cerdonibus eile timendus Cœperat ; hoc nocuit Lamiarum cæde madenti.

SATYRA V.

I te propoiiti nondum pudet, atque eadem eft mens, Ut bona fumma putes aliena vivere quadra •>

Si potes illa páti, quæ пес Sarmentus iniquas Cæfaris ad menfas, nec vilis Galba tuliiïet,

Quamvis jürato metuam tibi credere tefti. 5 Ventre nihil novi frugali us : hoc tarnen ipíum

Defeciífe puta, quod inani fufficit alvo.

Nulla crepido vacat ? nuíquam pons, et tegetis pars Dimidia brevior ? tantine injuria ccenæ ?

Tam jejuna fames ; cum poftis honeftius illic to Et tremere, et fordes far ris mordere canini ?

Primo fige loco, quod tu difcumbere juíľus Mercedem fol i dam veterum capis officiorum.

Frućtus amicitiæ magnæ, cibus : imputat hune rex, Et quamvis rarum, tarnen imputat. Ergo duos poft 15 Si libuit monies neglećtum adhibere elleniem,

ŕ •

Ter-

Juvenalis Satyra V. 35 Tertia ne vacuo cefíaret culcita lećto,

Una fimus ait. Votorumfumma : quid ultra

Quæris ? habet Trebius, propter quod rumpere fomnum Debeat, et lígulas dimitiere, follicitus, ne 20 Tota falutatrix jam turba peregerit orbem

Sideribus dubiis, aut illo tempore, quo fe Frigida circumagunt pigri farraca Boôtæ.

Qualis ccena tarnen ? vinum, quod fuccida nolit Lana pati : de conviva Corybanta videbis. 25 Jurgia proludunt ; fed mox et počula torques

Saucius, et rubra deterges vulnera mappa ; Inter vos quoties, libertorumque cohortem Pugna Saguntina fervet commifía lagena : Ipfe capillato diffufum confule potat, Calcatamque tenet bellis focialibus uvam, Cardiaco numquam cyathum mifíurus amico.

Cras bibet Albanis aliquid de mon ti bus, aut de Setinis, cujus pátriám, titulumque fenećłus Delevit multa veteris fuligine teilæ :

Quale coronad Thrafea Helvidiufque bibebant, Brutorum, et Cafsi natalibus. Ipfe capaces Deliadum cruítas et inæquales beryllo

Virro tenet phialas : tibí non commitdtur aurum : Vei, fi quando datur, cultos afiixus ibidem,

Qui numeret gemmas, unguefque obfervet acutos.

C2

30

35

40

Da

37

зб

Da veniam : praeclara Ulic laudatur iafpis :

Nam Virro, սէ multi» gemmas ad počula transfert A digitis» quas in vaginae fronte foiebat

Ponere zelotypo juvenis prælatus Hiarbæ. 45 Tu Beneventani futoris nomen habentem

Siccabis calicem naforum quatuor, ас jam QuaíTatum, et rup to pofcentem fulfura vitro.

Si ítomachus domini fervet vinoque, ciboque,

Frigidior Geticis petitur decoćta pruinis. 50 Non eadem vobis poní modo vina querebar;

Vos aliam potatis aquam : tibi počula curfor Gætulus dabit, aut nigri manus oíľea Mauri, Et cui per mediam nolis occurrere noćtem,

Clivofæ veheris dum per monumenta Latinan 55 Flos Afiæ ante ipium, pretio majore paratus

Quam fuit et Tulii cenfus pugnacis, et Anei : Et, ne te teneam, Romanorum omnia regum

Frivola. Quod cum ita fít, tu Gætulum Ganymedem Refpice, cum Ո ties : nefcit tot millibus emptus 60 Pauperibus mifcere puer : fed forma, fed ætas

Digna fuperçilio. Quando ad te pervenit iile ? Quando vocatus adert calidæ, gelidæque minister ? Qiiippe indignatur veteri părere client!, 64 Quodque aliquid poicas, et quod, fe itante, recumbas.

Maxima quæque domus fervis eft plena fuperbis.

Ecce

Juvenalis Satyrą V.

Ecce alius quanto porrexit murmure panem Vix fraćtum, folidæ jam mucida frufta farinæ, Quæ genuinum agiten^ non admittentia morfum.

Sed tener et niveus, mollique filigine fačtus 7°, Servatur domino. Dextram cohibere memento.

Salva fit artoptap reverenda. Finge tarnen te Improbulum ; fupereft illic qui ponere cogat.

Vin ’ tu confuetis audax conviva caniitris •

Impleri, panifque tu! novifie colorem ? 75 Scilicet hoc fuer at, propter quod, fepe relićta

Conjuge, per montem adverfum, gelidafque cucurri Efquilias, fremeret fæva cum grandine vernus Jupiter, et multo ftillaret pænula nimbo !

Afpice, quam longo difiendat pećtore lancem, 80 Quæ fertur domino, iquilla; et quibus undique iepta Aiparagis, qua deipiciat convivia cauda,

Cum venit excelfi manibus íublata miniftri.

Sed tibi dimidio confirions cammarus ovo

Ponitur, exigua feralis ccena patella. 85 Ipie Venafrano pifcem perfundit : at hic, qui

Pallidus offertur mifero tibi caulis, olebit

Laternam : illud enim veftris datur alveolis, quod Canna Micipiarum prora fubvexit acuta :

propter quod Romæ cum Boceare nemo lavatur ; 9'0 Quod tutos etiam facit a ferpentibus Afros.

Ç 3 Muh

■»

շ8 Juvenalis Satyra V. 39

Mullus érit domino, quem mißt Corfica, vel quem Taurominitanæ rupes, quando omne peradum eft, Et jam defecit noftrum mare ; dum gula fævit,

Retibus affiduis penitus fcrutante macello 95 Proxima ; пес patitur Tyrrhenum crefcere pifcem.

Inftruit ergo locum provincia : fumitur illinc Quod captator emat Lenas, Aurelia vendad Virroni muræna datur, quæ maxima venit

Gurgite de Siculo : nam, dum fe continet Aufter, 100 Dum ledet, et ficcat madidas in carcere pennas, Contemnunt mediam temeraria lina Charybdim, Vos anguilla manet longæ cognata colubræ, Aut glacie afperfus maculis Tiberinus, et ipfe Vernula riparum pinguis torrente cloaca, Et folitus mediae cryptam penetrare Suburæ.

Ipfi pauca velim, facilem fi præbeat aurem : Nemo petit, modicis quæ mittebantur amicis A Seneca ; quæ Pifo bonus, quæ Cotta foiebat

Lărgiri : namque et titulis, et fafcibus olim 110 Major habebatur donandi gloria : folum

Pofcimus, ut coenes civiliter. Hoc face, et efto, Efto, ut nunc multi, dives tibi, pauper amicis.

Anferis ante ipfum magni jécur, anferibus par Altilis, et flavi dignus ferro Meleagri

Fumat aper : poft hunc radentur tubera, ft ver

Juvenalis Satyra V.

Tunc érit, et facient optata tonitrua c cenas Majores : tibi habe frumentum, Alledius inquit, O Libye ; disjunge boves, dum tubera mittas.

Strudorem interea, ne qua indignarlo delit, Saliantem ipećtes, et chironomonta volant!

Cultello, donee peragat didata magiftri Omnia : пес mínimo fane diferimine referí, Quo geftu lepores, et quo gallina fecetur.

Ducêris planta, velut idus ab Hercule Cacus -, 125 Et ponêre foris, ft quid tentaveris unquam

Hifcere, tanquam habeas tria nomina. Quando propinat Virro tibi, fumitque tuis contada labellis

Počula ? quis veftrûm temerarios ufque adeo, quis Perditus, ut dicat regi, bibe ? plurima funt quæ 130 Non audent homines pertufa dicere læna.

Quadringenta tibi fi quis Deus, aut fimilis Dis Et melior fatis donaret homuncio ; quantus Ex nihilo fieres, quantus Virronis amicus !

Da Trebio, pone ad Trebium : vis, frater, ab iftis 135 Eibus ? О nummi, vobis hunc præftat honorem . Vos eftis fratres. Dominus tarnen, et domini iex, Si vis tu fieri, nullus tibi párvulos aola

Luferit Æneas, пес filia dulcior illő.

Jucundum et carom fterilis facit uxor amicum. 140 Sed toa nunc Mycale pariat licet, et pueros tres

C 4 ՚

Tunc

40 Juvenalis Satyra V.

In gremium patríš fundat fimul, ipfe loquaci Gaudebit nido, viridem thoraca jubebit

Afterri, minimafque nuces, aiTemque rogatum,

Ad menfam quoties parafitus venerit infans. 145 Vilibus ancipites fungi ponentur amicis,

Boletus domino ; fed qualem Claudius edit Ante ilium uxoris, poft quem nil amplius edit.

Virro fibi et reliquis Virronibus ilia jubebit

Poma dari, quorum folo pafcaris odore ; 1 5Չ Qualia perpetuus Phæacum Autumnus habebat, Credere quæ poftis furrepta fororibus Arris.

Tu fcabie frueris mali, quod in aggere rodit Qui tegitur parma, et galea, metuenfque flagelii Difcit ab hirfuta jaculum torquere capella. 155 Forfitan impenfæ Virronem parcere credas :

Hoc agit ut doleas : nam quæ comcedía, mim us Quis melior plorante gula ? ergo omnia fiunt, Si nefcis, ut per lacrymas effundere bilem

Cogaris, preftbque diu ftridere molari. 160 Tu tibi liber homo, et regis conviva videris ;

Captum te nidore fuæ putat ille culinæ :

Nec male conjećłat : quis enim tam nudus, ut ilium Bis ferai, Etrufcum puero fi contigit aurum,

Vel nodus tantum, et fignum de paupere loro ? 165 Spes bene cœnandi vos decipit. Ecce, dabit jam

Seme-

Juvenalis Satyra VI. 41

Ad nos j am veniet minor al tills : inde parato, Intačtoque omnes, et ftrićto pane tacetis.

Ille fapit, qui te fie utitur. Omnia ferre J 7°

Si potes, et debes -, pulfandum verdee rafo Præbebis quandoque caput, пес dura timebis Flagra pad, his epulis, et tali dignus amico.

SATYRA VI.

/nRedo pudicitiam Saturno rege moratam In terris vifamque diu •> cum frigida parvas Præberet fpelunca domos, ignemque, larem que.

Et pecus, et dominos, communi clauderet umbra : Silveftrem montana torum cum fterneret uxor Հ Frondibus, et culmo, vicinarumque ferarum

Pellibus : baud fimilis tibi, Cynthia, nec tibi, cujus Turbavit nítidos extinčtus palier ocellos :

Sed potanda ferens infantibus uberá magnis,

Ęt fæpe horridior glandem rućtante marito. 10 Quippe aliter tunc orbe novo, cœloque recent!

Vivebant homines ; qui, rupto robore nad, Compofitique luto nullos habuere parentes.

Multa pudicitiæ veteris veíligia forfan,

Aut aliqua extiterint, et fubjove; fed Jove nondum 15

Bar-