Stefan Mizera, Stefan Breyer
Pytania i odpowiedzi prawne
Palestra 13/5(137), 55-58
Ń r 5 (137) P y t a n i a i o d p o w i e d z i p r a w n e 55
to sąd polubow ny nie m oże ponow nie sp ra w y ro zstrzygać. Je że li zaś w y ro k sądu p aństw ow ego nie m a w pływ u na sam zapis i zapi^ te n n a d a l stro n y w iąże, to spór p ow in ien ponow nie ro z p a try w a ć sąd polubow ny. U staw odaw ca bow iem zezwolił stronom poddaw ać spory cyw ilne pod rozstrzygnięcie sąd u polubow nego (...) i stro ny m ogą zapisem (um ową) decydow ać, czy sąd polubow ny m a raz, czy też dw a lu b k ilk a ra z y ich spór ro z p a try w a ć .” 22
P rz ed sta w io n a w n iniejszym op raco w an iu arg u m e n ta c ja p ra w n a b y ła b y oczy w iście niep ełn a, gdyby nie u w zg lę d n ia ła sta n o w isk a zajętego w te j k w estii w w y d an y m w bieżącym rok'u K o m en tarzu do ko d ek su p o stę p o w an ia cyw ilnego D obrzańskiego, Lisiew skiego, R esicha i S iedleckiego.23 S tan o w isk o to nie było mi zn an e w czasie opracow ania i złożenia w R e d ak c ji „ P a le s try ” niniejszego a r ty k u łu w paźd ziern ik u 1968 r. J a k je d n a k w y n ik a z w yw odów a u to ra te j części k o m en tarza, m ianow icie B. D obrzańskiego, zbieżne je st onó w całości z poglądem p raw n y m , k tó ry w yraziłem pow yżej.
22 C y i. w e d ł u g P o t r z o b o w s k i e g o i Ż y w i c k i e g o : , o p . c i t ., s t r . 22.
28 P o r . w y m i e n i o n y w p r z y p . 8 K o m e n t a r z a D o b r z a ń s k i e g o i in ., s t r . 972 i 973.
K»VT/\IMIĄ I O D P O W I E D Z I PIMHiWC
1. P Y T A N I E : N a j a k i c h z a s a d a c h p o w i n n o b y ć p r z e p r o w a d z o n e r o z l . c z e n i e p o m i ę d z y Z a r z ą d e m B u d y n k ó w M i e s z k a l n y c h a p r y w a t n y m w s p ó ł w ł a ś c i c i e l e m n i e r u c h o m o ś c i , j e ż e l i p o z o s t a j e o n a w a d m i n i s t r a c j i Z B M n a t e j p o d s t a w i e , i ż w s p ó ł w ł a ś c i c i e l e m t e j n i e r u c h o m o ś c i j e s t r ó w n i e ż S k a r b P a ń s t w a ? S t a n f a k t y c z n y s p r a w y : C h o d z i o s y t u a c j ę , g d y d o m c z y n s z o w y n a l e ż a ł p r z e d w ojn?} (1939) d o d w u lu b w i ę c e j o s ó b , w z w i ą z k u z a ś z t y m , że u d z i a ł w e w s p ó ł w ł a s n o ś c i j e d n e j z n i c h (c z y n i e k tó r y c h ) , s t a n o w i ł p o w o j n i e m ie n ie o p u s z c z o n e lu b p o n i e m i e c k i e , o b i e k t z o 9 ta ł p r z e j ę t y p o d a d m i n i s t r a c j ę p r o w a d z o n ą p r z e z i n s t y t u c j ę p a ń s t w o w ą je s z c z e p r z e d w e j ś c i e m w ż y c i e p r a w a l o k a l o w e g o . W e d ł u g o ś w i a d c z e ń z a i n t e r e s o w a n e g o t ą 9 p ra tw ą K o le g i, r o z l i c z e n i a p o m i ę d z y w s p ó ł w ł a ś c i c i e l a m i s ą w p r a k t y c e p r z e p r o w a d z a n e w s p o s ó b n i e k o r z y s t n y d l a w s p ó ł w ł a ś c i c i e l i p r y w a t n y c h . O D P O W I E D Ź :
W ypada na w stę p ie stw ierdzić, że nie zostały dotychczas w y d a n e żadne p rz e p isy p ra w n e lu b przepisy ty p u w y łąc zn ie in stru k c y jn eg o (w reso rcie gospodarki ko m u n aln ej), k tó re by reg u lo w a ły zasady i tr y b sp raw o w an ia z a rząd u n ie ru c h o m ościam i stan o w iący m i w spółw łasność P a ń stw a i osób p ry w a tn y c h . O bow iązują n a to m ia st a k ty p raw n e dotyczące p rze jm o w a n ia b u d y n k ó w (pry w atn y ch ) w z a rzą d pań stw o w y , ja k np. rozporządzenie M in istra G ospodarki K o m u n aln ej z dnia
9 czerw ca 1959 r. (Dz. U. z 1959 r. N r 38, poz. 237 i z 1968 r. N r 48, poz. 345), k tó re je d n a k nie w iążą się b ezpośrednio z ro z p a try w a n ą tu ta j kw estią.
56 P y t a n i a i o d p o w i e d z i p r d i u n e N r 5 (13*0 S p ra w o w a n ie z a rząd u b u d y n k a m i m ie sz k aln y m i stanow iącym i w spółw łasność P a ń stw a i osób fizycznych pow inno się odbyw ać zgodnie z p rze p isam i kodeksu cyw ilnego d ziału IV o w spółw łasności (art. 195 i nast.) z zastrzeżeniem p rz e s trz e g a n ia bezw zględnie o b ow iązujących p rzep isó w w sp ra w ie czynszów n a jm u za lokale (użytkow e lu b m ieszkalne) i zasad e k sp lo a ta c ji budy n k ó w m ieszkalnych.
B u d y n ek m ie sz k aln y (czynszowy) sta n o w iąc y w spółw łasność P a ń s tw a i osób fizycznych m oże być p rz e ję ty p rze z P a ń stw o (w łaściw ą je d n o stk ę p ań stw o w ą ) w zarząd w zasadzie ty lko w ted y , gdy u d ział P a ń stw a je s t w iększy niż 50% całej nieruchom ości. Je że li u dział P a ń stw a w e w łasn o ści je s t niższy niż 1/2 części n ie ruchom ości, a w spółw łaściciel p ry w a tn y d e k la ru je gotow ość sp raw o w an ia a d m i n is tra c ji całej nieruchom ości, to b ra k p rz e sła n e k do p rz e jm o w a n ia całej n ie ru c h o m ości w za rząd p aństw ow y. W spółw łaściciel ułam k o w ej części p rze k ra c z a ją c e j 1/2 części nieruchom ości m oże w y stą p ić o p rz e k a z a n ie m u zarządu n ie ru c h o m o ś cią po dokon an iu ro zliczenia z dotychczasow ego zarząd u , a w raz ie p o w sta n ia sp o ru m oże w y stą p ić n a d ro g ę p o stę p o w an ia sądow ego.
K ażdy ze w spółw łaścicieli m a p ra w o uzy sk iw ać korzyści z rzeczy w spólnej odpow iednio do w ielkości swego udziału i obow iązany je st w ta k im sam ym s to su n k u do ponoszenia w y d atk ó w i ciężarów zw iązanych z zarządzaniem w spólną nieruchom ością. O drębne reżim y p raw n e, ja k im p o d d an e są b u d y n k i n ależące do P a ń stw a i b u d y n k i p ry w a tn e , p o ciągają za sobą p ew n e k o n sek w en cje w d zie dzinie rozliczeń pom iędzy w spółw łaścicielam i. P ań stw o , sp raw u ją c zarząd b u d y n k u przez w łaściw y organ, je st zobow iązane do dok o n y w an ia rozliczeń z dochodów i w y d atk ó w z pozo stały m i w spó łw łaścicielam i oraz do o d prow adzania do w ła ś c i w ego o rg a n u finansow ego n ależnych pod atk ó w . W edług przepisów zarząd zen ia M in istra F in an só w z d n ia 16 lutego 1961 r. w sp ra w ie za niechania u sta la n ia zo b o w iązań p o d atk o w y ch w zak resie p o d a tk u od nieruchom ości należnego od b u dynków po zo stający ch W zarządzie prezy d ió w r a d n arodow ych (M.P. N r 22, poz. 107) zo bow iązania p o d a tk o w e w za k re sie p o d a tk u od nieruchom ości nie są u sta la n e ty lk o od tych b u d y n k ó w pozostających w a d m in istra c ji ZBM, k tó re s ta n ow ią w łasność P a ń stw a . P rz y rozliczeniach pom iędzy w sp ółw łaścicielam i uw zg lęd nia się zatem p o d a tk i od części n ieruchom ości nie stanow iącej w łasności p a ń stw ow ej.
Rozliczenie w pływ ów i w y d a tk ó w pom iędzy w spółw łaścicielam i, o k tó ry ch m o w a, n a s tę p u je n a analogicznych zasadach, ja k ie u s ta la p o w ołane już w yżej ro z p orządzenie M in istra G o sp o d ark i K o m u n aln ej z d n ia 9 czerw ca 1959 r. w sp ra w ie p rze jm o w an ia b u d y n k ó w w zarząd p aństw ow y.
J a k w iadom o, zasady za rząd u b u d y n k ó w spraw ow anego przez w łaścicieli p r y w atn y c h re g u lu ją a k tu a ln ie p rze p isy ro zp o rząd zen ia M inistrów G o spodarki K o m u n a ln e j i F in an só w z d n ia 5 sie rp n ia 1965 r. (Dz. U. N r 35, poz. 226). W św ietle ty c h p rzepisów w y p ła ta p ry w a tn e m u w sp ółw łaścicielow i części w pływ ów z czyn szów n a jm u nie b y ła b y uzasadniona, gdyż ty lk o w raz ie osobistego p ro w a d ze n ia zarządu b u d y n k ó w przez w łaściciela p rz y słu g u je m u p raw o p o b ie ra n ia 15% w p ły w ów z czynszu (po odliczeniu p o d a tk u od nieruchom ości) ja k o w y n ag ro d ze n ie za czynności zw iązane z a d m in istra c ją b u d y n k u (§ 3 p k t 1 ro zporządzenia z dnia 5 sie rp n ia 1965 r. i § 1 ro zporządzenia M GK z d n ia 5 sie rp n ia 1965 r. — Dz. U. N r 35, poz. 226 i poz. 227).
N ie m a n a to m ia st żadnych przeszk ó d do w y p łac an ia w spółw łaścicielow i p r y w a tn e m u p ew n y c h kw o t pieniężnych w w a ru n k a c h p rze w id zia n y ch w § 10 ro z po rząd zen ia M in istró w G o sp o d ark i K o m u n aln ej i F in an só w z dnia 5 sie rp n ia 1965 r. (poz. 226) w g ran ic ac h w olnych środków , ja k ie p rz y p a d a ją określonem u
N r 5 (137) P y t a n i a i o d p o w i e d z i p r a w n i: 57 w spółw łaścicielow i stosow nie do w ielkości jego udziału w e w łasności n ie ru c h o mości.'
P odane w yżej w y jaśn ien ia dotyczą sta n u praw nego obow iązującego od dnia 1 p a ź d z ie rn ik a 1965 r. i zostały sfo rm u ło w an e na p o d sta w ie sta n o w isk a zajętego p rzez M in isterstw o G o spodarki K o m u n aln ej (pism o z dn ia 22 lutego 1969 r., znak AO/3/43068).
T rzeb a zauw ażyć, że p ry w a tn e dom y czynszow e w św ietle obow iązującego p r a w o d aw stw a nie sta n o w ią p rze d m io tu w łasności osobistej w ro zu m ien iu przepisów ko d ek su cyw ilnego (art. 132— 138 k.c.) i zostały one p o d d an e d alek o idącej re g la m e n ta c ji, og ran ic za jąc ej m ożliw ość p o b ie ra n ia korzyści m a te ria ln y c h z płynących z nich przychodów . S te fa n M izera
2
.
P .Y T A N I E : C z y m o ż l i w e j e s t z n i e s i e n i e w s p ó ł w ł a s n o ś c i n i e r u c h o m o ś c i o o b s z a r z e 0,8 50 5 h a ( o k r e ś l o n e j j a k o „ d z i a ł k a s i e d l i s k o w a ”), p o ł o ż o n e j w m i e ś c i e P r u d n i k u , n a k t ó r e j z n a j d u j e s i ę d o m d w u r o d z i n n y ? S t a n f a k t y c z n y s p r a w y : C h o d z i w s p r a w i e o ta ik i p o d z i a ł f i z y c z n y d o m u , w w y n i k u k t ó r e g o j e d e n ze w s p ó ł w ł a ś c i c i e l i o t r z y m a ł b y c a ł y p a r t e r , o b e j m u j ą c y l o k a l 5 -:z b o w y , k t ó r y o n Ju ż z a j m u j e , a d r u g i w s p ó ł w ł a ś c i c i e l t a k i ż l o k a l n a p i e r w s z y m p i ę t r z e . I n n e p o m i e s z c z e n i a ( s t r y c h , p i w n i c e ) z o s t a ł y b y b ą d ź t o p r z y d z i e l o n e o d r ę b n i e u c z e s t n i k o m , b ą d ź t e ż p o z o s t a ł y b y n a d a l w s p ó l n e . D z ia ł k a z n a j d u j e s i ę n a t e r e n i e l u ź n e j z a b u d o w y . W y d z i a ł B u d . A r c h . U rb . P r e .T. R N n i e z g ła s z a z a s t r z e ż e ń p r z e c i w k o t a k i e m u p o d z i a ł o w i . O D P O W I E D Z :Z niesienie w spółw łasności w sposób p o dany w p y ta n iu byłoby sprzeczne z u ch w a łą sie d m iu sędziów S ąd u N ajw yższego z 11.X I.1963 r. CO 34/62 (OSNCP zesz. 12/1965, poz. 199), w p isa n ą do księgi zasad p raw n y ch , k tó ra to uchw ała b rzm i: „S ądow e zniesienie w spółw łasności nieruchom ości p rzez u sta n o w ien ie od
ręb n e j w łaściw ości lo k a li je s t n iedopuszczalne.”
U ch w ała ta , w y d an a jeszcze pod rząd em p ra w a rzeczow ego z 1946 r. i rozp. P rez. R P z 24.X. 1934 r. o w łasności lokali, zachow ała swój w a lo r rów n ież pod rząd em ko d ek su cyw ilnego. F o rm a ln ie dotyczy ona sądow ego zniesienia w sp ó ł w łasności, ale ty lk o dlatego, że ta k ie było w łaśn ie p y ta n ie postaw io n e Sądow i N ajw yższem u. Z u za sa d n ien ia tej u chw ały w y n ik a je d n ak , że p o w in n a ona być stosow ana odpow iednio rów nież p^zy um ow nych zniesieniach w spółw łasności. Sąd N ajw yższy w y pow iedział bow iem pogląd, że ustan o w ien ie od ręb n ej w łasności lo k a li nie je s t rów noznaczne z ca łk o w ity m zniesieniem w spółw łasności, g dyż m usi ona istn ieć n a d a l w ograniczonej postaci. J e d n a w sp ó ln o ta w łasnościow a zostaje p rz y u sta n o w ie n iu o d ręb n e j w łasności lo k a li zastąp io n a d ru g ą w sp ó ln o tą w ła s n o ś ciową.
W p o d an ej w p y ta n iu sy tu a c ji nie m a je d n a k pod staw y do p rzy jęcia, że cel w spółw łaścicieli nie m ógłby być o siągnięty przez ustan o w ien ie o d ręb n e j w łasności
5« R e c e n z j e Ń r 5 (13.7) lokali, ta k ja k to sobie ci w spółw łaściciele p la n u ją . S p ra w a zniesienia w sp ó ł w łasności działki, na k tó re j dom stoi, p rz e d sta w ia się inaczej. P rz y p u szc za ln ie chodzi tu ta j o działk ę n ad a n ą w try b ie p rzep isó w o o sadnictw ie rolnym n a Z ie m iach O dzyskanych. Je że li zachow ała ona n a d a l c h a ra k te r nieruchom ości ro ln ej w ro zu m ien iu § 1 i 9 rozp. RM z 28.XI.1964 r. (Dz, U. N r 45, poz. 304), to w obec tego, że obszar działk i p rzew yższa 0,5 ha, zn iesienie w spółw łasności przez podział fizyczny byłoby niedopuszczalne.
S te fa n B re y e r
n E C E N Z . S E
M aria L i p c z y ń s k a : Z danie p y ta jn e w p ra k ty c e procesu karnego, W rocław 1967, str. 106.
N a jtru d n ie j je s t na ogół zauw ażyć, że czynności p o d ejm o w an e przez nas sta le i p ra w ie bezw iednie m a ją sw ą rozległą p ro b le m a ty k ę te o re ty cz n ą. S taw ia n ie p y ta ń je st w łaśn ie ta k ą s ta le p o d ejm o w an ą czynnością ludzką.
Dla nas, p raw n ik ó w , sta w ia n ie p y ta ń je s t czynnością szczególnie w ażną, s ta now i ono bow iem n ie za stąp io n ą m e to d ę rea lizo w a n ia naszych fu n k c ji sp o łecznych, p o leg ający ch w ta k znacz nej m ierze na o d tw a rz a n iu m in io n ej rzeczyw istości w łaśn ie w dużym sto p niu za pom ocą zeznań, w y jaśn ień czy opinii ludzi p y ta n y c h p rzez nas w procesie. G dy n arz ek am y — ja k że czę sto — na m a łą w a rto ść o trzy m y w a nych odpow iedzi, sk ło n n i je ste śm y zło żyć za to w in ę w yłączn ie n a b a rk i resp o n d en tó w . S tanow isko ta k ie p rz e w ażnie je st niesłuszne. S porą część od pow iedzialności pow inniśm y m y, p y ta jąc y , w ziąć na siebie, gdyż często n ie um iem y należycie pytać.
P ra c a M arii L ipczyńskiej m oże p rz e konać n aw e t n ajtw ard sze g o sceptyka, że b ra k znajom ości podstaw ow ych k r y te rió w logicznych i psychologicznych, w iążących się z u m iejętn o ścią s ta w ia nia p y ta ń , m u si n ieu ch ro n n ie pociągać za sobą o b niżenie się w arto śc i odpo w iedzi zarów no z p u n k tu w id ze n ia ich zaw artości, ja k i z p u n k tu w id zen ia
ich w iarygodności. Szkoda, że p ra c a ta u k az ała się w m in im aln y m n a k ła dzie, gdyż w alor jej w z a k resie k s z ta ł to w an ia poglądu p ra k ty k ó w na zagad- .nienie m eto d y i ta k ty k i sta w ia n ia p y
ta ń je st niezaprzeczalny.
W sw ej części w stę p n ej p ra c a za poznaje z p oglądam i te o rii na te m a t isto ty zdań p y ta jąc y ch , p o d k re śla ją c ich znaczenie dla procesu pod k ą te m rea lizo w a n ia n aczelnej zasady p ro ce sow ej: zasady p ra w d y o b ie k ty w n ej.
P ierw szy rozdział p rac y tr a k tu je o sto su n k u zdań p y ta jn y c h do logiki dla p raw n ik ó w . A u to rk a zak ła d a słusznie, że te c h n ik a popraw nego p y ta n ia je st niezb ęd n a dla p ra w n ik a .
O rie n ta c ja w sy stem aty ce ro d z a jo w ej p y ta ń (pytania o tw a rte i z a m k n ię te, p ro ste i złożone, p y ta n ia ro z strz y g nięcia i d o pełnienia, k tó rej L ip czy ń sk a pośw ięca n astęp n ie swą uw agę, może stan o w ić isto tn ą pom oc w w y ro b ien iu sobie um iejętn o ści lepszego k o rz y sta n ia z p y ta ń jako m etody u sta la n ia faktów .
S łusznie A u to rk a p o d k re śla d alej znaczenie w za jem n ej zależności p y ta ń w ich sekw encji p la n o w a n ej przez p rzesłuchującego. T ra in a je s t uw aga, że „protokół p rze słu ch a n ia pow inien
