Maria Cybulska
O adwokaturze [przegląd artykułu J.
Nawrota pt. "Praca zespołowa
adwokatów w państwach
kapitalistycznych", zamieszczonego
w Nr 11(1963) czasopisma „Nowe
Prawo”]
Palestra 8/1(73), 61-63
1964
N r 1 (73) P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j 6 i P o m o c p r a w n a lu d n o ś c i u d z ie la n a je s t w z e sp o ła c h a d w o k a c k ic h , p r z y czym w y b ó r z e s p o łu i a d w o k a ta n a le ż ą do k lie n ta . W y n a g ro d z e n ie p ła t n e je s t w ze sp o le i r e j e s tr o w a n e w s p e c ja ln e j k a r to te c e , k tó r a w ra z ie n ie z a p ła c e n ia n a le ż n e g o h o n o r a r iu m s ta n o w i p o d s ta w ę do w y d a n ia ty t u łu e g z e k u c y jn e g o p rz e z p a ń s tw o w e b iu r o n o ta r ia ln e . Z e sp o ły o b o w ią z a n e są do p ro w a d z e n ia o b ro n z u r z ę d u , k tó r e w y z n a c z a są d . O b ro n y ta k ie są w z a s a d z ie p ła tn e . Z e sp o ły p o w o ła n e są ró w n ie ż do u d z ie la n ia — n a ż ą d a n ie s ą d u — p o m o cy p r a w n e j o so b o m , k tó r e n ie d y s p o n u ją o d p o w ie d n im i ś r o d k a m i m a ją tk o w y m i, by z a p e w n ić so b ie t ę p o m oc. W w y m ie n io n y c h w y ż e j w y p a d k a c h są d , r o z s trz y g a ją c s p r a w ę , z a s ą d z a h o n o r a r iu m n a rz e c z z e sp o łu , a je ż e li h o n o r a r iu m n ie z o s ta n ie w te n sp o só b ś c ią g n ię te , to k o s z ty te m o g ą b y ć z a s p o k o jo n e ze s p e c ja ln e g o f u n d u s z u , u tw o r z o n eg o n a te n c e l p rz e z M in is te rs tw o S p ra w ie d liw o ś c i — d o d y s p o z y c ji a d w o k a tu r y . W z a le ż n o ś c i od s ta ż u p ra c y z ró ż n ic o w a n e są u p r a w n ie n ia a d w o k a tó w r u m u ń s k ic h . A d w o k a c i p o s ia a a ją c y 2 -le tn i s ta ż m o g ą w y s tę p o w a ć ty lk o p rz e d s ą d a m i n iż s z y m i i s ą d e m w o je w ó d z k im ja k o s ą d e m I in s ta n c ji. A d w o k a c i z 5 -le tn im s ta ż e m m o g ą w y s tę p o w a ć p rz e d w s z y s tk im i s ą d a m i i in s ty tu c ja m i z w y ją tk i e m S ą d u N a jw y ż s z e g o . P r z e d ty m o s ta tn im m o g ą w y s tę p o w a ć ty l k o a d w o k a c i z 1 0 -le tn im s ta ż e m .
T a r y f ę o p ła t u s t a la M in is te r s tw o S p ra w ie d liw o ś c i. Z s u m z a in k a s o w a n y c h p rz e z z e s p ó ł 70% w y p ła c a się a d w o k a to w i, a n a jw y ż e j 3C% z a tr z y m u j e s ię n a k o s z ty a d m i n is tr a c y jn e , b iu ro w e , p r e m ie i z a p o m o g i o ra z in n e c e le p rz e w id z ia n e w b u d ż e c ie d a n e g o k o le g iu m . A d w o k a c i m a j ą p ra w o d o m ie się c z n e g o p ła tn e g o u rlo p u . U b e z p ie c z e n ie ic h r e g u lu je s p e c ja ln y s ta tu t.
P o o m ó w ie n iu tr e ś c i u s ta w y a u to r s u g e r u je , żeb y sz e re g in s ty t u c ji , k tó r e z n a la z ły w te j u s ta w ie w y ra z , m o ż n a b y ło p rz e s z c z e p ić n a g r u n t p o ls k i. W szcze g ó ln o śc i z a s łu g u ją tu n a u w a g ę z a s a d y w y n a g r a d z a n ia a d w o k a tó w za s p r a w y p ro w a d z o n e z u r z ę d u , k o r z y s ta n ie z p ła tn e g o u rlo p u i z u b e z p ie c z e ń o ra z s p o só b u z y s k a n ia ty t u łu e g z e k u c y jn e g o w w y p a d k a c h n ie z a p ła c e n ia p rz e z k li e n ta k w o t n a le ż n y c h z e sp o ło w i, j a k ró w n ie ż u z a le ż n ie n ie z a k re s u u p r a w n ie ń a d w o k a ta o d s ta ż u p ra c y .
O a d w o k a tu rz e
p isz e w n rz e 11 (p a ź d z ie rn ik 1963 r.) „N o w eg o P r a w a ” J . N a w r o t w a r t y k u le p t.: P r a c a z e s p o ło w a a d w o k a tó w w p a ń s tw a c h k a p ita lis ty c z n y c h .A u to r o k r e ś la k a n c e l a r ię a d w o k a c k ą w ustro*ju k a p ita lis ty c z n y m ja k o p r z e d s ię b io rs tw o z a ro b k o w e . J a k o ta k ie w ię c , j e s t o no n a s ta w io n e n a o s ią g n ię c ie m a k s y m a ln e g o z y sk u .
A u to r p is z e : „ O sią g n ię c ie n ie z a le ż n o ś c i i n ie z a w is ło ś c i od a p a r a t u p a ń s tw o w eg o b y ło k o n ie c z n o ś c ią , p o n ie w a ż d o p ie ro te n s y s te m p o z w a la a d w o k a tu r z e n a r e a l iz a c j ę p r a w a w a r to ś c i, p r a w a e k o n o m ic z n e g o , o s ią g n ię c ie m a k s y m a ln e g o z y s k u ”.
I d a le j : „ A d w o k a t w k a p ita liz m ie , p o d o b n ie j a k k a ż d y k a p it a li s t a , j a k k a ż d y p o s ia d a c z k a p it a łu n ie z a d o w a la się z w y k ły m d o c h o d e m , ja k i m u p r z y n o s i je g o p r a c a , p o z y c ja sp o łe c z n a , m o n o p o lis ty c z n e s ta n o w is k o , le c z d ą ż y d o o s ią g n ię c ia p o c z ą tk o w o z y s k u z w y k łe g o , a p ó ź n ie j n a d z w y c z a jn e g o ”.
62 P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j N r 1 (73)
W ła ś n ie d la o sią g n ię c ia z y s k u n a d z w y c z a jn e g o a d w o k a c i łą c z ą się w sp ó łk i, co d a je im m o ż n o ść w y z y s k iw a n ia p r a c y p e rs o n e lu p o m o c n ic z e g o i sła b s z y c h p a r tn e r ó w .
J e d n a k ż e „ p o s tu la ty p r a c y z e sp o ło w e j w k a p ita liz m ie — p isze a u to r — m o g ą b y ć r e a liz o w a n e je d y n ie (p o d o b n ie j a k w in n y c h w o n y c h z a w o d a c h , j a k r z e m io sło , k u p c y ) w w y p a d k a c h z rz e s z e n ia się a d w o k a tó w w iz b y a d w o k a c k ie , w o rg r.n z a c je z a w o d o w e b ro n ią c e ich , u m o ż liw ia ją c e o sią g n ię c ie m a k s y m a ln e g o z y s k u . U tw o rz e n ie s a m o rz ą d u a d w o k a c k ie g o m u s ia ło p o p rz e d z a ć o rg a n iz a c ję s p ó łe k ”.
F r a c a z e sp o ło w a a d w o k a tó w d a je le p s z ą o b słu g ę k lie n te li p rz e z p o d z ia ł p ra c y i s p e c ja liz a c ję , k o n k u r u je w ię c z w y c ię sk o z k a n c e la r ia m i in d y w id u a ln y m i. P r o w a d z i z a ra z e m z je d n e j s tro n y do z w ię k s z e n ia zy sk ó w a d w o k a tó w - k a p ita lis tó w n a s k u t e k p rz y w ła s z c z a n ia p rz e z n ic h w a rto ś c i d o d a tk o w e j p r a c y p e rs o n e lu p o - m o c n ic z e g o i a d w o k a tó w z a tr u d n io n y c h w sp ó łc e n a p o d s ta w ie u m o w y o p ra c ę , a z d r u g ie j s tr o n y — do tw o rz e n ia się p r o l e ta r ia tu a d w o k a c k ie g o . D a ls z y m e ta p e m ro z w o jo w y m je s t p rz e jm o w a n ie o b słu g i p r a w n e j p rz e z b a n k i, to w a r z y s tw a u b e z p ie c z e ń , to w a r z y s tw a p o w ie rn ic z e itp . N a jd a le j p ro c e s te n j e s t p o s u n ię ty w U SA . J e ś li c h o d z i o p o lo n ic a , to a u to r u w a ż a , że „do c z a su p o w s ta n ia P a ń s t w a P o ls k ie g o a a w o k a tu r a p o ls k a w z a s a d z ie n ie is tn ia ła . W K ró le s tw ie P o ls k im p o 1876 r o k u m o że się n a z y w a ć P o ls k ą je d y n ie ze w z g lę d u n a sw ó j s k ła d p e rs o n a ln y " . F o g lą d te n b u d z i z a s trz e ż e n ia . W n a s tę p n y c h n u m e r a c h „ P a le s tr y ” d ru k o w a ć b ę d z ie m y p r a c ę H a lin y K ie p u r s k ie j p t. „ A d w o k a c i w a rs z a w s c y w o k r e s ie re w o lu c j i 1905— 7 r . ” O to, co c z y ta m y ta m o z je ź d z ie a d w o k a tu r y r o s y js k ie j w M o s k w ie 1905 ro k u : „ Z ja z d ro z p o c z ą ł się 10 k w ie tn ia w g m a c h u T o w a r z y s tw a E k o n o m ic z n e g o . N a p i e r w s z i m p o s ie d z e n iu p rz e d s ta w ic ie le P o la c y o d c z y ta li o ś w ia d c z e n ie (p ió ra H . K o n ic a i S. F o s n e r a ), od p rz y ję c ia k tó r e g o u z a le ż n io n o u d z ia ł P o la k ó w w z je ź d z ie . B rz m ia ło o n o : » P a le s tr a w K ró le s tw ie P o ls k im tw o rz y o d r ę b n ą cało ść i d la te g o n ie m o ż e w e jś ć w s k ła d p ro je k to w a n e g o o g ó in o ro s y js k ie g o z w ią z k u a d w o k a tó w . M oże o n a a to li w c h o d z ić w ra z ie p o tr z e b y w s to s u n k i z p a le s tr ą r o s y js k ą n a p r a w a c h z u p e łn e j ró w n o śc i« .”
A w ię c a d w o k a tu r a p o ls k a m ia ła w ó w c z a s d o s ta te c z n ą o rg c n iz a c ję , choć n ie u z n a w a n ą p rz e z z a b o rc ę , i g d y ty lk o n a d a r z a ła się sp o so b n o ść, m a n if e s to w a ła sw ą o d rę b n o ś ć .
R ó w n ie ż o a d w o k a tu r z e k a p ita lis ty c z n e j, ty m ra z e m w e F r a n c j i, p isz e n a ła m a c h „ P r a w a i Ż y c ia ” (rir 23 z 10.11.1933 r.) A. M a c i e j e w s k i w a r t y k u le p t.: A d w o k a t i e ty k a . . J e i t to k r ó t k a , a le c e ln a re c e n z ja k s ią ż k i z n a n e g o a d w o k a ta f r a n c u s k ie g o M. G a r ę o n a p o d ty m ż e ty tu łe m . „ O r g a n iz a c ja a d w o k a tu r y — p isze a u to r re c e n z ji — o r g a n a je j s a m o rz ą d u z a w o io w e g o w y p ra c o w a ły i w y p r a c o w u ją re g u ły p o s tę p o w a n ia , k o d e k s y e ty k i z a w o d o w e j (...), je d n a k ż e ży cie n ie s ie ta k ą m ro g o ść p io b le m ó w , że ż a d e n k o d e k s u ją ć ic h n ie z d o ła ” .
S tą d c ią g ła a k tu a ln o ś ć te m a tu .
J a k w ię c n a le ż y o k re ś lić n a c z e ln ą z a s a d ę e ty k i a d w o k a c k ie j? W e d łu g G a rę o n a z a s a d ą t ą je s t to, że n ie w o ln o a d w o k a to w i w p ro w p d z a ć s ą d u w b łą d . O d p r z e s t r z e g a n i a te j z a s a d y zale ży z a u fa n ie s ą d u do a d w o k a ta , za le ż y je g o g o d n o ść w o c z a c h w ła s n y c h i ogółu.
N r 1 (73) Przegląd, p r a s y p r a w n i c z e j 63 N ie m n ie j w a ż n ą z a s a d ą je s t n ie z a le ż n o ść a d w o k a ta od k lie n ta . D o a d w o k a ta n a le ż y w y b ó r ś r o d k ó w o b ro n y . J e ś li n ie d o jd z ie d o u z g o d n ie n ia z k lie n te m , a d w o k a t p o w in ie n z rz e c się p ro w a d z e n ia s p r a w y , b y n ie p ro w a d z ić je j w s p o s ó b , k tó r y u z n a je za n ie s łu s z n y . P ro w a d z ić to m oże do s y t u a c ji tr u d n y c h . W k a ż d y m r a z ie tr z e b a m ieif'sya w z g lę d z ie , że g d y k o n f l ik t w y n ik a w to k u r o z p r a w y , a d w o k a t n ie m o ż e opuści!; k lie n ta . W y s tą p ie n ie a d w o k a ta p rz e d są d e m p o w in n o b y ć sp o k o jn e i u p rz e jm e . N a d u ż y w a n ie im m u n i te t u o b ro ń c z e g o je s t b łę d e m , k tó r y p o n iż a g o d n o ść a d w o k a ta . D o p u sz c z a ln a j e s t k r y t y k a w y r o k u , n ie d o p u s z c z a ln a n a to m ia s t k r y t y k a sęd zieg o . A d w o k a t n ie p o w in ie n re z y g n o w a ć z a ta k u . A ta k p o w in ie n by ć o d w a ż n y , g d y ż o d w a g a je s t k o n ie c z n ą c e c h ą c h a r a k t e r u a d w o k a ta . A le a t a k p o w in ie n by ć z a w sze p o p ra w n y w fo rm ie .
N ie d o p u sz c z a ln e j e s t re k la m o w a n ie się i w e rb o w a n ie k lie n te li p rz e z p o ś r e d n i k ó w . A d w o k a t n ie p o w in ie n k o k ie to w a ć s p ra w o z d a w c ó w są d o w y c h i s t a r a ć się o ro z g ło s w p ra s ie . T y lk o w y s tą p ie n ia p rz e d są d e m p o w in n y tw o rz y ć r e p u t a c j ę a d w o k a ta . W y n a g ro d z e n ie a d w o k a ta j e s t w y n a g ro d z e n ie m z a p ra c ę , p o w in n o ono o d p o w ia d a ć n a k ła d o w i i w a r to ś c i p ra c y , je d n a k ż e n a le ż y z a w sz e b ra ć p o d u w a g ę s y t u a c ję m a ją tk o w ą k li e n ta . U z n a ją c , że a d w o k a t j e s t w s p ó łp r a c o w n ik ie m w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i, a u t o r r e c e n z ji w y w o d z i, „iż G a rç o n p o d k re ś la , że n ie n a le ż y on (tj. a d w o k a t) do a p a r a t u są d o w e g o i p rz e d e w s z y s tk im m u s i s trz e c sw e j a d w o k a c k ie j w o ln o śc i. F e ty s z y z m te j a b s o lu tn e j w o ln o śc i j e s t o c z y w isty m m ite m . I z ty m w ła ś n ie n a d a w a n ie m n ie z m ie r n ie w y s o k ie j r a n g i a d w o k a to w i ja k o je d n o s tc e o s a m o tn io n e j d z ia ła ją c e j w s t a n ie ja k b y c a łk o w ite j iz o la c ji tr u d n o z a u to r e m się zgodzić. N ie m a b o w ie m św ia d o m o śc i w y a b s tr a h o w a n e j o d rz e c z y w is to śc i s p o łe c z n e j”.
Z ty m g e n e ra ln y m z a s trz e ż e n ie m „ p ra c a G a rę o n a — p isz e d a le j a u to r r e c e n z ji — s ta n o w i w a ż n y p rz y c z y n e k do p o z n a n ia z a s a d e ty k i a d w o k a c k ie j, z w ła s z c z a ty c h , k tó r e ja k o o g ó ln ie u z n a w a n e w a rto ś c i m o r a ln e m o ty w a c ji p o s tę p o w a n ia w s ta ły m o b c o w a n iu sp o łe c z n y m o d p o w ia d a ją re g u ło m lu d z k ie g o d z ia ła n ia w k a ż d e j f o r m a c j i sp o łe c z n e j, w ty m ta k ż e n o rm o m e ty c z n y m o b o w ią z u ją c y m w s p ó łc z e s n e g o a d w o k a ta , g d z ie b y sw e g o z a w o d u n ie w y k o n y w a ł” .
P oglqdy J. U . N ie m c e w ic z a na p ra w o ka rn e i w y k o n a n ie k a ry
t o ty t u ł a r t y k u łu p ió r a S ta n is ła w a W a l c z a k a , za m ie sz c z o n e g o w zesz. 1 (19S3 r.) n o w e g o c z a so p ism a p o d n a z w ą „P R Z E G L Ą D P E N IT E N C J A R N Y ”. J . U. N ie m c e w ic z z n a n y je s t p rz e d e w s z y s tk im ja k o p is a r z i d z ia ła c z p o li ty c z n y , n a to m ia s t m n ie j z n a n e są jeg o p r a c e d o ty c z ą c e z a g a d n ie ń z z a k r e s u p r a w a k a rn e g o i w y k o n a n ia k a ry . N ie m c e w ic z p o z o s ta w a ł p od w p ły w e m id e i r o z w in ię ty c h w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h A m e ry k i P ó łn o c n e j i p r a g n ą ł te id e e p r z e n ie ś ć n a g r u n t p o ls k i i w p ro w a d z ić w życie.
P ie r w s z ą c h ro n o lo g ic z n ie jeg o p r a c ą z te j d z ie d z in y b y ł „ M e m o ria ł” , z ło ż o n y w e w rz e ś n iu 1807 r. ó w c z e sn y m w ła d z o m K s ię s tw a W a rs z a w sk ie g o . M e m o ria ł te n p r z e z 155 l a t u w a ż a n y b y ł za p r a c ę z a g in io n ą i o d n a le z io n y z o s ta ł o b e c n ie w B ib lio te c e w D reźn ie. D ru g ie p o św ię c o n e te j te m a ty c e o p ra c o w a n ie to p u b li k a c ja z 1818 r . p t.: „O W ię z ie n ia c h P u b lic z n y c h czyli D o m a c h P o k u ty rz e c z k r ó t k a ”.
