• Nie Znaleziono Wyników

Ekspert katechetyczny komisji egzaminacyjnej i kwalifikacyjnej w świetle obowiązujacego prawa.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Ekspert katechetyczny komisji egzaminacyjnej i kwalifikacyjnej w świetle obowiązujacego prawa."

Copied!
14
0
0

Pełen tekst

(1)

WALDEMAR JANIGA

EKSPERT KATECHETYCZNY

KOMISJI EGZAMINACYJNEJ I KWALIFIKACYJNEJ W SÂWIETLE OBOWIAÎZUJAÎCEGO PRAWA

W czterostopniowym systemie awansu zawodowego nauczycieli powoøywanesaÎ komisje, ktoÂrych zadaniem jest obiektywna ocena nauczycieli. W komisjach wiodaÎcaÎ roleÎ powinni speøniac eksperci, gdyzÇ to oni muszaÎ zadbac o jednolitosÂc kryterioÂw i sposobu ocenia- nia dorobku zawodowego nauczycieli. To z kolei wymaga fachowe- go przygotowania, wiedzy merytorycznej w zakresie specjalnosÂci, jakaÎ reprezentuje nauczyciel, umiejeÎtnosÂci pracy w zespole i stoso- wania sieÎ do przepisoÂw prawnych dotyczaÎcych procedury awansu nauczycieli.

Ten wymoÂg dotyczy roÂwniezÇ ekspertoÂw w zakresie nauczania religii jako specyficznej formy katechezy

1

, ktoÂra na dobrezadomo- wiøa sieÎ w tym uprzywilejowanym sÂrodowisku rozwoju møodego czøo- wieka

2

, tym bardziej zÇe katecheci saÎ nieustannie motywowani do staøej formacji i z natury swojego posøannictwa korzystajaÎ z mozÇliwosÂ- ci awansu na najwyzÇszy stopien w hierarchii nauczycielskiej. Ponie- wazÇ niema odre Îbnych zapisoÂw prawnych, ktoÂreregulowaøyby po- woøywanie i funkcjonowanie ekspertoÂw katechetycznych, warto wieÎc zapytacÂ, jak przedstawiajaÎ sieÎ obowiaÎzujaÎce przepisy w tej materii?

3

1 Dyrektorium katechetyczne KosÂcioøa katolickiego w Polsce, KrakoÂw 2001, nr 82.

2 Por. Kongregacja do Spraw Wychowania Katolickiego, SÂwiecki katolik sÂwiad- kiem wiary w szkole, Poznan 1986, nr 14.

3 Artykuø uwzgleÎdnia stan prawny na dzien 1 lutego 2004 r.

(2)

1. DEFINICJA EKSPERTA

Søowo ¹ekspertº wywodzi sieÎ z øacinÂskiego søowa expertus ±

¹biegøyº

4

. Søownik jeÎzyka polskiego okresÂla eksperta jako specjalisteÎ powoøywanego do wydawania orzeczenia lub opinii w sprawach spor- nych, wchodzaÎcych w zakres jego kompetencji, takzÇe jako biegøego i rzeczoznawceÎ

5

. Natomiast w systemie awansu zawodowego nauczy- cieli ekspert to osoba wchodzaÎca w skøad komisji egzaminacyjnej i kwalifikacyjnej dla nauczycieli ubiegajaÎcych sieÎ o stopien nauczy- ciela mianowanego lub dyplomowanego. BioraÎc pod uwageÎ zadania, jakiema do wykonania, nalezÇy stwierdzicÂ, zÇepowinna go cechowac odpowiedzialnosÂcÂ, wiarygodnosÂcÂ, niezalezÇnosÂcÂ, obiektywizm, tole- rancja, prawosÂc i uczciwosÂcÂ

6

. Przymioty tewskazujaÎ, zÇe ekspert musi byc osobaÎ publicznego zaufania, noszaÎcaÎ w sobiezasade Î oceny sta- rajaÎcego sieÎ o awans nauczyciela, podobnie jak seÎdzia wyposazÇony w sprawiedliwosÂcÂ, przeciezÇ ± jak zauwazÇa Kazimierz Wojcieszek ±

¹niesaÎdzi sam kodeks karny, ale sprawiedliwy lub stronniczy czøo- wiek w todzeº

7

.

2. WYMAGANIA PRAWNE STAWIANE EKSPERTOM

Ekspertem mozÇebyc osoba speøniajaÎca wymagania zawarte w rozporzaÎdzeniu Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie wymaganÂ, jakim powinni odpowiadac eksperci wchodzaÎcy w skøad komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyj- nych dla nauczycieli ubiegajaÎcych sieÎ o awans zawodowy, oraz wa-

4 Søownik wyrazoÂw obcych i zwrotoÂw obcojeÎzycznych, red. B. Gers, E. Piotrow- ska, Warszawa 1989, s. 142.

5 Søownik jeÎzyka polskiego, red. M. Szymczak [i in.], t. 1, Warszawa 1978, s. 525.

6 J. G r eg o r c z y k, Awans na stopien nauczyciela dyplomowanego, w: Ekspert komisji kwalifikacyjnej i egzaminacyjnej. Poradnik, red. M. Pomianowska, Warszawa 2003, s. 152-153.

7 K. A. W o j c i es z ek, Materiaøy na konferencjeÎ ¹Ekspert w awansie zawodo- wym nauczycieli ( 18 grudnia 2000)º, Warszawa 2000, www.gimnazjum.pl/awans.

(3)

runkoÂw wpisywania na listeÎ ekspertoÂw i skresÂlania z niej

8

. Zatem powinna to byc osoba, ktoÂra:

± posiada co najmniej wyksztaøcenie wyzÇsze magisterskie;

± ma co najmniej 7-letni stazÇ pracy pedagogicznej, psychologicz- nej, naukowo-dydaktycznej, dydaktycznej albo artystycznej;

± speønia warunki, o ktoÂrych mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1-4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. ± Karta Nauczyciela

9

, tzn. posiada obywa- telstwo polskie, ma peønaÎ zdolnosÂc do czynnosÂci prawnych i korzysta z praw publicznych, nietoczy sieÎprzeciwko niej posteÎpowaniekarne, dyscyplinarneczy tezÇ posteÎpowanie o ubezwøasnowolnienie, nie byøa karana za przesteÎpstwo popeønione umysÂlnie;

± niebyøa karana dyscyplinarnie

10

.

Ponadto osoba zamierzajaÎca zostac ekspertem musi speønic jeden z nasteÎpujaÎcych warunkoÂw

11

:

± jest nauczycielem akademickim zatrudnionym w szkole wyzÇ- szej ksztaøcaÎcej nauczycieli, wychowawcoÂw i innych pracownikoÂw pedagogicznych, o ktoÂrych mowa w art. 1 ust. 1 Karty Nauczyciela;

± jest nauczycielem zatrudnionym w zakøadzie ksztaøcenia na- uczycieli;

± jest nauczycielem konsultantem zatrudnionym w publicznej placoÂwce doskonalenia nauczycieli;

± jest nauczycielem zatrudnionym na stanowisku wymagajaÎcym kwalifikacji pedagogicznych w nasteÎpujaÎcych jednostkach organiza- cyjnych: urzeÎdach organoÂw administracji rzaÎdowej, kuratoriach osÂwiaty, specjalistycznej jednostce nadzoru, Centralnej Komisji Eg- zaminacyjnej oraz okreÎgowych komisjach egzaminacyjnych, orga- nach sprawujaÎcych nadzoÂr pedagogiczny nad zakøadami poprawczy-

8 Dz. U. z 2003 r., nr 44, poz. 375 (dalej: RE).

9 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. ± Karta Nauczyciela (ze zm.; tekst jedn.

wedøug: Dz. U. z 1997 r., nr 56, poz. 357; z 1998 r., nr 106, poz. 668; nr 162, poz.

1118; z 2000 r., nr 12, poz. 136 i nr 19, poz. 239; z uwzgleÎdnieniem ¹Ustawy czyszczaÎ- cejº ± Ustawa z dnia 23 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy o systemie osÂwiaty, ustawy ± Przepisy wprowadzajaÎcereformeÎ ustroju szkolnego, ustawy ± Karta Nauczyciela oraz niektoÂrych innych ustaw (Dz. U. z 2001 r., nr 111, poz. 1194).

10RE §1 ust. 1, pkt 1-4.

11TamzÇe, pkt 5.

(4)

mi, schroniskami dla nieletnich, rodzinnymi osÂrodkami diagnostycz- no-konsultacyjnymi oraz szkoøami przy zakøadach karnych;

± jest konsultantem wspoÂøpracujaÎcym z Centrum Edukacji Ar- tystycznej;

± jest wychowawcaÎ, pedagogiem lub psychologiem zatrudnio- nym w publicznej placoÂwceopiekunÂczo-wychowawczej lub publicz- nym osÂrodku adopcyjno-opiekunÂczym;

± wykonuje zadania doradcy metodycznego, powierzone zgod- niez przepisami w sprawieplacoÂwek doskonalenia nauczycieli;

± jest nauczycielem dyplomowanym.

Osoby speøniajaÎcepowyzÇszewarunki bezposÂrednio przed zøozÇe- niem wniosku o wpis na listeÎ ekspertoÂw powinny posiadac co naj- mniej 2-letni stazÇ pracy w okresie ostatnich 5 lat w jednostkach or- ganizacyjnych, w ktoÂrych saÎ zatrudnieni, lub wykonywac zadania doradcy metodycznego, powierzone zgodnie z zapisami rozporzaÎdze- nia w sprawieplacoÂwek doskonalenia nauczycieli

12

. Wymogi tenie dotyczaÎ nauczyciela dyplomowanego.

Kolejny wymoÂg to uzyskanie rekomendacji zawierajaÎcej opis do- robku zawodowego nauczyciela, wydanej przez instytucjeÎ albo sto- warzyszenie dziaøajaÎcew systemieosÂwiaty i wychowania, szkolnictwa wyzÇszego i nauki lub na ich rzecz, albo nauczycielski zwiaÎzek zawo- dowy

13

. BioraÎc pod uwageÎ przepisy regulujaÎce status katechezy i ka- techety w szkole, nalezÇy saÎdzicÂ, zÇew przypadku kandydata na eks- perta katechetycznego powinna to byc rekomendacja wydana np.

przez referat katechetyczny, wyzÇsze seminarium duchowne, kurieÎ diecezjalnaÎ.

12RE § 1, ust. 2. Zob. RozporzaÎdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 kwietnia 2003 r. w sprawie warunkoÂw i trybu tworzenia, przeksztaøcania i likwidowania oraz organizacji i sposobu dziaøania placoÂwek doskonalenia nauczycie- li, w tym zakresu ich dziaøalnosÂci obowiaÎzkowej oraz zadan doradcoÂw metodycznych, warunkoÂw i trybu powierzania nauczycielom zadan doradcy metodycznego, Dz. U.

z 2003 r. nr 84, poz. 779.

13RE § 1, ust. 1, pkt 6.

(5)

3. LISTA EKSPERTOÂW

Wniosek o wpis na listeÎ ekspertoÂw

14

nalezÇy zøozÇyc do ministra wøasÂciwego do spraw osÂwiaty i wychowania

15

, przy czym konsul- tanci wspoÂøpracujaÎcy z Centrum Edukacji Artystycznej muszaÎ miec akceptacjeÎ ministra wøasÂciwego do spraw kultury i ochrony dzie- dzictwa narodowego, a wychowawcy, pedagodzy lub psycholodzy zatrudnieni w publicznych placoÂwkach opiekunÂczo-wychowaw- czych lub publicznych osÂrodkach adopcyjno-opiekunÂczych powinni uzyskac akceptacjeÎ ministra wøasÂciwego do spraw zabezpieczenia spoøecznego

16

.

Minister wøasÂciwy do spraw osÂwiaty i wychowania mozÇeodmoÂwic wpisania na listeÎ ekspertoÂw, zgodniez § 4 rozporzaÎdzenia, w drodze decyzji administracyjnej, w przypadku gdy osoba ubiegajaÎca sieÎ o wpis na listeÎ niespeønia wyzÇej przedstawionych warunkoÂw lub nieuzyska akceptacji wøasÂciwych ministroÂw

17

. Minister mozÇetezÇ skresÂlic eksperta z listy, podejmujaÎc roÂwniezÇ decyzjeÎ administracyj- naÎ, w przypadkach okresÂlonych w § 6 rozporzaÎdzenia, tzn.: na wnio- sek eksperta, na umotywowany wniosek organu powoøujaÎcego komi- sjeÎ egzaminacyjnaÎ lub kwalifikacyjnaÎ albo organu sprawujaÎcego nad- zoÂr pedagogiczny (w przypadku: dwukrotnego nieusprawiedliwione- go nieuczestniczenia w pracach komisji egzaminacyjnej lub kwalifi- kacyjnej, w skøad ktoÂrej ekspert zostaø powoøany; nieprzestrzegania przepisoÂw dotyczaÎcych posteÎpowania egzaminacyjnego lub kwalifi- kacyjnego). Kolejnym powodem wykresÂlenia z listy ekspertoÂw mozÇe byc niespeønienie warunkoÂw, o ktoÂrych mowa w § 1 ust. 1 pkt 3

14Wniosek mozÇebyc kroÂtki, dowolniesformuøowany, alemusi zawierac podsta- wowedane: imieÎ i nazwisko, posiadane kwalifikacje zawodowe, aktualne miejsce pracy, dotychczasowy przebieg zatrudnienia, adres do korespondencji, numer tele- fonu. Do wniosku nalezÇy doøaÎczycÂ: kwestionariusz osobowy, rekomendacjeÎ, urzeÎdowo posÂwiadczonekopiedokumentoÂw potwierdzajaÎcych posiadanekwalifikacjezawodo- we i przebieg zatrudnienia, osÂwiadczenie o speønieniu warunkoÂw zgodniez § 1 ust. 1 pkt 3 i 4, urzeÎdowo posÂwiadczonekopiedokumentoÂw potwierdzajaÎcych speønienie jednego z warunkoÂw wyszczegoÂlnionych w § 1 ust. 1 pkt 5.

15RE § 2, ust. 4.

16RE § 3, ust. 4.

17RE § 4.

(6)

rozporzaÎdzenia (czyli w przypadkach, kiedy ekspert nie posiada oby- watelstwa polskiego, nie ma peønej zdolnosÂci do czynnosÂci prawnych i niekorzysta z praw publicznych, kiedy toczy sie Î przeciwko niemu posteÎpowanie karne, dyscyplinarne czy tezÇ posteÎpowanieo ubezwøas- nowolnienie, byø karany za przesteÎpstwo popeønione umysÂlnie), przy- padek prawomocnego ukarania karaÎ dyscyplinarnaÎ oraz dokonanie wpisu z naruszeniem prawa

18

.

4. PRACA W KOMISJI

W systemie awansu zawodowego nauczycieli ekspert uczestniczy w pracach komisji egzaminacyjnej, gdy o awans ubiega sieÎ nauczyciel kontraktowy, oraz w komisji kwalifikacyjnej na stopien nauczyciela dyplomowanego. Do dziaøania w komisjach ekspert jest powoøywany przez organ nadajaÎcy stopien awansu zawodowego nauczyciela

19

.

§ 10 rozporzaÎdzenia o stopniach awansu

20

moÂwi, zÇe¹organ po- woøujaÎcy komisjeÎ kwalifikacyjnaÎ lub komisjeÎ egzaminacyjnaÎ, ustala- jaÎc skøad komisji, zapewnia w niej udziaø ekspertoÂw, w miareÎ mozÇli- wosÂci o specjalnosÂci zawodowej odpowiadajaÎcej typowi i rodzajowi szkoøy, w ktoÂrej nauczyciel jest zatrudniony oraz specjalnosÂci zawo- dowej nauczyciela ubiegajaÎcego sieÎ o stopien awansu zawodowegoº.

Ustawodawca wskazaø ten warunek, poniewazÇ szczegoÂøowa znajo- mosÂc specyfiki pracy nauczyciela mozÇeznacznieuøatwic jego oceneÎ w trakcieposte Îpowania egzaminacyjnego lub kwalifikacyjnego.

W przypadku nauczycieli religii ubiegajaÎcych sieÎ o awans na wyzÇszy stopien powinni to byc przedstawiciele KosÂcioøa wyznaczeni przez

18RE § 6.

19KomisjeÎ egzaminacyjnaÎ dla nauczycieli ubiegajaÎcych sieÎ o awans na stopien nauczyciela mianowanego powoøuje organ prowadzaÎcy szkoøeÎ, natomiast komisjeÎ kwalifikacyjnaÎ dla nauczycieli ubiegajaÎcych sieÎ o awans na stopien nauczyciela dyplo- mowanego powoøuje organ sprawujaÎcy nadzoÂr pedagogiczny. Zob. Karta Nauczyciela, art. 9g, ust. 2-3.

20RozporzaÎdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2000 r. w spra- wie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, Dz. U. z 2000 r., nr 7, poz. 825, z poÂzÂn. zm. (dalej: RA).

(7)

biskupa diecezjalnego, np. wizytatorzy baÎdz inni przedstawiciele nadzoru katechetycznego, baÎdz profesorowie seminarium (wpisani na listeÎ ekspertoÂw MENiS).

Czynnikiem uøatwiajaÎcym rozstrzygnieÎciewaÎtpliwosÂci meryto- rycznych i dokonanie rzetelnej, mozÇliwie obiektywnej oceny speø- nienia wymagan przez nauczyciela powinna byc obecnosÂc trzech ekspertoÂw w komisji. KazÇdy z nich peøni roÂwnorzeÎdnaÎ roleÎ co do oceny speønienia wymagan niezbeÎdnych do uzyskania stopnia awan- su zawodowego przez nauczyciela

21

. Mimo zÇeinni czøonkowieko- misji tezÇ dokonujaÎ oceny, jednak ekspert z racji peønionej roli po- winien posiadac najwyzÇsze kompetencje. UmiejeÎtnosÂci oceny do- robku zawodowego, formuøowania i zadawania pytanÂ, analizowania, øaÎczenia faktoÂw, wartosÂciowania, wnioskowania, uzasadniania oceny saÎ niezbeÎdne do tego, aby ekspert peøniø swojaÎ roleÎ odpowiedzial- nie, zgodnie z przepisami prawa dotyczaÎcymi awansu zawodowego nauczycieli

22

.

Zadaniem ekspertoÂw jest wieÎc ocena speønienia przez wniosku- jaÎcego nauczyciela wymagan niezbeÎdnych do uzyskania okresÂlonego stopnia awansu zawodowego, o ktoÂrych mowa w rozporzaÎdzeniu z dnia 3 sierpnia 2000 r.

Komisja egzaminacyjna przeprowadza egzamin, w czasie ktoÂrego nauczyciel kontraktowy ubiegajaÎcy sieÎ o stopien awansu zawodowe- go dokonuje prezentacji wøasnego dorobku zawodowego i odpowiada na pytania czøonkoÂw komisji dotyczaÎcewymagan okresÂlonych w § 4 ust. 2 tegozÇ rozporzaÎdzenia. RolaÎ eksperta jest zweryfikowanie, czy mozÇejuzÇ byc w peøni samodzielnym nauczycielem, tzn. czy popraw- niepod wzgleÎdem merytorycznym i metodycznym realizuje program nauczania, rozpoznajei rozwiaÎzujeproblemy wychowawczedzie Îki znajomosÂci sÂrodowiska, w stopniu wystarczajaÎcym zna prawo osÂwia- towe, pracuje nie tylko na lekcji, ale i wypeønia zadania na rzecz

21Dla merytorycznosÂci i efektywnosÂci pracy komisji istotna jest umiejeÎtnosÂc wspoÂøpracy ekspertoÂw zesobaÎ, a takzÇez pozostaøymi czøonkami komisji, poniewazÇ praca komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych ma charakter zespoøowy.

22H. C h i l m o n, E. L u b c z y n s k a, B. W a l k i e w i c z, Rola i zadania czøon- koÂw komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych, w: Ekspert komisji kwalifikacyjnej i egzaminacyjnej. Poradnik, red. M. Pomianowska, Warszawa 2003, s. 73.

(8)

szkoøy, zna zagadnienia z psychologii, pedagogiki i dydaktyki oraz ogoÂlnych problemoÂw osÂwiatowych, pomocy spoøecznej lub posteÎpo- wania w sprawach nieletnich, w zakresie specyfiki realizowanych przez siebie zadanÂ, korzysta z komputera i wreszcie ma plany na przyszøosÂc (zawodowe)

23

.

Komisja kwalifikacyjna analizujedokumentacje Î przedstawionaÎ przez nauczyciela mianowanego ubiegajaÎcego sieÎ o awans na sto- pien nauczyciela dyplomowanego pod wzgleÎdem merytorycznym.

Nauczyciel ubiegajaÎcy sieÎ o ten stopien niestajewie Îc osobisÂcie przed komisjaÎ, lecz przedstawia dokumenty, dlatego muszaÎ byc one starannie przejrzane. Analiza merytoryczna polega przede wszystkim na ustaleniu jakosÂci podjeÎtych i zrealizowanych przez nauczyciela dziaøanÂ, zadanÂ, przedsieÎwzieÎcÂ, programoÂw. Inaczej moÂ- wiaÎc, rolaÎ komisji, a zwøaszcza ekspertoÂw, jest okresÂlenie, w jakim stopniu nauczyciel speøniø wymagania konieczne do uzyskania stop- nia nauczyciela dyplomowanego. Analiza merytoryczna jest zatem zøozÇonym procesem wartosÂciowania i oceny stopnia realizacji po- szczegoÂlnych zadanÂ

24

.

KomisjepodejmujaÎ rozstrzygnieÎcia w obecnosÂci co najmniej 2/3 skøadu swoich czøonkoÂw. Po wysøuchaniu prezentacji i odpowiedzi nauczyciela kontraktowego lub przeanalizowaniu dokumentacji na- uczyciela mianowanego kazÇdy ekspert ocenia stopien speønienia wy- magan w skali od 0 do 10 punktoÂw i uzasadnia swojaÎ decyzjeÎ. Uza- sadnienie powinno odzwierciedlac przyznanaÎ punktacjeÎ zaroÂwno w przypadku pozytywnego, jak i negatywnego rozstrzygnieÎcia posteÎ- powania egzaminacyjnego lub kwalifikacyjnego. Nauczyciel kateche- ta otrzymujeakceptacje Î komisji egzaminacyjnej lub kwalifikacyjnej w przypadku uzyskania co najmniej 2/3 mozÇliwych do pozyskania punktoÂw

25

.

Podczas prac komisji ekspert mozÇeroÂwniezÇ protokoøowac prze- bieg egzaminu lub posteÎpowania kwalifikacyjnego. Istotne jest, aby

23Por. RA § 4, ust. 2.

24J. C h o j n a c k i, M. P o m i a n o w s k a, E. T o ø w i n s k a - K r o l i k o w s k a, Analiza merytoryczna dokumentacji nauczyciela, w: Ekspert komisji kwalifikacyjnej i egzaminacyjnej. Poradnik, red. M. Pomianowska, Warszawa 2003, s. 160.

25RA § 11.

(9)

podejmujaÎc sieÎ tego zadania, miaø sÂwiadomosÂcÂ, izÇ wymaga to od niego podzielnosÂci uwagi i wieÎkszej koncentracji na obydwu czyn- nosÂciach ± ocenianiu i protokoøowaniu

26

.

5. UWAGI KONÂCOWE

ObowiaÎzujaÎceprzepisy prawa osÂwiatowego, dotyczaÎcestatusu i funkcjonowania ekspertoÂw, jak i dotychczasowedosÂwiadczenia zwiaÎzanez proceduraÎ awansu i dziaøalnosÂciaÎ komisji egzaminacyj- nych i kwalifikacyjnych skøaniajaÎ do sformuøowania kilku wnioskoÂw i postulatoÂw.

ZakonÂczoneposteÎpowania egzaminacyjne i kwalifikacyjne poka- zujaÎ, zÇew wie ÎkszosÂci komisji zasiadali eksperci (przynajmniej jeden) specjalnosÂci zawodowej nauczyciela, odpowiadajaÎcej typowi i rodza- jowi szkoøy, w ktoÂrej nauczyciel jest zatrudniony, oraz jego specjal- nosÂci zawodowej. W pojedynczych przypadkach kuratoria pomineÎøy jednak ich przy obsadzaniu skøadoÂw komisji

27

. Aby uniknaÎc podob- nych sytuacji w przyszøosÂci, warto postulowac zmianeÎ zapisu z rozpo- rzaÎdzenia o awansie, w ktoÂrym stwierdza sieÎ, zÇeorgan powoøujaÎcy komisjeÎ, zapewnia w miareÎ mozÇliwosÂci udziaø ekspertoÂw merytorycz- nych, na zapis o obligatoryjnym wymogu udziaøu przynajmniej jed- nego takiego eksperta. W komisji musi bowiem zasiadac ekspert wiodaÎcy ± specjalista z danej dziedziny, merytorycznie dobrze przy- gotowany, ktoÂry kompetentnie i wnikliwie przeanalizuje i oceni do- robek zawodowy nauczyciela (np. analizujaÎc zawartosÂc dokumenta- cji, ktoÂra ma potwierdzic speønienie lub niespeønienie wymagan na stopien nauczyciela dyplomowanego).

Tak sformuøowany przepis zapewniøby udziaø w komisjach eks- pertoÂw w zakresie religii, w przypadku KosÂcioøa katolickiego eksper- toÂw wyznaczonych przez biskupa diecezjalnego, np. wizytatoroÂw baÎdz innych przedstawicieli nadzoru katechetycznego, baÎdz profeso-

26RA § 12, ust. 1.

27W wojewoÂdztwiepodkarpackim uwaga ta dotyczy powoøywania komisji m.in.

w sesji letniej 2003 r. i sesji zimowej 2004 r.

(10)

roÂw seminarium. Jest to niezwykle istotne, jesÂli uwzgleÎdni sieÎ specy- fikeÎ pracy ewangelizacyjnej speønianej przez katechetoÂw w strukturze szkolnej, wynikajaÎcaÎ z wielu przesøanek, m.in. tozÇsamosÂci posøugi nauczyciela religii, celu i zadan katechezy, przepisoÂw zawartych w rozporzaÎdzeniu MEN w sprawie warunkoÂw i sposobu organizowa- nia nauki religii w publicznych przedszkolach i szkoøach z 14 kwietnia 1992 r. (zezm.)

28

i innych. Mimo izÇ przepisy nie obligujaÎ w sposoÂb jednoznaczny organu powoøujaÎcego komisjeÎ do obsadzenia w niej eksperta katechetycznego, jednak jego uczestnictwo w pracy tej ko- misji wynika posÂrednio z innych przepisoÂw prawa

29

. ChociazÇby z tych dotyczaÎcych zatrudniania nauczycieli religii

30

, moÂwiaÎcych o koniecz-

28RozprzaÎdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w spra- wiewarunkoÂw i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkoøach, Dz. U. nr 36, poz. 155 z poÂzÂn. zm.

29SzczegoÂøowaÎ analizeÎ przepisoÂw osÂwiatowych dotyczaÎcych katechizacji w wa- runkach szkolnych przedstawiajaÎ: J. S z p e t, Vademecum katechety, Poznan 2000;

J. S z p et, Prawa i obowiaÎzki katechety w szkole w sÂwietle przepisoÂw prawa panÂstwo- wego i kosÂcielnego, Pøock 1997; J. K r u k o w s k i, KosÂcioÂø i panÂstwo, Lublin 2000 s. 268- -274, 316-319; Katecheza dzisiaj. Problemy prawne i teologiczne, red. W. Janiga, A.

Mezglewski, Krosno±Sandomierz 2000; A. M e z g l e w s k i, Nauczanie religii, w: Pra- wo wyznaniowe, red. H. Misztal, Lublin 2000, s. 371-375; ¹Studia z Prawa Wyznanio- wegoº, 2000, t. 1; W. J a n i g a, A. M ez g l ew s k i, Nauczanie religii w szkoøach pu- blicznych, ¹Roczniki Nauk Prawnychº, 11(2001), z. 1, s. 131-160; Aspekty prawne nauczania religii rzymskokatolickiej w polskim systemie osÂwiatowym, red. S. èaben- dowicz, Radom 2001.

30KatecheteÎ zatrudnia sieÎ zgodniez KartaÎ Nauczyciela (art. 10, ust. 1-11; art. 11), alezatrudnieniego mozÇebyc dokonane jedynie po wczesÂniejszym uzyskaniu tzw. misji kanonicznej, tj. pisemnego, imiennego skierowania do danej szkoøy, wystawionego przez kompetentnaÎ wøadzeÎ kosÂcielnaÎ. PodstaweÎ prawnaÎ stanowiaÎ tutaj art. 12 ust. 3 konkordatu z 1993 r. (dotyczy tylko KosÂcioøa katolickiego), ktoÂry stanowi, izÇ ¹nauczy- ciele religii muszaÎ posiadac upowazÇnienie (missio canonica) od biskupa diecezjalne- goº oraz § 5 ust. 1 rozporzaÎdzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r., ktoÂry stwierdza, izÇ

¹przedszkole lub szkoøa zatrudnia nauczyciela religii, katecheteÎ przedszkolnego lub szkolnego, zwanego dalej «nauczycielem religii», wyøaÎcznie na podstawie imiennego, pisemnego skierowania do danego przedszkola lub szkoøy, wydanego ± w przypadku KosÂcioøa katolickiego ± przez wøasÂciwego biskupa diecezjalnego. W przypadku pozos- taøych kosÂcioøoÂw oraz innych zwiaÎzkoÂw wyznaniowych ± przez wøasÂciwewøadze zwierzchnie tych kosÂcioøoÂw i zwiaÎzkoÂw wyznaniowych. Misja kanoniczna jest zatem gwarantem wiernosÂci danego katechety doktrynie KosÂcioøa. Warunkiem otrzymania misji kanonicznej jest speønienie warunkoÂw dotyczaÎcych wiary i moralnosÂci oraz wy-

(11)

nosÂci uwzgleÎdniania przy ocenie katechety merytorycznej oceny wøasÂciwej wøadzy kosÂcielnej

31

, regulujaÎcych sprawowanienadzoru katechetycznego

32

i zatwierdzanie programoÂw nauczania

33

. Przepisy te jednoznacznie potwierdzajaÎ, zÇe nauczanie religii cieszy sieÎ autono-

ksztaøcenia. Katecheci winni odznaczac sieÎ wieÎc zdrowaÎ naukaÎ, sÂwiadectwem zÇycia chrzesÂcijanÂskiego i umiejeÎtnosÂciaÎ pedagogicznaÎ (por. KPK, kan. 1804 § 2). KosÂcioÂø katolicki wymaga tezÇ od kazÇdego katechety odpowiedniej dojrzaøosÂci ludzkiej, chrzesÂ- cijanÂskiej i apostolskiej, formacji biblijno-teologicznej, humanistycznej i pedagogicznej (Dyrektorium ogoÂlne o katechizacji, nr 238-245; szczegoÂøowe kompetencje biskupoÂw diecezjalnych w tym zakresie zostaøy sformuøowane w kan. 805 KPK, ktoÂry zaznacza, zÇe ¹w odniesieniu do wøasnej diecezji ordynariusz miejsca ma prawo mianowania lub zatwierdzania nauczycieli religii oraz usuwania lub zÇaÎdania usunieÎcia, ilekroc wymaga tego dobro religii lub obyczajoÂwº. Misja kanoniczna jest skierowaniem do danej, wymienionej w samym dokumencie szkoøy czy przedszkola. W razie przeniesienia do innej szkoøy konieczna jest nowa misja kanoniczna. Por. kan. 805 KPK). Zob.

m.in.: W. J a n i g a, A. M ez g l ew s k i, Nauczanie religii w szkoøach publicznych, s. 136-138.

31Katecheci podlegajaÎ takiej samej ocenie pracy, jak inni nauczyciele zatrud- nieni w szkole, zgodnie z tekstem rozporzaÎdzenia MEN z dnia 2 listopada 2000 r.

w sprawiekryterioÂw i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela, trybu posteÎpo- wania odwoøawczego oraz skøadu i sposobu powoøywania zespoøu oceniajaÎcego, z tym zÇedyrektor szkoøy oproÂcz wszystkich innych wymogoÂw przewidzianych prawem w tym wypadku ma obowiaÎzek uwzgleÎdnic merytorycznaÎ oceneÎ nauczyciela religii ustalonaÎ przez wøasÂciwaÎ wøadzeÎ kosÂcielnaÎ (zob. § 7 tego rozporzaÎdzenia). Wynika to takzÇez § 2 ust. 8 pkt 1 oraz z § 4 tegozÇ rozporzaÎdzenia. Szerzej: W. J a n i g a, Ocena pracy nauczyciela w sÂwietle obowiaÎzujaÎcego prawa, ¹Studia z Prawa Wyznaniowegoº, 2000, t. 4, s. 163-177.

32PeøniaÎ go dyrektorzy szkoÂø oraz pracownicy resortowego nadzoru pedagogicz- nego, ale tylko w zakresie metodyki nauczania oraz zgodnosÂci z programem. Nato- miast do wizytowania lekcji religii upowazÇnieni saÎ wizytatorzy wyznaczani przez wøa- dzekosÂcielne. W przypadku KosÂcioøa katolickiego nad stronaÎ merytorycznaÎ (takzÇe metodycznaÎ) nauczania religii pieczeÎ sprawujaÎ wizytatorzy kurialni. ListeÎ osoÂb upo- wazÇnionych do przeprowadzania wizytacji wøadze kosÂcielne podajaÎ do wiadomosÂci organom sprawujaÎcym nadzoÂr (por. § 11 ust. 2 rozporzaÎdzenia MEN z dnia 14 kwiet- nia 1992 r.).

33OpracowywanieprogramoÂw nauczania nalezÇy do zadan wøadz poszczegoÂlnych kosÂcioøoÂw i zwiaÎzkoÂw wyznaniowych. Zgodniez § 4 rozporzaÎdzenia MEN z dnia 24 kwietnia 1992 r. na wøadzach zwiaÎzkoÂw wyznaniowych ciaÎzÇy jedynie obowiaÎzek przedstawienia do wiadomosÂci MEN zatwierdzonych przez siebie programoÂw. Te samezasady dotyczaÎ takzÇeobowiaÎzujaÎcych podreÎcznikoÂw do nauczania religii. Z tych zapisoÂw w peøni korzysta KosÂcioÂø katolicki.

(12)

miaÎ

34

wobec instytucji szkoøy i nalezÇy jaÎ uszanowac przy powoøy- waniu ekspertoÂw do pracy w komisjach egzaminacyjnych i kwalifi- kacyjnych.

Wydajesie Î, zÇepowazÇnym mankamentem rozporzaÎdzenia z 27 lutego 2003 r. jest tezÇ brak przepisu stanowiaÎcego o nadzorze i weryfikacji pracy ekspertoÂw. Po trzech latach dosÂwiadczen z pracy komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych oraz z wnioskoÂw odwo- øawczych od decyzji komisji skierowanych do MENiS okazuje sieÎ, zÇe nikt nad tym nie¹czuwaº. Niema tezÇ danych dotyczaÎcych czeÎstotli- wosÂci udziaøu i jakosÂci pracy poszczegoÂlnych ekspertoÂw w komisjach.

Wydajesie Î, zÇenalezÇaøoby wypracowac mechanizm i kryteria wery- fikacji ich pracy, konÂcowy wynik bowiem czeÎsto zalezÇy od skøadu komisji i interpretacji przepisoÂw. Ekspert powinien miec sÂwiado- mosÂc i czuc odpowiedzialnosÂcÂ, zÇektos nadzorujejego dziaøalnosÂcÂ.

Ciekawe rozwiaÎzaniezaproponowaøo PodkarpackieKuratorium OsÂwiaty w Rzeszowie, powierzajaÎc funkcjeÎ przewodniczaÎcego kazÇ- dej komisji wizytatorowi, i jest to jakis element sprawowania nad- zoru pedagogicznego.

Z pewnosÂciaÎ warto rozwazÇyc powoøanie instytucji supereksperta lub komisji zøozÇonej z dwoÂch baÎdz trzech superekspertoÂw, ktoÂrzy

34Dyrektorium katechetyczne KosÂcioøa katolickiego w Polsce przyjmujew odnie- sieniu do nauki religii zasadeÎ dwupodmiotowosÂci. W szkolnym nauczaniu religii pod- miotem dziaøajaÎcym jest zaroÂwno KosÂcioÂø, jak i szkoøa ± umozÇliwia to wspoÂødziaøanie tych instytucji, a jednoczesÂnieszanujeich wzajemnaÎ autonomieÎ. Nauka religii zacho- wujewieÎ c wobec instytucji szkoøy autonomieÎ i niezalezÇnosÂcÂ, z drugiej zas strony jest podporzaÎdkowana szkole. PodmiotowosÂc KosÂcioøa polega przede wszystkim na spra- wowaniu nadzoru merytorycznego. W szczegoÂlnosÂci: szkolna nauka religii wypeønia zadania postawioneprzez KosÂcioÂø; to KosÂcioÂø udziela nauczycielom religii misji kano- nicznej, zatwierdza programy nauczania i pomoce katechetyczne, okresÂla, ktoÂrecele i zadania szkoøy winny byc realizowane na lekcjach religii. PodmiotowosÂc szkoøy wo- bec nauki religii wyrazÇa sieÎ w tym, zÇe szkolne nauczanie religii: realizuje wybrane cele postawioneprzez szkoøeÎ; wøaÎcza sieÎ w zakres odpowiedzialnosÂci za realizacjeÎ planu wychowawczego i dydaktycznego szkoøy; podlega rygorom w zakresie nadzoru peda- gogicznego, jakie stosuje sieÎ w szkole wobec innych przedmiotoÂw; winno byc skore- lowanez innymi przedmiotami szkolnymi; domaga sieÎ takiej samej systematycznosÂci i organizacji co inne przedmioty szkolne. Zob. Dyrektorium katechetyczne KosÂcioøa katolickiego w Polsce, nr 82; R. M u r a w s k i, Filozofia polskiego Dyrektorium Kate- chetycznego, w: Katecheza w søuzÇbie wiary, red. W. Janiga, T. KocoÂr, PrzemysÂl 2004.

(13)

rozstrzygaliby ostatecznie sprawy sporne. SaÎ przeciezÇ sytuacje, w ktoÂ- rych nauczyciele mogaÎ czuc sieÎ pokrzywdzeni i domagajaÎ sieÎ zwery- fikowania oceny przedstawionej przez komisjeÎ.

WaÎtpliwosÂci budzi roÂwniezÇ brak urzeÎdowego arkusza indywi- dualnej oceny nauczyciela. MozÇna by go przedstawic np. w zaøaÎczniku do rozporzaÎdzenia, gdyzÇ w tym obszarze pracy eksperta panuje zbyt duzÇa dowolnosÂcÂ. Ponowna analiza niektoÂrych posteÎpowan ujawniøa brak obiektywizmu lub zbytni liberalizm ekspertoÂw, koncentrowanie sieÎ na aspektach formalnych, brak precyzji i umiejeÎtnosÂci uzasadnie- nia oceny merytorycznej

35

.

ObowiaÎzujaÎceprzepisy nierozstrzygajaÎ jeszcze jednej istotnej sprawy, a mianowicie, czy ekspertowi przysøuguje zwolnienie z pracy na czas posiedzenia komisji i czy w zwiaÎzku z tym nalezÇy mu sieÎ rekompensata za utracony zarobek. Wedøug Mateusza Pilcha w takiej sytuacji powinno sieÎ odpowiednio stosowac przepisy o okolicznosÂcio- wych zwolnieniach od pracy, jednakzÇe bez prawa do rekompensaty za utracony zarobek

36

.

Warto roÂwniezÇ postulowacÂ, aby w rozporzaÎdzeniu Ministra Edu- kacji Narodowej z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie wymaganÂ, jakim powinni odpowiadac eksperci wchodzaÎcy w skøad komisji egzamina- cyjnych i kwalifikacyjnych dla nauczycieli ubiegajaÎcych sieÎ o awans zawodowy, oraz warunkoÂw wpisywania na listeÎ ekspertoÂw i skresÂla- nia z niej, znalazø sieÎ zapis moÂwiaÎcy o realnym wpøywie KosÂcioøa na mianowanie ekspertoÂw katechetycznych.

PODSUMOWANIE

Eksperci oceniajaÎcy stopien speønienia przez nauczyciela wyma- gan koniecznych do osiaÎgnieÎcia kolejnego szczebla w hierarchii za-

35Por. D. I g i el s k a, System awansu zawodowego nauczycieli, w: Ekspert komi- sji kwalifikacyjnej i egzaminacyjnej. Poradnik, red. M. Pomianowska, Warszawa 2003, s. 10.

36M. P i l c h, NiektoÂre zagadnienia prawne awansu zawodowego nauczycieli, w:

Ekspert komisji kwalifikacyjnej i egzaminacyjnej. Poradnik, red. M. Pomianowska, Warszawa 2003, s. 36.

(14)

wodowej, realnie wpøywajaÎ na jego rozwoÂj i jakosÂc pracy polskiej

szkoøy, a w odniesieniu do katechetoÂw takzÇena ich formacje Î oraz

efektywnosÂc posøugi ewangelizacyjnej w sÂrodowisku szkolnym i para-

fialnym. BioraÎ wieÎc na siebie duzÇaÎ odpowiedzialnosÂcÂ. Obecnie ich

rola jest spøycona, pomniejszona, awans staø sieÎ ¹automatemº. Eks-

pert powinien byc osobaΠdocenionaΠw systemie awansu nauczycieli,

a wtedy i wymagania powinny byc wysokie wobec niego. To wymaga

roÂwniezÇ zmian prawnych. NiewaÎtpliwie potrzebna jest modyfikacja

statusu i systemu funkcjonowania ekspertoÂw. Wymaga to jednak

zmian legislacyjnych, w tym nowelizacji Karty Nauczyciela i rozpo-

rzaÎdzenia dotyczaÎcego ekspertoÂw. Im przejrzystsza beÎdziepozycja

prawna eksperta i wyzÇsze ich kompetencje w zakresie oceniania,

tym sprawniej beÎdzie przebiegaø proces oceny stopnia speøniania wy-

magan przez awansujaÎcych nauczycieli, i to z korzysÂciaÎ dla caøego

systemu awansu zawodowego.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Decyzję o przyjęciu do szkoły ucznia, który na świadectwie ukończenia gimnazjum ma naganną lub nieodpowiednią ocenę zachowania podejmuje Dyrektor Szkoły.a. Strona

b) tytułu laureata turnieju z przedmiotu lub przedmiotów artystycznych nieobjętych ramowym planem nauczania szkoły artystycznej - przyznaje się 4 punkty,.. 2.W przypadku gdy

Potwierdzenie przez rodzica kandydata woli przyjęcia w postaci przedłożenia oryginału świadectwa ukończenia gimnazjum oraz oryginału zaświadczenia o wynikach

2) wykonywanie zadań zleconych przez przewodniczącego Komisji Egzaminacyjnej. Skład osobowy zespołu egzaminacyjnego przeprowadzającego egzamin w wyznaczonym terminie

Zadanie sprawdzało znajomość trybu wprowadzania zmian Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i umiejętność korzystania z informacji ( I i II obszar standardów dla poziomu

Średni wynik zdających historię muzyki w podziale na poziomy egzaminu (absolwenci roku

zadeklarował chęć przystąpienia do egzaminu z historii sztuki na poziomie rozszerzonym, ale nie zgłosił się na ten egzamin (nie przystąpił do niego). chce

Regulacji doczekały się również zasady przyznawania tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego. Zgodnie z uchwałą nr 4 CKK warunkiem przyznania tytułu