Sonata XX wieku
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z cykliczną formą instrumentalną – sonatą. Omówienie pochodzenia sonaty XX wieku i streszczenie jej rozwoju. Przedstawienie budowy sonaty oraz omówienie jej poszczególnych części z uwzględnieniem zmian wprowadzonych przez kompozytorów epoki XX wieku. Wskazanie obsady wykonawczej oraz kompozytorów tworzących sonaty w XX wieku. Wysłuchanie sonaty pochodzącej z XX wieku.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić różnicę występującą między sonatą romantyczną a sonatą XX wieku.
2. Omówić pojęcie sonaty XX wieku jako cyklicznej formy instrumentalnej.
3. Omówić budowę sonaty XX wieku i wskazać jej cechy charakterystyczne.
4. Przedstawić wpływ czynników oraz indywidualnych jednostek muzycznych na kształtowanie się sonaty XX wieku.
5. Wskazać kompozytorów tworzących sonaty w XX wieku.
6. Przeprowadzić analizę muzyczną utworów wysłuchanych na lekcji.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego.
Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik – Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworów:
a) Karol Szymanowski – „III Sonata fortepianowa”
b) Claude Debussy – „Sonata na skrzypce i fortepian”
4. Partytury wyżej wymienionych kompozycji.
5. Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem sonaty XX wieku oraz wyjaśnienie jej pochodzenia.
2. Omówienie elementów mających wpływ na kształtowanie się nowej formy sonaty. Wskazanie kompozytorów piszących sonaty dwudziestowieczne.
Notatka:
Sonata dwudziestowieczna – uprawiana na gruncie muzyki solowej, kameralnej, symfonicznej, reprezentowana przede wszystkim przez kompozytorów należących do kierunku zwanego neoklasycyzmem m.in. B. Bartoka, I. Strawińskiego, S. Prokofiewa, G.
Bacewicza, W. Lutosławskiego (we wczesnym okresie). Sonata dwudziestowieczna nawiązuje do sonaty z minionych epok: Baroku, Klasycyzmu, Romantyzmu. W XX wieku nastąpiło swobodniejsze traktowanie formy oraz zwrócenie szczególnej uwagi na takie elementy dzieła muzycznego, jak: harmonika, rytmika, agogika i walory brzmieniowe.
3. Omówienie kierunków rozwoju sonaty w XX wieku i przedstawienie nawiązań do sonaty minionych epok i stylów.
Notatka:
Kierunki, które przyczyniły się do rozwoju sonaty dwudziestowiecznej:
a) Sonata impresjonistyczna – na pierwszy plan wysuwa się rola brzmieniowa, brak przetworzenia i pojawia się część scherzo.
b) Sonata będąca skrzyżowaniem założeń sonaty neoromantycznej i impresjonizmu.
c) Sonata nawiązująca do późnego Baroku – jej podstawą jest snucie motywiczne i faktura polifoniczna.
d) Sonata, w której na pierwszy plan wysuwa się czynnik brzmieniowy i rytmiczny.
e) Sonata oparta na technice dodekafonicznej.
4. Wysłuchanie „Sonaty na skrzypce i fortepian” Claude’a Debussy’ego. Krótka analiza formalna utworu. Wspólne poszukiwanie w utworze stylistycznych cech charakterystycznych dla elementów dwudziestowiecznej sonaty.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
1. Wysłuchanie „III Sonaty fortepianowej” Karola Szymanowskiego. Formalna analiza utworu.
2. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
6. Bibliografia
a. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Sonata romantyczna.
b. Zadanie domowe
