Dominacja estrogenowa naturalne terapie

Dominacja estrogenowa – naturalne terapie

Wszystkie treści zamieszczone w e-booku służą celom wyłącznie edukacyjnym i nie zastąpią profesjonalnej porady lekarskiej. Nie ponoszę odpowiedzialności za sposób wykorzystywania informacji zawartych w e-booku.

Treść e-booka jest moją pracą autorską. Zabraniam kopiowania go w całości i we fragmentach bez odpowiedniej zgody i podania źródła na podstawie Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83).

Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, nieregularne cykle, wahania nastroju i wagi, wzdęcia, migreny i przewlekłe zmęczenie to tylko niektóre problemy, u podłoża których może leżeć dominacja estrogenowa.

Dominacja estrogenowa, chociaż stanowi coraz częstszy problem współczesnych kobiet, jest wciąż rzadko rozpoznawana i właściwie leczona. Na czym polega, co ją wywołuje oraz jak sobie z nią radzić wyjaśnia e-book Ewy Burzyńskiej pt. “ Dominacja estrogenowa.

Naturalne terapie”. Napisany w przystępny sposób jest świetnym przewodnikiem dla każdej kobiety- pomaga zrozumieć, jak działają hormony oraz jaki wpływ na równowagę w ich zakresie wywierają nasze codzienne wybory: sposób odżywiania, styl życia czy

kontakt z substancjami chemicznymi pochodzącymi ze środowiska. Co szczególnie wartościowe w tym e-booku, po jego lekturze czytelnik nie pozostaje jedynie z wiedzą teoretyczną. Otrzymuje natomiast przykładowy jadłospis, konkretne zalecenia dotyczące aktywności fizycznej czy snu oraz ćwiczenia pomagające radzić sobie ze stresem.

Dlatego polecam ten poradnik wszystkim kobietom, dla których wymienione objawy dominacji estrogenowej brzmią znajomo i które czują się odpowiedzialne za swoje zdrowie. Ten kompleksowy przewodnik będzie także pomocą dla specjalistów

związanych ze zdrowiem, stanowi bowiem wartościowe źródło informacji na temat dominacji estrogenowej.

O MNIE

Wszystko zaczyna się od decyzji. U mnie jest tak, że wiąże się z nią działanie, więc szybko przechodzę do rzeczy.

Już jako dziecko chciałam zostać lekarzem. W szkole byłam świetna z biologii! Do tego lekkie pióro oraz dryg do języków obcych. Za to matematyka, czy chemia szły gorzej. Przypięto mi, więc łatkę humanistki i kazano zapomnieć o karierze doktora.

W środku cały czas czułam pociąg do wiedzy medycznej, jednak dałam sobie wmówić, że to nie dla mnie. I tak lata mijały, ja skończyłam filologię rosyjską (tak, tak, z wykształcenia jestem magistrem filologii!) i poszłam do pracy. Ta pierwsza była związana z językami obcymi, później wkręciłam się w marketing internetowy i tworzenie stron. Niby było w porządku, ale czułam, że to nie jest „to” – wszystko we mnie, wręcz całe moje jestestwo krzyczało, że to nie tu jest moje miejsce.

W tym czasie zdrowie zaczęło szwankować. Czułam się wiecznie zmęczona, bez motywacji, często miewałam wzdęcia, dokuczał mi trądzik, a w dodatku nie mogłam się pozbyć paru zbędnych kilogramów.

I przyszła ona. DECYZJA. Zjawiła się pewnego wieczoru, gdy siedziałam przed komputerem i  bezmyślnie skrolowałam bezwartościowe treści. Już od jakiegoś czasu wgłębiałam się w tematykę zdrowotną, aż w końcu pasja pochłonęła mnie bez reszty! Zakupiłam stos książek i czytałam. Założyłam bloga kulinarnego i zaczęłam budować z mężem nasz nowy styl odżywiania. Po kilku miesiącach zmiana była uderzająca. Schudłam, cera wypiękniała, problemy pokarmowe zostały zniwelowane, a ja miałam energię do działania.

No i ta decyzja! Poczucie, że powinnam pomagać innym w procesie zdrowienia.

Chciałam obserwować, jak ktoś z dnia na dzień czuje się lepiej. Widzieć, jak innym też wraca chęć do życia i działania. Czułam, że to jest właściwy kierunek!

Od tamtej decyzji upłynęło sporo czasu, które wypełniłam intensywną nauką i doświadczeniami, wdrażając wiedzę od teorii do praktyki. I tak minęły 3 lata pracy nad zdrowiem innych. W końcu z poczuciem, że jestem tu, gdzie trzeba.

Zależy mi, by uświadomić Czytelnikom, że nie muszą do końca życia borykać się ze swoimi dolegliwościami. Chcę dalej inspirować innych do zmian stylu życia. Uwierz: dzięki diecie, suplementacji oraz pracy nad sobą, można osiągnąć świetne wyniki! A moja historia udowadnia, że każdy jest w stanie to zrobić.

Gdzie mnie szukać?

• Blog – artykuły o hormonach, porady żywieniowe, smaczne przepisy:

http://ewaburzynska.pl/

• Fanpage na Facebooku: https://www.facebook.com/EwaBurzynskaDietoterapia/

• Instagram: https://www.instagram.com/ewaburzynska_dietetyk/

• Grupa o hormonach na Facebooku: https://www.facebook.com/groups/831413233694153/

Kontakt w sprawie konsultacji: [email protected]

SPIS TREŚCI

Wstęp 6

Słowniczek 6

Estrogeny: jaki wpływ wywierają na nasz organizm? 8

Metabolizm estrogenów 10

Funkcje estrogenów 11

Dominacja estrogenowa – powszechny problem 12

Badanie estradiolu – jak interpretować wynik? 16

Jak rozpoznać dominację estrogenową w wynikach badań? 16

Przyczyny dominacji estrogenowej 17

Estrogeny, histamina i komórki tuczne – co je łączy? 20

Ksenoestrogeny są wszędzie 22

Rodzaje ksenoestrogenów, z którymi najczęściej się stykamy 23 Wpływ tabletek antykoncepcyjnych na zdrowie kobiety 25

Fitoestrogeny – czy one również nam szkodzą? 27

Kontrowersje wokół soi 28

Jak naturalnie obniżyć poziom estrogenów? – praktyczne wskazówki 31

Dieta 33

Przykładowy jadłospis na 7 dni 36

Przepisy 37

Styl życia 50

Regulacja rytmu dobowego 55

Zaburzony rytm dobowy – skutki 59

Jak poprawić jakość snu i przywrócić naturalny rytm dobowy? 60

Aktywność fizyczna 63

Ograniczenie ekspozycji na toksyny 64

Redukcja stresu 68

Suplementacja 72

Podsumowanie 77

Bibliografia 79

Wstęp

Problem z nadmiarem estrogenów jest obecnie bardzo powszechny. Wpływa na to wiele czynników, które towarzyszą życiu w zachodniej cywilizacji, m.in. stan naszej mikrobioty, a także ogólny stan zdrowia (również psychicznego!). Jedną z głównych przyczyn dominacji estrogenowej jest brak balansu między progesteronem, a estrogenami oraz nadmierna ekspozycja na ksenoestrogeny ze środowiska.

Dzięki lekturze e-booka dowiesz się m.in.:

• Jak estrogeny wpływają na nasz organizm?

• Jakie są przyczyny dominacji estrogenowej?

• Jak rozpoznać dominację estrogenową w wynikach badań?

• Jak naturalnie sobie radzić z tym problemem?

Otrzymujesz także praktyczne wskazówki odnośnie diety (jadłospis na 7 dni!), suplementacji i stylu życia.

E-book pozwala pogłębić wiedzę w obszarze zaburzenia hormonalnego, jakim jest dominacja estrogenowa. Do tematu podchodzę holistycznie, ponieważ na zdrowie człowieka składa się całokształt stanu zdrowia fizycznego, ale też kondycja oraz samopoczucie psychiczne.

Dowiesz się, jakie zmiany warto wprowadzić w diecie, jak uregulować rytm dobowy, jak pracować z emocjami, aby redukować stres oraz jakie suplementy warto wprowadzić, przy tego typu problemach. Podpowiem też, jak ograniczać ekspozycję na toksyny, aby wreszcie poczuć się lepiej i mieć hormony pod kontrolą!

Słowniczek

Tutaj wyjaśniam kilka skrótów oraz trudniejszych terminów, które zostały użyte w e-booku.

Nie daj się zwieść dziwnie brzmiącym słówkom - to wszystko nie jest takie straszne i trudne, na jakie z początku wygląda. Ale o tym przekonasz się czytając kolejne strony!

AFP (alfa-fetoproteina) – to białko syntetyzowane przez pęcherzyk żółtkowy, wątrobę oraz tkanki przewodu pokarmowego płodu. U osób dorosłych pojawia się w ciąży oraz w przebiegu niektórych nowotworów. Badanie AFP wykonujemy między innymi, jako potwierdzenia dokonania poronienia lub podejrzenie występowania nowotworów.

Materiałem potrzebnym do badania jest surowica.

Bariera krew-mózg – fizyczna i biochemiczna bariera pomiędzy naczyniami krwionośnymi, a tkanką nerwową. Jej celem jest odizolowanie i zabezpieczenie układu nerwowego przed szkodliwymi czynnikami. Umożliwia selekcję przepływu substancji z krwi, do płynu mózgowo-rdzeniowego.

„neuroprzekaźnikami” (serotonina, dopamina, GABA3). Taka dwukierunkowa komunikacja może zostać zakłócona, gdy mikrobiota jelitowa zostanie zaburzona (np. gdy występuje proces zapalny). Powodem, dla którego neuroprzekaźniki nie oddziałują bezpośrednio na nasz mózg jest właśnie błona zwana potocznie barierą krew-mózg.

FHA – podzwgórzowy, czynnościowy brak miesiączkowania (z ang. functional hypothalamic amenorrhea) jest odwracalnym zaburzeniem układu endokrynnego, które charakteryzuje nieprawidłowa czynność podwzgórza prowadząca do wtórnego braku miesiączki u uprzednio prawidłowo miesiączkującej kobiety.

FSH – od ang. follicle-stimulating hormone. Inaczej hormon folikulotropowy lub folitropina.

Jest wytwarzany przez przysadkę mózgową, a ponieważ odpowiada za prawidłowe działanie układu rozrodczego pań to określenie jego poziomu jest jednym z podstawowych badań diagnostyki przyczyn niepłodności. Oznaczenie poziomu hormonu folikulotropowego wykonuje się z próbki krwi.

U kobiet FSH przede wszystkim wpływa na rozwój pęcherzyka Graafa (jest to pęcherzyk jajnikowy, który otacza komórkę jajową – podczas owulacji pęka i uwalnia komórkę).

Folikulotropina pobudza także wydzielanie estrogenów w komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych. Ponadto większa aktywność aromatazy, czyli enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie androgenów do estrogenów.

HIIT – z ang. High Intensity Interval Training, czyli trening przedziałowy o wysokiej intensywności, w Polsce nazywany najczęściej interwałowym. To forma treningu fizycznego polegająca na przeplataniu krótkich okresów bardzo intensywnego wysiłku, okresami umiarkowanego wysiłku. Taki trening trwa zwykle od kilkunastu do dwudziestu paru minut. Cieszy się dużą popularnością szczególnie wśród sportowców - zarówno z powodu korzystnego wpływu na spalanie tkanki tłuszczowej, jak i wydolność tlenową organizmu.

HTZ (HRT) – z ang. Hormonal Replacement Theraphy, czyli hormonalna terapia zastępcza.

W praktyce jest to leczenie suplementujące poprzez przyjmowanie hormonów płciowych.

Stosowane najczęściej u kobiet w okresie menopauzy – pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a starzeniem się organizmu.

Inhibina A – badanie (ukazujące stężenie peptydu o tej samej nazwie) stosowane w ocenie ryzyka i diagnostyce zaburzeń ciąży oraz w monitorowaniu ciąży podwyższonego ryzyka.

LH – od ang. luteinizing hormone, czyli hormon luteinizujący, nazywany skrótowo lutropiną. U kobiet pobudza wydzielanie estrogenów i progesteronu w jajnikach. Wzrost LH w środku cyklu powoduje wystąpienie owulacji. Oznacza to, że komórki pęcherzykowe pozostające w jajniku ulegają przemianie w ciałko żółte, które jest wydalane w ciągu 12 dni, jeżeli nie doszło do zapłodnienia. Po owulacji LH stymuluje ciałko żółte, aby produkowało progesteron, który jest odpowiedzialny za utrzymanie ewentualnej ciąży.

MCAS – to skrót od ang. Mast Cell Activation Syndrome, oznaczający Zespół Aktywacji

mastocytów) obejmujących proliferację i/lub nadmierną ich wrażliwość. Mastocyty są komórkami układu immunologicznego (odpornościowego), co oznacza, że biorą udział w obronie organizmu (np. przed bakteriami, wirusami, grzybami, pasożytami i innymi drobnoustrojami), a także odpowiadają za wystąpienie reakcji alergicznej. Gdy wszystko w naszym ciele działa poprawnie to one rozpoznają intruza i wytwarzają stan zapalny, aby nam pomóc. W przypadku Zespołu Aktywacji Komórek Tucznych mastocyty są zbyt wrażliwe i aktywują się w odpowiedzi na różne bodźce (np. leki, środki znieczulające, stres, ucisk, zapachy, środki chemiczne, toksyny, ukąszenia owadów, a nawet wysiłek fizyczny), które są neutralne dla osób zdrowych.

PCOS – po ang. Polycystic Ovary Syndrome, czyli Zespół Wielotorbielowatych Jajników. Choć w Polsce częściej mówimy: Zespół Policystycznych Jajników. To zaburzenie endokrynne, które może być przyczyną niepłodności. Kobiety cierpiące na PCOS mają zwykle zaburzoną równowagę hormonalną, dlatego lekarz ginekolog-endokrynolog najpierw zleca badanie ich poziomu we krwi i USG przezpochwowe (jeśli kobieta choruje na zdjęciach jajniki są okolone wiankiem pęcherzyków).

SHBG – z ang. Sex Hormone Binding Globulin, to białko, które wiąże, a następnie transportuje hormony płciowe: m.in. estrogeny (estradiol) i androgeny (testosteron). Badanie SHBG najczęściej wykonuje się u mężczyzn z niskim testosteronem, a u pań - ze zbyt wysokim.

Aby zrobić badanie potrzebne jest pobranie krwi.

Estrogeny - jaki wpływ wywierają na nasz organizm?

Estrogeny to grupa hormonów płciowych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.

Pod kontrolą estrogenów znajdują się nie tylko najważniejsze organy, ale także szlaki metaboliczne: układ sercowo-naczyniowy, metabolizm kwasów tłuszczowych i cholesterolu, układ nerwowy (regulują stany emocjonalne, nastrój, syntezę neurotransmiterów i białek sekrecyjnych), metabolizm kości oraz gospodarka mineralna organizmu (zapewniają odpowiednią wytrzymałość kości, zapobiegają obniżaniu ich gęstości).

U mężczyzn estrogeny są w niewielkich ilościach produkowane przez jądra i korę nadnerczy, zaś u Pań formują się w jajnikach, nadnerczach oraz komórkach tkanki tłuszczowej.

Estrogeny są nazywane „hormonami żeńskimi”, bo najważniejszą rolę odgrywają w organizmie kobiet - przyspieszają metabolizm, wspomagają rozwój mięśni macicy, zwiększają nawilżenie pochwy, pogrubiają jej ściany, chronią naczynia krwionośne, zwiększają stężenie „dobrego”

cholesterolu LDL, a także zapobiegają osteoporozie, wspomagając mineralizację kości.

Nie znaczy to jednak, że nie są też ważne u mężczyzn (regulują popęd płciowy i wspomagają

będących w ciąży i estriol (E3) u kobiet ciężarnych. Ich charakterystykę znajdziesz poniżej.

W tym miejscu muszę jeszcze wspomnieć o estetrolu (E4), który jest produkowany wyłącznie w okresie ciąży (wytwarzany przez wątrobę płodu). Jego siła metaboliczna jest porównywalna do estriolu, jednakże w przeciwieństwie do E1, E2 i E3 nie wiemy o nim wiele.

Możemy jedynie mieć nadzieję, że badania, które mają i będą mieć miejsce, niebawem pomogą nam odkryć jego potencjał.

Estron (E1)

Estron jest wytwarzany w małych ilościach przez wiele tkanek w naszym ciele, przede wszystkim przez tkankę tłuszczową oraz mięśnie. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, może być konwertowany do estradiolu. Stężenie estronu pozostaje stałe u dorosłych mężczyzn, u kobiet zmienia się podczas cyklu miesięcznego.

Estron jest głównym estrogenem po menopauzie. Jego wyższy poziom odnotowuje się u kobiet po menopauzie, które nie przyjmują HTZ.

Stężenie estronu może być podwyższone w PCOS i w endometriozie (chorobie zwanej inaczej gruczolistością zewnętrzną; polega ona na nieprawidłowym umiejscowieniu elementów błony śluzowej macicy poza jej jamą).

Oznaczenie estronu może także być pomocne w diagnostyce w kierunku nowotworu jajnika, zespołu Turner’a (niedorozwój gonad żeńskich) i niedoczynności przysadki.

U mężczyzn, oznaczenie estronu może pomóc w ustaleniu przyczyn ginekomastii (nadmiernego rozrostu sutków) lub w rozpoznaniu nowotworów hormonozależnych.

Estradiol (E2)

Jest najsilniej działającym estrogenem, wywierającym największy wpływ na nasz organizm². Najczęściej to on przyłącza się do receptorów estrogenowych i wywiera odpowiedni efekt metaboliczny.

Estradiol przede wszystkim bierze udział w wykształcaniu się żeńskich cech płciowych w trakcie dojrzewania u dziewczynek. U kobiet wpływa na gospodarkę wodną oraz tłuszczową, a także stymuluje rozrost błony śluzowej macicy w pierwszej fazie cyklu.

Wpływa również na produkcję charakterystycznego, płodnego śluzu w szyjce macicy.

Największe stężenie estradiolu można stwierdzić w okresie około owulacyjnym.

Badanie stężenia estradiolu w tym czasie jest pośrednim testem potwierdzającym wystąpienie owulacji.

Estradiol działa korzystnie na stan psychiczny i emocjonalny oraz libido. Pomaga też zmniejszyć stan zapalny w organizmie, redukuje ekspresję neurozapalnych czynników w mózgu, a także wpływa na poprawę jakości bariery krew-mózg.

Niektóre badania sugerują, że estradiol chroni mózg kobiety przed skutkami traumy

następstwem przerażającego, zagrażającego życiu wydarzenia fizycznego lub psychicznego.

Wartości estradiolu służą ocenie funkcji jajników. Oznaczenie estradiolu ułatwia rozpoznanie przyczyn przedwczesnej dojrzałości płciowej u dziewcząt i ginekomastii u mężczyzn, a także wykorzystuje się w celu różnicowania przyczyn braku miesiączki (menopauza, ciąża lub inne). Przy in-vitro lub innych metodach wspomagania zapłodnienia, seryjne oznaczenia estradiolu służą do monitorowania rozwoju pęcherzyków jajnika.

Estriol (E3)

Estriol jest słabym estrogenem - jego siła działania odpowiada jednej dziesiątej siły estronu i jednej setnej siły estradiolu. Podczas ciąży jest syntetyzowany w dużych ilościach przez łożysko. Poziom estriolu zaczyna rosnąć w ósmym tygodniu ciąży i wzrost ten trwa praktycznie do czasu porodu.

Badanie estriolu wykonuje się w ciąży wysokiego ryzyka (po 9 tygodniu). Wtedy pobiera się próbkę o tej samej godzinie przez kilka dni. Oznaczenie wolnego estriolu wraz z AFP, gonadotropiną kosmówkową (hCG) oraz inhibiną A jest stosowane do oceny ryzyka wystąpienia wad płodu.

Metabolizm estrogenów

Metabolizm estrogenów to zespół procesów biochemicznych, za pomocą których te hormony powstają; bierze udział w regulacji poziomu estrogenów i umożliwia ich prawidłowe usuwanie.

Głównym substratem do produkcji estrogenów jest cholesterol. Jest on przekształcany do pregnenolonu, który ulega konwersji do androgenów, takich jak testosteron czy androstendion. Estrogeny powstają z androgenów za pomocą enzymu aromatazy.

Estron jest wytwarzany przez komórki tkanki tłuszczowej. We krwi, estrogeny występują w formie związanej z albuminą lub SHBG.

Na rycinie zobaczysz, w jaki sposób powstają estrogeny:

Źródło: obrazka: https://www.researchgate.net/figure/Schematic-representation-of-typical-estrogen- metabolism-17b-Estradiol-E-2-is-most_fig2_313164700Produkcja estrogenów jest kontrolowana głównie przez FSH, które jest wydzielane przez przysadkę mózgową.

Estrogeny po spełnieniu swojej funkcji są przetwarzane w wątrobie oraz wydalane z żółcią i moczem. Część estrogenów, wydalanych z żółcią jest usuwana wraz z kałem, a część jest ponownie wchłaniana w jelicie.

Funkcje estrogenów

Oprócz wymienionych wcześniej funkcji, estrogeny są odpowiedzialne za:

• stymulowanie tarczycy do pracy,

• regulację nawilżania błon śluzowych (głównie estriol),

• zdrowy, regenerujący sen (wspiera go estradiol razem z melatoniną i kortyzolem),

• zwiększenie krzepliwości krwi,

• odkładanie wapnia w kościach (zwiększają go, dlatego zapobiegają osteoporozie),

• wspieranie syntezy kolagenu (tym samym polepszając jakość skóry),

Dominacja estrogenowa – powszechny problem

W swojej praktyce bardzo często spotykam się z kobietami, które borykają się z objawami dominacji estrogenowej.

Czym jest stan nadmiaru estrogenów? Zazwyczaj to zaburzenie występuje, gdy poziom estradiolu jest zbyt wysoki (choć pamiętajmy, że mogą oddziaływać, również inne estrogeny, których zazwyczaj nie badamy). Co ciekawe, dominacja estrogenowa może występować przy poziomie estradiolu w normie i wynikać ze zbyt niskiego poziomu progesteronu.

Objawy dominacji estrogenowej

Oto pełna lista objawów, jakie mogą towarzyszyć temu zaburzeniu hormonalnemu:

• Obfite, bolesne miesiączki, nieregularne cykle;

• Mięśniaki macicy, torbiele;

• Wahania nastrojów, nasilone symptomy Zespołu Napięcia Przedmiesiączkowego;

• Problemy z nadmierną retencją wody;

• Bolesność, tkliwość piersi (szczególnie w okolicach owulacji oraz przed miesiączką);

• Migreny;

• Depresja;

• Wypadanie włosów lub pogorszenie kondycji włosów;

• Trądzik;

• Problemy z koncentracją, pamięcią;

• Przewlekłe zmęczenie;

• Pogorszenie jakości snu, bezsenność;

• Problemy z płodnością;

• Wzdęcia i problemy pokarmowe;

• Tycie bez zmian w diecie (szczególnie w okolicach bioder i ud);

• Obniżone libido.

Dominacja estrogenowa często współwystępuje ze zbyt niskim poziomem testosteronu, endometriozą, adenomiozą oraz z problemami z tarczycą.

Dominacja estrogenowa to niezwykle powszechny problem, który dość często jest bagatelizowany. Dlaczego tak łatwo dochodzi do tego zaburzenia?

Receptory estrogenowe

Estrogeny wywierają wpływ na organizm za pomocą receptorów estrogenowych, a te znajdują się w wielu miejscach, m.in. piersiach, prostacie, macicy, jajnikach, tarczycy, przysadce, śledzionie, skórze, tchawicy, przełyku, migdałkach, płucach, wątrobie, pęcherzu moczowym, nerkach, mięśniach szkieletowych, węzłach chłonnych, komórkach macierzystych, adipocytach (komórkach tłuszczowych), makrofagach, monocytach, limfocytach T, limfocytach B.

Oznacza to, że receptory estrogenowe są rozsiane praktycznie po całym organizmie! Właśnie dlatego bardzo łatwo dochodzi do nadmiernej produkcji estrogenów. To hormony, które mają ogromny wpływ na nasz organizm - ich kumulacja w organizmie przyczynia się do wielu problematycznych objawów i zaburzeń.

Balans estrogenów i progesteronu

Często, gdy mamy problemy hormonalne, zaczynamy czytać, robimy badania i próbujemy

sobie pomóc na własną rękę. W rezultacie, mimo dobrych chęci, nie robimy tego dobrze, np.

badamy pojedyncze hormony, często w nieodpowiednich dniach cyklu i bez właściwego przygotowania.

Warto wiedzieć, że najczęściej najlepiej jest zbadać kilka hormonów. Dzięki temu możemy ocenić ich stosunek do siebie, co pomaga wykryć współistniejące zaburzenia (np. hiperprolaktynemia może przyczynić się do wystąpienia hiperandrogenizmu). Rzadko kiedy jest tak, że mamy do czynienia tylko z jednym zaburzeniem. Różne elementy układu hormonalnego są ze sobą ściśle połączone, dlatego każdy hormon oddziaływuje na inny. To sprawia, że gdy zaczynają się problemy z jednym hormonem, za nim idą kolejne problemy endokrynologiczne.

Dlatego uparcie zwracam na to szczególną uwagę – najpierw warto się dowiedzieć, jakie badania hormonalne trzeba wykonać! Różnice w zlecaniu badań, jeżeli chodzi o dni cyklu, wynikają z faktu, że możemy w różnych dniach cyklu, chcieć sprawdzić coś innego.

CIEKAWOSTKA:

Kiedy robić badania hormonalne? Dni podane dla cyklu 28-dniowego.

3-5 dzień cyklu – LH, FSH, estradiol, prolaktyna, testosteron całkowity – wtedy sprawdzamy jak pracuje przysadka, podwzgórze oraz jajniki.

13-14 dzień cyklu – LH, FSH, estradiol, androstendion, testosteron wolny – tutaj sprawdzimy, czy dochodzi do owulacji oraz jaki jest potencjał hormonalny w dniach płodnych.

19-21 dzień cyklu – estradiol, progesteron, androstendion, testosteron wolny i całkowity, DHEAs, SHBG – tutaj sprawdzamy zdolność do utrzymania ewentualnej ciąży, a także pracę organów endokrynnych.

1 dzień cyklu liczymy od pierwszego dnia miesiączki.

Gdy mamy do czynienia z dominacją estrogenową - tutaj istotny jest także progesteron!

Samo badanie estradiolu może nam wiele nie powiedzieć, zwłaszcza, gdy borykamy się z brakiem miesiączki lub nieregularnymi okresami. Dlatego tak istotne jest, aby razem badać poziom estradiolu i progesteronu. Te dwa hormony są trochę jak ying i yang – jedno bez drugiego nie może funkcjonować i wzajemnie wpływają na siebie³. W jaki sposób te dwa hormony oddziałują na siebie?

W tabeli przedstawiłam działanie estrogenów, gdy mamy do czynienia z ich nadmiarem.

Po drugiej stronie mamy kojący wpływ progesteronu.

Efekty estrogenów Efekty progesteronu

Zwiększają ilość tkanki tłuszczowej Pomaga zużywać tkankę tłuszczową Zwiększają poziom sodu i retencję wody Działa jak naturalny diuretyk

Mogą pogłębiać problemy z tarczycą Ułatwia działanie hormonów tarczycy Redukują ilość tlenu w komórce Przywraca równowagę tlenową w komórce

Zwiększa się ryzyko raka piersi Przeciwdziała powstawaniu torbieli i guzów piersi

Zmniejszają libido Zwiększa libido

Dlatego tak istotny jest balans między tymi dwoma hormonami?

Najczęściej występujący problem to zbyt duża ilość estrogenów oraz niedobór progesteronu.

W takim przypadku, możemy odczuwać objawy dominacji estrogenowej, nawet jeżeli poziom tych hormonów mieści się w normie.

W takim razie jak sprawdzić, czy mamy problem? Należy zrobić badanie estradiolu i progesteronu w jednym dniu. Aby zbadać poziom progesteronu, musimy wyznaczyć dzień, w którym przypada jego najwyższe stężenie - następuje to ok. 5-7 dni po owulacji i 5-7 dni przed miesiączką. Zazwyczaj dobrym dniem na badanie jest tydzień przed spodziewaną miesiączką.

Jeżeli cykle są regularne, wtedy dość łatwo określić dzień, kiedy iść na badanie:

• Cykl 21 dni – badanie 14 dnia cyklu

• Cykl 28 dni – badanie 21 dnia cyklu

• Cykl 35 dni – badanie 28 dnia cyklu

Jeżeli cykle są nieregularne, trudniej określić, kiedy zrobić badanie.

Wtedy za punkt wyjścia powinniśmy przyjąć wystąpienie owulacji i pójść na badanie 5-7 dni po.

Gdy mamy już wyniki, możemy wyliczyć ratio estrogeny - progesteron.

Czym jest ratio? Parametrem stosowanym do określenia dominacji hormonalnej u pacjentów z wynikami w normalnych zakresach progesteronu i estradiolu. Za sprawą tej informacji określa się też, czy mogą występować problemy z płodnością.

Jak wyliczyć ratio?

Zazwyczaj estradiol i progesteron są wyrażone w różnych jednostkach (tj. pg/ml oraz ng/ml).

Dlatego mnożymy wynik progesteronu x 1000, aby otrzymać jednostkę jak w estradiolu.

Otrzymany wynik dzielimy przez wynik estradiolu i otrzymujemy ratio.

Optymalne ratio mieści się w zakresie 100-500 Poniżej 100 = przewaga estrogenowa

Powyżej 500 = przewaga progesteronu

Badanie estradiolu – jak interpretować wynik?

Poziom estradiolu u kobiety ulega wahaniom w trakcie cyklu miesiączkowego⁴ . Pod uwagę trzeba brać również to, że jest zależny od wieku. Głównym problemem przy interpretacji wyniku badania estradiolu jest to, że zakres norm laboratoryjnych jest bardzo szeroki, np.

• Faza folikularna 27-123 pg/mL

• Faza owulacyjna 96-436 pg/mL

• Faza lutealna 49-294 pg/mL

Gdy mamy wyniki w normie, często bywa tak, że lekarz stwierdza: „wszystko jest w porządku, nie ma tutaj żadnego problemu”. A dla kobiet w wieku rozrodczym, optymalny poziom będzie się mieścił raczej od połowy zakresu normy do górnych granic. Wynik w dolnej granicy normy już może być alarmujący w zestawieniu z objawami.

A co w przypadku, gdy mamy nieregularne cykle, albo ich brak? Jeżeli cierpisz na PCOS⁵, masz problemy z płodnością lub zaburzenia miesiączkowania to sam wynik estradiolu niewiele powie i może być po prostu niemiarodajny.

Dlatego ja polecam zbadać estradiol razem z progesteronem 5-7 dni po owulacji: takie działanie pozwala na dokładniejsze określenie źródła dominacji estrogenowej.

Jak rozpoznać dominację estrogenową w wynikach badań?

Najczęściej występujące warianty to:

1. Wysoki wynik estradiolu i progesteron normie (najczęściej u osób z nadwagą i otyłych).

2. Wynik estradiolu w normie i zbyt niski progesteron (częste u osób z nadwagą oraz mających dodatkowo problemy tarczycowe).

Wtedy dodatkowo mogą występować objawy zbyt niskiego poziomu progesteronu:

• depresja, pogorszenie pracy mózgu;

• nieregularne miesiączki lub ich brak;

3. Oba wyniki w normie, jednak mogą być objawy dominacji ze względu na zbyt dużą ekspozycję na ksenoestrogeny z zewnątrz.

4. Wyniki w normie, jednak może występować oporność na receptory progesteronowe (najczęściej mamy do czynienia z tym w takich chorobach jak endometrioza⁶ oraz PCOS).

Uwaga!

Wynik zawsze rozpatrujemy razem z objawami, jeżeli w wynikach wychodzi nam dominacja estrogenowa, ale nie odczuwamy objawów takowej, to raczej ten problem nas nie dotyczy.

WARTO WIEDZIEĆ – CIEKAWOSTKA Co zaburza wyniki badań estradiolu?

Badanie estradiolu może być zaburzone i niemiarodajne w następujących sytuacjach:

• gdy jest stosowana hormonalna terapia zastępcza po menopauzie;

• gdy stosuje się antykoncepcję (w formie tabletek, plastrów, wkładki);

• gdy w ciągu tygodnia przed badaniem było wykonywane inne badanie z użyciem substancji radioaktywnych, np. scyntygrafia kości;

• gdy badany zażywa leki steroidowe;

• gdy badany ma cukrzycę i wysoki poziom glukozy w moczu.

Przyczyny dominacji estrogenowej

Obecny styl życia i nadmierna ekspozycja na toksyny wpływa na powstawanie dominacji estrogenowej lub zaburza balans między estrogenami, a progesteronem. Dlatego poniżej opisuję, jakie czynniki mogą wpłynąć na pojawienie się tych zaburzeń.

1. Antykoncepcja

Etynyloestradiol, zawarty w tabletkach antykoncepcyjnych, jest silniejszy niż naturalny estradiol w organizmie, dlatego może wpływać na skład mikroflory, zaburzać metabolizm estrogenów, a także procesy detoksu.

2. Zaburzony metabolizm estrogenów oraz problemy z detoksem

Wszystkie estrogeny (w tym ksenoestrogeny) muszą być metabolizowane w dwuetapowym procesie przez wątrobę i jelita.

Pierwszy etap zachodzi w wątrobie i wymaga udziału witamin z grupy B, selenu i glicyny.

alkoholu (ogólnie alkohol powoduje wyższy poziom estrogenu we krwi).

Estrobolom

Etap drugi zachodzi w jelitach, gdzie estrogeny są odprowadzane z organizmu. Jeżeli mamy prawidłową mikroflorę, to estrogeny są metabolizowane i następnie wydalane. Jednak, jeśli cierpimy na dysbiozę i mamy nieszczelne jelito, estrogeny są reaktywowane przez enzym beta-glukuronidazę. Reaktywowane estrogeny ponownie wracają do krwiobiegu w procesie zwanym krążeniem jelitowo-wątrobowym. W rezultacie w organizmie kumuluje się coraz więcej estrogenów! Takie zjawisko zyskało nazwę estrobolom (z ang. estrobolome).

Wszelkie problemy z wątrobą, jelitami i prawidłowym detoksem, również będą predysponowały do nadmiaru estrogenów.

3. Nadwaga, otyłość

Jak wspomniałam wcześniej, estrogeny są wydzielane m.in. przez tkankę tłuszczową.

Oznacza to, że im więcej mamy tkanki tłuszczowej, tym więcej estrogenów produkuje nasz organizm. Z kolei wysoki poziom estrogenów, powoduje tendencję do tycia i mamy błędne koło, z którego czasem trudno się wyrwać. Ale „dla chcącego nic trudnego” – jeśli czytasz tego e-booka, tzn. że połowę sukcesu masz już za sobą. Gdy zapoznasz się ze wskazówkami, będziesz wiedzieć, co robić!

4. Insulinooporność

Insulinooporność, czyli wrażliwość na insulinę, wpływa na zwiększone wydzielanie estronu, który często stanowi problem w PCOS i po menopauzie. Trzeba uważać, bo zbyt dużo estronu może też zwiększać ryzyko raka macicy⁷.

5. Histamina i aktywacja komórek tucznych

Histamina jest hormonem tkankowym, który powstaje z aminokwasu (histydyny). Pełni rolę przekaźnika w procesie zapalnym oraz w reakcjach alergicznych, a także pobudza wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Wyrzut histaminy jest związany z procesem zapalnym i to ona jest odpowiedzialna za objawy alergii – pokrzywkę, wysypkę, katar.

Co ciekawe, histamina występuje też w żywności - czasami znajduje się w niej naturalnie, innym razem powstaje w procesie (np. fermentacji i dojrzewania). W wyniku nieodpowiedniego przechowywania jedzenia czasami namnażają się w nim bakterie szkodliwa dla zdrowia, które spożyte w zbyt dużych ilościach mogą doprowadzić do pseudouczulenia, a nawet do zatrucia. Za bogate w „dobrą” histaminę uważa się kiszonki, mięsa peklowane, sery pleśniowe, ale przede wszystkim ryby i owoce morza. Oznacza to, że osoby nietolerujące histaminy powinny wykluczyć te produkty ze swojej diety, podobnie jak cytrusy, które wyzwalają ją (histaminę) z komórek tucznych.

w pracy jelit, następuje zmniejszenie ilości enzymu DAO, a co za tym idzie – nadmiar histaminy kumuluje się w organizmie.

6. Nadwrażliwość na receptory estrogenowe

Wynik badania poziomu estradiolu to tylko fragment układanki. Istotne jest także to, jak wrażliwe są Twoje receptory na dany hormon. Wtedy - nawet przy prawidłowych

wynikach można odczuwać objawy dominacji estrogenowej. Nadwrażliwość receptorowa na estrogeny najczęściej powstaje przy przewlekłych zapaleniach (np. choroby

autoimmunologiczne, długotrwałe infekcje), przy zbyt wysokim poziomie histaminy lub jeśli mamy niedobory jodu⁸.

CIEKAWOSTKA

Nastolatki są bardziej wrażliwe na estrogen, dlatego mogą doświadczać bardziej bolesnych miesiączek.

7. Oporność receptorów na progesteron

Tutaj mechanizm działania jest podobny, jak w insulinooporności czy leptynooporności.

Jest dość często spotykany przy endometriozie⁹. Komórki stają się oporne na progesteron i wymagana jest coraz większa ilość tego hormonu do uzyskania tego samego efektu metabolicznego.

8. Problemy z tarczycą

Niedoczynność tarczycy (hypothyreosis) spowodowana jest niedoborem hormonów tego narządu i ma wpływ na produkcję hormonów płciowych. Tarczyca odpowiada m.in za odpowiedni balans estrogenów oraz progesteronu. Badania wykazały, że hormony tarczycy stymulują uwalnianie progesteronu z komórek lutealnych¹⁰. Oznacza to, że nieleczona niedoczynność tarczycy może prowadzić do bezpłodności z powodu zbyt niskiego poziomu progesteronu.

Inne badania wykazały, że kobiety z niedoczynnością tarczycy mają większą tendencję do zaburzeń miesiączkowania i problemów z płodnością¹¹.

Dlatego, jeżeli borykamy się z dominacją estrogenową, ważne jest, aby przebadać tarczycę i sprawdzić czy to właśnie ona nie przyczynia się do zaburzeń hormonalnych.

9. Aromatyzacja testosteronu

Aromataza konwertuje testosteron do estradiolu. Reakcja ta zachodzi głównie u kobiet, ponieważ one potrzebują większej ilości estrogenów. Czasem nadmierna aromatyzacja może prowadzić do przewagi estrogenowej i wtedy warto sięgnąć po inhibitory enzymu aromatazy, które omawiam w rozdziale o suplementacji.

10. Nadmierna ekspozycja na ksenoestrogeny

W naszym środowisku występują ksenoestrogeny, które zakłócają pracę układu endokrynnego - tym samym zaburzając naturalną równowagę hormonalną. Nasz organizm ma dużo większe problemy z usuwaniem ksenoestrogenów, niż z pozbywaniem się nadmiaru endogennie wyprodukowanego estrogenu. Dla ciała to taki wysiłek, jakbyśmy próbowali biegać z obciążnikami.

Estrogeny, histamina i komórki tuczne – co je łączy?

Histamina to kolejny element układanki, który może przyczyniać się do dominacji estrogenowej. Problemy z histaminą występują coraz częściej, dlatego przyjrzymy się bliżej temu tematowi.

Migreny, uczucie niepokoju, bezsenność, mgła mózgowa, pokrzywka, ciągły katar - to tylko kilka objawów nietolerancji histaminy lub MCAS. Co to wszystko ma wspólnego z estrogenami?

Histamina jest hormonem, który pełni rolę przekaźnika w procesie zapalnym oraz w reakcjach alergicznych. Zbyt wysoki poziom histaminy powoduje różnego rodzaju objawy: łzawiące oczy, swędzenie skóry, wysypkę, opuchliznę, spadek ciśnienia krwi, zmęczenie, szybkie tętno, zaburzenia rytmu serca, niestrawność, refluks, bóle brzucha,

wzdęcia, zaparcia, częste kichanie, skurcze mięśni, astmę oskrzelową, a także wspomniane wyżej bóle głowy, wodnisty katar i pokrzywka.

Nadmiar histaminy jest naturalnie kontrolowany przez enzym diaminooksydazę (DAO), który rozkłada tę substancję w jelicie cienkim. W przypadku, gdy dochodzi do zaburzeń w pracy jelit, następuje zmniejszenie ilości enzymu DAO, a co za tym idzie – nadmiar histaminy kumuluje się w organizmie. W innych częściach ciała, histamina jest rozkładana przez enzym HMNT (N- metylotransferaza histaminy).

Problemy z histaminą występują częściej u kobiet, a ponadto objawy ulegają pogorszeniu podczas owulacji i tuż przed miesiączką. Dlaczego? Ponieważ wtedy poziom estrogenów jest dużo wyższy w porównaniu do poziomy progesteronu, a estrogeny stymulują produkcję histaminy. Jednocześnie histamina wpływa na wzrost poziomu estrogenów, co może pogłębiać nam stan dominacji estrogenowej!

Nadmiar estrogenów stymuluje komórki tuczne do wytwarzania większej ilości histaminy i jednocześnie obniża poziom enzymu DAO! W rezultacie mamy jeszcze więcej histaminy, która następnie stymuluje jajniki do wytwarzania większej ilości estrogenu. Znowu następuje błędne koło:

Estrogen → histamina → estrogen → histamina

Progesteron ma zupełnie inny wpływ na histaminę. Gdy progesteron wiąże się z receptorami na komórkach tucznych, hamuje on uwalnianie histaminy.

Powszechna jest też sytuacja, w której poziom progesteronu jest zbyt niski, a poziom estrogenów za wysoki – to po raz kolejny stwarza nam błędne koło (nasila objawy nietolerancji histaminy i dominację estrogenową).

Często objawy dominacji estrogenowej ulegają poprawie poprzez poprawienie tolerancji na histaminę!

Warto wiedzieć, że poziom enzymu DAO zmienia się w trakcie cyklu miesiączkowego i jest najwyższy, gdy progesteron osiąga szczyt – wtedy objawy nietolerancji histaminy mogą być łagodniejsze lub zanikać.

Histamina wpływa także poprzez receptor H1 na na skurcz mięśniówki gładkiej – to sprawia, że miesiączki są bardziej bolesne, a także mogą występować problemy pokarmowe (biegunki, bóle brzucha, wzdęcia).

Ksenoestrogeny są wszędzie

Ksenoestrogeny to substancje zakłócające funkcjonowanie układu hormonalnego. Mogą one działać na różne sposoby. Są zdolne do naśladowania endogennych estrogenów, a także do antagonizowania ich działania. Mogą także zaburzać syntezę i metabolizm hormonów produkowanych przez organizm oraz powodować problemy na poziomie receptorów. U kobiet ksenoestrogeny mogą zaburzać gospodarkę hormonalną cyklu menstruacyjnego. Ich działanie antykoncepcyjne powoduje zaburzenia płodności. Ponadto ekspozycja na związki endokrynne zwiększa ryzyko raka piersi oraz raka endometrium.

Niestety, w obecnych czasach trudno jest całkowicie uniknąć ekspozycji na ksenoestrogeny, które są częścią naszego otoczenia od ponad 70 lat. Możemy jednak zrobić bardzo wiele, by ograniczyć kontakt z ksenoestrogenami (np. w foliach, plastikach i styropianie).

Sztuczne estrogeny znajdują się m.in. w:

• pestycydach i środkach ochrony roślin,

• pigułkach antykoncepcyjnych, lekach hormonalnych,

• mięsie niektórych zwierząt hodowlanych (dodawane do pasz i zastrzyków),

• rybach z zatrutych wód,

• detergentach, kosmetykach, środkach higieny osobistej, kremach, szamponach, mydłach, antyperspirantach,

• plastikowych pojemnikach na żywność, opakowaniach,

• zabawkach, a nawet butelkach do karmienia niemowląt!

Najważniejsze jest podejmowanie świadomych wyborów konsumenckich. Troska o ograniczenie ekspozycji na ksenoestrogeny, także nie jest bez znaczenia dla naszego ciała, a co za tym idzie - samopoczucia.

Poniżej przedstawiam listę substancji, które działają estrogennie i zaburzają gospodarkę hormonalną - warto o nich pamiętać w trakcie robienia zakupów.

Rodzaje ksenoestrogenów, z którymi najczęściej się stykamy

Mikoestrogeny

Zearalenon (w skrócie ZEA/ZEN) to mikotoksyna produkowana przez gatunki Fusarium.

Jest to jedyna mikotoksyna naśladująca estrogen. W dużych dawkach może spowodować nieprawidłowy rozwój narządów płciowych.

Działanie zearalenonu jest kilka razy silniejsze niż w przypadku naturalnego estrogenu.

Kukurydza, soja, owies, sezam i ryż są najczęściej zanieczyszczone ZEA, dlatego dobrze zwracać uwagę na jakość tych produktów. Warto też pamiętać, że mięso zwierząt, karmionych zanieczyszczonym ziarnem, również będzie zawierać ZEA. Dlatego to takie istotne, żeby jadać mięso ze sprawdzonego źródła i dobrej jakości, które jest wolne od szkodliwych substancji. Więcej w tym temacie możesz przeczytać w raporcie NIK.

Cytat w ramce z raportu W raporcie NIK wskazuje, że rosnąca ilość wykorzystywanych w hodowlach antybiotyków może wynikać nie tylko ze względów leczniczych, ale także może mieć inne podłoże - nielegalne, np. stymulować wzrost zwierząt czy też być działaniem prewencyjnym w celu eliminowania ryzyka zachorowań i padnięć.

Atrazyna

To organiczny związek chemiczny z grupy triazyn. Jest stosowana jako herbicyd do zwalczania chwastów. Woda pitna, również bywa zanieczyszczona atrazyną.

Triklosan

Jest stosowany jako środek przeciwgrzybiczy, bakteriostatyczny i bakteriobójczy. Szczególnie jest wykorzystywany do produkcji kosmetyków do higieny jamy ustnej i pielęgnacji skóry (np. dezodoranty). Z jednej strony zapobiega wytwarzaniu się przykrego zapachu, chroni przed infekcjami i rozwojem bakterii. Z drugiej zaś, przy dłuższym stosowaniu może powodować zaburzenia mikroflory jelitowej, oddziaływać na zmniejszenie produkcji hormonów tarczycowych oraz zaburzać równowagę hormonów płciowych.

Benzofenon

Jest stosowany do wyrobu leków, kosmetyków i środków owadobójczych. Pochodne bywają stosowane w filtrach przeciwsłonecznych, dlatego warto czytać etykiety w okresie letnim.

Ten związek chemiczny oddziałuje głównie na pracę układu hormonalnego, przyczyniając się do problemów z nadmiarem estrogenów.

Parabeny

Pojawia się coraz więcej doniesień, że parabeny bardzo szkodliwie wpływają na zdrowie.

Wykazują działanie kancerogenne, a także alergizujące. Mogą też negatywnie oddziaływać na męski i żeński układ rozrodczy.

Wśród kobiet zaczęły zyskiwać sławę po 2014 roku - wówczas Komisja Europejska całkowicie zakazała stosowania w kosmetykach pięciu parabenów: izoprolylowego, izobytulowego, fenylowego, benzylowego i pentylowego. Do tej pory szczególne kontrowersje budzi używanie antyperspirantów zawierających parabeny. Istnieją doniesienia, że parabeny imitując działanie estrogenu, mogą przyczyniać się do rozwoju raka piersi. Ponadto używanie kosmetyków, zawierających parabeny może przyczyniać się do szybszego starzenia się skóry.

Niewskazane jest stosowanie preparatów kosmetycznych zawierających parabeny u osób posiadających cerę wrażliwą, ponieważ wywołują one zaczerwienienie oraz świąd. Dodatkowo, mogą nasilać trądzik różowaty.

Parabeny znajdują się oczywiście nie tylko w kosmetykach. Spotkać je można w wielu produktach codziennego użytku, np. opakowaniach żywności i samej żywności, w detergentach, urządzeniach elektronicznych, zabawkach, a nawet środkach ochrony roślin.

Ftalany

Są niezwykle powszechnym estrogenowym dodatkiem do tworzyw sztucznych, takich jak wykładziny (szczególnie linoleum), rolety, czy farby do malowania pomieszczeń i elementów wyposażenia. Możesz znaleźć je też w przemyśle budowlano – wykończeniowym (najczęściej pojawią się pod nazwą DEHP, z ang. diethylhexyl terephthalate, lub angielskim odpowiednikiem „phthalate”), w dezodorantach i perfumach, a także w foliach spożywczych.

Prawdopodobnie, niektóre ftalany mogą zwiększać ryzyko zachorowania na astmę, co jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci oraz kobiet w ciąży. Substancje te mogą także wpływać na działanie neuroprzekaźników i prowadzić do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego u najmłodszych.

W 2012 roku ftalany zostały dodane na listę kandydacką SVHC, czyli substancji stanowiących bardzo duże zagrożenie. Głównym powodem była toksyczność dla rozrodczości, ponieważ według niektórych badań ftalany mogą mieć wpływ na powodowanie bezpłodności u mężczyzn.

Bisfenol A

Bisfenol A (BPA) to związek chemiczny z grupy fenoli, który wykorzystuje się do produkcji tworzyw sztucznych. W lipcu 2019 r. Sąd Unii Europejskiej zakwalifikował go jako substancję wzbudzającą szczególnie duże obawy ze względu na jej szkodliwe oddziaływanie na ludzką rozrodczość (wyrok z 11 lipca 2019 r., sygn. akt T-185/17).

BPA znajduje się m.in. w:

• szczoteczkach do zębów,

• papierach termicznych (stosowanych do drukowania paragonów i potwierdzeńz terminali płatniczych)

• urządzeniach elektronicznych,

• produktach spożywczych oraz w tańszych kosmetykach, jako przeciwutleniacz.

Jest to bardzo powszechny składnik, z którym mamy styczność codziennie. Nasze narażenie na niego zależy od naszej diety, stylu życia, miejsca pracy i środowiska domowego.

Bisfenol A przyczynia się do zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę typu II, choroby wieńcowe, powoduje problemy z płodnością, a także wpływa na zaburzenia pracy tarczycy i układu nerwowego. Warto pamiętać, że śladowe ilości tego składnika są wykrywane w butelkach od wody. Regularne narażenie na bisfenol w połączeniu z innymi źródłami plastiku, może zwiększyć ryzyko nie tylko zaburzeń hormonalnych, ale też chorób cywilizacyjnych.

17-alfa-etynyloestradiol

To estrogen zawarty w tabletkach antykoncepcyjnych. Aby lepiej zrozumieć zagadnienie wprowadzę Cię w temat tego, jak działają tabletki antykoncepcyjne oraz jaki wpływ mają na zdrowie kobiety.

Wpływ tabletek antykoncepcyjnych na zdrowie kobiety

Nasz układ endokrynologiczny działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego lub dodatniego. Dzięki temu, podwzgórze wpływa na pracę przysadki, wysyłając m.in. hormon zwany gonadoliberyną (GnRH). Gonadoliberyna pobudza wytwarzanie hormonów przez przysadkę. Z kolei przysadka wydziela LH i FSH w celu pobudzenia jajników do produkcji estradiolu czy progesteronu. Gdy poziom hormonów jajnikowych jest wystarczający, podwzgórze wysyła sygnał do przysadki do zahamowania wydzielania LH i FSH. Zdrowy organizm bez trudu naturalnie reguluje poziom hormonów.

Co się dzieje w trakcie brania tabletek antykoncepcyjnych?

Tabletki zazwyczaj zawierają sztuczne estrogeny i progesteron w dużych, niefizjologicznych dawkach. To sprawia, że podwzgórze dostaje sygnał do zmniejszenia własnej produkcji, przysadka przestaje być stymulowana i tym samym nie pobudza ona jajników do produkcji hormonów. Następuje zablokowanie pracy przysadki oraz jajników.

W ten sposób nie dochodzi do owulacji, a krwawienie w trakcie przerwy od tabletek to nie miesiączka. To tzw. krwawienie z odstawienia (głównie po to, aby endometrium regularnie się złuszczało).

zachorowania na nowotwór, a w szczególności na nowotwór piersi i szyjki macicy.

Co ciekawe, przy przyjmowaniu tabletek jest mniejsze ryzyko wystąpienia nowotworu endometrium i jajników¹².

Przyjmowanie tabletek wpływa na cały nasz organizm. Jeżeli mamy problemy pokarmowe, objawy mogą ulec nasileniu, a samo przyjmowanie antykoncepcji zwiększa ryzyko zachorowania na nieswoiste zapalenia jelit¹³.

Tabletki przyczyniają się też do wydzielania większej ilości kortyzolu i mogą wystąpić problemy związane z jego nadmiarem: hiperinsulinemia, osłabiona odporność,

przewlekłe zmęczenie, podwyższone ciśnienie krwi, problemy z pamięcią i koncentracją, trudności ze zrzuceniem nadwagi.

U większości kobiet, stosujących hormonalną antykoncepcję obserwuje się niewielki wzrost zarówno ciśnienia skurczowego jak i rozkurczowego krwi.

Antykoncepcja wpływa, również na gospodarkę lipidową i wyniki lipidogramu. Wykazano, że lewonorgestrel, progestagenna część większości hormonalnych preparatów, powoduje wzrost LDL oraz apoproteiny B przy równoczesnym obniżeniu HDL i apoproteiny A. Jest to szczególnie obserwowane w preparatach jedno- i dwufazowych, zawierających większe jego dawki. Oznacza to, że zwiększa się ryzyko miażdżycy i chorób zakrzepowych.

Przyjmowanie tabletek wpływa też na gospodarkę cukrową. U wielu kobiet stosujących tabletki starszej generacji (jak np. Yaz, Yasminelle, Diane35) obserwowano nieprawidłowy wynik testu obciążenia glukozą. U tych pacjentek stwierdzono podwyższony poziom zarówno insuliny, jak i glukozy w surowicy krwi. Podobny wpływ obserwuje się przy tabletkach jednoskładnikowych, zawierających lewonorgestrel.

Przyjmowanie tabletek zwiększa zapotrzebowanie na witaminy oraz minerały i dużo łatwiej nabawić się niedoborów – szczególnie żelaza, magnezu, kwasu foliowego, witaminy B12, cynku, selenu. To z kolei wpływa mocno na pracę tarczycy! Pogarsza się konwersja hormonów oraz użycie ich na poziomie komórkowym.

Zwiększa się też stan zapalny, często podwyższa się CRP, a także inne marker stanu zapalnego – fibrynogen. Podwyższa się także poziom ceruloplazminy, która jest stosowane w diagnostyce metabolizmu miedzi.

Tabletki antykoncepcyjne przyczyniają się do stanu dominacji estrogenowej oraz pogłębiają niedobory progesteronu.

Warto pamiętać, że tabletki często nie wyregulują zachwianej gospodarki hormonalnej, a mogą przyczynić się do pogłębienia zaburzeń! Oczywiście, w pewnych przypadkach ich użycie jest uzasadnione i trzeba je wprowadzić, jednak często można sobie poradzić bez

Fitoestrogeny – czy one również nam szkodzą?

Fitoestrogeny to specjalna grupa składników odżywczych, występująca naturalnie w większości pokarmów roślinnych. Dwa główne rodzaje fitoestrogenów to izoflawony (w soi i produktach z niej powstałych, takich jak tempeh, tofu, miso czy okara) i lignany (w nasionach, produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych).

Nazywa się je fitoestrogenami, ponieważ wchodzą w interakcje z receptorami estrogenowymi, ale nie są estrogenami. Wiążą się one z receptorami estrogenowymi i dlatego skutecznie blokują estradiol oraz ksenoestrogeny (dzięki czemu ich działanie można zaklasyfikować jako antyestrogenowe).

Jak fitoestrogeny wpływają na gospodarkę hormonalną?

W okresie rozrodczym, gdy estrogen jest wysoki, fitoestrogeny mają korzystne działanie antyestrogenowe. Wspierają zdrowy metabolizm lub detoksykację estrogenów¹⁴. Fitoestrogeny zawarte w żywności mogą nawet pomóc w zapobieganiu występowania nowotworów.

Bolesne miesiączki

Spożycie fitoestrogenów zazwyczaj wpływa na złagodzenie utrudniających komfortowe funkcjonowanie miesiączek. Jeśli jednak dawka jest wystarczająco duża, aby stłumić owulację i zmniejszyć poziom progesteronu, w rezultacie można pogorszyć uczucie bólu.

Endometrioza

Spożycie fitoestrogenów jest neutralne dla endometriozy, a w niektórych przypadkach może być nawet korzystne. Czasami kobiety z endometriozą zgłaszają nasilenie objawów po spożyciu soi, co prawdopodobnie wynika z reakcji układu immunologicznego (soja jest

PCOS

Fitoestrogeny mogą poprawić oporność na insulinę¹⁵ . Dodatkowo stwierdzono, że mają korzystny wpływ na równowagę hormonalną w zespole policystycznych jajników¹⁶.

Podwzgórzowy brak miesiączkowania (HPA)

Fitoestrogeny najczęściej nie dają rady korygować niedoboru estrogenów w przypadku FHA. W tej sytuacji należy skupić się przede wszystkim na odpowiednio kalorycznej diecie, a także redukcji stresu.

Menopauza

W okresie menopauzy, gdy poziom estrogenów jest niski, fitoestrogeny mogą mieć łagodny efekt proestrogenowy. Izoflawony i lignany mogą pomóc przy uderzeniach gorąca, ale nie dają ulgi przy innych objawach menopauzalnych.

Podsumowując, fitoestrogeny mają ogólnie korzystne działanie antyestrogenowe u kobiet.

U pań w okresie menopauzy obserwuje się łagodny efekt proestrogenowy, zaś u mężczyzn oraz dzieci duża ekspozycja na fitoestrogeny może być szkodliwa.

Kontrowersje wokół soi

Soja należy do grupy fitoestrogenów, więc pomaga regulować i metabolizować estrogeny.

Ogólnie fitoestrogeny mają działanie regulujące poziom estrogenów. Dlatego soja ma zarówno dobry, jak i zły wpływ na organizm.

Soja jest obecnie najszybciej rosnącym zbożem na świecie. Prawdą jest, że ma dużą zawartość białka i wysoką kaloryczność. Produkty roślinne takie jak fasola, soczewica, orzechy czy nasiona, także mają dużo wartościowego białka - nie zawierają jednak wszystkich niezbędnych aminokwasów. Z białek roślinnych najbardziej zbliżona do idealnego profilu aminokwasowego jest soja, ale nie powinno się jej spożywać w dużych ilościach.

Okazuje się, że wyższe spożycie produktów sojowych jest związane z obniżeniem ryzyka zachorowania na nowotwór piersi wśród Azjatek. W Singapore Chinese Health Study wśród 35 303 kobiet, które spożywały różne ilości białka sojowego na dzień wykazano, że kobiety spożywające białko sojowe w ilości ≥10,6 mg izoflawonów /1000 kcal miały aż o 18% niższe ryzyko wystąpienia raka piersi (istotność wykazano wśród kobiet w okresie pomenopauzalnym).

składników odżywczych.

Soja może, także wpływać na bezpłodność i zaburzać gospodarkę hormonów płciowych, właśnie dlatego, że zawiera bardzo dużo izoflawonów - związków biologicznie czynnych, które w organizmie człowieka przekształcają się w fitoestrogeny i mogą aktywować receptory estrogenu.

Do potencjalnych minusów często zalicza się też fakt, że olej sojowy jest bogatym źródłem omega-6. Dlaczego? - można zapytać, bo przecież oprócz funkcji budulcowych niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) regulują też wiele ważnych procesów fizjologicznych (m.in. transport i metabolizm innych tłuszczów i cholesterolu, krzepliwość krwi, odpowiedź immunologiczną).

Od dziecka słyszymy, że najważniejsze dla zdrowia człowieka są kwasy tłuszczowe z rodzin:

omega-3, omega-6 i omega-9. W zależności od rodziny do której należą kwasy NNKT pełnią różne funkcje w organizmie – dlatego ważne jest, by występowały w diecie w odpowiednich proporcjach. Niewątpliwie nadmiar kwasów omega-6 w diecie może doprowadzić do powstawania, czy też zaostrzenia stanów zapalnych.

Czynniki prozapalne powstające w wyniku przemian metabolicznych kwasów omega-6 to:

prozapalne prostaglandyny, cytokiny i leukotrieny LTB4 i LTE4.

Naukowe publikacje dietetyczne podają, że prawidłowa proporcja kwasów omega-3 do omega-6 powinna wynosić między 1:2 a 1:5. Jednak w związku z tym, że współczesna dieta Europejczyków (i Amerykanów) dostarcza kwasów omega-3 i omega-6 w proporcji 1:15 a nawet 1:20, osiągnięcie proporcji 1:10 również uznawane jest za poziom dostateczny. Co istotne, znaczny nadmiar kwasów omega-6 względem omega-3 znajdziemy też w innych olejach: słonecznikowym, kukurydzianym i tym z pestek winogron. Niestety, wymienione wyżej oleje dość często towarzyszą nam w kuchni, dlatego zaleca się zwracać uwagę na spożywanie produktów zawierających dużo kwasów omega-3 względem omega-6. Warto więc postawić na ryby morskie i owoce morza lub produkty roślinne, tj. świeżo zmielone siemię lniane czy olej lniany (oczywiście tłoczony na zimno i niepodgrzewany).

A co z soją organiczną i fermentowaną?

Specjaliści alarmują, że większość soi dostępnej na światowych rynkach jest genetycznie modyfikowana, a ta uprawiana na skalę przemysłową jest bardzo zanieczyszczona pestycydami.

Jednak zarówno soja, jak i produkty z niej powstałe (np. mleko, tofu, pasta miso) to dla wielu ludzi bardzo ważne elementy diety. Jeśli tak jest w Twoim przypadku to pamiętaj proszę, że warto kupować je w sklepach ze zdrową żywnością - wówczas masz gwarancję, że soja pochodzi z ekologicznych gospodarstw, w których nie używa się sztucznych środków ochrony roślin.

Spożywanie niedużych ilości sfermentowanej soi może mieć korzystny wpływ na nasze

zdrowie, bowiem fermentacja pozwala na degradację części kwasu fitynowego. Trzeba jednak pamiętać, że nie likwiduje ona izoflawonów!

Soja i tarczyca

Izoflawony sojowe obniżają aktywność enzymu peroksydazy tarczycowej (TPO), który odpowiada z produkcję hormonów tarczycowych. To może wpłynąć na obniżenie poziomu hormonów T3 i T4 i może dojść do niedoczynności tarczycy¹⁷.

A co gospodarką hormonalną u mężczyzn? Spożycie izoflawonów sojowych nie ma znaczącego wpływu na ich hormony. Za dowód może posłużyć metaanaliza uwzględniająca 32 badania z udziałem mężczyzn w wieku 21 – 74 lata. Spożycie izoflawonów mieściło się w przedziale 20 – 900 mg/na dzień, zaś spożycie białka sojowego w przedziale 0 – 71g/na dzień. Uczestnicy badania spożywali produkty

tradycyjne takie jak tofu, mleko sojowe, produkty przetworzone (mąka sojowa i inne) oraz odżywki sojowe, a także suplementy. Czas trwania badań włączonych do analizy wynosił od 1 tygodnia do aż 4 lat. Nie wykazano wpływu żadnych (istotnych statystycznie) efektów na gospodarkę hormonalną mężczyzn.

CIEKAWOSTKA

Jeśli chodzi o tematy zdrowia zawsze zdarzają się przypadki ekstremalne.

Za przykład posłużyć nam może 19-letni mężczyzna, który spożywał 360 mg izoflawonów na dzień (równoważnik 12-20 porcji soi), przez co miał obniżony poziom testosteronu i doświadczył zaburzeń erekcji. Jednak po odstawieniu produktów sojowych, parametry te wróciły do normy.

Kolejnym fascynującym przypadkiem jest 60-letni mężczyzna, który spożywał 360 mg izoflawonów na dzień (pił 3 litry mleka sojowego dziennie), w wyniku czego również zaczął cierpieć na zaburzenia libido, a dodatkowo rozwinęła się u niego ginekomastia.

Nie są to jednak normalne ilości, jakie spożywa przeciętny Polak, a nawet Azjata ;)

Czy warto wprowadzać soję do diety?

Nie trzeba obawiać się niewielkich ilości tofu czy sosu sojowego, które mogą nawet wykazać korzystne działanie (szczególnie jeśli Twoim problemem jest PMS lub bolesne miesiączki.).

Małe ilości tradycyjnie fermentowanej soi, takiej jak tempeh, miso, tamari (dobry sos sojowy) i natto (tradycyjna japońska potrawa przygotowywana ze sfermentowanych przez Bacillus subtilis ziaren soi) są korzystne, ponieważ stanowią cenne źródło witaminy K2.

Nie ma jednak potrzeby spożywania nadmiernej ilości soi, ponieważ istnieją inne pokarmy

wysokoprzetworzonych produktów sojowych, takich jak olej sojowy, mąka, napoje czy białko w proszku.

Ze względu na jej działanie, zaburzające gospodarkę hormonalną, powinna być wykluczona szczególnie kobiety planujące ciążę, ciężarne i karmiące piersią.

Jak powiedział Paracelsus: wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, tylko dawka czyni truciznę.

Jak naturalnie obniżyć poziom estrogenów?

– praktyczne wskazówki

Zacznij działać!

Czy można naturalnie obniżyć poziom estrogenów i dojść do równowagi? Oczywiście, że tak! Nie jest to łatwa droga, jednak naprawdę warto podjąć ten wysiłek. Naturalna równowaga hormonalna zapewnia nam dobre zdrowie, samopoczucie i chęć do działania.

Zdrowy organizm pozwala nam cieszyć się życiem i wyznaczać nowe cele do osiągnięcia.

Do dyspozycji masz przysłowiową wędkę – ja daję Ci narzędzie, a Ty musisz go użyć. Na pewno czytając tę książkę parę razy zdarzyło Ci się, że kiwać głową z aprobatą i stwierdzić, że to, co czytasz ma sens. Pewnie dalej też tak będzie. Ale nie wystarczy tylko przeczytać i pokiwać głową, żeby zaszła zmiana. Czytaj, rób notatki, zapisuj sobie, jakie zmiany wdrożysz w kolejnych dniach i… faktycznie zrób to!

Nie polecam wprowadzać wszystkiego na raz. To jest najczęstsza droga do porażki. Nasz umysł nie lubi zmian - za to uwielbia to, co znane; nawet jeśli to „coś” sprawia, że jesteśmy nieszczęśliwi. Aby zaszła faktyczna zmiana trzeba wyjść ze strefy komfortu, a z tym nasz umysł walczy, jak tylko może.

Jak wprowadzać zmiany na stałe? Oto moje sprawdzone 4 sposoby:

Krok 1: Bardzo małe kroki

Zacznij od malutkiego kroczku! Na pierwszy rzut oka może to się wydawać trywialne, głupie i nieskuteczne, ale to naprawdę działa. Jeżeli masz milion pomysłów na minutę – wybierz jeden, którym zajmiesz się „od zaraz”. Nie rozdrabniaj się, tylko poświęć się w całości temu jednemu nawykowi lub celowi. A potem rób malutkie kroki ku realizacji tego planu.

Na przykład kiedy chcesz zacząć regularnie ćwiczyć, zacznij od 5 minut dziennie. Tyle chyba jesteś w stanie poświęcić, prawda? W takim przypadku, nawet jeśli bardzo nie będzie Ci się chciało (takie dni też będą!), możesz powiedzieć sobie: „to tylko 5 minut”. Kiedy już poczujesz, że te 5 minut weszło Ci w krew – zwiększ czas, np. do 10 minut. Małe kroczki mają

Dlatego, jeśli chcesz zmienić nawyki żywieniowe, nie rzucaj się na głęboką wodę. Najpierw przygotuj się, poczytaj na ten temat, przemyśl jak będziesz robić zakupy, co będziesz gotować. Potem wyczyść kuchnię ze wszystkich zbędnych rzeczy. Następnie ustal sobie harmonogram – np. przez pierwszy tydzień lub dwa wyłączasz z diety zboża, następnie nabiał, a następnie cukier. Większości ludzi w ten sposób zaprogramowane zmiany przychodzą łatwiej i mniej boleśnie.

Krok 2: Opowiedz komuś o swoich planach

Pochwal się, że zaczynasz biegać, albo zmieniasz nawyki żywieniowe, żeby lepiej się poczuć. Raz, że otrzymasz niezbędne wsparcie. Dwa - głupio Ci będzie przerywać, gdy ktoś bliski zacznie Ci kibicować. Siłą rzeczy przymusisz się, by dalej to robić. Możesz też umówić się z kimś, że będziesz regularnie informować o swoich postępach. Kiedy czujesz wsparcie i wiesz, że nie jesteś z tym wszystkim samemu, łatwiej będzie wprowadzać

zmiany.

Krok 3: Baw się!

Budowanie dobrych nawyków nie musi być nudne jak flaki z olejem. Odnajdź elementy zabawy w tym, co robisz. Jeżeli zmieniasz dietę – pobaw się w szefa kuchni. Zdziwisz się, jakie fajne rzeczy możesz jeść, jeśli tylko troszkę poeksperymentujesz. Jeżeli lubisz rywalizację, a np. chcesz biegać lub ćwiczyć – dołącz do wyzwania! Życie nie polega na ciągłym katowaniu się, dlatego postaraj się zmienić nastawienie do budowania dobrych nawyków.

Krok 4: Przemyśl to sobie

Dlaczego akurat ten cel lub nawyk chcesz zrealizować? Jakie masz motywy? Chcesz pomóc sobie, a może innym? Zatrzymaj się na chwilę i odnajdź ten prawdziwy, głęboko ukryty powód, dla którego chcesz to robić. Chodzi o to, że błahe przesłanki nie pozwolą Ci wytrwać w założonym postanowieniu. Dlatego warto najpierw przemyśleć to i owo, a następnie uzmysłowić sobie te powody pochowane z tyłu głowy. Możesz je spisać na kartce, ponieważ to pozwoli Ci z impetem ruszyć do przodu.

Bonusowy krok: Użyj swojego smartfona

Takie mamy czasy, że często sprawdzamy nasz telefon. A to jakiś e-mail, a to powiadomienie z Facebooka, a to inna wiadomość. Możesz przy okazji wykorzystać to sprawdzanie do budowania swojego nawyku. Wystarczy, że ustawisz sobie tapetę, z jakimś napisem, np.

Ćwicz (jeśli chcesz zacząć regularnie się ruszać) lub Oddychaj głęboko (jeśli chcesz się nauczyć medytacji). Za każdym razem, gdy spojrzysz na napis, możesz skupić się na danym nawyku - np. wykonać kilka pompek lub głębszych oddechów.

A co jeśli znów zdarzy się porażka?

są właśnie po to, żeby wyciągać naukę na przyszłość. I dalej doskonalić się w tym, na czym nam zależy!

Thomas Edison stwierdził kiedyś: „Nieprawdą jest, że wykonałem 5000 nieudanych prób, ale faktem jest, że do tej pory odkryłem 5000 sposobów, według których to nie działa! Co sprawia że jestem o 5000 sposobów bliżej rozwiązania”.

Nie bójmy się błędów, bo to one nas kształtują i prowadzą do sukcesu. Tutaj przytoczę jeszcze cytat Winstona Churchilla: „Never, never, never give up.” (czyli nigdy, ale to nigdy, przenigdy się nie poddawaj!).

Teraz można wziąć się za działanie. Poniżej znajdziesz sposoby na naturalne radzenie sobie z nadmiarem estrogenów.

Dieta

Dieta zdecydowanie ma znaczenie przy każdego rodzaju problemach hormonalnych. Już nawet niewielkie modyfikacje potrafią poprawić samopoczucie i pozytywnie wpłynąć na wyniki badań.

Jakie produkty warto włączyć do diety przy dominacji estrogenowej?

1. Żywność bogatą w sulforafan, czyli substancję, która wzmacnia ekspresję receptorów estrogenowych (dzięki temu moduluje poziom estrogenów na optymalny). Warzywa zawierające sulforafan to: brokuły, jarmuż, brukselka, kapusta, kapusta bok choy i kalafior.

2. Żywność zawierającą DIM oraz indolo-3-karbinol, a więc związki, które ułatwiają detoks organizmu i wspomagają usuwanie nadmiaru estrogenów. Należą do nich m.in. rzepa, kapusta, kapusta pekińska, kapusta bok choy, brokuły, kalafior i chrzan japoński (wasabi).

3. Żywność zawierającą omega-3, ponieważ działają przeciwzapalnie, wpływa na produkcję neuroprzekaźników i tym samym przyczynia się do równoważenia działania układu endokrynologicznego.

Omega-3 znajdziesz głównie w tłustych rybach morskich. Rekomendowanymi miejscami ich połowu są morza półkuli południowej, gdzie mniejsze natężenie przemysłu oznacza