UXD 551.243: 551.24UG :551.733/.'/135.02(084.28)( 43&-191.2/-11)
Antoni Marian ŻELICHOWSKI
Budowa geologiczna podłoża niecki brzeżnej
na granicy odcinka warszawskiego i lubelskiego
W pracy scharakteryzowano' profil utworów dewonu i kal1bo!llu na obszarze po-
między WarsZ'!iwą i Dęblinem.' PaleO'Loiczne podłoże niecki brzeżnej, roroiielone uskokiem Grójca, należy do dwóch odrębnyoh regionów. W częścli p6łnoonej utwo- ry wes'tfalu A-B spoczywają na .iłOWicach ludlowu tworzą'c płytę zapadającą mo- noklinalnie ku zachodOW'i. W części południowej profil jest bardziej pełny. Iłowce
syluru {podlasia) przechodzą w osady dewonu dolnego, na któr~h z luką spo-
czywają osady dewonu górnego. ProIfi.l !karbonu rozpoczynają utwory wizenu gór- nego. Na górny. namur przypada luka sedymentacyjna .i utwory westfalu leżą przekraczająco. W tej części obszaru osady kal'bonu wypełniają rów mazowiecko- -lubel&ki. W jego obrębie istnieje centralne podniesienie ciągnące się od okolic Lublina.
WSTĘP
Przedstawiono dane dotyczące budowy geologicznej utworów podke- nozoicznych pomiędzy Warszawą, Garwolinem, Kozienicami i ' Mszczo- nowem, w obrębie nieck,i.. bliZeżnej wypełnionej osadami górnej kredy.
Rozpoonaniew tym o:b.szaxze przez S. Pawłowskiego dodatniej anomalii
grawimetry~nej (w~u Głowacrzowa) skłoniło do rozpoczęcia badań w ce- lu wyjaśn!ienlia związku tej anomalii z budową geologiczną. KonceipCję
otworu Magtriuszew rw 1955 r.iprz€dStawhli ruezalemie S.Parwłowski
i W. Pożaryski w "Dyskusji nad' naukowymi załoźeniami perspektywicz- nego planu geologii !polskiej". Historię tych badań omóWJi.ła A. Krassow- ska (1973). Wyniki uzySkane z otworu wiertniczego Magnuszew IG 1 rzu-
towały na dalsze koncepcje dotyczące. geologii tego obszaru oraz pozwoliły
na określenie stratygrafii mezozOiku w synklinie hrzeżnej I~. Pożaryski, KWlm'talnik Geologiczny, t. 23, nr 1~ 1979 r.
II
126 Antoni Marian Żelichowski
1957 - fig. 2). Południowo-zachodnie skrzydło niecki stanowi pas utwo- rów stosunkowo silnie zdyslakowanych (S. Pawłowski, 1952;W. Poża
ryski, 1956). W strefie tej S. Pawłowski i K. Pawłowska (1976) wydzie-
lają fałd Podgórza, którego skrzydło stanowi fleksurę Mogielnicy - Przy- tyka.
Wylronane w latach sześćdziesiątych profile sejsmiczne i pojedyncze
wiercenr:i.apotw!ierdzi~ budowę synkliInalną mezozoiku. Podłoże osadów permu i mezozoiku stanowić ·miały według W. POOaryskiego (1964 - fig. 2) łeżące mżej zgodnie utwory dewonu i !karbonu znajdującego się
poza frontem fałdowań waryscyjsldch obszaru radomsko-Iubelskiego (W. Pożaryski, 1972, 1974). Północną część omawianego obSzaru W. Po-
żaryski (1. c.) określa jako geoantyklinalny blok warszawski. W dotych- czasowych opmcowarnii:ach aUJtox widział w tym obszarze przedłużenie
struktur paleozoicDlych, wydzielonych w centralnej część obszaru lubel- skiego (A. M. żelichowsld, 1972), w latach późniejszych ograniczając je jednak do uskoku Grójca (A. M. ZelichowSki, 1977a, b).
Teikton:ikę obszaru połOŻOln.ego na NW od tego uskoku przedstaJwili
li.
DaJdlI.ez li. S. Marek (1974) 1. J. ZnO$ko (1962-1974a, b) traktował ten obszar jako rbr.ze7m.ą część platformy prekambryjskiej, ostatnio prewen- dyjskliej (J. Znosko, 1978), na ild6rej rozwinięty jest szczątkowy rów przedgórskIi waryscydÓ1W.Odwiercone w ostatnich laItach otwory oraz lIlowe profile sejsmicrme 'refleksY'jne, wykonane metoidą cyfl'lOlWą' przez PPG Warszawa, wniosły
szereg nowych danych o bUJdowie rtego absza·ru - głównie w zakresie
młodszego paleozoiJku.
ZAGADNIENIE LITOLOGII I STRATYGRAFII
Najstarszymi poznanymi utworami w omawiany>m obszarze są osady syluru. Rozpoznano je zarówno na północny zachód, jak i południowy
wschód od uslroiku Grójca. W otworach Nadarzyn IG 1 i MszczOlIlÓW IG 2
są to poziomo leżące (upad do 12°) iłowce i mułowce zaliczone przez H. Tamczykanapodatawd.e dbecności gl"aptoliltów do dolnych lWamtw siedleckich górnego luldlowu.
Badania palinologdcrzmeprzeprowadzone przez H. K.miecik 'WY'kazały
w pro:fiJlu Nadarzyn TG 1 (3583-3704 m) obecność liCZlllych Acritarcha zaliC2lOnych do następujących rodzajów: Verychachium, Podoliella, Ar- chaeohystrichosphaeridium, Baltisphaeridium, Leoisphaeridium, Hystri- . chosphaeridium, Macroptycha, Kildinella, Polyedrixium, Acanthodiacro- dium. Strop tych utworów jest sczerwieniały i nosi ślady długotrwałe
go wie!l:!rzenia. W profilu MszczonÓ1W IG 2 rbrak jest pokrywy zwietrzeli- nowej. Młodsze utwory syluru stwierdzono w profilach wiertniczych po.-
łożonych na połUJdnio!wy zachód. od uskoku Grójca. Są to iłowce szare zaliczone do górnych warstw podlaskich, stanowiące najstarsze osady
1 Autorzy ci uSkok Gr6jca na~ali lln:lą tek'tOndczOli Tomasa:6w Maz. - Nowe .Miasto.
Budowa geólogiczna niecki brzeznej
, WARfflAW
'i.a./ ,
~/ \ IG1./. Warszawa I~~
• Nadarzyn 1'. o V
. ~ lok,/l, IWIczna1/l
eWa I ./ \ /§
61 r o ('z i s k ~ CwA-B / 't
§MSZCZONOW y ' . I . /,
"\ ~ o Mszczondw 161 Q
iu/ (;-
1\ \ oM'kmnIlWIG \ . / "./CwYrdo·~·)(
> i
\ I ' / .' I " 9l"'~ I
.Raaócz 161
d . ' §
I / . / ,,~ ~ "\ ,!,\(-"" 'l' -(GRÓJEC./ /' ~ " ~
" J
/"! ./f:Y
ewa Q 'f---1500-- 2 - - - - 3
A-A B-B 4
ą ~ . 6 , 1,Dkm RADOM
Fig. 1. Mapa geologIicma bez utworów młodszych od karbonu Geologieal map of Permian subcrops
127
l - otwory wiertnicze nawiercające OS'Ildy kal"bonu lub starsze: 2 - izoh1ipsy powierzchni stropowej Imrbalm lubutwor6w stanzych; 3 - uslrold; 4 - :u.me prze!kroj6w. geologicznych;
sylur: Sal - ludlow, S'p - pod1aslle: Dewon - D: kiar'bon: CVa - gómy w:lzen, Cn - namur.
Cw A-B - wEl9tfal A-B, CWc - westfal C, CWD - w·estfal D
l - bOreholes entermg C8Ir'bon1feroUB ar .older 1E'OCk8; 2 - 1sohypses ot top siUdace ot"
carbon1ferous and older rocka; 3 - faults; 4 - lines ot geoliogi{llll cross-sectlons; SIlur1an:
SaI - Ludlow, ~ - Podlas:Ie; DeVon1an - D; CarIboniferous: CVs - U~ Visea.n, Cn - Namudan, CWA_ B - WeBtphaJialn A-B, CWc - WestphaJiJan C, CWD - Westphalilll!l D
pomane W tej części rowu marz:owiooko-lU'belskiego. W profHach Macie- jowice IG 1 i Izdebno' IG 1prrz;echodzą one w sp0s6b ciągły IW utwory dewonu dolnego, naitomiast IW profi!lu Warka IG 1 przyłkrywają je osa- dy karbonu.
Osaidy dewonu występują IW podłożu rowu mazowieclro-lwbelskiego.
Stwierdzone zostały otworami Wilga IG 1, MaciejiOWice IG 1, Izdebno IG 1, Żelechów 1, Ull'Synów 1; brak jest ach na !północny zachód od usko- KU Grójca. Zgodnie z Qpr8.cowaniamli. L. Miłaczewskiego, B. Hajłasz
i M. Nehring występują tutaj utwory dewonu dolnego i górnego, po- dzielane lulką przypadającą na dewon środlrowy, 'k;tórego osady znane
są z centralnej Luibelmc2ymy oraz okolic Radomia do Białobrzegów.
Profil dewonu '1"OrZ[pOCzynają utwory ilaste z soczewlkami wapieni.
Jest to seria ilasta najniższa w ujęciu L. Milaczewskiego (1970). Miąż-:-
A sw
WIlgli It.i NEA
+2CIQ J'ł + Trz WIAlI II +r'
. ~-:- T" ""T'" """'T'" ~ ~ -r- -r- -.- -r- -r-
"-r-
- r ~ ~ - ' - " " -r ""T'" • -r-o ' . . . .. ." _ :=-I' -2000
1I!E:DEl.-:' . • , . ' " • . _. _ _ _ ... - ~ - _ - ,,_ - _ ! ; - _ - - -:m: '::-'.!::.F- o
J?;.P% ...
I;::P%~B ·.In· Da.: ~S?D"f 517ft7- . o; :; .. '-.
111:-' . :,!.!1 . " . '. Ul· ' . ::..l~ ~:/.
~I'. 1..:. >-Or. ,:;.-+- /V"'. :...--
P%../:.;...-:...
.'1. • • -r < , • .1 .... .1 5 !k ..t..;-\:;; - ,..,.\-7-Cm~.1000
. m
NEIWSW .
B
NE
Usdwl ~
_..:~
'~=r:: __ -~o
.~ lłOOO.
-.
Ol Ql~ ·~nkm ~-łOOO
m
11O+Tr 11
ITr
K"T"";d2 ~31::::\;)
(~ ' .
Pc..
' 151- .. ":J6 -
~ ~, 'I-litlii;' ._.-~13-[~~~~
Fig. 2. Przekrój geologiczny A - A wzdłuż przekroju sejsmicznego l-IV-75 PPG i B - B w2Jdłuż prze'k:roju sej91llicznego
4-IV -75 PPG .
Geological cross-seotions: A - A, alongseiBt!nic profile l-IV-75 PPG and B - B, along seismic !profile 4-IV-75 PPG
l - Ikenoz.odk;. 2 - kreda; 3 - jura; 4 -trlas;5 - perm; 6 - kat'bo:n; '1 - dewon środkowy ł górny; 8 - dewon doliny (Dl - dewon d~lny cały, Do - seria oldRdu); II - sYlur.; 10- ordmWk: 11 - kambr: 12 - elałdoWlarrly Ittarezy paleozoik
l - Cenozo1c: 2 - Cretaceous; 3 - .TuraBlllc: 4 - Trl88S1.c: 5 - P&"IlIdan: 6 - Cat'boinMerous: '1 - Milddle ~d U:ppe.r DevomJlI<D: 8 _ !.ower DEivOlIl!ian (Dl - the whole Lawer Devonła.ni 'Do ,..;... Old Red SerIes): 9 - Silurlan: 10 - Ofdowclan: li1 - Cambrlll'l1: 11& - folded older Paleozolc
\-ol C» ~
~ e;
~
"1~.
No ~
....
n
g
ł ....
Budowa geologkzna niecki brzeżnej 129'
s:wść tego /kompleksu w profilu Maciejowice wynosi okOilo 600 m, w Wił-o
dze, gdzie górna część jest zerodowana, nawiercono go 'blisko 500 m ..
Wiek tych osadów zgodnie z opl'iacowaniami B. Hajłasz i M.Nehring
określony 2lOStał na żedyn i niższą część zigenu, czyli bostów i ciepielów w ujęciuE. Tomczykowej. Kompleks leżący WYŻ·ej -.opisany jako seria
mulowcowo~iaszczysta szara (100-450 m miąższości) - stanowi utwór·
przejściowy dowyż8zej serii oldredu. K. Radlicz stwierdził w nim obec-
ność materiału piroklastycznego. Fauna występująca w niższej części tego kompleksu wskazuje na zigen. Seria oldredowa stwierdzona zOstała w pro- filach Izdebno IG 1, Maciejowice IG 1, Ursynów 1 i 2elechów 1. Poznany profil tych osadów ma 300 m grubości w części wschodniej i oko1Io500 m Vi zachodniej (Ursynów '1). Ich strop jest erozyjny, a w profilu Wilga IG 1 osady usunięte 2lOStaly całkowicie.
Powyżej omawianych utworów L. Miłaczewslci w pro:ffi:lu Maciejowi- ce IG 1 wydziela 3-metrowy odcinek, złaźony z dolomitów i mułowców
dolomitycznych, jako odpowiednik dewonu środkowego. Zdaniem K. Radlicza, wykonującego badania mikroiacjalue, są to osady rozpoczy-
nające cykl sedymentacji osadów zaliczonych do iranu. Osady dewonu
środkowegO udokumentowane faunistycznie stwierdzone są w okolicy Pionek (L. Milaczewski, 1970; H. Lobanowski, mat. arch.). Utwory fr~nu spoczywają tam na nich zgodnie. W otworach Wilga IG 1, Maciejowice IG 1 i Zelechów 1 ograniczone są one od dołu powierzchnią rozmycia.
L. Miłaczewski do franu zalicza serię dolomitową złożoną z dolomitów z przerostami iłowców i niekiedy ze smugami anhydrytu (Wilga IG 1),
miąższości 40-60 m oraz w wyższej części serię wapienno-ko~alowcową zbudowaną z jasnych wapieni :zawierających przekrystail.i:zowane kora- lowce ~md.ąższOŚć 150-200 m). Utworów tej serii nie stwierdzono w pro- filu WH:1iga IG 1. ..
. W obrębie osadów famezlU, podobnie jak IW pozostałej części Lu- belszczyzny, L. Miłaczewski wymienia od dołu: serię wapieni pasiastych,
serię wapieni gruzłowychoraz najwyższy famenrozwinięty w facji warstw niedrzwickich (Izdebno IG 1) oraz warstw hukzańs'kich (Zele- chów 1). Miąższość osadów famenu wzrasta ku ipOłudniowi i południowe
mu zachodowi. Fameński wiek opisanych serii dokumentują ramienio- nogi, goniatyty i konodonty.
Po zaikończeniu sedymentacji dew:onu a przed górnym w1i.zenem na-
stał okres denudacji powodujący zri.aczną erozję utworów dewonu, któ- ra doprowadzała częściowo do· ca1lkowitego [ch usunięcia (Warka IG 1).
Osadów dewonu brak jest !l"ówtnież na p6łnoony wschód od 'brzeżnej
antykliny zrębowej Kocka na obszarze zapadUska podl1askiego. Wska- zuje to, że oibszax przyszłego rowu wypełnionego. osadami karbonu formowany byq przed rtliZipOCzęciemsedymentacji karbonu.
Po okresie przerwy przypadającej na niższy. dinant, z końcem wize- nu górnego obszarpołoŻOIlY na południowy wschód od uskoku Grójca
znalazł się w zasięgu 'basenu !kiarjbońskiego. Na północny zachód od tego uskoku na sylurze spoczywają bezpośrednio utwory westfalu. W po- równaniu do obszarów centralnej Lubelszczyzny li. Centralnego Rejonu
Węglowego LUlbelskiego Zagłębia Węglowego stw.ierrlzono tutaj znacz- ne redukcje niższej części profilu. P.rzedstawiana niżej chanaikterystyka promu dokonana została z UJW~lędniend.em jednostek litostratygraficz ....
130 Antoni Marian Żelichowski
nych l, a określenia chronostratygrafii dokonano na ,podstawie ozna-
czeń fauny przez autora, mIilkroifauny przez S. WoszczyńSką, tlOtry przez Z. Demiboiwskiego i T. Migier oraz miospor ,p~ A. JachcWicza (A. Kra- ssowska, 1973) i H. Kimi.ecik.
Profil karbonu .roopoczynają utwory fcrmacji Huczwy. Występują
. cne jedynli.e na połudnJi.owy wschód od uskoku. Grójca. Miąższcść ich wynosi od okpło 200 lIn ~bez redu!lreji 244 m) w pro:fiJlu iWail"ka IG 1 do około 50 m w prIO:Iliilach Wilga IG 1, Maciejowice IG 1 i bdebnc IG 1.
Są to osady mułowcowo""W'apierme zawierające przerosty ze stigmaria- mi oraz qtiwo.rnice i l"amienionQgi. Wkładkii piaszczyste są nieliC7Jl1e. Zle-
pieńce występujące w spągu prcfilów Wilga IG 1 i Madi.ejawice IG 1 poza materiałem zpocUoża zawierają okruchy dia!bazów, podobnie jak w utwO'rach ogniwa Klodnicy z centralnej Lubelszczyzny i Podlasia. Licz- na fauna z Gigantoproductus giganteus ~M a II" t i n) i G. ex gr. latissi- mus (8 o w e r b y) pozwala zaliczyć te utwory dO' górnego wizenu. Ten
~ wiek potwierdzają również badania miikrofaunistyczne i palino- IO'giczne.
Wyżej spoozYlWają wtwocy mułowcowo-ilaste formacji Terebinia. Ich
miąższość kształ1tuje się od oIroao 210 m w pro:fiJlu Maciejowice IG 1 dO' 60 m
.w
profilu W.ilga IG 1 [ 40 m w profhlu Izdebno IG 1. W otworze WaTka IG 1 mią2'azość tych utworów, leżących WIp1'OStpodparmem, wynosi 70 m. W porównaniu do strefy centralnej LubErlszczyzny jest to wyraźne zmniejszenie miąższości. W profilach z okolic Dęblim utwo- ry te liczą blisko 500 m.Utwory formacji Ter~inia reprezentowane są głównie przez iłowce
i mułOlWce mors~ie z '1"ami.eniO!llogami i gonialtyrtami (Maciejcwice IG 1), wśród. których występują porz;iamy stigmariowe wraz z· pokładami węgli.
P<lza profilem Warki p:rzewamtwlienia pmszczyste są nieliczne. Piaskbw- ce .te w w.iększości są piasIrowcami kwarcowymi. o spoiwie ~llitcwym,
niekiedy węglanowym. Obok tych piaskowców wyst~pują także pia- skowce szmogłazowe, itufi'towe zawierające znaczną ilOść okruchów skal- nych, 'WŚród ktocych dominują skłaldJniki pil'lOJ.clastyc:zne związane ze
skałaIlliityipu ryolJi.rowego (IW. Kowalski, R. Chlebowski, A. M. Że!li
chowski, praca w druku). Obooność materiału piroklastycznego w tych utworach wskazuje na istnienie lIlOWegO epizodu wulkanicznego w kar- bonie lubelskim. .
Porzycja stTatytgraf.i~ fo.r.nmcji Terebinia nie jest jednoznaczna.
W dclnej ~ęści prof,jJu występuje identyczna mJikrofauna jak w for- macji niższej, wskazująca na górny wizen. Obecne są również w tych przewarstwieniach gigantoproduktusy: Gigantoproductus giganteus (M a r- t i n) i G. ex gr. latissimus (8 o w e r b y). W stropowych utworach tej formacji (Maciejowice IG 1) występuje Anthracoceras paucilobum (P h i l-
I i p s) świadczący, że ta jej część należy do namuru. Wyniki badań pali- nologicznych sugerują, ~ mamy tu do czynienia ·z utworami wizenu i dolnegO' namuru, a w Maciejowicach również i górnego namum. Obser- wowane zmiany miąższości formacji Terebinia autor wiąże z etapem ero- 2ji śródkarbońskiej (A. M. żelichowski, 1976).
Wyżej spoczylWająca fcrmacja Dęblina csiąga ttlliąższość 200-300 m.
I Nazewnictwo z-ast08Owano według opracowanego przez J. Porzyckiego 1 A. M. Zeli- clrowskiegoo poc1zl.ału litostratygrafiC7ll1ego.
Budowa geologiczna niecki brzeżnej 131
W jej ()!bręlbie wyrlzielOtIle są diwa ogniwa: bużańsklie i kumowskie. Utwo- ry mliczone doogndiwa bużańskiego występują w profilach Wi'lga IG 1, Maciejowice IG 1, Izdebno IG 1, ogniwo kumowskie wyróżniono także
w profilach Nadarzyn lG 1 i Mszczonów IG 2. Te ostatnie spoczywają
tu bezpośrednio na łupkach graptolitowych ludlowu. Utwory formacji
D~b1ina odznaczają się znacznym udziałem piaskowców. Tworzą one ła
wice o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów. !Są to w większości
piaskowce różnoziarniste, kwarcowe o lepiszC'ZlU kaolinowym (niżej w pro- filu dominuje illit). W profilu otworu Mszczonów IG 2 obok kwarcu spotykane są dość liczne ziarna skał wylewnych typu ryolitów. W niższej części profilu ka!I"oonu tego otworu r0'2JPOznany został pakiet (49,5 m)
zlepieńców, przewarstwionych utworami piaszczystymi często mułowca
wymi (zlepieńce z Mszczonowa). W zlepieńcach duży udział mają 'skały
wylewne o strukturze porfirowej określone przez M. Połońską jalro ryo- lity; obok nich występują skały krzemionkowe. Badania palinologiczne
przedzielających je utworów ilastych I(H. Kmiecik) wskazują na namur i westfal A. Przewarstwienia ilasto-mulowcowezawierają dość liczne po- ziomy stigmariowe, a na SE od US'koku Grójca również poklady węgla.
Poziomy morskie - poza otworem Nadarzyn IG 1, w którym znaleziono Linoproductus sp. - Z8ipewne z racji znikomego rdzeniowania nie są
stwierdzone. Formacja Dęblina na podstawie badań palinologicznych H. Kmiecik zaliczona jest do górnego namuru - dolnej. części westfalu A. Poziomy wietrzeniowe, napotkane w otworze Wilga IG 1 na granicy
<>gniwa ibużańskiego ikumowskiego wespół ze znaczną redukcją miąż
szości, posłużyły autorowi do stwierdzenia erozji śródkarbońskiej, jakiej
podlegał obszar przyległy od SE doUS'koku Grójca (A. M. Zelichowski, praca w druku).
Ponad piaskowcam:i formacji Dęblina występują utwory d:lasto-mu-
łowcowe z pokładami. węgla (do 1,5 m), należące do !Węglonośnej for- macji lubelskiej. MiąŻS1XlŚć ich wynosi od 50 m w N,adamynie, do 240 m w MS2lCZOnowie, 350 m w Wildze i Maciejowicach, do 400 w Izdebnie.
W obrębie tych utworów napotkany został najwyższy w tym obszarze
~.'om morski z Productus carbonarius oraz z lingulami. Przewarstwie- nia piaskoW(!ów są rnemacm.e. Badania paliJnologiczne H. Kmie'Cik wska-
zują na dolnowes!tfailsld wiek tych utworów.
. Najwyższy kompleks lIitotlogicrzny p podwyższonej ilości piasko!WcOw
stanowią utwary formacji Magnuszewa. Obejmuje ona wydzielone uprzednio przez autora serie Magnusz·erwa i Pi.1icy. Miąższość jej wy- nos,i od 200 m w Nadarzynie i WiIldze do 800 m w Maciejowicach. Stra- totypem był profiil. otworu Magnusz.ew IG 1. Wynd!ki uzyskane 'W są
siednim otworze MaciejOlWlice IG 1 wskazują, że profiJ karbonu z Mag- nuszewa jest skróoo:ny. Wyrmaazone w tym profilu przez J. Kuchciń
skiego (1973) strefy us~o,we iIllają większą mngę niż pierwotnie przy-
pUSzcza!I10 i porwoidują ,brak blisko 400 m utworów. Jednocześnie poja- wianie się ponad tą strefą redeponowanych okruchów węgli i skal dol- nonamurskich ŚWli.adc!Zyć może o tektonice synsedymentacyjnej, czyn- nej IW gÓ1inym westfaJu. Uskok ,rozdzielał rejon Magnuszewa od bloku Maciejow.ic-Izdeibna-WiJgi. Do czasu otrzymania Illowych danych obie te hipo.tezy Illa;leży traikJtować jako· rÓWlllorzędne.
Na koniec zwrócić trzeba uwagę, że w bloku Grodziska materiał
132 Antoni Marian Żelichowski
wulkaniCzny notowany j€St od spągu występującego tam karbonu (tu westfal A) w llItwoTach formacjli. dęblińgkiej, ilubelskiej i magnuszewskIiej, natomiast ;na południe od uskoku Grójca występuje dopiero w utworach formacji Magnuszewa (wyższy westfal B), co .wespół z wielkością frak- cji ti. ilością tego materiału !Wskazuje na kierunki jego transpol'ltu.
Wzrost frakcji materiału wullikaaJ.icmego W zachodniej C2:ęśoi ;bloku Gro- dziska wyznacza jednocześnie jego główne źródło na zachodzie.
Osady permu występują na macznej części omawiaaJ.ego obszaru, poza podniesieniem xadomS'ko-kraśoickim. Perm dolny znaaJ.y jest je- dYlIlie we wschod!niej części obszaru; bralk go w o:tworach Maciejowice IG 1, Zyrów 1, 2 i Mszczooów IG 1, IG 2. Reprezentowany jest przez kilkurnastometrowy pakiet ~epieńcow()-.piaszczysty. Szerszy zasięg ma-
ją utwory cechsztynu. P.r'Ofil tych utworów ~zyna, podobnie jak w całym basenie Niżu Polskiego, łupek lllliedzionOŚIlY podesłany niekiedy
warstwą· białego spągowca. W części północnej omawianego obszaru w cechsztynie mamy do czynienia z facjami chlorkowymi, podCzas gdy na połudnrl.u dom.irnują facje siarczanowo-węglaaJ.owe. Kwestia gxanJi.cy 'lltworów permu i triasu jest tu kontrowersyjna. W dotychczasowych opraoowaniach przyjmowano (H. Senkowiczowa i in., 1975), że pstry pias- kowiec leży przekraczająco na osadach cechsztynu, ostatnio R. Wagner (mat .. arch.) wysunął przypuszczenie o obecności całego profilu górnego permu w otworze Maciejowice IG 1, przesuwając granicę permu i triasu ipOnad dolny cykl klastyczny, zaliczany dotychczas do triasu.
Szersze· rOZlpr.zestTzenienie mają utwory mezozoilku. Pełny profil tych utworów ro~znany j-est w bloku Grodziska, na południe odusko- ku Grójca notowane są żnaczne luki i cały obszar pokrywają dopier() utwory górnego batonu. Na obszarze podniesienia radQmsko-kraśnickiego iWyraźnie zaznacza się, w rprzeciwieństwie dQ obszaru położonego na NE.
!przekraczające ulożenie osadów pstrego piaskowca i wapienia muszlo- wego.
TEKTONIKA
Omawiany obszar wchodzi w skład znanej od dawna mezozoicznej synlkliny mze2m.ej (M. Ksią7Jkiewicz, J. Samson.owicz, 1953; W. pom.ry- ski, 1957; J. ~osko, 1968), icióra stanowi wyb1tnie asymetryczną for-
mę o stosunkowo łagodnym skmydle wschodnim li. bardziej stromym skrzydle połudiniOiWo-zachodnim. Budowa obszaru na północ i południe
od uskoku Grójca jest odmienna. W odc:iInku połudciQWym - lubel- skim - oś jej ogranicza antyklina Pionek (A. M. 2elichowski, 1972;
E. Senkowicz, 1974; W. PożaxySki, 1974). Antyklli.na ta iIlie znajduje swego przedłużenia ku NW poza 'linią uskoku Grójca. Na linii tej
stwie:rrlża się ponadto przesunięcia osi sYlIlkliny. Przesurnięcie to za- Zlnacza się zaróW1Ilo na mapie stTuJmtura.lnej stropu utworów pnz:edperm- skich, jak też li. map struk1tura1nych jurajskich, kredowych, a jedno-
cześnie w~iIlaczone jest przez wychodnie paleocenru.
Bardziej skomplikowana jest tektonilka utworów prepermskich.
W części południowej .rozrpozrume jest przedłużenie struktur centralnej
Budowa geologiczna niecki brzeżnej 133-
Lubelszczyzny. W strefie tej centralne położenie zajmuje rów mazowiec-·
ko-lubel'Ski ograniozony od połudiniOlWego zachodu podniesieniem ra-
domsko-'kraśnJidk:im, a od północnego IWSChodu zrębową a!Oltyk!liną· Ko- cka, oddzielającą zapadlisko podlaskie. Granica rowu mazowiecko-lubel-·
skiego i podniesienia. radomsko-kraśnickiego przebiega wzdłuż walnej linii uslrokowej Ursynów-Kazimierz Dolny. Na południowy zachód od tej strefy na powierzchni podmezozoicznej występują różne ogniwa de~
wanu. Strefa uslrolru Uil'lSynów~Kazimierz Dolny złożona jest z usko-·
ku . norma1nego nachyllonego ku osi. rowu i systemu uskOków antyte- tycznych o. płaszczyznach skierowanych przeci'WlIlie (fig. 2). Ten sy-' stem doprowadził na pewnych odcin:kach do powstania przyrodamo- wych antyklin zbudowanych z urtwoTów karbonu. Są to struiktury ana- logiczne z ro.zpoztn.anymi w centralnej i południowej LuJbel.szczyźnie.
przyrozłamOlWymi anty1kllnami Komarowa i Niedrzwicy-Bełżyc.
Północno-łWSchodnie ograniczeruie rowu stanOlWi zrębowa antyklina Kocka z NW. przedłużeniem, tj. antykliną Żelechowa. W jej bucfuwie- na poszczególnych odcinkia.ch bądź dominują uskoki, bądź też ma ona mniej dysjunktywny charakter. Jest to wąska, 2-5 km szerokości .strefa,.
z której usunięta została w całości lub w znacznej części pokrywa kar- 'bonu i mamy do czynienia z wychodniami dewonu (fig. 1, 2), Na NE 9d~
niej (zapadlisko podlaskie) utwory karbonu, znacznie nieraz pogrążone,..
spoczywają be~średnio na utworach syluru, podczas gdy na SW pode- słane są one utworami dewonu. Świadczy to o zwiąZ'ku tej strefy ze
starszą linią uskokową. Wzdłuż rozłamu wgł~bnego obniżona była częś&
zachodnia obszaru i osadziły się w niej miąższe utwocy famenu w facji warstw hulczańskich. Po karbonie została ona dźwignięta i znacznie wy-
piętrzona. W dbszarze centralnej Lubelszczyzny wyraźny jest jej związek
z budową skorupy ziemskiej i podłoża krystalicznego (A. Guterch, 1977;
A. M. Żelichowski, '1977a, b, praca w druku). Stąd ten pas wychodni de- wonu nazwany zostal przez autora 'zrębową antykliną nadrozłamową.
Z antykliną ;tą w obrębie rowu związany jest system uskdków o płaszczyznach skierowanych kuNE, przecinających różne utwory de-
wonu i kall'!bonu. TepodłuŻIle uskoki, l'02lWijające się w ciągu dewonu i karbonu, odpowiedziaJlne są za rozmieszczenie utworów tego wieku.
Genezę ich wiąże autor z formOiWooiem i powstaniem r'OWU mazowiecko":"
-lu'belskiego ·co najmniej od środkowego dewonu. Zgodnie z wcześniej
przedstawionym poglądem (A. M. Że1ichowski, 1975) rów mazowiecko- -lwbe}ski pOlWstał w:wyniku ruchu przesuwczego \Wdroż :brzeżnej strefy plat:llormy prekamibryjskiej . .
Związane z 'brzeżnymi uskokamJi uskoiki bliźniacze ograniczają w osio- wej części blok podniesiony. Stano.wi on przedłużenie pomanego po- przednio w centralnej Lubellszcrzyźnie inwersyjnego wału Krasnystaw-
Dęblin (nazywanego też wałam LubliJna- A. M. żelichowski, 1975).
Został on rozpoznany 'badaniami sejsmiClZIlymi PPG w 1975 r. Uprzednio- w osi rowu na tym ock!inku pl'ZYiPllSZCza!IlO istnienie rozległej synkliny ..
co potwiea:'ldzić miało !Występowanie utw0!l'6w westfalu D. Wzdłuż osi tego wału rozciąga się system uskoków podłużnych odpowiedzia1nych •.
być może, za ZTóżnicowanie profilów karbonu Magnuszewa oraz Will- gi-Maciejowic-Izdebna ..
Zróżnioowane podłooe karbonu w obrębie rowu (w części wschod-
134 Antoni Marian Żelichowski
DleJ dewon górny, zachodniej --- dewon dolny, częściowo sylur) wiąże
autor z genezą rO'JWu i rozwojem stref uskokowym.
Opisane ~ej strukWlry roopoznano Ido strefy uslrt>ku Ga:6jca. Utwo- ry kaT'bonu występujące na NW od uskoku Grójca nachylone są mono- klinalnie ku południowemu zachO'dowi, a ich powierzchnia spągowa na O'dcinlku. Naldarzyn IG 1---Mszczon6w IG 2 (30 km) obniża się o około
1,5 ,tys. m (O'koło 50 m,/Jmn). Podłoże kaI'bonu stanowią utwory wars1Jw siec:hleckich ludiloJWu. Jak: rprzedStalwiono wyżej, odmienny jest tu. profil kaIrbonu, zbliZony do profilów znanyt!h z zapadliska podlaskiego. Spo-
dziewać się mOżna, że pmed.łua;enie struktur lubelskich znajduje się
bardziej !ku zachodQWi, ,w pddłożu wału kujawskiegO'. Uskok Grójca rozdziela w tym ujęciu odrębne obszary w paleo- i mezozoiku. Na obecne !ZI'óimicowanie wpłynęły także niewątpliwie przesunięci.a pozio-
me wzdłuż tego f\lSkoku. .
Dane dotyczące podłoża staropaileozoicznegO' i krystalicznegO' są ską-
. pe. Pozwalają one jednak na stw:i.erdzenie w 'bloku Grodzliska oraz w ro- . wie maZ'OWiecko~IUlbelskim braku faMowań ikialledońskich. Obszar ten
rozwinięty jest ;na prelkamibryjskiej, a właściwie prewendyjskiej pIat...;
formie. Odmienne profile starszego paleozoiku poznane na obszarze ra-
domsk(}-kraśniclrlm, JW tym z;właszcza Lisów 1, potwierdzają kaledO'ński
wiek fałdOlWa'ń w tej strefie (A. M. 2clichowski, 1972; J. ZInosko, 1965).
EWOLUCJA OBSZARU W MŁODSZYM PALEOZOIKU I MEZOZOIKU
Po zakończeniu :fałdowań kaledońskich omawiany obszar znajdował się na peryferii zbiornika dolnO'de.wońskiego. Osadziły się w nim utwo- ry oldredowe, które IW środkowym dewOIljie pokryte zostały w części
zachodniej utwO'ra,mi mo:rskiimi, a VI części wschOldniej lag:un.owymi. La- guny te rozwijać się mogły w strefach rowów, do k,tórych obok mate- rialu terygenicznego z platformy dostarczany był materiał z lokalnych
podniesień. Doprowadziło to do !Usunięcia niekiedy całej pokirywy osa- dów oldredowych. Z początkliem. franu tmnsgresja objęła całkowicie
-omawiany obszar i rozp.oozęła Się ujednolioona sedymentacja u-twor6w z koralowcami. Natężenie ruchów w końcu dewonu dopt'OJWadziłO' do
dźwignięcia obszaru położonego lIla NE od strefy kockdej. Denudowany
malteriał znoszony był do Ibrze'im.ej części :basenu tworząc wzxiłuż tej strefy osady facj~ huiJ.cmńskiej. PO'stępujące :natężenie ruchów dopro- warlz.uo po famenie do wynurzenda O'bszaru. Z okresem /tym związany
jest silny magmatYzm wyrażony na północ od badanego obszaru int.ru- .zjami sjenitowymi i wylewami diabazów. Wulkanizm ten, którego śla
dy odnajdujemy !Wzdłuż całej ikI:raw~zi platformy WlSchodnioeuropej-' skiej w Polsce, UJt:rzymywał się do górnego wizenu, kiedy to uformowa- ny został nowy basen sedymentacyjny. Zasięg jego ku SW był znacznie szel'lSzy, and.żeli wymacza go obecne r~,e'Strzenienie osadów kal'lbonu.
W górnym namUll'Ze na jego peryferiach doszło ~o znacznej erozji przer- wanej przez poszerzenie się zbiO'rnika sedymentacyjnego już w westfalu
· Budowa geologiczna niecki brzeżnej 135
A. Związane i1:o być miOgło z kO'ńcowymi fazami fałd()Wań waryscyd6w zachodniej PolSki. Zjawdskom tym towarzyszył WUIlkanizm subsekwent- ny, którego ślady znajdujeniy w postaci materiału piroklastycznego oraz redeponowanych skał iWUl!kainicznych. Główne nasilenie ruchów fonnu-
jących r6w mazowiettko-lUlbelski przypadło po :westfaJ.u D a przed wyż
szą częścią dOlnego permu. Ruch, który dQP1'Qwadził do ufornrowania
się rowu, sądząc 'Z !1'O'ZJldadu facji permu i triasu w strefie uskoku U r- synów-Kazimierz Dolny, lI.lItrzymywał się do końca dolnego triasu.
'Trwające :ze zmiennym natężeniem dO' końca kredy ruchy epejroge- .niczne odpowiedzialine są za zróżnicowanie zasięgów wymzych utworów
triasu, jury i kredy. Końcowy ątap formowania tego O'bszaru wiąże au- tor z fałdowaniami Ka!1pat, !l.dedy to nastąpiło odmłodzenie s1im'ych linii -tektonicznych 'głÓWlnie o kierunku NE; wzdłuż nich doszło do przemiesz-
czeń pm;iamych.
:Zakład Geololtl1 Regio.n.alneJ
Obs~arów Platformowych Instytutu Geologicznego Warszawa, ul Rak{)w1eckoa 4
Nadesłaoo dnia 13 ldpca 1$78 r.
PISMIENNICTWO
BOJKOWSKI K., CEBULAK S., JACHOWICZ A., MIGIER T., PORZYCKI J. (1966) - ' Osady karbońskie w Zagłębiu LubelS'kim. Pr. Inst. Geo1., 44. War- szawa.
DADLEZ R., MAREK S. 1(1974) - General outline of the tectonics of the Zech- stein - Mesozoic complex in Central and North-western Poland. Biul. Inst.
Geo1., 274, p. 41-42. Warszawa. ,
GUTERCH A. '<1977) -- 8tructure and' physical properties of the Earths Crust in Poland in light of DSS. Pub!. Inst. Geoph. Pol. Acad. Se1., 116, p. 347-358.
Warszawa-Ł6dź.
KOWALSKI W., CHLEBOWS!roI R., ŻELICHOWSKI A. M. (praca w druku) - Charakterystyka petl"Cl'gtaf.iczna karbcmu w rowde mazowiecko-IubelS'kim. Biul.
UW. Warszawa.
XRASSQWSKA A. red. (1973) - Profile głębokiCh otworów wiertniczych Instytutu Geologicznego. Z. 4 - Magnuszew, p. 7-12. Inst. Ge'ol. Warszawa.
KSIĄżKIEWICZ M., SAMSONOWICZ J. (1953) - zar~ geologii Polski. PWN.
Warszawa.
XUCHCIŃSKI J. (1973) - Profile głębokioch 'O'łiworów wiertniczyCh Instytutu Geo- lOgicznego. Z. 4 - Magnuszew IG 1. Inst. Gro!. Warszawa.
MIŁACZEWSKI L. ~1970) - Stratygrafia 'StarszegO paleOZOiku PÓłrnOC'1l(}-wschodniej części Wyżyny LuJbelslldej (dewcm). W: Przewal. XLII Zja7Jdu Pol. Tow. Geol.
LubIłn, p. 142-143. ms-t. Geol. Warszawa.
PAWŁOWSKI 8.(1952) - Kilka zagadll!i.eń geofizycznY'Ch w Polsce. BiuI. Państw.
Inst. Geol., 7. Warszawa.
PAWŁOWSKI S., PAWŁOWSKA K. (1976) - GeOlogia ~lic Podgórza na połud-
136 Antoni Marian Żelichowski
nie od Wyśmierzyc koło Nowego Miasta nad Pilicą. Biul. Inst. Geol., 295.
p. 233-245. Warsmwa.
POŻARYSKI W. (1956) - Obszar lubelS'k.i., tektonika. W: Regionalna geologia PoI- sIm, 2. Pol. Tow. GeoI. Kraków.
POŻARYSKI W. '(1957) - Południowo-zachodnia krawędź Fennosormacji. Kwart.
Geol., 1, p. 383-424, nr 3-4. Warszawa.
POZARYSKI W. -(1964) - Zarys tektoniki paleozoiku i mezozoiku Niżu Polskiego.
Kwart. Geol., 8, p. 1-41, nr l. Warszawa.
POŻARYSKI W. (1972) - Rozwój strukturalny Niżu Polskiego, w epoce waryscyj- skiej. Biul. Inst. Geol., 252. Warszawa.
POŻARYSKI W. red. (1974) - Tekltonika. Bud<llWa geolOgiczna Polski,cz. 1. War- szawa.
SENKOWICZ E. (1974) - Budowa geologiczna antykltiny Pionki-Opole Lub., Aeta GeoI. Pol., 24, p. 645-700, nr 4. Warszawa.
SENKOWICZOWA H., SZYMANKO-GRODZICKA, W., GAJEWSKA I., SZYPERKO-
-ŚLIWCZYŃSKA H. (1975) - Mapy litologiczno-facjalne triasu. Atlas paleo- 'geograficzno-facjalny. Inst. Geol. Warszawa.
ZNOSKO J. (1962) - Obecny s'tan znajomości budowy geologilczlnej podłoźa poza- karpackiej PolSlki. Kwart. GeoI., 6, p. 485-503, nr 3. Warszawa.
ZNOSKO J. (1963) - Problemy tek'toniczne obszaru pozakarpackiej P'Olski. Pr. Inst.
Geol., 30, cz. IV. Warszawa.
ZNOSKO J. (1965) - Problem kaledonidów i granicy platformy prekambryjskiej.
, w Polsce. BiuI. Inst. Geo!., 188, p. 5-40. Warszawa.
ZNOSKO J. (1966) - Jednostki tektoniczne Polski i ich stanowislro w tektonice Europy. Kwart. Geol., 10, p. 646-665, nr 3. Warszawa.
ZNOSKO J. (1968) --1 Atlas geologiczny Polski. Inst. GeoI. Warszawa.
ZNOSKO J. (1974a) - Uksztatlowanie stropu podłoża krystalicznego platformy pre- kambryjskiej w Polsce. Pr. Inst. GeoI., 68. Warszawa.
ZNOSKO J. (1974b) - Outline 'Clf the tectonics of Poland and the problems or Vistulicu'Ill and Varisdcum aga-inst the tectonics 'Cf Europe. BiuI. Inst. Geol.,.
274, p. 35-42. Warszawa.
ZNOSKO J. (1978) - Tectonic framework of the Permian events in the Polish area_
Syrop. on Central European Permian. l, p. 5-32. Inst. Geol. Warszawa.
ŻELICHOWSKI A. M. (1972) - Ro2'Jwój budawy geologicznej obszaru między Gó- rami Świętokrzyskimi a Bugiem. Biul. Inst. GeoI., 263. Warszawa.
ŻELICHOWSKI A. M. (1975) - Tectonics of Lublin Coal Basin. Rep. VIIIth ICC Moscow.
ŻELICHOWSKI A. M. (1976) - Wyniki wiercenia Wilga IG l. Prz. Geol., 20 ..
p. 693-698, nr 12. Warszawa.
ZELICHOWSKI A. M. (1977a) - Budowa geologiczna palewoilku lUbelskiego na tle wyników GSS. Mat. SYJIIliP. Geol. Jabłonna.
ZELICHOWSKI A. M. (1977b) - Karbon z pogranicza niecki warszawskiej i lu- belskiej. Kwart. GeoI., 21, p. 79~791, nr 4. Warszawa.
ŻELICHOWSKI A. M. (praca w druku) . - Przekrój geolOgiczny przez brzeżną część
platformy prekambryjskiej na 'Obszarze lubelsko-rad'Omskim. Kwart. GeoI. War- szawa.
Streszczenie
AHTOHH MapHaH )KEJlHXOBCKM .
I'EOJIOI'H'łECKOE CTPOEHHE. cIlYJmAMEHfA KP AEBoR MY.JIb,l(hl HA rPAHHl(E BAPllIABCKOrO H JnOBJllłHCKOrO OTPElKOB
Pe3IOMe
137
KpaeBaJI MYJIb,na, lIlUlH'łHe xOTopoA yCTaHOBJIeHOB Me3030Acmx OTJIOllreHWlX, aCCllMeTpJl1:lBll DO Bceit ,II)JBlIe. CeBepo-3IIrra,mu.rlt CJCJIOH
ee
nOCTeIIeBHO no):lHllMlleTCjJ no Hanp8.BJIeHHIO x nrraT- q,OpMe, IOro-:JlInaIOJbrlł, 60nee xpyro1ł, 6LtCTpee nO,ll;BHMB.eTCJI B HaIIp8.BJIeHHH Cpe,n;He-nOJILCKoro BaJIa. KpOMe TOro Ha lOB OT pem ~ Ha 3TOM CXJIOHe, B6JIB3H OCH xpaeBO:!!: MYJJ&.lnaI, 06Ha- pyll(eHa Me3030itCX8JI ailTBKJIIma.lI&. Ha C3 OHa TJlHeTCJI ,u;o c6poca rpye:o;. C.D;BlII' OCH MYJI&.zu;r, a Ta.ure rpaHHD;F.oI pacnpOCTpaHeHHJI MeJIa B naJIeo:O;eBa, Ha6JIIO,naeMbI:lt Ha JIHHHH c6poca rpye:o:, O!ll:,u;eTeJl&CTJIyeT O pa3JI1I1IHl1 CTpoeHHJI o60n 30B. Pa3pe:31iI naJIeo30Jl TaIOKe pa3JIIABliI. K ceBe- pO-3ana,uy (6JIOX rpo.n;mCKa - cPRr. 1) 3aJIeraIOT nopo.zu;r BepXHerO xap60Ha-BeCTcPaJIJI A-B.OHH JIe:amT Ha TeKTOHH'lecm HeHapymeHHLJX apI'BJIJIHTax Bepmero JIY.D;Jloy. Pa3pe3 xap60Ha Ba1fBlllieTCJI c nec'łlUIhIX nopo,u; ,u;eM6JIHHcxo:!!: cPoPMaD;HH, Ha 3ana,u;e nO,1l;CTII.JUleMLIX XORrJIOMe- paT!IMH Ml::o;'IoHoBa. B 3THX XOHrJIOMepaTax, HapH.D;Y c KBapD;HTaMH B XpeMHHeM, HMeeTCSI 60JI&- moe XOJlH'lecTBO plloJIHTOBoA raJI&Xll. BJ>IIIre 3aJIeraIOT rJlllHllCTO-aJIeBpOJIHTOBIiIenOpo.zu;r. Ca- MbIe Bepxa pa3pe311. CHOBa co,u;ep:m:aT 06H1I1i:e nec'Il1B1lXOB. MOm;HOCTI. xap60Ha B 3T0:!!: 30He B03- paCTaeT c 350 M B lła.,u;amme Hr l ,u;o OXOJIO 800 M B Ml::o;'IOHOBe Hr 2. nopo.zu;r Jrap60Ha nepo.
ICpLrrIiI cpaBHHTeJI&HO nOJlH&IM pa3pe30M nepMCXHX, TPHaCOBLIX, IOpcxHX B MeJIOBIiIX· OTJIOJreHllił • .. Ha lOB OT c6poca rpye:o; B:&I.D;eJIJleTCJI Jrio6JIHHCJD1it rpa6eH, orpaHH'łeBHLIit c 103 Pa,u;OMCXo- -KpacJłllD;KllMno.D;HJlTlleM, a c CB rOpCTOBlI.D;Hoit aJłTBXJIBHaJI&IO KOD;Ka. B Dpe,u;Max rpa6eHa
~ ,u;peBHHMlI myqeHHIiIMH nopo,u;!IMH SIBJIlIIOTCJI apI'HJJJIlITIiI nO.D;JlJlCCXoro Jlpyca cllJIYPa, nepexo.D;llID;lle BBepX no pa3Pe3Y B OTJIOlEeHHJI lB:e,D;llHa. B cpe.D;HeM ,u;eBOHe npOHCXO.D;IIJIII npo- n;ecchl 3p03l1l1 B n03TOMY OTJIOlEeHHJI cPPaHa 3aJIeraIOT Hit pa3JIll'IllblX no,u;C'i:BJIaIOID;HX nopo,1l;ax .,n;eBOHa. OTJIOlB:eHHJI BepXHerO ,u;eBOHa (cPPaHll II cPaMeHa) myqeHIiI Ha BOCToxe JII06JIHHcxoro rpa6emt. nepexphIBaIOID;IIe n npo.zu;r xap60Ha (BepXIIH:!!: Bll3e:It-BecrcPa.m.) 3aJIeraIOT Ha pa3mriI- lIILlX nopo,u;ax ClIJIYpa B ,u;eBOHa. B· npe,u;eJIax xap6oHa, B 30He, npHJIeraIOm;eit x c6pocy rpye:o;.
OTMe'łeHIiI npoSIBJIeHHJIBllYTPlIKap60HCXOit 3p03l1l1 (BePXHHit HaMIOp). PacnpOCTpaHeHHe caMLIX MOJIOm.xx nopo,u; BeCTcPaJIJI ,li; OrpaHH'łeHO He6om.moit. CB1IKJIBlIllJI&IO B OxpecTHOCTax Marny- meBa (cPRr. 1).
B pa3pe3e xap60Ha yCTallOBJIeHO TPlI ropmoHTa, co,u;eplEaID;HX nepeoTJIOlEeB1lbIe ByJIXaHo- reHHIiIe nopo.zu;r, B no,u;omae xap60Ha 06JIOMKll .D;Ha6a30B, B:&IIIIe nHpoK.iIacTll'łecKlle OCa.D;Xll, a B xpOBJIe (BeCTcPaJI& B-C) 06JIOMXll pBOJIHTOBbIX nopo,u;. B OTJIOlEeHllax BeCTcPaJIJI B-,n; no UaJIlIHOJIOl'll':IecXlIM .D;aIIHIiIM yCTaHOBJIeHO 3aJIeraHHe nepeoTJIOlEeBHbIX crapIIillX nopo,u; xap6oHa.
B rpa6eHe Ha.D; xap60HOM 3aJIeraIOT nepMCXlle nopo.zu;r, li Ha Pa,u;OMCXOM no.D;HJlTllll OHll orcyr- CTByIOT B IOpa HecorJIaCHO 3lUleI'aeT Ha TPHace.
Ha DJIOm;a,D;lI, pacnoJIolB:eHHoit HaIOB OT c6poca rpye:o;, Me3030itCKKit noxpoB 60JIee pe,u;y- II,lIpOBIlH, 'leM Ha 6JIoxe rpo.n;mcxa, B 3,u;ecD OTMe'łeH pJl,D; nepepliIBOB B oca.n;KOHaKOnJIeHlIH. Ha 3TOit. nJIOID;a,D;ll B npe.D;eJIaX Ma3oBe:o;xo"JIro6J1l1HCXOro rpa6eHa OTMe'łeHO npo,1l;oJIlEeHlle no,1l;- HJITHJI - BaJIa, oTJCplilToro B :o;eHrpaJIDHoit 'łaCTlI JIro6JIHHIIIHHbT. OH pa3,D;eJ1J1eT ,lI;Be BIJa.,D;lIHlJ, npHJIeraIOID;IIe x xpaeB~ 'łaCTSIM rpa6eHa. K xpaeBliIM c6pocaM npllYPO'łeHIiICOBepmeHllO aHa- JIOI'll'łHLIe 'łaCTll'łHO y06pa3HLIe c6pOCJ:.I. Mx pacnOJIOlB:eHHe 06YCJIOBJIeHOo6pa30BaHHeM rpa6eHa xax xpaeBoro npom6a BOCTO'łHo-EBponeitcxoit nnaTcPopMbI, cPOPMllPOBaBmerocSl B Te'łeHlle Bepmero ,u;eBOHa B xap60Ha, a BCXO,ll;Jl m· pacnpe,1l;eJIelJIDl cPa:o:m OTJIOlEeHlIit nepMll B Tpllaca, ero axnmHoe cPOPMllPOBaHlIe .D;JllIJIOCD BnJIOTh ,u;o BepXHero TPHaca.
138 Antoni Marian Zelichowski
B CBeTe COBpeMeBH&1X .znmm,IX ClpyKTYPbI, OTKpLlThIe B3. JII96JIlDlCKo:it reppHTop1I1I, Be HMeIOT npO,D;OJDI[eBmI 38. c6POCOM rpyeq, 'ITO aBTOp ~HCIDleT ero C,lJ;BlII'Om.IM xaPIlKTePOM. ~cPc»e
peBIJ;HPOBlllDlOCTh aMIDIBTY,D; C,lJ;BlII'OB, OTMe'IlleMhIX B pa3JIH1iHb1X reoJIOI'll'iecKBX nepHO,D;ax,.
yKa3D1BaeT B3. TO, 'lTO B,D;Om. 3To:\t 30BLI Jho6mmCKlil:lt 6JIOK nepeMeIq8JICJI B Te'leBIiIe BcerO M~
3q30H •
. Antoni Marian ZELICHOWSK,I
GEOLOGICAL STRUCTURE OF THE MARGINAL BASIN BASMENT AT THE BOUNDARY OF ITS WARSAW AND LUBLIN SECTIONS
Summary ,
The Mesozoic Marginal BasilIl is asymmetric along ·the whole section. Its north-eastern limb gently rises towards the Platform and the south-western is.
steeper and more rapidly rlses towa~ds the MJid-Polish Swell. Moreover, a MeSlo- zoic anticline is found in sou'tb-western limb of the Basin SE of Pili'Ca river.
This anlticlilIle, situated 'close Ito the axis of the MargilIla:l Bas:iIIl, extends. to NW as far as the Gr6jec fault. The shift of ,tbe Basin axis, found at the Gr6jec faurt line, and the extent of 1ft1e Cretaceous and Paleogene indicate tha.t tile zones.
separated by :thils line differ dn structure. The Paleozodc sections of these zones.
are also different. Wesbphalian A-B (Upper Carboniferous) rooks occur NW of this liIIle (Grodzisk blOC'k - fig. 1). They rest directly on tectonically undIsturbed Upper Ludlow claystones. The CtK<boniferous section begins with sandy deposdts of the D~b1in FoImation, underlain by MlBzczon6w conglomerates on the west.
The 'Conglomerates are formed of quartzites and siliceous rooks as wen as :in- numerous l'hyol:ite pelfules. The D~blin FOIma1Jion is overlain by clay-si:ltstone deposits and sandstones reQear .in large amounts iin the u\ppennost part of the section. In rthis zone, the CaI'boniferous increases in thdclmess from 350 mm. the Nadarzyn IG 1 borehole to about 800 'In in the MsZ'Czon6w IG 2, being overlain by relatively continuous section of !the Permian, Triassic, JurasSic and Cretaceous rooks.
South-east of the Gr6jec trough, there .is found Lublin trough. The trough is delineated ·by the Radom-Kralinik elevation on SW anld K'Ock horm anticline on NE. The oldest rodks recorded in the trough are represented by claystones of the Podlasie stage ,(Silurian), paSSing upwards into 1ft1e Gedioo1an. Erosion !Was predominating in the Mdddle Devonian so Fll"asnian rocks are underlain by De- vonian rocks of various age. Ulpper Devonian (Frasnian an'd Famennian) roCks are known from eastern part of the ifirough. They are overlain by Carboniferous:
(Upper Visean - Wes1IPhalian) rocks which, in other places, rest directly on the Silurian or Devonian. Traces of antm-Caa:rboniferous (Late Namurian) erosion were found in the Carboniferous section dn Ithe area adjoining the Gr6jec fault. The extent of :the youngest Carboniferous (Wesflpbalian D) rocks is limited to a small sync-line in the vicin.ity of Magnuszew (Fig. 1).
Streszczenie 139
Three horizoniS containing <reiCl.eposited V"Olcandc tmateIdaI were found in the 0al"boniferous sedtion: fragments of diabases at the base of the Carboniferous.
pyroclasti'c material in somewhat higher part of Ibhe section, and fragments of rhyolitic rooks in the' tqp (Wes~halian B-C). Palynologi'Cal analyses showed pre- sence of reiCl.epositeld older Car!boniferous material in the WestphalialIl B-D. In the trou~, the C6rlJoniferous is overlain by the Pel1mian rocks which are missing in the Radom elevation. In 'the latter area, ;the overstepping of Triassic and
Jurassic stages was found., I
In the area SE of the Gr6jec fault, the Mesozok cover is more reduced than in the Grodzisk bleak and several straltig,raJpbic gaps were recoroed. An extension of the elevation - - swell - - !k.nown :m:om central part 'Of the Lublin region.
was traced in the Mazowsze-Lublin trough SE of the Gr6jec fauU. The elevation separates two basins adjoilllling marginal par:ts of the trough. Marginal faults are accompanied by related twin faults 'Which are partly antithetic in character. Their course is related to the origin ef the troUlgh as ma.rginal depression IOf :the East- European Platforlm in the Late DeV<>Iliaon and Carbon!iferous. The diStrtibution of sedimentary facies inddcates the the movements did not cease till the Late Triass1c.
The available data show that the structures ,recorded. dn the Lublin region do not ipaSS the Gr6jec fault. '!Ihe aulthor explaiins this by striiike-slip natU["e of the fauLt. Differences in the l"Bte movement in different geological periods in- dicate that this 'Was the zone along which the Lublin block was' being shi.:llted throughout the Mes<>zooc times.
