"W kręgu poezji", Warszawa 1983 : [recenzja]

Karpiński, Rafał

"W kręgu poezji", Warszawa 1983 :

[recenzja]

Przegląd Historyczny 76/2, 404-405

1985

Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,

gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych

i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie

w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,

powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego

i kulturalnego.

Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki

wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach

dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.

404

A utorka szeroko przyw ołu jąc badania francuskie i n iem ieckie mnoży pytania, na które m ateriał n ie zawsze daje w ystarczające odpowiedzi. Szkoda, że nie zo­ stały uwzględnione badania Stefana K w i a t k o w s k i e g o . N iew ą tp liw ą zasługą autorki jest w prow adzen ie do obiegu naukowego m ateriału źródłow ego o charakte­ rze m asowym i w zw iązku z tym ogrom nie przydatnego do rozm aitych badań zjaw isk społecznych. Książka w istotny sposób pogłębia obraz zjaw isk religijn ych polskiego późnego średniowiecza. Godny uznania jest racjonalizm interpretacji odwołujących się do ustaleń religioznawczych.

S. O.

Teresa B o r a w s k a , Tiedem ann Giese (1480— 1550) w życiu we~

u m ętrznym W a rm ii i Prus K rólew sk ich , W yd aw n ictw o Pojezierze, O l­

sztyn 1984, s. 418, ilustr.

O pracowanie b io g ra fii przyjaciela M ik ołaja Kopernika, a jednocześnie jednego z najw ybitn iejszych przedstaw icieli kapituły w arm ińskiej pierw szej p ołow y XÍVI w. poprzedziła obszerna kw erenda w A rchiw u m D iecezjaln ym w Olsztynie, Bibliotece Czartoryskich w K ra k ow ie, W A P w Gdańsku, T a jn ym A rch iw u m Pań stw ow ym w B erlin ie Zachodnim (zasób byłego archiwum królew ieckiego), m ikrofilm ach ze zbiorów B iblioteki U niw ersyteckiej w Upsali, T ajn ym A rch iw u m W atykańskim , zasobie A G A D i z m niejszym i rezultatam i w zbiorach innych instytucji.

Tiedem ann Giese pochodził z gdańskiej rodziny kupieckiej. P o studiach w Lipsku (m agister sztuk w 1499 r.) p rzybył on do Rzym u, a następnie na W arm ię (1507), gdzie wszedł w skład m iejscow ej kapituły. W następnych latach pełnił w ie le odpow iedzialnych fu n k cji adm inistracyjnych w zarządzie dóbr biskupich i kapitulnych, pełnił funkcje kanclerza i oficjała, później kustosza (1523), b ył posłem i w izytatorem . Czynnie uczestniczył w k on flik cie z w ielk im m istrzem A l ­ brechtem a następnie działał przy odbudowie zniszczonych dóbr kapituły. W y ­ razem rosnącej p ozycji Tiedem anna była funkcja koadiutora schorowanego bisku­ pa chełm ińskiego (1538) i w reszcie w arm ińskiego (1549). Zm arł w 1550 r. w w ieku 70 lat. Sporo m iejsca zajęła charakterystyka osobowości i sylw etk i duchowej G ie- sego. B ył on człow iekiem wykształconym , o w yraźn ych zainteresowaniach huma­ nistycznych (interesow ał się teologią, prawem , geografią i zwłaszcza historią a także poezją), stosunkowo tolerancyjnym , zw iązanym z kręgiem m yśli Erazm a z Roterdamu. Autorka osobno zanalizow ała działalność Tiedem anna w obronie p rzy w ile jó w pruskich (b ył on p rzyw iązan y do „k ra jo w e j” pruskiej ojczyzny), jeg o p olityk ę w obec Prus Książęcych, działalność kościelną w zwalczaniu reform acji, usytuowanie w ramach prądów nurtujących kościół k atolicki jego epoki oraz p rzy ­ jaźń z M ikołajem K opernikiem .

Książka w ykracza poza program tradycyjn ej b iografii. Autorka śledzi k oleje losów sw ojego bohatera na szerokim tle środowisk, w których działał i w ydarzeń politycznych, w których uczestniczył, opierając się w znacznej m ierze na sam o­ dzielnych ustaleniach źródłow ych. Praca w ie le zwłaszcza wnosi do znajom ości dzie­ jó w Prus w pierw szej połow ie X V I w.

S. G.

W k ręgu poezji, „S ilv a M ed ii et Recentioris A e v i” nr 8; W ojciech R ę b o w s k i , W okół Bożego Narodzenia, tam że nr 9, Instytut W y ­ daw niczy P A X , W arszaw a 1983, s. 231, s. 160.

ч

Seria „S ilv a M edii et Recentioris A e v i” — w ydaw an a techniką m ałej p o li­ g ra fii — rozpoczęta w 19/2 r., choć ogłoszono w niej 9 tom ików (średnio o o b ję ­ tości około 7 arkuszy) pozostaje p raw ie nieznana. Nierecenzow ana w periodykach

Z A P IS K I

₄₀₅

o szerszym odbiorze, systematycznie, z częstotliwością p raw ie jednego tomiku rocz­ nie udostępnia mało znane, drobne teksty literackie polskie i łacińskie oraz utw o­ r y muzyczne (głów n ie pieśni) dotyczące przew ażnie szeroko rozumianej kultury, przede w szystkim religijn ości społeczeństwa polskiego. Pow stała na m arginesie kwerendy i ed ycji staropolskich pieśni religijn ych . W inna służyć dobrze r o z w ija ­ jącym się badaniom nad tą tem atyką. W serii publikuje się na ogół teksty ręk o­ piśmienne, rzadziej edycja opiera się o starodruki, do w y ją tk ó w należą przedruki z wydań późniejszych. P rzew ażn ie na jeden tom składa się kilka różnorodnych te­ matycznie utw orów , choć ogłaszano tom y poświęcone jednorodnej tem atyce (np. nr 1: Tadeusz M a c i e j e w s k i , „Zasób u tw orów z ksiąg A rch ik on fratern i L ite ­

ra ck iej w W arszaw ie 1668— 1829” , rok w ydania 1972; nr 2 W iesław W y d r a , „ P o l­

skie dekalogi średniow ieczne” , rok wyd. 1973; nr 4 Tadeusz M a c i e j e w s k i , „Kyriale w Polsce do X V I I w iek u ” r. w yd. 1976; n r 7 Stanisław R y b a n d t , „Katalog ksiąg zachowanych w średniowiecznej bibliotece cystersów w Rudach” , r. wyd. 1979).

W pierw szym z w ym ienionych w nagłówku tom ików zaw arto trzy b lok i te­ matyczne. D w a pierw sze n aw iązują do rocznicy Jana Kochanow skiego i jeg o k rę­ gu. R. M o n t u s i e w i c z zebrał „H o łd y Janowi Kochanowskiem u »poetycznie składane«” — publikując u tw ory autorów od R eja do Kochanowskiego. T. P i e r ­ s i а к zaś przypom niał w ierszow any utw ór kanonika krakow skiego M ik ołaja L u ­ bomirskiego (którego autorstwo zw yk le dotychczas m ylnie określano) pt.: „Słuszny płacz Jego M ości Pana Stanisława K ochanow skiego” napisany na piątą rocznicę śmierci żony adresata.

Drugi blok ch arakteryzu je zawartość bernardyńskiej sy lw y z końca X V I I I w. pochodzącej z K a lw a rii Z ebrzydow skiej. Z aw iera ona 114 tekstów, w tym 109 wierszy i pieśni religijn ych , w ie le kolend, niektóre z nich są opatrzone notacjam i muzycznymi. K ilkanaście z tych u tw orów n ie było dotąd znanych. W . W yd ra zajął się stroną literacką tej sylw y, drukując najciekaw sze u tw ory w aneksie (m .in . kapitalne pieśni „O dziadu” i „Bernardyńską” ). T. M aciejew sk i opracował m elodie. K o le jn y z prezentowanych tom ików „W o k ó ł Bożego N arodzenia” opracowany przez W . R ę b o w s k i e g o zaw iera cztery drukowane ju ż w okresie staropolskim sztuki Bożenarodzeniowe. Jedna z nich anonim owa, pochodzi z X V I I I w., trzy pozostałe napisali J. Żabczyc (1617 r.), K . Dachnowski (1620 r.) i S. M iczyń ski (1624 r.). Teksty poprzedzono obszernym w stępem charakteryzującym Bożonarodze­ niową twórczość dram atyczną.

O prawa edytorska serii nie budzi zastrzeżeń. Serią zaczął kierow ać zespół w składzie M. K o r o l k o , H. K o w a l e w i c z , T. M a c i e j e w s k i i S. N i e - z n a n o w s k i . Zabraknie w nim niestety, niedawno zm arłego profesora Henryka K ow alew icza.

Życzyć należy w ydaw com rek lam y i w iększych nakładów. P ierw sze tom y dru­ kowano w 300 egz., ostatnio 500 egz. + 330, co świadczy, że seria zyskuje odbior­ ców, tym bardziej, iż kupić te tom iki nadal niełatwo.

R. K .

Philippus C a m e r a r i u s , Praw dziw a i w ierna relacja o uw ięzie­

n iu w Rzym ie, p rzełożył M ikołaj S z y m a ń s k i , opracował, w stępem

i przypisam i opatrzył Lech S z c z u c k i , P ań stw ow y Instytut W yd a w ­ niczy, W arszaw a 1984, s. 274.

F ilip C a m e r a r i u s (1537— 1624) syn w ybitn ego humanisty, filologa i teologa luterańskiego, Joachima, przyjaciela Lutra, Melanchtona i A lb erta Dürera, sam był prawnikiem , w ieloletn im kanclerzem akadem ii w A ltd o rfie . W 1563 r. w y je