Różnorodność genetyczna
człowieka
Dzieje gatunku ludzkiego a
kwestia ras
Naczelne - filogeneza
Szympans
Orangutan Goryl
Człowiek
milionów lat temu
Gibon Makak
Człowiek Bonobo Szympans
Orangutan
Makak Goryl
Gdyby Ziemia istniała 1 rok a nie 4,5 miliarda lat…
•
26 XII – wymierają dinozaury•
28 XII – małpy•
31 XII, 14:00 – rozdzielenie linii przodków ludzi i szympansów•
31 XII, 20:00 – Homo erectus•
31 XII, 23:30 – nasi przodkowie opuszczają Afrykę•
31 XII, 23:54 – zasiedlenie Europydaty wg. http://www.uky.edu/KGS/education/geologictimescale.pdf
Ardipithecus i inni
Gradient różnorodności
Problem ras ludzkich
•
Zagadnienie zmienności genetycznej człowieka•
Czy biologia uzasadnia podziały rasowe?Nott JC i Gliddon GR (1868) Indigenous Races of the Earth
Poligenizm i monogenizm
•
Monogenizm - wszyscy ludzie pochodzą od jednej pary przodków•
różnice rasowe jako skutek “degeneracji”•
Poligenizm - wiele par przodków•
polifiletyzm - odrębne gatunki•
nieortodoksyjne interpretacje Księgi Rodzaju (wielu Adamów, itp.)•
w kontekście naukowym od XVIII w.•
np. Voltaire, David HumeJohann Friedrich Blumenbach
•
1775 - De generis humani varietate nativa•
5 ras•
kaukaska•
mongolska•
malajska•
etiopska•
amerykańska•
Nie uważał żadnej rasy za “gorszą” co do zdolności•
Adam i Ewa byli rasy kaukaskiej i pochodzili z AzjiGeorges Cuvier
•
Tableau élémentaire de l'histoire naturelle des animaux (1798)•
podział ludzkości na trzyrasy: kaukaską, mongolską i etiopską
•
Adam i Ewa byli rasy kaukaskiej•
“rasa biała przewyższa inne pod względem geniuszu, odwagi i aktywności”Arthur de Gobineau
•
Essai sur l'inégalité des races humaines (1853)•
Twórca koncepcji “rasy aryjskiej”A Darwin?
•
Używał terminu “rasa”wobec odmian zwierząt i roślin
•
U człowiekarozróżnienie kulturowe, a nie biologiczne
•
“dzicy” i “cywilizowani”•
Podkreślał, że człowiek to jeden gatunekDarwin o rasach
•
“It may be doubted whether any character can be named, which is distinctive of a race and isconstant ... they graduate into each other, and ... it is hardly possible to discover clear, distinctive characters between them ... “
•
“There is, however, no doubt that the various races, when carefully compared and measured, differ much from each other"Inni wcześni ewolucjoniści
•
Darwin uważał, że wszyscy ludzie mają wspólne ewolucyjne pochodzenie•
większość zwolenników Darwina podzielała ten pogląd•
Alfred R. Wallace - różnice między rasami pojawiłysię tuż po powstaniu człowieka (czyli są “od zawsze”)
•
Ernst Haeckel - różne rasy powstały niezależnie z przedludzkich “podludzi” (Urmenschen)•
August Schleicher - różne grupy języków powstały niezależnie•
Henry F. Osborn (1916) - czarni i biali pochodzą od różnych gatunków naczelnychZagadnienie ras ludzkich
•
Argument Lewontina (1972)•
zmienność wewnątrz grup większa niż między grupami•
cechy jednoznacznie odróżniające “rasy” - ~6%zmienności
Kontrargument Edwardsa (2003)
•
Analiza Lewontinadotyczyła pojedynczych genów
•
Korelacja zmienności dla większej liczby genówpozwala na rozróżnianie populacji z różnych
kontynentów
•
Przy zastosowaniumetody zakładającej
podział na zadaną liczbę grup
Zmienność a rasy
•
Istnieją cechy, których zmienność wykazuje korelację (kowariancja)•
nie tworzą wyraźnych zgrupowań, tylkogradienty
•
nie dzielą na tradycyjnie pojmowane rasy•
dają różne wynikizależnie od wybranych do analizy genów
Zagadnienie ras ludzkich
•
Tradycyjne podziały rasowe oparte na cechach,które nie są dobrą miarą różnorodności genetycznej
•
kolor skóry (~6 genów), kształt nosa i oczu – wpływ doboruRasy a taksonomia
•
Przy analizie genetycznej wszystkie populacje spoza Afryki są odgałęzieniem jednej z grup afrykańskich•
Różnorodność największa w AfryceZagadnienie ras ludzkich
•
Zmienność i zróżnicowanie genetyczne to fakt•
Istnieją genetyczne wyróżniki poszczególnych populacji, związane z ich historią•
Łączenie różnych populacji w duże zgrupowania na podstawie koloru skóry, zamieszkiwanegokontynentu itp. nie ma sensu biologicznego
•
Współcześni biolodzy mówiąc o “rasach” w istocie mówią o zróżnicowaniu genetycznym, które ma charakter ciągły•
Patrz:•
http://raceandgenomics.ssrc.org/Zagadnienie ras
•
Zmienność genetyczna jest faktem - ma charakter ciągły•
Ustalanie absolutnych granic jest arbitralne - rasy to konstrukt społeczny, a nie biologiczny•
Rasy u zwierząt odpowiadają znacznie większym różnicom między osobnikami, niż u człowiekaZagadnienie ras
•
Nie ma dowodów na determinowane biologicznie różnice predyspozycji fizycznych na poziomie “ras”•
niekiedy są na poziomie mniejszych populacji•
nie ma dowodów na różnice w cechach “charakteru”•
średnie wartości (jakiegokolwiek parametru) w danej grupie nic nie mówią o indywidualnym członku tejgrupy - nie wolno ich stosować do jego oceny!
Różne geny - różne historie
mtDNA chr. Y
Różnorodność genetyczna ludzi jest stosunkowo niewielka
Kassemann & Pääbo, 2002, J. Int. Med. 251:1-18
Różnorodność genetyczna ludzi jest stosunkowo niewielka
Przyczyna – szybka ekspansja populacji Analiza mtDNA
Analiza nDNA
Różnorodność genetyczna ludzi jest stosunkowo niewielka
Kassemann & Pääbo, 2002, J. Int. Med. 251:1-18
Przepowiednie
•
Podziały społeczne doprowadzą do powstania dwóch gatunków człowieka?•
Biorąc pod uwagę to, że:•
bariery wewnątrz gatunkowe są mniejsze, niż kiedykolwiek w historii, a•
wyjściowa pula zmienności jest niewielka,•
jest to wątpliwe.Czy jest się czego bać?
•
Biorąc pod uwagę dużą liczebność populacji (równoważy niewielką różnorodność) i trendydemograficzne, przyczyną ewentualnej ekstynkcji człowieka nie będzie struktura genetyczna
populacji
•
inne przyczyny: przeludnienie, zmiana klimatuUzasadnione obawy
•
Kwestie prywatności danych genetycznych•
szerszy problem prywatności danych osobistych•
Poglądy o wyższości ras czy grup nad innymi•
nie mają uzasadnienia naukowego, ale ludzie je wyznający są realnym zagrożeniemEwolucja i człowiek
•
W XVIII w. średnia wzrostu mężczyzn 165 cm•
Obecnie ~185 cm•
Badania wykazały, żenajwyżsi mężczyźni mają średnio więcej dzieci
•
Czy to tłumaczyobserwowany wzrost?
Geny i osobowość
•
Przypadek kariotypu XYY•
Zaburzenie liczby chromosomów•
Występuje u ~1/1000 mężczyzn•
>80% nie ma żadnych objawów i nie szuka porady genetycznej•
Badania z lat 60.-70. - postulowana korelacja z agresją, skłonnością do brutalnych zbrodni, itp.•
Na podstawie badań osadzonych w jednymzakładze psychiatrycznym dla niebezpiecznych przestępców (Wielka Brytania)
XYY - “supersamiec”
•
Wyniki pierwszych badań przeniknęły do kulturymasowej
•
Były próby wykorzystania w sądzie (sprawa RichardaSpecka)
XYY - rzeczywistość
•
Badania na dużych grupach wybieranych losowo nie potwierdziły korelacji XYY ze skłonnością do popełniania zbrodni i brutalnością•
Korelacja z wysokim wzrostem i skłonnością do trądziku młodzieńczego•
Normalna inteligencja•
Środowisko i wychowanie mają decydujący wpływ na zachowania kryminalneNauka i pseudonauka
Fragmenty większej całości
Czym jest nauka?
•
Nauka to nie jest całość zgromadzonej wiedzy•
Nauka to metoda - sposób dochodzenia do wiedzy•
Opiera się na obserwacjach i eksperymentach•
Formułuje hipotezy•
Hipotezy muszą dawać weryfikowalne przewidywania•
Hipotezy są weryfikowane•
kluczem do dobrej nauki są nieustanne próbypodważenia formułowanych hipotez (“kill your darlings”)
Nauka i pseudonauka
Nauka Pseudonauka
Gotowość do zmianu poglądów
po uzyskaniu nowych danych
Niezmienność
Niezależna weryfikacja (peer
review)
Brak weryfikacji
Uwzględnia wszystkie dane
Wybór danych pasujących do
koncepcji
Poszukuje krytyki Krytyka odbierana jako spisek
Wyniki powtarzalne Brak powtarzalności Ostrożne
sugerowanie
“użyteczności”
Sugeruje nieograniczone
zastosowania Dokładne pomiary,
statystyka Przybliżone pomiary
Niektóre cechy pseudonauki
•
Niestosowanie lub niezrozumienie statystyki•
np. utożsamianie korelacji z wynikaniem przyczynowymKorelacja czy wynikanie
Prawdziwa przyczyna globalnego ocieplenia
Korelacja czy wynikanie
•
Argumenty wiążące szczepienia z autyzmem są podobnej “jakości”Niektóre cechy pseudonauki
•
Swobodne zawłaszczanie pojęć stosowanych w nauce, często ze zmianą znaczenia, np.•
“energia”, “promieniowanie”•
“kwantowy”•
“ekologia”Czy to szkodzi?
•
homeopatia•
brak dowodów na skuteczność powyżej efektu placebo•
absurdalne i niezgodne z nauką i logiką podstawyOscillococinum
•
Ekstrakt wątroby kaczki, rozcieńczenie 1:10400•
Szacowana liczba atomów w całym wszechświecie:około 1080
•
Aby spożyć 1 molekułę kaczego pochodzenia należy wypić 10320 wszechświatów “preparatu”Czy to szkodzi?
•
Niektorzy twierdzą, że stosowanie preparatów homeopatycznych jako legalnego placebo nie szkodzi przy banalnych schorzeniach(przeziębienia)
•
Odpowiedź - nauka to całość, nie można jejwybiórczo przyjmować i odrzucać wygodnymi fragmentami
•
Przy cięższych chorobach stosowaniepseudomedycyny może skończyć się tragicznie
Czy to szkodzi?
•
Pseudomedycyna ma też inne niekorzystnedziałania
•
Kłusownictwo to jedna z głównych przyczynwymierania nosorożców
•
Róg jest stosowany w tzw. “tradycyjnejmedycynie chińskiej”
Nosorożec czarny zachodni (Diceros bicornis longipes) uznany za wymarłego w 2011
Paranoja antyszczepionkowa
czerwony - odra zielony - koklusz
Antyszczepionkowcy
•
Choroby, którym można zapobiegać szczepieniami pojawiają się coraz częściej w zamożnychspołeczeństwach
