• Nie Znaleziono Wyników

Posłuszeństwo zakonne a wolność osoby ludzkiej

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Posłuszeństwo zakonne a wolność osoby ludzkiej"

Copied!
23
0
0

Pełen tekst

(1)

Maria Wojnar

Posłuszeństwo zakonne a wolność osoby ludzkiej

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 17/3-4, 51-72

1974

(2)

Praw o kanoniczne 17 (1974) nr 3—4

S. MARIA WOJNAR

POSŁUSZEŃSTWO ZAKONNE A WOLNOŚĆ OSOBY LUDZKIEJ T r e ś ć : Wstęp. — I. Zagadnienie wolności osoby. — II. Realizacja wolności w życiu społecznym. — III. Wolność a posłuszeństwo zakonne.

1. Podstaw y posłuszeństwa zakonnego. 2. Motywy posłuszeństwa za­

konnego. 3. Skutki zobowiązania do posłuszeństwa w życiu zakonnym. ·—■

IV. Rozwój osobowości a posłuszeństwo zakonne. 1. Podstawowe zało­

żenia. 2. Posłuszeństwo rozumne. 3. Posłuszeństwo dobrowolne. 4. D u­

chowy rozwój osoby. — Zakończenie.

Wstęp

Z a g a d n ie n ie p o słu szeń stw a ew an g eliczn eg o re a lizo w an eg o w ży­

ciu zak o n n y m p rzechodzi obecnie — w dobie p rzy sto so w a n ej od­

n o w y — p ew n e zm iany. D w ie są zasadnicze p rzy czy n y ty c h zm ian : now e w a ru n k i życia, a ty m sa m y m — now e w id ze n ie rzeczy w isto ści i ja k o n astęp stw o : dostosow ane do w spółczesnego czło w iek a p ra w o ­ d a w stw o k an o n iczn e posoborow e.

O dnośnie p o słu szeń stw a zak onnego szczególne znaczenie m a n r 14 d e k re tu P erfe c ta e ca rita tis, p o p rz ed za jące go p rz e m ó w ien ia p a p ieża P a w ła VI, z k tó ry c h p o d staw o w y m je s t M agno g a udio z 1964 r. 4, w reszcie n o rm y w y k o n aw cz e d o d e k re tu P e rfecta e cari­

ta tis z a w a rte w M otu p ro p rio E cclesiae S a n cta e 2 i in s tru k c ja R e n o ­ v a tio n is ca u sa m 3.

Z sz e re g u o m aw ian y ch obecnie p ro b le m ó w posłuszeństw a, pod­

sta w o w y m je st w olność osoby w p o słuszeństw ie.

T reścią a rty k u łu je st z ag ad n ie n ie w olności osoby w p osłuszeń­

stw ie zakonnym . W p ro w ad zen iem w te n p ro b le m je st k ró tk ie ro z­

p a trz e n ie p o jęcia w olności osoby lu d zk iej oraz zag ad n ien ie re a li­

zacji te j w olności w życiu sp o łeczn y m — w społecznościach p ra w a n a tu ra ln e g o i w społeczności k ościelnej.

1 AAS 56 (1964) 565—571.

2 A A S 58 (1966) 757—787, tłum. polskie: S z t a f r o w s k i E., Poso­

borowe Prawodawstwo Kościelne, t. I, z. 1, W arszawa 1968 s. 31—109.

3 AAS 61 (1969) 103—120, tłum. polskie: S z t a f r o w s k i E., Poso­

borowe Prawodawstwo Kościelne, t. II, z .2, W arszawa 1970 s. 34—78.

(3)

Ż ycie zak o n n e w p o słu szeń stw ie je s t sp ecyficznym sposobem re a liz a c ji te j w olności osoby — w olności u k ie ru n k o w a n e j n a p e łn ie ­ n ie w y łączn ie w oli Bożej. P o słu sze jstw o zako n n e p o siad a je m u ty lk o w łaściw e p odstaw y, k tó r e z a w ie ra ją się w w ięzach zależności w y p ły w a ją c y c h z p ro fe sji zak o n n ej.

S zczególnym z ag ad n ien iem re a liz a c ji w olności w p o słu szeń stw ie z a k o n n y m je st ro zw ó j osobowości, k tó re m u w p ra w o d a w stw ie po­

so b o ro w y m pośw ięca się dużo uw agi.

I. Zagadnienie w olności osoby

W ro z w a ż a n iu za g a d n ie n ia w olności n a le ż y ro zró żn ić w olność czło w iek a w zn aczen iu o n tologicznym od w olności w oli w w y b o rze o k re ślo n y c h d ó b r p a rty k u la rn y c h , czy li w olność w e w n ę trz n ą od p ra w a do zew n ętrzn eg o je j w y k o n y w a n ia 4. W olność w zn ac zen iu o n to lo g iczn y m je s t w łaściw a ty lk o ro z u m n e j n a tu rz e człow ieka i d la te g o osoba lu d ż k a z n a tu r y sw e j je s t w o ln a 5. P a p ie ż J a n X X III i p ra w o d a w stw o k a n o n icz n e posoborow e u z u p e łn ia d o tychczasow ą n a u k ę , w sk a z u ją c n a godność osoby jak o p o d staw ę w olności czło­

w ie k a 6. W olność w ty m z n aczen iu „ je st człow iekow i d a n a w ra z z jeg o lu d z k ą n a tu r ą , a je j o g ra n ic zen ie b y ło b y ró w n o zn a czn e z o d e­

b ra n ie m osobie lu d zk iej m ożliw ości d z ia ła n ia zgodnie z jej n a ­ t u r ą ” 7. D zięki n ie j człow iek m oże p o k iero w ać sw o ją osobo­

w ością, ro z w ija ć ją przez w y b ó r w a rto śc i w yższych. „K ażd y czło­

w ie k , ja k o osoba w y k o n u je sw ą w olność d o k o n u ją c w y b o ru ” 8.

W św ie tle O b ja w ie n ia w olność osoby lu d z k iej zo sta je jeszcze w zm ocniona. W olność czło w iek a je s t w a ru n k ie m re a liz a c ji jego ce ló w i zadań, czy n i czło w iek a zd o ln y m do ich w y p e łn ie n ia , d a ją c m u m ożliw ość w y b o ru o d p o w ied n ich śro d k ó w 9.

W olność o so b y z a k ła d a is tn ie n ie p o dm iotow ego p ra w a człow ieka d o w olności. „ P ra w o d o w o ln o ści je s t u p ra w n ie n ie m do tego, b y śm y n ie p o d leg ali o g ra n ic z e n iu w je j w y k o n y w a n iu i ro z w ija n iu . N ie je s t to p ra w o do tego, b y śm y n ie p o d leg ali ż a d n em u o g ran iczen iu , lecz aż eb y n ie o g ran iczan o osoby w je j au to n o m ii, a z a te m w jej d o sk o n a le n iu osobow ym ” 10. U p ra w n ie n ie do w olności n ie z a k ła d a

4 Por. M a j k a J., Chrześcijańska koncepcja wolności a prawo do wolności, Znak 19 (1967) 287.

5 Por. Tamże, s. 288.

* Por. J o a n n e s Pp. XX III, L itterae encyclicae Pacem in terris, n. 34; D eclaratio Dignitatis humanae, n. 1; M a j k a J., dz. cyt., s. 288.

7 M a j k a J., dz. cyt., s. 289.

8 Tamże, s. 290.

» Por. Tamże, s. 289—292.

10 Tamże, s. 292.

(4)

[3] Posłuszeństwo a wolność osoby 53 a b so lu tn e j i w sz e c h stro n n e j w olności, a le w olność u k ie ru n k o w a n ą p rzez sam eg o człow ieka n a k o n k re tn y c e l i ś ro d k i do niego p ro w a ­ dzące. A żeby to b y ł w y b ó r osobow y, a k t ludzki, w y b ó r te n m u si za w ie ra ć e le m e n t ro zu m n eg o p o z n a n ia i d o b ro w o ln ej d e c y z ji woli.

W y b ó r te n m a w y p ły w a ć z p o d staw o w ej i a b so lu tn e j a u to n o m ii w łaściw ej n a tu rz e lu d zk iej. „T ak p o ję te p ra w o do w olności je s t p ra w e m sam ej e g z y ste n c ji lu d z k ie j i je s t w cześniejsze od ja k ie j­

k o lw ie k in n e j n o rm y za w y ją tk ie m p ra w a w iecznego” 11. W e w n ę trz ­ n a w olność osoby w łaściw a je j n a tu rz e , n ie m oże podlegać ja k ie m u ś o g ran iczen iu , a n i n ie m oże stać w k o lizji z ja k im k o lw ie k a u to ry ­ te te m 12.

Z a g a d n ie n ie w olności w e w n ę trz n e j ściśle łączy się z w olnością z e w n ę trz n ą, k tó r a p rz e ja w ia się w p o z y ty w n y m d z ia ła n iu zgodnie z w e w n ę trz n y m a k tę m w o li 13. D z ia ła n ie człow ieka w b re w osobo­

w ej w olności n ie je s t a k te m lu d zk im . N ie m oże t u zachodzić żad en d e te rm in iz m pochodzący z ze w n ą trz . Jed n o c ześn ie obow iązkiem osoby je s t d o k o n y w a n ie w y b o ru zgodnie ze sw o ją godnością. „G od­

ność czło w iek a w y m ag a, a b y d zia ła ł ze św iadom ego i w o ln eg o w y ­ b o ru , to zn aczy osobowo, od w e w n ą trz p o ru szo n y i n a p ro w ad zo n y , a n ie pod w p ły w e m ślepego p o p ę d u w e w n ę trz n e g o lu b te ż zgoła p rz y m u su z e w n ę trz n eg o ” 14. W zn acz en iu m o ra ln y m człow iek po­

sia d a n a tu r ę skażoną g rzechem , je s t w sw ej w olności og ran iczo n y i d la te g o m u si d ąży ć do w y z w a la n ia się w o p a rc iu o ła sk ę B ożą ls.

II. Realizacja wolności w życiu społecznym

C złow iek ze sw ej n a tu r y je s t isto tą społeczną i u p ra w n ie n ie do w olności re a liz u je w społeczności. J e g o w olność je st ja k b y u sy tu o ­ w a n a w życiu społecznym . S tą d re a liz a c ja p ra w a do w olności z n a ­ t u r y rzeczy będ zie o k reślo n a, z d e te rm in o w a n a. R e alizacja te g o p r a ­ w a w życiu społecznym po d leg a p o rz ą d k o w i sp o łeczn em u 16. W p r a ­ w ie k an o n ic z n y m posoborow ym , gdzie z w ra c a się w ięk szą uw agę, n a godność osoby, je j d o sk o n alen ie, p o d k re śla się b y p o rz ą d e k spo­

łec z n y p o m a g a ł osobie w ro z w ija n iu je j w e w n ę trz n e j w olności, słu ­ ż y ł w olności poszczególnych osób, n a w e t b y ł p o d p o rz ą d k o w a n y p ra w u do w olności człow ieka, a n ig d y n ie p a n o w ał n a d ty m p r a ­ w em 17.

11 Tamże, s. 294.

12 Por. Tamże, s. 296.

13 Por. Tamże.

14 Constitutio G audium et spes, η. 17.

15 Por. M a j k a J., dz. cyt., s. 294.

16 Por. Tamże, s. 294.

17 Por. M e t z R., La subsidiaritée, principe régulateur des tensions

(5)

Ż ycie społeczne z a k ła d a p ew n e o g ran iczen ie w re a liz a c ji p ra w a d o w olności u poszczególnych c zło n k ó w n a rzecz d o b ra w spólnego, d o b ra in n y c h członków i a u to r y te tu w ła d z y d a n e j społeczności.

K a żd a społeczność lu d z k a zo rg an izo w an a zobow iązuje sw y ch czło n k ó w do zależności i p o słu szeń stw a w zględem w ład zy . W sp o ­ łeczn o ściach p ra w a n a tu ra ln e g o konieczność w ład zy i p o słu szeń ­ s tw a je s t u zasad n io n a d o b rem w sp ó ln y m , k tó re m u w ład za z ap ew n ia jed n o ść i o chronę. Jed n o cz eśn ie in d y w id u a ln e u p ra w n ie n ia poszcze­

g ó ln y c h jed n o ste k , z k tó ry c h p ra w o do w olności je s t podstaw o w y m , b y ły b y pow ażnie zagrożone, n a w e t p rz e k re ślo n e p rzez an alo g iczn e u p ra w n ie n ia in n y ch tam , g d zie n ie b y ło b y a u to r y te tu w ład zy , k tó ry g w a r a n tu je im k o o rd y n a c ję i h a r m o n ię 18.

U p ra w n ie n ie do w olności w życiu społecznym , z je d n e j stro n y , u le g a p ew n e m u o g ran iczen iu , z d ru g ie j — d o zn aje zabezpieczenia, d z ię k i k tó re m u k a ż d y m oże fa k ty c z n ie realizo w ać sw oje p ra w o do w olności. Z asadniczo je d n a k n o rm y p o słu sz eń stw a w społecznościach n a tu r a ln y c h sp ro w a d z a ją się do s trz e ż e n ia jed n o ści d a n e j społecz­

ności, o c h ro n y je j d o b ra w sp ó ln eg o i d o m a g a ją się od czło w iek a p rz e d e w szy stk im z ew n ętrzn eg o p o d p o rząd k o w an ia, k a rn o śc i, p u n k ­ tu a ln o śc i 19. Za ty m p o słu sze ń stw em p ow inno iść w e w n ę trz n e n a ­ sta w ie n ie osoby, je s t to je d n a k posłu szeń stw o n a płaszczyźnie n a ­ tu r a ln e j .p rzy ro d zo n ej.

W społeczności k o ście ln ej op ró cz e lem e n tó w p ra w a n a tu ra ln e g o d ochodzi w te j m a te rii p o z y ty w n a w ola C h ry stu sa . P o d staw o w a r e la c ja zależności d la w sz y stk ic h członków K ościoła w y p ły w a z a k tu p rz y ję c ia C h rz tu św. 20. S to p ie ń te j zależności i p o słu szeń ­ s tw a m oże ulec zw ięk szen iu w s to s u n k u do in d y w id u a ln y c h osób, n p . p rz e z w łączen ie do s ta n u d u ch o w n eg o czy zakonnego. U ległość i p o słu szeń stw o członków społeczności k o ścieln ej w obec je j w ład zy w y m a g a czegoś w ięcej, m a ono w y p ły w a ć z życia w e d łu g w ia ry i d u c h a k ościelnego 21.

dans l’Eglise, Revue de droit canonique 22 (1972) 156 ns; L é s a g e G., Le principe de subsidiarité et l’état religieux, Studia canonica 2 (1968) U l ; K u ś m i e r z A., Posłuszeństwo dojrzałe, Ateneum Kapłańskie 70 (1967) 358.

18 Por. J o m b a r t É., Obéissance des religieux. W: Dictionaire de d ro it canonique, t. VI, P aris 1957, kol. 1046; B u l a n d a E., A utorytet i wolność, Ateneum K apłańskie 3—4 (1968) 244 ns.; L a p l a c e J., La fem m e et la vie consacrée, P aris 1963 s.228.

19 Por. L a p l a c e J., dz. cyt., s. 231.

90 Por. Ż u r o w s k i M., Teologiczno-kanoniczne refleksje nad pod­

staw am i w ładzy zw ierzchniej w stanach doskonałości, Praw o Kanonicz­

ne 7 (1964) n r 1—2, s. 320.

91 Por. Ż u r o w s k i M., Uprawnienia członków Ludu Bożego a uprawnienia Laikatu, Praw o Kanoniczne 13 (1970) nr 1—2, s. 112.

(6)

Posłuszeństwo a wolność osoby 55

III. Wolność a posłuszeństwo zakonne 1. P o d sta w y p o słu sze ń stw a zako n n eg o

W olność osoby u le g a sp ecy ficzn em u zm o d y fik o w an iu w życiu zak o n n y m . W ty m w y p a d k u ró w n ież m a m iejsce p e w n e o g ra n ic z e ­ n ie w olności n a rzecz społeczności, ale je s t ono e le m e n te m ja k b y d ru g o rz ę d n y m . W życiu z a k o n n y m o g ran icze n ie w olności osoby zachodzi na in n e j płaszczyźnie. P o d staw o w y m i ra d y k a ln y m o g ra ­ niczen iem te j w olności je s t ślu b p o słuszeństw a.

C h ry s tu s u k a z a ł sw oim życiem w zór doskonałego p o słu szeń stw a i sk ie ro w a ł do człow ieka w ez w a n ie — rad ę, ab y Go n aślad o w a ć (M t 19, 21; M k 10, 21; Ł k 18, 22). R a d a C h ry stu sa m a p o tró jn y a sp e k t: je st dosk o n alsza od p rz y k a z a n ia, je st śro d k ie m u ła tw ia ją ­ c y m doskonałość i je s t d o brow olna. Moc zo b o w iązu jąca w poszcze­

g ó ln y m w y p a d k u p ły n ie z m iłości 22. W ładza B oga n a d człow iekiem je s t p e łn a i n ieo g ran iczo n a (Rzym. 13, 1— 2) 23. W ty m je d n a k w y ­ p a d k u P a n Bóg sta w ia człow ieka w obec m ożliw ości w y b o ru . R ad a b o w iem C h ry stu sa sk ie ro w a n a do człow ieka je s t czym ś co w y k ra c z a poza g ra n ic e p rz y k a z a n ia, je st w ezw an iem do czegoś w ięcej i d la ­ te g o n ie zobow iązującym , w y m ag a d o b ro w o ln e j d e c y z ji24.

P o d sta w ę p o słu szeń stw a zakonnego sta n o w i re la c ja zależności p o w sta ła m iędzy p o d w ład n y m i przeło żo n y m w ak cie złożenia p ro ­ fe s ji zak o n n ej. P ro fe s ja je s t d o b ro w o ln y m zobow iązaniem człow ieka w obec B oga *5, p o śred n io je d n a k ty m sa m y m a k te m p o d d aje się człow iek pod w ład zę p rzełożonych in s ty tu tu zakonnego, w k tó ry m s k ła d a ślu b y 26. W p o w sta n iu re la c ji zależności z a k o n n ik a od p rz e ­ łożonego w sp ó łd ziała in d y w id u a ln a d o b ro w o ln a d ecy zja n a r e a li­

zację ra d e w an g eliczn y ch , czy n n ik w ład zy zak o n n ej i c z y n n ik u d z ia łu w ład zy kościelnej. W ięzy zależności p o w stałe p rz y u d ziale w y m ie n io n y c h elem en tó w sta n o w ią p o d sta w ę o b o w ią zk u p o słu szeń ­ stw a w życiu zak o n n y m 27.

22 Por. Ż u r o w s k i M., Teologiczno-kanoniczne refleksje..., s. 311.

23 Por. Ż u r o w s k i M., C zynniki powstania specyficznej relacji za­

leżności m iędzy podw ładnym a przełożonym w stanach doskonałości, Roczniki teologiczno-kanoniczne 12 (1965) z. 5, s. 51.

24 Por. Ż u r o w s k i M., Tamże, s. 45; F u e r t e s J., Vacatio religiosa et saecularis, Com m entarium pro Rei. et Mission. 52 (1967) 28 ns.

25 Por. Ż u r o w s k i M., Czynniki..., s. 54.

26 Por. J o m b a r t É., dz. cyt., kol. 1046; F a n f a n i L., De iure reli­

giosorum ad norm am Codicis iuris canonici, Rovigo 1949 s. 102; S c h a e ­ f e r T., De religiosis ad normam Codicis iuris canonici, Roma 1947 s. 197.

27 Por. Ż u r o w s k i M., Czynniki..., s. 55 oraz Teologiczno-kanonicz­

ne refleksje..., s. 331.

(7)

W ro z w a ż a n iu p ro b le m u w olności i p o słu szeń stw a chodzi o u k a ­ z an ie e le m e n tu d obrow olności w p rz y ję c iu d a r u Bożego p o w o ła­

n ia, a ta k ż e isto ty re z y g n a c ji z p rz y słu g u ją c e j osobie w olności, k tó r a to re z y g n a c ja z a w ie ra się w ślu b ie p o słu szeń stw a, o ra z k o n ­

s e k w e n c ji w y p ły w a ją c y c h z teg o ślu b u d la osoby.

R a d a C h ry stu sa sk ie ro w a n a do człow ieka zostaje p rzez niego p rz y ję ta w sposób w o ln y i z p e łn ą św iadom ością. W ezw anie Boże n ie je s t zn iew alające, do człow ieka n a le ż y p rz y ję c ie go lu b o d rz u ­ cen ie 28. W p rz y ję c iu tego w e z w a n ia fu n d a m e n te m je s t w olność człow ieka, poniew aż je s t on ze sw ej n a tu r y isto tą w o ln ą i w e d łu g te g o o d d a je siebie Bogu. W olność w y b o ru d a n a człow iekow i w y ­ p ły w a z jego godności, m a on b o w iem d ziałać „osobow o od w e ­ w n ą trz p o ru szo n y i n a p ro w a d z o n y ” 29. P o n iew aż ra d a C h ry s tu s a je s t ta k ż e w ielk im d a re m a p rz y ję c ie jej je s t w ielk im zad an iem , d la te g o człow iek „ je d y n ie z pom ocą ła sk i Bożej m oże to n a s ta w ie ­ n ie k u B ogu uczynić w p e łn i sk u te c z n y m ” 30. P rz y ję c ie p o w o łan ia B ożego m a b yć św iadom e, d o brow olne, sp o n tan iczn e i o d p o w ied zial­

ne. M oże te g o dokonać je d y n ie człow iek d o jrz a ły 31.

Z o b ow iązanie ślu b em do p o słu szeń stw a w życiu z a k o n n y m s ta ­ n o w i a k t d o b ro w o ln ej re z y g n a c ji z p rz y słu g u ją c e g o osobie u p ra w ­ n ie n ia do wmlności n a rzecz w o li Bożej. S lu b p o słu sze ń stw a p o d d aje osobę zak o n n ik a Bogu, k tó ry n a p o d staw ie tego zobow iązania m a p ra w o n im rozporządzać. P o śre d n io tak że p o d d a je zak o n n ik a pod w ład zę p rzeło żo n y ch społeczności zak o n n ej. W akcie p ro fe sji osoba lu d z k a u k ie ru n k o w u je sw o ją w olność w y łą czn ie na Boga, k tó re g o u s ta n a w ia sw oim p ierw szy m P a n e m i P rzeło żo n y m w sposób abso­

lu tn y 32. T y m sam y m dochodzi t u do w łaściw ego życiu z a k o n n e m u o g ra n ic z e n ia w olności osoby w ro z p o rz ą d z a n iu sobą.

Z obow iązanie ślu b em do p o słu szeń stw a je s t ak te m lu d zk im , r o ­ zu m n y m i d o b row olnym , w k tó ry m osoba o g ra n ic z a dla d ó b r w y ż­

szych sw o je u p ra w n ie n ie do w olności. W idzim y zatem , że w życiu za k o n n y m n ie m a a lie n a c ji osoby, lecz b a rd z ie j w o ln e od d an ie osoby

28 Por. P a u l u s Pp. VI, Allocutio — 12. I. 1967, AAS 59 (1967) 133 oraz A dhortatio Evangelica testificatio, n. 27; M e t z R., dz. cyt., s. 157;

F u e r t e s J., Vocatio religiosa..., s .28.

29 Constitutio Gaudium et spec, n. 17; Ż u r o w s k i M., Teologiczno- -kanoniczne refleksje..., s. 310.

30 Gaudium et spes, n. 17.

31 Por. Ż u r o w s k i M., Uprawnienia..., s. 107 ns.

32 Por. T i l l a r d J., L obéissance religieuse. W: L’adaptation et la rénovation de la vie religieuse. Décret Perfectae caritatis — Commen­

taires, P aris 1967 s. 473; F u e r t e s J., A uctoritas et servitium , Commen­

tariu m pro Rel. et Mission. 47 (1968) 207; G a l l e n J., Religious obe­

dience in Vatican Council II, Reviev for Religious 26 (1967) 259.

(8)

B ogu 33. P o słu szeń stw o zak o n n e n ie m oże b yć ro z p a try w a n e ty lk o n a p łaszczyźnie n a tu r a ln e j, m a ono b o w iem c h a r a k te r p rz e d e w szy stk im n ad p rz y ro d z o n y . J e s t odpow iedzią człow ieka — n a j­

d o sk o n alszą n a m ia rę lu d zk ą — na m iłość B oga, w k tó re j z a w ie ra się całk o w ite i św iadom e p o św ięcenie sw o jej w oli B ogu 34. T a k w ięc, w olność z a k o n n ik a p osiada sp ecy ficzn e o g ran iczen ie w y p ły w a ją c e ze ś lu b u p o słu szeń stw a i w k o n se k w e n c ji ta k ż e z p rzy n ależn o ści do o k re ślo n ej społeczności z a k o n n e j35.

D o b ro w o ln y w y b ó r po słu szeń stw a, czyli u k ie ru n k o w a n e j w o l­

ności n a p e łn ie n ie ty lk o w oli B ożej, w y m a g a d o b ro w o ln eg o p rz e ż y ­ w a n ia te g o sposobu życia, k tó ry się św iadom ie p rz y ję ło .

W y d a je się, że k w e stio n o w a n ie z a g a d n ie n ia osobow ej w olności w ży ciu p o słu szeń stw em ew a n g e lic zn y m odnosi się n ie ty le do sam eg o zobow iązania w ak cie p ro fesji, w k tó ry m w olność w y b o ru je s t ła tw ie j d o strz e g a ln a , ile do k o n se k w e n c ji sam eg o ślu b u w życiu czyli do jeg o p ra k ty k o w a n ia . P o słu sz eń stw o zak o n n e w św ietle p ra w o d a w stw a posoborow ego sp e łn ia ro lę pom ocniczą n a d ro d z e u m a c n ia n ia w olności c z ło w ie k a 36. J e s t ono śro d k ie m w y b ra n y m p rzez osobę do o siąg n ięcia p e łn e j w olności. A k t p ro fe sji je s t f a k ­ ty c zn y m o g ran iczen iem w olności n a rzecz isto tn e j i zam ierzo n ej ja k o cel w olności — w olności d zieck a Bożego.

P o ro z w a ż e n iu zobo w iązan ia do p o słu szeń stw a zakonnego od s tro n y w olności człow ieka w p o d ję c iu go w idzim y, że a k t p ro fesji do sw ego z a istn ie n ia w y m ag a p e łn e j w olności. T a k p o d ję te zobo­

w ią z a n ie w sw ej k o n se k w e n c ji d o m ag a się ciągle w o ln ej re a liz a cji, p o słu szeń stw a.

2. M o ty w y p o słu sze ń stw a zako n n eg o

Z obow iązanie do p o słu szeń stw a zak onnego n ie m iało b y sensu, g d y b y n ie w y p ły w a ło z w yższych p o b u d ek , k tó ry m i są: w iara,, m iłość do P a n a B oga i p rz y k ła d p o słu sze ń stw a C h ry stu sa .

O soba w o ln a re z y g n u je w życiu zak o n n y m ze sw ej w olności p o b u d zo n a i n a p ro w a d z o n a przez św ia tło w i a r y 37, w ia ra je st m o ty -

[7] Posłuszeństwo a wolność osoby 5 7'

33 Por. B e y e r J De vita per consilia evangelica consecrata, Roma 1969 s. 271.

34 Por. S z y m e c z k o М., Problem y posłuszeństwa zakonnic, A te­

neum K apłańskie 70 (1967) 364 ns.

35 Por. J o m b a r t É., dz. cyt., kol. 1046.

33 Por. Lum en gentium , n. 43; Perfectae caritatis, η. 14; P a u l u s Pp. VI, A dhortatio Evangelica testificatio, n. 27; F u e r t e s J., Oboe­

dientia homini, Com m entarium pro Rei. et Mission. 47 (1968) 331.

37 Por. P a u l u s Pp. VI, A dhortatio Evangelica testificatio, n. 23;

J o m b a r t É., dz. cyt., kol. 1054.

(9)

w em o fia ry złożonej B ogu w ak cie p ro fe sji p o słu szeń stw a. W ty m św ie tle słu szn e je s t tw ie rd z e n ie a u to ró w dotyczące ogólnie ślubów czy n io n y ch B ogu, a m oże n a jb a rd z ie j odnoszące się do p o słu szeń ­ stw a, że p rz y o b ro n ie w olności człow ieka nie m ożna nie Uczyć się z w yższym i w y m ag an ia m i ż y c ia 3S. T e w yższe w y m a g a n ia życia u k a z u je n a m w ia ra , k tó r a s ta je się je d n y m z g łó w n y ch m o ty w ó w w y b o ru d ro g i p o słu szeń stw a zakonnego. M otyw w ia ry p rz y decyzji n a życie zako n n e w p o słu szeń stw ie b y ł zaw sze p o d k re śla n y i je st o becn ie w lite ra tu rz e teo lo g iczn ej i k a n o n iczn ej 39, a zw łaszcza — asc e ty c z n ej.

P o słu szeń stw o b a zu je n a w ierze, ja k o n a g łó w n y m m o ty w ie zaw sze, nie ty lk o u sw ego p o c zątk u w m om encie decyzji. O p ra co ­ w a n ia teologiczne szeroko te n p ro b le m p o d k re śla ją 40. T eologia t r a ­ d y c y jn a n azy w a w ia rę zasad ą p o słu szeń stw a, jego duszą, a sam o po słu szeń stw o n a zy w a ta je m n ic ą w ia ry .

P ra w o d a w stw o posoborow e p rz e jm u je n o rm y i n a u k ę isto tn ą w te j d ziedzinie od d o k try n y tra d y c y jn e j. D e k re t P e rfecta e ca rita tis (η. 14) n a k a z u je zak o n n ik o m p o słu szeń stw o w obec p rzeło żo n y ch w d u c h u w ia ry i w p rz e k o n a n iu , że p rzez nie w y p e łn ią p la n Boży w K ościele. K o m e n ta rz e teologiczne i k an o n iczn e do d e k r e tu P e r­

fe c ta e ca rita tis p o d k re śla ją m o ty w w ia ry ja k o zasadniczy w p o słu ­ sz eń stw ie zakonnym . P o słu szeń stw o bez w ia ry , czysto n a tu ra ln e , n ie b y ło b y p ra w d z iw y m p o słu szeń stw em . W p ostaw ę a u te n ty c z ­ n ego życia zakonnego w p o słu szeń stw ie w p ro w a d z a w ia ra i p o słu ­ s z e ń s tw o im p lik u je p o staw ę w ia ry 41.

M otyw em w y b o ru życia zak o n n eg o w p o słu szeń stw ie je s t tak że i p rz e d e w szy stk im m iłość 42. M iłość sk ie ro w a n a do C h ry stu sa je st p o b u d k ą złożenia ślu b u i cz y n n ik ie m o ży w ia jący m jego p ra k ty k ę . D u ch u m iło w a n ia w oli Bożej, zgodnie z p rz e p isa m i re g u ły i k o n s ty ­ tu c ji, m a p obudzać z a k o n n ik ó w do uległości w obec przełożonych i do w y k o rz y sta n ia w sz y stk ich sił n a tu r a ln y c h i d a ró w łask i, do w y p e łn ia n ia p lan ó w B ożych w yzn aczo n y ch im przez przełożonych.

38 Por. O l e j n i k S., Chrześcijanin wobec Boga. Religijność, W arsza­

wa 1969 s. 177.

39 Por. L o y o l a I. (Sw.), Pisma w ybrane — komentarze, t. II, K ra­

ków 1969 s. 351, 461; T i l l a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 473.

40 Por. L o y o l a I. (Sw.), dz. cyt., t. II, s. 351—354; G a r r i g o u - L a g r a n g e R., Trzy okresy życia w ewnętrznego, t. I, Poznań 1960 s. 217; P e l c z a r J., Zycie duchowne, t. II, K raków 1907 s. 472 ns.

41 Por. G a l o t J., Renouveau d ela vie consacrée, P aris 1966 s. 80;

F u e r t e s J., Oboedientia homini..., s. 334 ns.; T i l l a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 465; B u l a n d a E., dz. cyt., s. 249 ns.

42 Por. P a u l u s Pp. VI, A dhortatio Evangelica testificatio, n. 23;

F u e r t e s J., Oboedientia homini..., s. 334.

(10)

Posłuszeństwo a wolność osoby 59

Z a k o n n ik przez ślu b p o słu sz eń stw a u k ie ru n k o w u je sw o ją w olę n a p e łn ie n ie w o li Bożej, k tó rą u m iło w ał. P o słu szeń stw o je s t ja k b y fo rm ą m iłości sk ie ro w a n e j n a Boga. P rz e z to u k ie ru n k o w a n ie p o słu ­ sze ń stw o je s t bard zo te o cen try czn e. O d d an ie się B ogu w m iłości je s t isto tn e w życiu z a k o n n y m 43. J e s t to m otyw , k tó ry p o w in ie n p rzew ażać, ja k b y w y k lu cz ać s u b ie k ty w n ie p ra w o i zobow iązania, ale ty lk o su b ie k ty w n ie , poniew aż nie w y k lu cza o b iek ty w n eg o obo­

w ią z k u 44. M iłość je s t p o b u d k ą p o słu szeń stw a i poprzez p o słu szeń ­ stw o dochodzi on a do szczytu sw e g o ro z w o ju 45.

W zór p o słu sz eń stw a o p a rteg o n a w ie rz e i m iłości u k a z a ł n am C h ry stu s. P ie rw sz ą p rzy c zy n ą p o słu sz eń stw a ch rześcijań sk ieg o i za­

k o n n eg o je st p o d d an ie C h ry stu sa O jc u i Jeg o p o k o rn e p o słu szeń ­ stw o aż do ś m ie r c i46. N aślad o w an ie p o słu szeń stw a C h ry stu sa jest w szczególny sposób w łaściw e życiu z a k o n n e m u i należy do jeg o

isto ty 47.

W n au ce S o b o ru W a ty k a ń sk ieg o II p o d k re śla się, że p o słu szeń ­ s tw o za k o n n e je s t w n ik a n ie m w ta je m n ic ę p o słu szeń stw a C h ry s tu ­ sa . W sk azu je w ięc n a coś w ięcej, an iż e li ele m e n t fo rm aln eg o i j u r y ­ d y c z n e g o p o d d a n ia w ład zy w K ościele. P o słu szeń stw o w e d łu g n a u k i so b o ro w e j je st p rz e d e w szy stk im słu żb ą sam em u B ogu i w yw odzi s ię z p rz y k ła d u C h r y s tu s a 48. To szczególne pośw ięcenie B ogu je st k o n ieczn ie zw iązane z n aśla d o w a n ie m C h ry stu sa , k tó r y b y ł p o ­ słu sz n y aż do śm ierci k rzy żo w ej i przez to o d k u p ił ro d z a j ludzki.

N ie m oże by ć p raw d ziw ej w sp ó ln o ty życia z C h ry stu se m , jeśli nie u c z y n i się zad an ie m życia C h ry stu sa posłusznego. P rz y k ła d p o słu ­

sz e ń stw a C h ry stu sa został u k a z a n y w E w an g elii i w p ra k ty c e życia w e d łu g ra d ew an g eliczn y ch , k tó rą z a w ie ra ją re g u ły i k o sty tu c je 49.

W zór p o słu szeń stw a C h ry stu sa je s t „now ą, w yższą ra c ją p osłuszeń­

stw a zakonnego, k tó ra p o tw ie rd z a i w zm ac n ia w szy stk ie in n e ” 50.

P rz e z ślu b p o słu szeń stw a człow iek sk ła d a B ogu n a jw ię k sz y d ar, k tó r y w k o n se k w e n c ji n ajw ięce j go k o sztu je. T ak by ło i w życiu

43 Рог. B e y e r J., dz. cyt., s. 82; T i 11 a r d J., Les religieux au ,coeur de l’Eglise. Problèmes de vie religieuse, Paris 1969 s. 95.

44 Por. G a l l e n J., dz. cyt., s. 259.

45 Por. Lum en gentium , n. 43; G a l o t J., dz. cyt., s. 112; T i l l a r d J., L’obéissance religieuse..., s. 460.

46 Por. B e y e r J., dz. cyt., s. 154.

47 Por. B u l a n d a E., dz. cyt., s. 253; K u n ï c i c J., Obedientiae re­

ligiosae nova consideratio, Div. Thom 69 (1966) 206.

48 Por. B e y e r J., dz. cyt., s. 107 ns.

49 Por. F u e r t e s J., Oboedientia homini..., s. 334; T i l l a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 459.

50 К о s t e с k i R., Posłuszeństwo — dlaczego? ja k ie !, Znak 153 (1967) 317.

(11)

C h ry stu sa , k rz y ż b y ł k re s e m Je g o p o słu szeń stw a. Posłuszeństw o- je s t zw iązan e z u sta w ic z n y m n a sta w ie n ie m n a w y rzeczenie, g d y ty lk o k o m p e te n tn a w ład za u zn a to za p o trz e b n e w k o n k re tn e j sy ­ tu a c ji. I tu n a jb a rd z ie j w ią że się posłu szeń stw o z p rzy k ład em : i n a u k ą C h r y s tu s a 51. W teo lo g ii w y su w a się ró w n ież p rz y k ła d M a tk i B ożej i w sk azu je się n a n a śla d o w a n ie J e j p o słu szeń stw a ss.

P ra w o d a w stw o i n a u k a p osoborow a u k a z u ją c m o ty w y p o słu ­ sz e ń stw a zakonnego, zw rac a szczególną u w a g ę n a ich odnowę;

w życiu je d n o ste k — co je s t p o d sta w ą w szelk iej odnow y — i w ży­

c iu cały ch społeczności z a k o n n y c h 53. D lateg o w y siłk i id ą w k ie ­ r u n k u zg łęb ien ia isto ty p o słu szeń stw a. Szczególnie w ro z w ią z y w a n ia p ro b le m u w olności i p o słu szeń stw a zakonnego chodzi o ja s n e i d o g łęb n e u św iad o m ien ie sobie w olnego w y b o ru życia w p o słu ­ szeń stw ie, jego m o ty w ó w o raz zg łęb ien ie isto ty uczynionego P a n u B ogu ślu b u i k o n se k w e n tn e jego re a liz o w a n ie w ta k ic h fo rm ac h , k tó re tę isto tę b ęd ą z a w ierały . C hodzi zatem w odnow ie o życie d u c h e m p o słu szeń stw a 5i. D u ch p o słu szeń stw a niesie ze sobą życie o fia rą i w y rzeczen iem . T a d ro g a życia je s t zw iązan a z w ie lk o d u szn ą i sp o n ta n ic z n ą o fiarą, o d d a n iem w sz y stk ich sw ych sił w s łu ż b ie B ogu 5S. P o słu szeń stw o w e d łu g odn o w io n eg o jego d u c h a m a by ć c a ł­

k o w ity m i n iep o d zieln y m p o d p o rz ą d k o w a n ie m się B ogu, k tó r y s ta n o w i d la człow ieka n a jw y ż sz ą w arto ść.

C hociaż isto ta p o słu sz eń stw a — w y p e łn ia n ie rozkazów przeło żo ­ n y c h — p o zo staje n iezm ien n a, to je d n a k ro zk a zy są ty lk o w a r u n ­ k ie m u m o żliw iający m ciąg le w o ln e posłuszeństw o. R ozkaz je st k o ­ n ieczn y do z a istn ie n ia o b o w ią zk u fo rm a ln e g o p o słu szeń stw a, lecz w ażn iejsz e je s t jego w y p e łn ie n ie w d u c h u p o słu szeń stw a, k tó r e je s t re a liz o w a n iem in d y w id u a ln y m złożonego P a n u B ogu ś l u b u 56.

Z w ró c en ie u w a g i n a o d n o w ę d uchow ości p o słu szeń stw a zakonnego, jego m o ty w ó w , je st now ością, k tó rą w nosi p ra w o i teo lo g ia poso­

b orow a.

51 Por. R a h n e r Κ., R efleksja o posłuszeństwie, Znak 108 (1963) 704- 52 Por. F u e r t e s J., Oboedientia homini..., s. 331.

и O c h o a X., Qualitates renovationis vitae religiosae ad m en tem Concilii Vaticani II, Com m entarium pro Rei. et Mission. 46 (1967) 119.

51 P i u s Pp. X II, Allocutio Delegatis Conventui generali ex universis religiosis Ordinibus, Congregationibus ac Societatibus Institutisque Sae­

cularibus — 8. XII. 1950, AAS 43 (1951) 30 ns.

25 Por. P a u l u s Pp. VI, A dhortatio Evangelica testificatio, n. 27, 29;

T i l l a r d J., L’obéissance religieuse..., s .450; M i e c z n i k o w s k i S., M iejsce zakonów w Kościele. W: Kościół w św ietle Soboru, Poznań 1968:

s. 276.

52 Por. К u ś m i e r z A., dz. cyt., s. 310, 315.

(12)

Posłuszeństwo a wolność osoby 61

3. S k u t k i zobow iązania do p o słu sze ń stw a w ży c iu za k o n n y m S k u tk i p o d jęteg o w obec B oga i p rzeło żo n y ch zobow iązania do p o słu sz e ń stw a ew an gelicznego w in sty tu c ie zak o n n y m d o ty czą osoby s k ła d a ją c e j ślu b i społeczności zak o n n ej o raz k o ścieln ej. O soba, k tó r a p rzez ślu b zobow iązuje się do p o słu szeń stw a, re z y g n u je z re a liz a c ji p ra g n ie ń i u p o d o b ań sw o je j w oli n a rzecz w oli Bożej.

P rz e z tę re z y g n a c ję je s t zob o w iązan a do p o słu szeń stw a p ra w o w ity m p rzeło żo n y m w ed łu g re g u ły i k o n s ty tu c ji in s ty tu tu . Z godnie z zale­

c e n ia m i p ra w a soborow ego, o b o w iązan a je s t ro z w ija ć w sobie d u ­ c h a po słu szeń stw a. P rz e z re z y g n a c ję ze sw e j w oli zak o n n ik „je d n o ­ czy się trw a le j i b ezpieczniej ze zbaw czą w olą B o g a” 57 i zdobyw a n a te j d ro d ze w olność duchow ą. Je g o posłu szeń stw o b ęd ąc w o ln y m a k te m osobow ym sk ie ro w a n y m trw a le n a B oga, ro z w ija w nim w olność p raw d ziw ą, w e w n ę trz n ą S8.

S k u tk i p o słu szeń stw a zak o n n eg o dotyczą ró w n ież społeczności, p rz e d e w sz y stk im za k o n n ej, n a stę p n ie k o śc ieln ej i ogólnoludzkiej.

P rz e z w łączen ie się n a m ocy p ro fe sji do społeczności z a k o n n ej, czło­

w ie k p o d leg a w ład zy tej społeczności, m a w obec n iej obow iązek p o słu sze ń stw a. P rz e ło ż e n i n a to m ia st m ogą n im d ysponow ać w e d łu g sw o ic h k o m p e te n c ji i p rzep isó w p ra w a p a rty k u la rn e g o .

Społeczność K ościoła p o trz e b u je p o słu szeń stw a i to w e w n ę trz n e ­ go, sp o n tan iczn eg o , a nie ty lk o w ra m a c h p ra w a . D obrze ro z u m ia n e i p rz e ż y w a n e posłuszeństw o je d n o ste k p rzy n o si k o rzy ść całej spo­

łeczności 59. W k o n se k w e n c ji p ro fe sji p o słu sze ń stw a zak o n n ik je st d o d y sp o zy cji p rzełożonych in s ty tu tu zaró w n o d la p o ż y tk u i d o b ra w sp ó ln e g o zakonu, K ościoła, a ty m sam y m — d la całe j w sp ó ln o ty lu d z k ie j.

IV. Rozwój osobowości a posłuszeństwo zakonne 1. P o d sta w o w e założenia

Z a g a d n ie n ie w olności osoby za w ie ra w sobie p ro b le m ro z w o ju

■osobowości. Rozw ój osobow ości n ale ż y do p o d staw o w y ch u p ra w n ie ń

57 Perfectae caritatis, η. 14; F u e r t e s J., Oboedientia homini..., s. 334.

58 Por. T i 11 a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 473 oraz Les reli­

gieux..., s. 127; K u ś m i e r z A., dz. cyt., s. 352; G a l o t J., dz. cyt., s. 55;

S k r z y d l e w s k i W., Powołanie, posłuszeństwo, rozwój, Znak 163—164 (1968) 88; G a r r i g o u - L a g r a n g e R., dz. cyt., t. II, s. 155.

59 Por. P a u l u s Pp. VI, Allocutio — Sia l’adesione alla Chiesa mato interiore e spontaneo in obbédienza filiale attiva e gaudiosa, L’Osserva- toré Romano, 6. X. 1966, N. 230 (32.306), s. 2.

(13)

człow ieka, a zarazem sta n o w i jego g łó w n y obow iązek 60. D oskona­

łość osobow ą m ożna osiągnąć n a ró ż n y sposób i p rz y pom ocy ro z ­ m a ity c h śro d k ó w k sz ta łto w a n ia osobowości. Ż ycie za k o n n e je s t je d n y m ze sposobów d o sk o n alen ia osobow ości i p osiada sobie w ła ­ ściw e śro d k i. P o d sta w o w y m i śro d k a m i są tu tr z y r a d y e w an g eliczn e p rz y ję te ja k o życiow e p ra w o w ak cie p ro fesji. P o słu szeń stw o w y ­ d a je się b yć n a jb a rd z ie j ra d y k a ln y m sposobem ro z w o ju osobow ości w życiu zakonnym . P a p ie ż P a w e ł V I m ów iąc o ogólnym k ry z y sie p o słu szeń stw a w K ościele, w sk a z u je n a elem en ty , k tó re są obecnie k w e stio n o w a n e w ty m przedm iocie. M ów i się m ięd zy in n y m i, że p o słu szeń stw o je st sprzeczne z ro zw o jem osoby lu d zk iej, ja k o n ie ­ g odne is to t w olnych, d o jrz a ły c h i d o ro sły ch i ja k o b łę d n a m eto d a w y chow aw cza, stw a rz a ją c a b ie rn e i słab e u m y s ły 61. P a p ie ż p o d ­ k re ś la ją c p o zy ty w n y w p ły w p o słu sze ń stw a n a osobow ość czło w iek a m ów i, że n ie p rzy n o si ono u jm y u p ra w n ie n io m człow ieka, ale je ch ro n i i n im i k ie ru je . N a stę p n ie n a w ią z u je do celu ekonom ii zb aw ­ czej, k tó r y je st te o c e n try c zn y i je s t n im p e łn ia , doskonałość. W ty m św ie tle p e łn ie n ie w oli Bożej je s t n a jb a rd z ie j ra c jo n a ln ą tro s k ą człow ieka.

Z a g a d n ie n ie ro zw o ju osobow ości w życiu zak o n n y m w ra m a c h p o słu szejstw a by ło p rz e d m io te m ro zw ażań ojców S o b o ru w p r a ­ cach p rz y g o to w aw czy ch i w d y sk u sja c h n a d sc h e m a ta m i d e k r e tu P e rfe c ta e caritatis. Z asad a i p rz e k o n a n ie , że posłu szeń stw o nie·

zm usza d o w y rz eczen ia się w łasn ej osobow ości b y ły m y ślą p rz e ­ w o d n ią w ty c h p ra c a c h 62. P ra w o d a w stw o posoborow e p o d aje zasa­

dę, że posłu szeń stw o z ak o n n e nie stoi n a przeszkodzie ro zw o jo w i osobow ości, przeciw nie, ze sw ej n a tu r y p rzy czy n ia się do ro zw o ju osoby 63.

K o m e n ta to rz y w celu dogłęb n eg o w y ja śn ie n ia tego p ro b le m u w ychodzą od a k tu w y b o ru p rzez osobę d ro g i życia zakonnego. C zło­

w iek w y b ie ra sam reg u łę, in s ty tu t zak o n n y , k tó r y p rzy czy n ia się do osw obodzenia jego m iłości. P rz e z to in s ty tu t p ełn i ro lę pom ocni­

80 Por. Ż u r o w s k i М., Uprawnienia..., s. 107.

81 Por. P a u l u s Pp. VI, Allocutio — Le origini divine e Vapostolico·

mandato dell autorita pastorale e d’unita della Chiesa, L ’Osservatoré Romano, 15. VII. 1965, N. 160 (31.935), s. 1.

82 Por. T i l l a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 454.

83 Por. Lum en gentium , n. 46; Perfectae caritatis, η. 14; B a r J., Prawo zakonne po Soborze W a tykańskim II, W arszawa 1971 s. 100 ns;

P e i n a d o r A., Praecipua atque im m utabilia in vita religiosa, Com­

m entarium pro Rel, et Mission. 48 (1969) 259; S e b a s t i a n F., Doctrina Concilii Vaticani II de vita religiosa, Com m entarium pro Rel. et Mission.

46 (1967) 15.

(14)

[13] Posłuszeństwo a wolność osoby 63 czą w o d n iesien iu do sw oich c z ło n k ó w 64. R eg u ła p rz y ję ta d o b ro ­ w o ln ie n ie p rz y tła c z a osobowości zak o n n ik a , ale d a je m u m ożli­

w ość ro zw o ju . P o d sta w ą p o słu sze ń stw a je s t tu „d o b re zrzeczenie się w o li” n a rzecz przełożonych, k tó re z a k ła d a ro d z a j życia o k re ­ ślony, u z n a n y p rzez K ościół i w y b ra n y p rz e z sk ład ająceg o p ro fe ­ s ję 6S. O soba s k ła d a ją c a p ro fe sję m u si być odpow iednio d o jrzała, b y u m ia ła ro z w ija ć sw o ją osobow ość w ra m a c h ślu b ó w *6. W ty m św ietle p o słu szeń stw o będzie lepszym śro d k iem do z re alizo w an ia je j celu, k tó ry m je s t doskonałość osobow a n a w zó r C h ry stu sa 67.

W ażne je s t ta k ż e zastrzeżen ie, że re z y g n a c ja z d y sp o n o w an ia w ła sn ą w olą, k tó ra w y n ik a z p ro fe sji p o słu szeń stw a n ie je s t ró w n o ­ cześnie w y rzeczen iem się odpow iedzialności za rozw ój w łasn ej oso­

bow ości. Z a k o n n ik je s t w p e łn i o d p o w ied zialn y za osobiste dosko­

n alen ie. „C złow iek nie m oże zlecić czy od stąp ić sw ej osobow ości ża d n e m u re p re z e n ta n to w i, n a w e t w życiu zako n n y m . I n ie je st to z pew nością celem p o słu szeń stw a” 68.

S to lica A postolska p rz y w ią z u je w ie lk ą w ag ę do p ro b le m u w ła ­ ściw ego ro zw o ju n a tu ra ln e g o i duchow ego osób zak o n n y ch i d la ­ te g o zobow iązuje przeło żo n y ch in s ty tu tó w zak o n n y ch do zap e w n ie ­ n ia sw oim p o d w ład n y m w a ru n k ó w p o trz e b n y c h do ich r o z w o ju 69.

P ra w o k an o n iczn e posoborow e w y m ag a bo w iem od w ład zy zak o n ­ n e j, b y w ie lk ą w ag ę p rz y w ią z y w a ła do w y c h o w a n ia z a k o n n ik ó w na d o jrz a ły c h ch rześcijan . O bow iązek te n w y d a je się z a k ła d ać sam o słow o „ a u c to rita s ”, k tó re oznacza p ro w a d z e n ie k u w y p e łn ie n iu , p o m n a ż a n ie 70. S tą d obow iązkiem p rzeło żo n y ch je s t u m o żliw ian ie ro z w o ju w osobach zak o n n y ch w ła ściw y ch im w a rto śc i n a tu ra ln y c h i duch o w y ch . P rzeło żen i m a ją obow iązek u sta w ić życie p o d w ła d ­

nego w e d łu g lin ii au te n ty c z n e g o p o słu sze ń stw a 71. C hodzi o w ycho­

w an ie do p o słu szeń stw a z u w zg lęd n ien iem in d y w id u a ln y c h z a d a t­

k ó w k a żd ej osoby. D late g o ro zk az y p rzeło żo n y ch i c a ło k sz ta łt s p r a ­ w o w an ia ich w ła d zy m a m ieć n a w zg lęd zie rozw ój osobow ych w a r ­ tości p o d w ład n y c h , d o b ro in s ty tu c ji n ie m oże tego p rzesłan iać.

T ro sk a o osoby m a być n a p ierw szy m m iejscu . D la człow ieka zak o n 64 Por. L é s a g e G., dz. cyt., s. 117 ns.

65 Por. С a 1 m e 1 s N., Conciles et vies consacrées, P aris 1968 s. 160.

99 Por. T i 11 a r d J., Problem w ładzy w życiu zakonnym , Znak 153 (1967) 338; G a l o t J De „promissione” in vita religiosa. De alia a votis possibili vinculatione, Periodica Re Mor. Can. Liturg. 59 (1970) 167—170.

67 Por. D’A r c J., Les religieuses dans l’Église et dans le m onde actuel, Paris 1964 s. 226.

18 R a h n e r K., dz. cyt., s. 699.

69 Por. P a u l u s Pp. VI, A dhortatio Evangelica testificatio, n. 26;

T i 11 a r d J., Problem władzy..., s. 335.

70 Por. T i 11 a r d J., Les religieux..., s. 123 ns.

71 Por. Tamże, s. 125 ns; L a p l a c e J., dz. cyt., s. 232.

(15)

n ie je s t ty lk o in s ty tu c ją p ra w n ą , k tó r a w iąże go ślu b am i, k o n s ty ­ tu c ja m i i w ładzą, a le je s t d la n ieg o m iejscem , w k tó ry m p rzeży w a c ałe sw e życie. C złow iek m a p ra w o , b y n im rząd zić w e d łu g d u c h a E w an g e lii. W ty m sen sie d o jrza ło ść rząd ó w w zakonie je s t je d n y m z w a ru n k ó w d o jrzało ści p o słu szeń stw a zak o n n ik ó w 72. S tą d u zasa d ­ n io n e je s t w y m ag an ie, b y fo rm a i tre ś ć ro zkazów czy poleceń b y ła o d p o w ie d n ia, g w a ra n to w a n a , m o ra ln ie d o b ra, a tak że, b y polecenia b y ły w y d a w a n e w g ra n ic a c h k o m p e te n c ji, zgodnie z celem in s ty ­ t u t u i w k o n fro n ta c ji z k w a lifik a c ja m i i d y sp o z y cjam i p o d w ła d ­ n y c h 73.

M ając n a u w adze u p ra w n ie n ie i obow iązek ro z w o ju osobow ego, słu sz n e je s t stw ierd z en ie, że „po słu szeń stw o m a o ty le sens... o ile je s t sk ie ro w a n e k u p ra w d z iw e m u ro zw o jo w i osób” 74.

P rz y ro zw aża n iu za g a d n ie n ia ro z w o ju osobow ości w ażn e je st tak że, b y sam z ak o n n ik z d a w a ł sobie sp ra w ę z fa k tu , że w y b ie ra ją c życie za k o n n e w p o słu szeń stw ie, w y b ra ł ty m sam y m sposób d o sk o ­ n a le n ia sw ojej osoby. W y b ó r te n d o m ag a się k o rz y sta n ia ze śro d ­ ków , k tó re są w d y sp o zy cji tego sposobu życia. C złow iek n a te j d ro d z e m a m ożliw ość sta ć się w n a jp e łn ie jsz y m sensie osobą, o ile będzie re a liz o w a ł ślu b y uczy n io n e B ogu, a w ięc re z y g n a c ję z d o ­ b ro w o ln eg o ro zp o rz ą d za n ia w ła sn ą w olą, o d e rw a n ie od je j p ra g n ie ń i p o słu szeń stw o p rz e ło ż o n y m 73. W spółczesny człow iek p rz y jm u je ra c zej p o słu szeń stw o ja k o w y zw o len ie alb o w y ch o w an ie, k tó re p o ­ m a g a m u ro z w ija ć się, d o jrz ew ać, k sz ta łto w a ć się w d o jściu do d o jrz a ło śc i lu d z k iej. N ie w y d a je się to sp rzeciw iać istocie życia zakonnego, k tó re je st „szkołą d o sk o n ało ści” i z a k ład a sobie w łaści­

w ą f o r m a c ję 76. S łuszne je s t z w ró cen ie u w a g i p rzed e w szy stk im na rozw ój osobow ości z a k o n n ik a i n a konieczność zro zu m ien ia isto ty p o słu szeń stw a, k tó rą sta n o w i p ra w d z iw e w yrzeczenie.

U w ażam za u zasad n io n e zesta w ien ie na ty m m ie jsc u p ro b le m u ro z w o ju osobow ości w p o słu szeń stw ie zak o n n y m z p o d k re śla n ą o b ecn ie odnow ą d u c h a p o słu sz eń stw a. O d now a d u c h a p o słu szeń stw a sta w ia w y m a g a n ia w obec z ak o n n ik ó w , w y p ełn ien ie ty c h w y m a g a ń p ro w a d z i d ro g ą ro z w o ju osobow ości w e d łu g id e a łu w y b ra n e g o w m om encie p o d jęc ia o b o w ią z k u re a liz a c ji ra d ew an g eliczn y ch . P e łn ia ro z w o ju osobow ego, k tó r a je st u p ra w n ie n ie m i zad an iem

72 Por. K u ś m i e r z A., dz. cyt., s. 358; T i l l a r d J., Problem w ła­

dzy..., s. 336.

73 Por. S k r z y d l e w s k i W., dz. cyt., s. 87 ns; Ż u r o w s k i M., Teologiczno-kanoniczne refleksje..., s. 315.

74 S k r z y d l e w s k i W., dz. cyt., s. 80; por. В e у e r J., dz. cyt., s. 162.

75 Por. R a h n e r K., dz. cyt., s. 708.

73 Por. B e y e r J., dz. cyt., s. 150 ns; C a l m e l s N., dz. cyt., s. 162.

(16)

[15] Posłuszeństwo a wolność osoby 65

k ażd eg o zak o n n ik a, z a k ład a rozw ój jeg o w ład z p rz y ro d zo n y c h i ży­

cia n ad p rzy ro d zo n eg o .

2. P o słu sze ń stw o ro zu m n e

D e k re t P e rfecta e ca rita tis m ów i w sposób w y raźn y , że p o słu ­ szeń stw o zak o n n e d o p ro w ad za człow ieka do p e łn e j dojrzałości.

K o n s ty tu c ja L u m e n g e n tiu m stw ie rd z a to p o średnio, m ów iąc o w szy stk ich trz e c h ra d a c h ew an g eliczn y ch i o ich ro li w ro z w ija ­ n iu osobow ości człow ieka. A n aliza n o rm p ra w o d a w stw a posoboro­

w ego w ty m w zględzie pozw ala zauw ażyć pew ne w ym ogi, b y fa k ­ ty c z n ie życie zako n n e w p o słu szeń stw ie służyło ro zw o jo w i osobo­

w ości 77.

Z ak o n n ik m usi w łączyć w posłu szeń stw o całą sw o ją osobę, a k ty p o słu szeń stw a m uszą być a k ta m i lu d z k im i p rz y p e łn y m zaan g ażo ­ w a n iu ro z u m u i w oli, oraz a k ta m i w y k o n y w a n y m i w d u c h u w iary , m iłości i p rz y w y k o rz y sta n iu d a ró w łask i Bożej. D e k re t P e rfecta e ca rita tis odnośnie do ta k ie g o p o słu szeń stw a w y ra ź n ie m ów i, że „n ie ty lk o n ie u m n ie jsza godności osoby lu d z k ie j, ale ow szem , d o p ro ­ w a d z a ją do p ełn ej d o jrzało ści” (n. 14). P o słu szeń stw o zak o n n ik a, k tó re nie będzie za w ie ra ło w y m ien io n y ch elem en tó w , nie będzie go p ro w ad ziło d ro g ą p ełn eg o ro z w o ju osobow ego, a n a w e t m oże p rz y ­ czynić się do z n iek sz tałcen ia osobow ości.

A k t p o słu szeń stw a m u si b yć a k te m ludzkim , czyli a k te m ro z u m ­ n y m i w o ln y m 78. B ra k jed n e g o z ty c h czy n n ik ó w czy n iłb y p o słu ­ sz eń stw o p rz e ciw n y m sam ej n a tu rz e lu d zk iej. N a to m ia st w ięk szy sto p ie ń św iadom ości, rozum ności i w olności czyni te n a k t b a rd z ie j d o sk o n ały m , zaró w n o pod w zględem psychologicznym ja k i m o ra l­

nym . W łączenie b a rd z ie j d o sk o n ałe c z y n n ik a rozum ności sp ra w ia , że posłu szeń stw o s ta je się d oskonalszym ak te m lu d z k im i w ła sn y m osoby. B ra k e le m e n tu ro zum ow ego ro d z i in fa n ty liz m 79. To zaś je st sp rzec zn e z godnością osoby lu d zk iej. O fia ra z d y sp o n o w an ia w ła ­ sn ą w olą złożona P a n u Bogu, p o w in n a b yć w y p ełn io n a w sposób g o d n y Boga, z p e łn y m w łączen iem w szy stk ich e lem en tó w osobo­

w ości człow ieka (Rzym. 12, 1 ) 80. W ielu a u to ró w podw aża n a w e t

77 Por. Perfectae caritatis, η. 14; L um en gentium , η. 46; P a u l u s Pp.

VI, A dhortatio Euangelica testificatio, n. 27; T i 11 a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 470.

78 Por. Ż u r o w s k i M., Norm y ogólne prawa osobowego. O ducho­

w ieństw ie w ogólności, W arszawa 1968 s. 81 ns.

79 Por. K u ś m i e r z A., dz. cyt. s. 360; K o s t e c k i R., dz. cyt., s. 315.

80 Por. K u n i c i c J., dz. cyt., s. 207; С a 1 m e 1 s N. dz. cyt., s. 159.

5 — P ra w o kan o n iczn e

(17)

d o jście do s k u tk u nie ty lk o a k tu p o słu sze ń stw a ale n a w e t c z y n u ludzkiego, w k tó ry m b ra k p rz ek o n an ia.

S łu szn ie zau w aża się f a k t p rz e a k c e n to w a n ia e le m e n tu w oli, co w k o n se k w e n c ji d o p ro w ad z iło w p o słu szeń stw ie do w o lu n ta ry z ­ m u 81. W zw iązk u z za g a d n ie n ie m w łąc zen ia e le m e n tu ro z u m u w a k ty p o słu szeń stw a i n a s u w a ją c ą się n ie k ie d y k r y ty k ą p o słu ­ sz eń stw a ślepego, chodzi o is to tn ą rzecz. Z a k o n n ik w n ik a ją c w tre ść ro z k azu i w k ła d a ją c w eń ja k b y cały sw ój u m y sł, a n ie ­ k ie d y d o m ag ając się w y tłu m a c z e n ia ro zk azu , po to, b y go le p ie j zrozum ieć, m a w n ik a ć coraz b a rd z ie j w d u c h a po słu szeń stw a, w d u ­ ch a p rzep isó w zak o n n y ch i w m y śli przełożonych. M a zachow ać w ła s n y sąd — nie w yniszczać go, a le m a go u k szta łto w ać w d u c h u

p o słuszeństw a.

Z aan g a żo w an ie c z y n n ik a ro zu m o w eg o w p o słu szeń stw ie d a je m ożliw ość in ic ja ty w y , d la k tó re j g ra n ic ą m a być zaw sze ro zk az przełożonego. W y d aje się, że ty lk o o ty le słu szn ą i d o p u szczaln ą będ zie in ic ja ty w a zak o n n ik a, o ile sam rozkaz będzie n a le ż y c ie p o z n a n y i p rz em y ślan y , bo ty lk o w te d y in ic ja ty w a będzie tw ó rcza.

E le m e n t ro zu m o w y je s t k o n ieczn y w p osłuszeństw ie. P rz e z je g o w łąc zen ie w a k ty p o słu sz eń stw a zakonnego, sam o p o słu sze ń stw o sta je się doskonalsze, czyli człow iek lep iej w y p e łn ia osobiste zobo­

w ią z a n ie w obec Boga. W z w iązk u w ty m tak że sam czy n n ik ro z u ­ m ow y, sąd człow ieka d o sk o n ali się. F a k t, że posłu szeń stw o p rz y ­ cz y n ia się do w y ro b ie n ia p ra w e g o sąd u , nie je s t n o w o ścią z a u w a ­ żoną w d o k try n ie posoborow ej 82. S o b ó r b a rd z ie j p o d k re ślił k o n iecz­

ność c z y n n ik a rozum ow ego m ięd zy in n y m i ze w zg lęd u n a t r u d ­ ności zw iązane ze zro zu m ien ie m p ro b le m u ro zw o ju osobow ości w ra m a c h po słu szeń stw a zakonnego.

3. P o słu sze ń stw o dobrow olne

R ozw ój osobow ości człow ieka z a k ła d a ta k że u d ział c z y n n ik a w oli, k tó r a obok rozum ow ego o sąd u je st k o n ieczn y m e le m e n te m każd eg o a k tu lu d z k ie g o 83. Z a k o n n ik p rzez p ro fe sję p o słu szeń stw a p rz y jm u je d o b ro w o ln ie o b o w iązek sta łeg o w y rz e k a n ia się p o sta - p o w a n ia w ed łu g w ła sn ej w oli. R ealizo w an ie tego w y rz ecz en ia w ży­

ciu je s t k o n ieczn y m czy n n ik iem w k sz ta łto w a n iu osobowości. C h o ­ dzi o to, b y k a ż d ą w olę przełożonego w y ra ż o n ą w sposób zobo­

w ią z u ją c y , p rzy jm o w a ć w ła sn ą w olą i ta k ją w y p ełn iać. Z a k o n n ik 81 Por. S k r z y d l e w s k i W., dz. cyt., s. 85 ns.

82 Por. G a r r i g o u - L a g r a n g e R., dz. cyt., t. II, s. 153.

83 Por. Perfectae caritatis, η. 14; Ti 11 a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 475 ns.

(18)

[17] Posłuszeństwo a wolność osoby 67

m a obow iązek stałeg o re a liz o w a n ia złożonego B ogu ślubu. „W szel­

k ie o d c h y len ia od p osłuszeństw a... d e fo rm u ją rozw ój osobisty za­

k o n n ik a ” 84.

W lite ra tu rz e k an o n iczn ej i teologicznej s ta w ia się czy n n ik w oli w p o słu szeń stw ie w ścisłej łączności z o m aw ian iem p rz e d m io tu p ro fe s ji p o słu szeń stw a. P o d k re ś la się, że w e w n ę trz n e p o d d an ie u czy n io n e Bogu, p ow inno zm obilizow ać w szy stk ie zdolności czło­

w ie k a do życia w e d łu g u czynionego zobow iązania 83. P o słu szeń stw o m a by ć m ięd zy in n y m i e le m e n te m pom ocniczym d la człow ieka w życiu zako n n y m . P o w in n o w sp o m ag ać w olność przez czynne i w o ln e w y p e łn ia n ie w oli przełożonych, a nie ty lk o b ie rn ą uległość Ż ycie w p o słu szeń stw ie w y m a g a od człow ieka stało ści w oli i do te j sta ło śc i go w y ch o w u je. T en a sp e k t p o słp szeń stw a b y ł p rz e d m io ­ te m p ra w a i lite r a tu r y tra d y c y jn e j i j e s t . n im obecnie. M ów i się bo w iem o dw óch a sp e k ta c h p o słu szeń stw a: p o zy ty w n y m , k tó r y oznacza zw iązan ie się człow ieka z w olą B ożą i n a te j dro d ze u m a c ­ n ia n ie w o li w o b ra n y m k ie ru n k u , o ra z n eg a ty w n y m , k tó ry m je st w y r z e c z e n ie 86. O becnie b a rd z ie j p o d k re śla się a sp e k t p o zy ty w n y p o słu szeń stw a. „Ś lu b u m acn ia w olę, n a k ła d a ją c je j p rz y m u s d o b ro ­ w o ln ie chciany, k tó ry leczy je j zm ienność i u trw a la w d o b ry m ” 87.

O dnow a p o słu szeń stw a zak onnego zm ierza m ięd zy in n y m i do tego, b y ono było w o ln y m p o d d an iem , w o ln y m w y p e łn ia n ie m n akazów . Do teg o p o trz e b n a je st do b rze p ro w ad zo n a fo rm a c ja osób. W ola człow ieka pod w p ły w em p o słu sze ń stw a n a b ie ra cech stało ści i p rz y ­ czynia się do u p o rz ą d k o w a n ia je g o osobowości.

Chodzi o to, b y k a ż d y a k t p o słu sz eń stw a zakonnego b y ł a k te m p ra w d z iw ie lu d zk im , a w ięc p o d ję ty m d o b ro w o ln ie pod k ie ro w ­ n ic tw e m ro z u m u i w św ie tle w i a r y 88. P o słu szeń stw o nie m a za­

tra c a ć dziś rzeczy n a jw a ż n ie jsz ej, k tó r ą stan o w i życie o fia rą . S łu ­ sznie je d n a k p ra w o d a w stw o k a n o n icz n e posoborow e z w ra c a u w a ­ g ę n a rozw ój osobow ości człow ieka. Ż ycie z ak o n n e m a p ro w ad zić do p ra w d z iw e j d ojrzałości, ta k b y zak o n n ik sto so w ał się do d u c h a re g u ły sp o n tan iczn ie, b y p o słu szeń stw o było jeg o sta n e m 89. P e łn e w łącz en ie ro z u m u i w oli w a k ty p o słu szeń stw a, k tó re człow iek w św ietle w ia ry w y b ra ł ja k o d ro g ę sw ego ro zw o ju osobow ego, za­

p e w n ia d o sk o n alen ie osobowości.

84 S k r z y d l e w s k i W., dz. cyt. s. 91.

85 Por. C a l m e l s N., dz. cyt., s. 168; G a l l e n J., dz. cyt., s. 258.

88 Por. T a n q u e r e y A., Z arys teologii ascetycznej i m istycznej, t. II, K raków 1949 s. 347; G a l o t J., Renouveau..., s. 80.

87 K o s t e c k i R., dz. cyt., s. 312.

88 Por. Tamże, s. 316 ns.

89 Por. T i l l a r d J .,Problem władzy..., s. 339.

(19)

P ra w o d a w stw o k an o n icz n e poso b o ro w e m ó w iąc o w a ru n k a c h ro z w o ju osobow ości, p o d k re śla w ażność złożonych w k aż d e j osobie p rz e z B oga d a ró w n a tu r a ln y c h i n a d p rz y ro d z o n y ch łaski, k tó re m a ­ j ą by ć p o d sta w ą do b rze p ro w a d z o n e j fo rm a c ji osoby (d e k re t P e r­

fe c ta e caritatis, η. 14). P rz e z ślu b p o słu szeń stw a zak o n n ik w y rz e k a się m ożliw ości ro zp o rzą d zan ia sw y m i d a ra m i n a tu ra ln y m i. W y k o ­ rz y s ta n ie jego zdolności, zam iło w ań , cech c h a r a k te ru , w y k sz ta łc e ­ n ia, je s t w d y sp o zy cji przełożonych. P ra w o d a w stw o posoborow e z w rac a u w a g ę przełożonych, b y w p rz y d z ie la n iu p ra c k ie ro w a li się ta k ż e m ożliw ościam i p o d w ład n y c h . J e d n y m z m o ty w ó w ta k ie g o p o sta n o w ie n ia je s t zw ró cen ie u w a g i n a rozw ój n a tu ra ln y c h d a ­ ró w człow ieka. P o d w ła d n i je d n a k zaw sze m ogą w a k ty p o słu szeń ­ stw a w łączać cech y sw ej n a tu r y , oczyw iście w św ietle złożonego P a n u B ogu ślubu. To ta k ż e je s t p rz e d m io te m p o stan o w ien ia obec­

n ie ob o w iązu jąceg o p ra w a kano n iczn eg o , k tó r e w y m ag a w łą czen ia d a ró w n a tu ra ln y c h , b y p o słu szeń stw o by ło śro d k iem ro z w o ju oso­

bow ości.

4. D u c h o w y ro zw ó j osoby

W d o sk o n a le n iu się czło w iek a w k a żd y m sta n ie chodzi o p e łn y ro zw ó j — n a tu r a ln y i duch o w y . D o jrzało ść d u ch o w a z a k ła d a d o j­

rz a ło ść lu d z k ą 90. Ż ycie za k o n n e w sposób szczególny m a n a celu p e łn y rozw ój człow ieka. W y ją tk o w e m iejsce za jm u je w n im d u ­ ch o w y rozw ój osoby lu d z k ie j. Ż ycie to n ależy do s ta n u d o sk o n a ­ łości w K ościele. T a p rz y n ale żn o ść z a k ła d a obow iązek d ą ż e n ia do d o sk o n ało ści 91.

K o n s ty tu c ja d o g m aty czn a L u m e n g e n tiu m m ów i, że ra d y e w a n ­ geliczn e p rz y ję te w e d łu g p o w o łan ia Bożego, słu żą ro zw o jo w i oso­

bow ości człow ieka, k s z ta łtu ją jego życie d u ch o w e n a w zór życia C h ry s tu s a i M atk i N a jśw iętszej. D e k re t P e rfecta e ca rita tis s tw ie r ­ d zą że posłu szeń stw o „d o p ro w ad za do p e łn e j d ojrzałości, p o m n a ż a ­ ją c w olność dzieci B ożych” 92. W ty m w y p a d k u p ra w o i n a u k a teo lo g iczn o -k a n o n iczn a p o tw ie rd z a n a u k ę tra d y c y jn ą . M ów i bo­

w ie m , że ra d y ew an g eliczn e u s u w a ją p rzeszk o d y m iłości d o sk o n a­

łe j. P o słu szeń stw o u su w a przeszk o d ę n ie u m ia rk o w a n e j m iłości w ła ­ sne, p ro w a d z i d o w olności w e w n ę trz n e j i d oskonałej m iłości Boga.

D u c h o w y rozw ój człow ieka zo staje zap o czątk o w an y p rzez p rz y ję - 90 Por. B e y e r J., dz. cyt., s. 151.

91 Por. B e y e r J La vie consacrée, Gregorianum 44 (1963) 61.

92 Por. Lum en gentium , n. 46; Perfectae caritatis, η. 14; F u e r t e s J., Oboedientia homini..., s. 335; G a l o t J., Renouveau..., s. 85; G a l l e n J., dz. cyt., s. 251, 258.

(20)

[19] Posłuszeństwo a wolność osoby 69

cie C h rz tu św. O soba lu d z k a p rzez p ro fe sję zak o n n ą p o d d a je się w sposób b a rd z ie j r a d y k a ln y B ogu, o tw ie ra się n a e n e rg ię Bożą, k tó r a p rz e n ik a jej lu d zk ie siły. W te n sposób w o p a rc iu o sy n o ­ stw o Boże, d a ry n a tu r y i ła sk i Bożej z a k o n n ik ro z w ija sw ą oso­

bow ość 93. P o słu szeń stw o ja k o n a śla d o w a n ie C h ry stu sa p o słusznego aż do n ajw y ższej o fia ry n iesie z sobą, ja k o n a stę p stw o k onieczne, in te g ra c ję w życiu człow ieka. P o w sz ech n ie z w ra c a się u w a g ę obec­

n ie n a p rzy c zy n ę w zorczą n asz ej doskonałości, k tó r ą je s t C h ry stu s.

P o słu szeń stw o , k tó re je st n a śla d o w a n ie m C h ry stu sa p ro w ad zi ty m sam y m do doskonałości osoby 94.

W ty m św ietle p rzeło żen i m a ją zad an ie d o p ro w a d z e n ia osób za­

k o n n y c h d o zjed n o czen ia z w olą Bożą. P rzeło żen i w k ie ro w a n iu , a p o d w ła d n i w o d p o w ied zialn y m p o słu szeń stw ie osób d o jrz a ły c h , p o d d a ją się p rze p iso m i w y p e łn ia ją ro zk azy , b y ła tw ie j o siąg n ąć d o jrzało ść 95. W ażne je s t zw ró c en ie u w a g i p rzeło żo n y ch n a ic h ro lę pom ocniczą — w zn aczen iu w y c h o w a n ia do p o słu szeń stw a. M ają o n i p ro w ad zić, u k azyw ać, pozw olić ro z w in ą ć się d a ro m B ożym za­

szczepionym w n a tu rz e człow ieka. „W łaściw ą fu n k c ją p rzeło żo n y ch je s t — p o siłk u jąc się re g u łą — służyć zam ierzen io m B ożym w s to ­ s u n k u d o każdego z z a k o n n ik ó w ” 96. W y d aje się słu szn a u w a g a n a ty m m iejscu , że obow iązek p o szan o w an ia p rzez p rzełożonego o sobistej w o li B oga w sto su n k u do k ażd eg o człow ieka, nie w y k lu c za m ożliw ości d o m ag an ia się od z a k o n n ik a w ie lk ic h n a w e t o fia r p o ­ słu sze ń stw a, p o d w a ru n k ie m , że p rz y c z y n ią się do jego ro z w o ju duchow ego, do p o stę p u w zjed n o c zen iu z w o lą Bożą 97.

P ro b le m ro z w o ju osobow ości w ra m a c h p o słu sz eń stw a u jm u je p a p ie ż P a w e ł VI, g d y m ów i, że posłu szeń stw o nie tłu m i w olności, lecz ją u d o sk o n ala, pom naża je j w y k o n y w an ie, w y k ań cza p ra w d z i­

w e cechy osobowości. N ieposłuszeństw o n a to m ia st niszczy e n e rg ię czło w iek a i o d w ra c a n iew olniczo do jeg o n a m ię tn o ś c i98.

P o słu szeń stw o je s t p o d k re śle n ie m w ielk o ści B oga i godności człow ieka, o ra z n a jb a rd z ie j p o d staw o w y m o d n iesien iem się czło­

w ie k a do Boga. N ie stoi w ięc n a przeszk o d zie rozw ojow i osobow ości 93 Por. T i 11 a r d J., L ’obéissance religieuse..., s. 469; G a l o t J., R e­

nouveau..., s. 86.

94 Por. S e b a s t i a n F., dz. cyt., s. 10; G a l l e n J., dz. cyt., s. 245;

F u e r t e s J., Oboedientia homini..., s. 331.

95 Por. T i 11 a r d J., Problem władzy..., s .332—334.

96 Tamże, s. 329.

97 Por. Tamże, s. 330.

98 Por. P a u l u s Pp. VI, Allocutio ad Em inentis simos Patres Cardi­

nales et Consultores Pontificii Consilii Codici iuris canonici recognos­

cendo — 20. XI. 1965, AAS 57 (1965) 986; C a l m e n s N., dz. cyt., s. 162;

G a l l e n J., dz. cyt. s. 255; O l e j n i k S., dz. cyt., s. 177.

Cytaty

Powiązane dokumenty

[r]

Kolejną sprawą jest powoływanie się na prawo Duvergera, które to jak sam autor twierdził, nie jest deterministyczne, gdyż aby stworzyš dwubiegunową

bin außerordentlich dankbar, dass in meinem Wahlkreis eine Vielzahl von Patienten aus Frankreich und Italien aufgenommen wird, dass wir die Menschen in den Mit- telpunkt stellen,

Centralnym punktem ortegańskiej krytyki rozumu, krytyki czystego rozu­ mu - trzeba dodać, jest ten moment, kiedy analityczny umysł staje w obliczu owych prostych

warto dodać, że wyłaniający się z tej problematyki dział pedagogiki społecznej – pedagogika drogi, odnosi się zarówno do wychowania dla bezpieczeństwa, jak i kultury

liczne obserwacje wskazujące na obniżanie się subiektywnego poczucia dobro- stanu ludzi w okresie późnej dorosłości w powiązaniu z danymi demograficznymi wskazującymi

If the sugarcane–ethanol supply chain is used to support the emer- gence of a biojet fuel supply chain, our results suggest that in- creasing the level of gasoline