POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

POSTĘPOWANIE

PRZYGOTOWAWCZE

Definicja

 Postępowanie przygotowawcze jest pierwszym

stadium procesu karnego, na które składa się

zespół czynności zmierzających do ujawnienia

przestępstwa i jego sprawcy, wyjaśnienia

okoliczności sprawy oraz zebrania,

zabezpieczenia i utrwalenia dowodów w

zakresie niezbędnym do stwierdzenia

zasadności wniesienia aktu oskarżenia albo

innego zakończenia postępowania, jak również

do przedstawienia wniosku o dopuszczenie

tych dowodów i przeprowadzenie ich przed

sądem

Organy postępowania przygotowawczego

 postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie prowadzi je Policja.

W wypadkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom (art. 298 § 1)

 W tym stadium postępowania prokurator występuje w roli „pana procesu” (dominus litis)

 Określone w ustawie czynności w postępowaniu

przygotowawczym przeprowadza sąd

Strony postępowania przygotowawczego

PODEJRZANY (strona bierna) – osoba, co do której wydano postanowienie o

przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z

przystąpieniem do

przesłuchania w charakterze podejrzanego (art. 71 § 1)

POKRZYDZONY (strona czynna) - osoba fizyczna lub prawna, instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 § 1 i 2)

W toku czynności sądu w postępowaniu

przygotowawczym prawa strony

przysługują prokuratorowi (art. 299 § 3)

Przebieg postępowania przygotowawczego

Czynności sprawdzające

Wszczęcie postępowania przygotowawcze

go

Faza ścigania in rem

Faza ścigania in personam

Zamknięcie śledztwa lub dochodzenia

Sporządzenie stosownej skargi

Etapy postępowania przygotowawczego

1) Zawiadomienie o przestępstwie (art. 304 k.p.k.) lub działania operacyjno-rozpoznawcze organów ścigania

2) Postępowanie sprawdzające – etap ewentualny (art. 307)

3) Postępowanie w niezbędnym zakresie – etap ewentualny (art. 308) 4) Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia in rem (art. 303)

5) Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia in personam (art. 313 i 314)

6) Zaznajomienie podejrzanego, pokrzywdzonego, obrońcy lub pełnomocnika z materiałami postępowania – etap ewentualny (art. 321 § 1-3)

7) Zamknięcie śledztwa lub dochodzenia (art. 321 § 6, art. 325h)

Etapy postępowania przygotowawczego

8) Merytoryczne zakończenie postępowania poprzez:

 Sporządzenie i wniesienie do sądu aktu oskarżenia (art. 331)

 Sporządzenie i skierowanie do sądu wniosku o warunkowe umorzenie postępowania (art. 336)

 Skierowanie do sądu wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających (art. 324)

 Umorzenie postępowania (art. 322)

 Umorzenie postępowania (dochodzenia) i wpisanie sprawy do rejestru

przestępstw (art. 325f)

Etapy postępowania przygotowawczego

9)

Niemerytoryczne zakończenie postępowania przez jego zawieszenie (art. 22, 325 k.p.k.)

10)

Czynności w ramach usunięcia braków formalnych aktu oskarżenia po jego zwrocie przez prezesa sądu (art. 337 k.p.k.)

11) Kontynuacja postępowania po zwrocie przez sąd do postępowania przygotowawczego

sprawy, w której wniesiono do sądu wniosek o umorzenie postępowania i stosowanie środków zabezpieczających (art. 324 § 2)

12) Postępowanie kontrolne w wyniku wniesionego zażalenia na umorzenie postępowania

(art. 306 § 1), umorzenie postępowania i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw (art.

325e § 4), zawieszenie postępowania (art. 325)

13)Podjęcie i wznowienie postępowania po prawomocności decyzji o umorzeniu

postępowania (art. 327 § 1 i 2)

14)

Nadzwyczajne uchylenie przez Prokuratora Generalnego prawomocnego

postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego (art. 328)

Źródła informacji o przestępstwie

 Zawiadomienie

 Osoby trzecie

 Pokrzywdzony

 Sam sprawca (samooskarżenie)

 Własne informacje organów ścigania

 Czynności operacyjno-rozpoznawcze

 Analiza informacji dostarczonych przez media

 Pozyskiwanie informacji o przestępstwie w związku z prowadzeniem postępowań w innych sprawach karnych

 Ustalenia w związku z prokuratorską kontrolą

przestrzegania prawa

Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie

 społeczny – najczęstsze źródło informacji o przestępstwie, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym Policję lub prokuratora; nie może być on egzekwowany za pomocą środków prawnych

 prawny:

– art. 240 par. 1 KK Prawny obowiązek niezwłocznego powiadomienia o karalnym

przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 118a, 120–124, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166, 189, 252 KK lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, jeżeli dana osoba posiada wiarygodną wiadomość o takim zdarzeniu. Za niepowiadomienie grozi kara do 3 lat pozbawienia wolności

- Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ

stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa - organy inspekcji i kontroli państwowej

Formy zawiadomienia o przestępstwie

 Ustne – obowiązek zaprotokołowania, sporządzenie wspólnego protokółu z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej; w protokole tym można również zamieścić wniosek o ściganie (art.

304a k.p.k.)

 Pisemne – powinno zawierać podstawowe wymogi pisma procesowego

 Anonimowe zawiadomienie – może być dokonane w różnej formie (pisemnej, telefonicznej, elektronicznej itp.)

 Samooskarżenie – osoba, która popełniła przestępstwo zgłasza

ten fakt organom ścigania

Formy postępowania przygotowawczego

ŚLEDZTWO DOCHODZENIE

•

Prowadzone jest z założenia w sprawach o większym ciężarze gatunkowym oraz ze względu na szczególny podmiot będący osobą podejrzaną

•

Jest ono także bardziej

sformalizowane od dochodzenia

•

Wszczęcie śledztwa - jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie

popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o

wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem

postępowania oraz jego kwalifikację prawną.

• Prowadzone jest w

sprawach o mniejszym ciężarze gatunkowym

• Ustawa przewiduje szereg uproszczeń proceduralnych w

porównaniu do śledztwa

Różnice między śledztwem a dochodzeniem

 Rodzaj spraw, w jakich się je prowadzi

 Organy prowadzące

 Czas trwania postępowania

 Stopień formalizmu

Śledztwo

Prowadzi się w sprawach (obligatoryjnie):

1) które rozpoznawane są w pierwszej instancji przez sąd okręgowy (zgodnie z art. 25 § 1 KPK są to: sprawy o wszystkie zbrodnie oraz enumeratywnie wymienione w tym przepisie występki).

2) w sprawach o inne występki jeżeli:

a) osobą podejrzaną jest:

•

sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, ABW, AW, SKW, SWW, Służby Celnej lub CBA

•

funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego (urzędu skarbowego, urzędu celnego albo inspektor kontroli skarbowej) lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego (izby celnej, izby skarbowej albo minister właściwy do spraw finansów publicznych).

-

- o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem przez nich czynności służbowych

3) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia (art. 325b i 325c KPK) 4) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze

względu na wagę lub zawiłość sprawy – śledztwo fakultatywne.

Dochodzenie

Prowadzi się co do zasady w sprawach:

1) należących do właściwości sądu rejonowego

2) dotyczących czynów zabronionych zagrożonych karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności

3) W wypadku przestępstw przeciwko mieniu

dochodzenie prowadzone jest tylko wówczas, gdy

wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda

wyrządzona lub grożąca nie przekracza 200 000

zł.

Organy prowadzące śledztwo

1) Zasadniczo prokurator

2) Możliwe jest powierzenie prowadzenia śledztwa Policji (innym uprawnionym organom):

a) w całości,

b) w określonym zakresie,

c) dokonanie poszczególnych czynności śledztwa

ta ostatnia możliwość jest jedyną gdy śledztwo prowadzone jest na podstawie art. 309 pkt 2 i 3 KPK

Utrwalenie przesłuchania świadków przez Policję następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności

Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka potrzeba – utrwalenie wypowiedzi świadka następuje w postaci notatki urzędowej, w wypadkach niecierpiących zwłoki może sporządzić protokół ograniczony do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności

Policja występuje z wnioskiem do prokuratora o przesłuchanie świadka, jeżeli jego zeznania mogą mieć szczególne znaczenie dla procesu

Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa

Czego nie może obejmować powierzenie?

 wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa (305

§ 3 KPK),

 czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów (art. 313, 314 KPK),

 czynności związanych z zamknięciem śledztwa

(końcowe zaznajomienie z materiałami

postępowania przygotowawczego oraz wydanie

postanowienia o zamknięciu śledztwa).

Organy prowadzące dochodzenie

1) Policja

2) Inne organy

a) wymienione w KPK

 Straż Graniczna,

 Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

 Służba Celna,

 Centralne Biuro Antykorupcyjne

 Żandarmeria Wojskowa

- w zakresie swojej właściwości

Organy prowadzące dochodzenie

1) Organy wymienione w rozporządzeniu MS z dnia 13 czerwca 2003 r.

a) organy Inspekcji Handlowej w sprawach o ujawnione przez nie w czasie przeprowadzania kontroli przestępstwa określone w art. 43 ust. 1 i 2 oraz w art.

45

ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz w art. 38 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r.

o Inspekcji Handlowej,

b) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sprawach o przestępstwa określone w art. 96-99 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach oraz w art. 34, 34b, 34c, 34d i 34f ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych,

c) urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej w sprawach o przestępstwa z art. 77, 78 ust. 1 i art. 79 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości,

d) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawach o przestępstwa

określone w art. 208 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo

telekomunikacyjne

Organy prowadzące dochodzenie

2) Organy wymienione w ustawach szczególnych:

a) Straż Leśna, jeżeli przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 47 ust. 2 pkt 7 ustawy o lasach) a także jeżeli przedmiotem przestępstwa na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa zarządzanych przez Lasy Państwowe jest zwierzyna (art. 47 ust. 8 pkt 1 ustawy o lasach),

b) Państwowa Straż Łowiecka, jeżeli przedmiotem przestępstwa na

terenach obwodów łowieckich jest zwierzyna (art. 39 ust. 2 pkt 7

ustawy - Prawo łowieckie) oraz jeżeli przedmiotem przestępstwa na

tych terenach jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność

Skarbu Państwa (art. 39 ust. 8 pkt 3 ustawy - Prawo łowieckie).

Organy prowadzące dochodzenie

3) Prokurator – ze względu na wagę lub

zawiłość sprawy postanowi o prowadzeniu w

sprawie własnego dochodzenia

Czas trwania postępowania przygotowawczego

Śledztwo:

1)

do trzech miesięcy

2)

Powyżej 3 miesięcy do roku -przedłużenie na dalszy czas oznaczony przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora bezpośrednio

przełożonego wobec prokuratora, który prowadzi śledztwo w

uzasadnionych wypadkach

3)

Powyżej roku - prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym lub prowadzącym

śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony w

szczególnie uzasadnionych wypadkach

Dochodzenie:

1) Do 2 miesięcy

2) Prokurator właściwy do sprawowania nadzoru nad tym postępowaniem (art.

326 § 1)może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy,

3) w wypadkach uzasadnionych –

prokurator właściwy do sprawowania nadzoru nad tym postępowaniem (art.

326 § 1)przedłuża na dalszy czas

oznaczony nie dłuższy jednak niż rok (art. 325i § 1 KPK)

4) W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami – na dalszy czas oznaczony, prokurator bezpośrednio

przełożony nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym dochodzenie

Redukcja formalizmu dochodzenia

 Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, jego umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz jego zawieszeniu można zamieścić w łącznym protokole i nie wymagają one uzasadnienia (art. 325e § 1)

 Nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia (art. 325e § 3)

 Nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest tymczasowo aresztowany (art. 325g § 1) – wystarcza rozpoczęcie przesłuchania osoby podejrzanej od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania.

Osobę tę od rozpoczęcia przesłuchania uważa się za podejrzanego

 Większość czynności dowodowych można utrwalić w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń. W zwyczajnej formie protokołu należy utrwalić przesłuchanie podejrzanego i pokrzywdzonego oraz czynności, których nie będzie można powtórzyć, np. oględziny miejsca przestępstwa

 Akt oskarżenia może sporządzić prowadzący dochodzenie, chyba że prokurator to uczyni, akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia. Akt oskarżenia sporządzony przez policję zatwierdza i wnosi do sądu prokurator

Postępowanie sprawdzające (307 KPK)

1)

Podejmowane przed wszczęciem postępowania przygotowawczego

2)

może trwać 30 dni – czasu tego nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego; jest to termin instrukcyjny

3)

Okres ten liczy się od dnia otrzymania zawiadomienia o przestępstwie do wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo odmowy wszczęcia śledztwa lub dochodzenia

4)

Organem uprawnionym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego jest każdy organ uprawniony do wszczęcia i prowadzenia postępowania przygotowawczego, jednakże czynności operacyjno-rozpoznawcze mogą być wykonywane wyłącznie przez organy wyraźnie do tego uprawnione, np. Policję, CBA

5)

Nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności

wymagających spisania protokołu (wyjątek – przyjęcie ustnego

zawiadomienia o przestępstwie, przyjęcie wniosku o ściganie,

przesłuchanie w charakterze świadka zawiadamiającego – z czynności

tych można sporządzić wspólny protokół)

Czynności sprawdzające mogą polegać na :

1) Zażądaniu przez organ ścigania uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie, wówczas gdy zawiadomienie jest ogólnikowe, zawiera luki i braki uniemożliwiające organowi ścigania podjecie decyzji w przedmiocie wszczęcia postępowania

2) Sprawdzeniu przez organ ścigania faktów wskazanych w zawiadomieniu o przestępstwie, np. rozpytanie, wywiady, obserwacje środowiska; są to czynności pozaprocesowe, najczęściej o charakterze operacyjno-rozpoznawczym; z uwagi na ich pozaprocesowy charakter mogą być dokumentowane wyłącznie notatkami urzędowymi

3) Przesłuchaniu przez organ ścigania w charakterze świadka osoby

zawiadamiającej o popełnieniu przestępstwa

Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego

W przedmiocie tym wydawane jest postanowienie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie:

1) niezwłocznie, gdy dane zawarte w zawiadomieniu nie uzasadniają wszczęcia postępowania, tzn.

nie istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

2) Po przeprowadzeniu czynności sprawdzających, których wynik wskazuje na brak danych uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa

Podstawy odmowy – art. 17 k.p.k.

 Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa wydawane jest przez prokuratora albo Policję bądź inne organy, które w postępowaniu karnym mają uprawnienia Policji, postanowienie wydane przez Policję lub inne organy zatwierdza prokurator

 Postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia wydaje organ prowadzący postępowanie niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie albo po przeprowadzeniu czynności sprawdzających. Postanowienie to wymaga zatwierdzenia przez prokuratora

 Na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy

 Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa należy uzasadnić, obowiązek taki nie dotyczy postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia

Na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa przysługuje zażalenie:

1) pokrzywdzonemu,

2) instytucji wymienionej w art. 305 § 4,

3) osobie wymienionej w art. 305 § 4, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.

Na postanowienie o umorzeniu śledztwa przysługuje zażalenie:

1) stronom,

2) instytucji państwowej lub samorządowej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie,

3) osobie, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie określonym w  art. 228-231, art. 233, art. 235, art. 236, art. 245, art. 270-277, 

art. 278-294 lub w art. 296-306Kodeksu karnego, jeżeli postępowanie

karne wszczęto w wyniku jej zawiadomienia, a wskutek tego przestępstwa

doszło do naruszenia jej praw.

Postępowanie w niezbędnym zakresie (308 KPK)

1) Można je prowadzić w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, nawet chociażby śledztwo było obowiązkowe, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia

2) Jest to faktyczne wszczęcie postępowania przygotowawczego, co oznacza, że postępowanie przygotowawcze zostało wszczęte mimo braku formalnej decyzji procesowej o wszczęciu postępowania

3) Może trwać 5 dni – czas ten wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego, czynność procesowa dokonana po upływie tego terminu nie jest bezskuteczna

4) Przeprowadzane w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe (w szczególności o charakterze dowodowym, np. oględziny) 5) można przesłuchać osobę podejrzaną w charakterze podejrzanego

6) Postanowienie o wszczęciu postępowania albo o jego umorzeniu wydawane jest post factum 7) Jeżeli w sprawie wymagane jest prowadzenie śledztwa konieczne jest wydanie postanowienia

o przedstawieniu zarzutów

Przesłanki przeprowadzenia czynności procesowych w ramach postępowania w niezbędnym zakresie, przed wydaniem

formalnego postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia

1) Istnieją podstawy do wszczęcia postępowania przygotowawczego;

podstawa faktyczna (uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa) oraz podstawa prawna (przykładowo wyliczone w art. 17)

2) Zachodzi wypadek niecierpiący zwłoki, tzn. istnieje uzasadniona obawa utraty, zniekształcenia lub zniszczenia śladów i dowodów przestępstwa w przypadku bezczynności organów ścigania

3) Czynności procesowe dokonywane są w granicach koniecznych do zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniszczeniem lub zniekształceniem

4) Czynności procesowe prowadzone są w niezbędnym zakresie

 ww. przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie, brak jakiejkolwiek z

nich stanowi przeszkodę w prowadzeniu (kontynuowaniu) czynności

procesowych w ramach postępowania w niezbędnym zakresie

Zakres podejmowanych czynności dowodowych w postępowaniu w niezbędnym zakresie

 Można przeprowadzić w zasadzie wszystkie niezbędne czynności dowodowe, np.

oględziny, przeszukanie

 W razie potrzeby można dokonać oględzin miejsca, osoby lub rzeczy, oględzin i otwarcia zwłok

 Udział biegłych w czynnościach procesowych dokonywanych w ramach postępowania w niezbędnym zakresie ma charakter konsultacyjny

 Od osoby podejrzanej można pobierać odciski palców, dłoni, stóp, próbki krwi, włosów i wydzielin organizmu, wymaz ze śluzówki policzków, można ją fotografować oraz okazywać innym osobom w celach rozpoznawczych

 Przesłuchanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem formalnego postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli istnieją podstawy do sporządzenia takiego postanowienia. Przesłuchanie osoby podejrzanej rozpoczyna się od poinformowania jej o treści zarzutów, które wpisuje się do protokołu prowadzonej czynności. Informacja o treści zarzutów jest integralną częścią przesłuchania

Przedstawienie zarzutów – postępowanie w niezbędnym zakresie

 Ustne przedstawienie zarzutów wszczyna postępowanie przygotowawcze przeciwko osobie

 Osoba podejrzana, której został przedstawiony zarzut, uzyskuje w postępowaniu status strony (podejrzanego) z mocy samego prawa

 Przedstawienie zarzutów i przesłuchanie osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego może mieć miejsce tylko w ciągu 5 dni od podjęcia pierwszej czynności procesowej

 W wypadku faktycznego wszczęcia postępowania in personam w sprawach, w których prowadzenie śledztwa jest obowiązkowe, najpóźniej w terminie 5 dni od dnia przesłuchania prokurator wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów, które nie wszczyna postępowania (bo to zostało już faktycznie wszczęte), a spełnia jedynie funkcję akceptującą wobec ustnego przedstawienia zarzutów albo wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w stosunku do osoby przesłuchanej (art. 308 § 3 i 4). Postanowienie może być wydane tylko wtedy, gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie uzasadnia przedstawienie zarzutów

 Wydając postanowienie o przedstawieniu zarzutów należy brać pod uwagę dowody ujawnione w chwili podejmowania decyzji

Postępowanie przygotowawcze w sprawie (in rem)

 Początek – chwila wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia bądź z chwilą „faktycznego” wszczęcia dochodzenia wstępnego

 Koniec – wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub przesłuchanie w charakterze podejrzanego (dochodzenie)

 Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje zawsze prokurator

 Postanowienie o wszczęciu dochodzenia wydaje prowadzący to

postępowanie i nie wymaga ono zatwierdzenia przez

prokuratora. Może być umieszczone w tzw. protokole skróconym

Postępowanie przygotowawcze przeciwko podejrzanemu (in personam)

 Czasem toczy się od pierwszej chwili tego stadium, gdy jest znana osoba podejrzana i gdy od samego początku osoba ta jest traktowana jako podejrzany

 Granicą między śledztwem w sprawie a

śledztwem przeciw podejrzanemu jest

przedstawienie zarzutów

Formy oddziaływania Sądu na postępowanie przygotowawcze

 Podejmowanie decyzji w pierwszej instancji, wyłącznie zastrzeżonych sądowi

 Wykonywanie działań korygujących za pomocą decyzji wydawanych w wyniku wniesionych środków odwoławczych

 Przeprowadzenie czynności dowodowych w

toku postępowania przygotowawczego

Podejmowanie decyzji w pierwszej instancji wyłącznie zastrzeżonych sądowi



Stosowanie tymczasowego aresztowania (art. 250 i 263)



Stosowanie warunkowego dozoru policji



Decydowanie o przesłuchaniu osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej i dziennikarskiej (art. 180§ 2)



Decydowanie o skierowaniu podejrzanego na obserwację psychiatryczną (art. 203 § 2)



Decydowanie o dokumentach obejmujących okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, zatrzymanych podczas przeszukania (art. 225 § 3)



Zarządzenie kontroli rozmów oraz zatwierdzenie postanowień prokuratora o takiej kontroli (art. 237 § 1 i 2)



Wydanie i odwołanie listu żelaznego (art. 281 i art. 282 § 2)



Zarządzenie zniszczenia zapisów kontrolowanych rozmów (art. 238 § 3)



Orzekanie o przepadku przedmiotu poręczenia majątkowego (art. 270 § 1)



Stosowanie aresztowania jako kary porządkowej (art. 290 § 1)



Zarządzenie zniszczenia przedmiotów i substancji stwarzających niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia, których przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub stanowiło źródło zagrożenia dla bezpieczeństwa powszechnego (art. 232a § 2)



Dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego

Wykonywanie działań korygujących za pomocą decyzji wydawanych w wyniku wniesionych środków odwoławczych

 Działanie takie polega na wskazywaniu powodów uchylenia decyzji oraz okoliczności, które należy wyjaśnić lub czynności, jakie należy jeszcze przeprowadzić

Sąd rozpoznaje zażalenia na następujące postanowienia niewydane przez sąd:

1) O odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia (art. 465 § 2) 2) O umorzeniu śledztwa lub dochodzenia (art. 465 § 2)

3) W przedmiocie nieizolacyjnych środków zapobiegawczych, jeżeli wydał je prokurator (art. 252 § 2)

4) Dotyczące kontroli i utrwalania rozmów, wydane przez prokuratora (art.

240)

5) W przedmiocie zabezpieczenia majątkowego, wydane przez prokuratora (art. 293 § 4 i art. 69 § 3)

6) Zatrzymanie osoby podejrzanej (art. 246 i art. 247 § 1-3)

7) O zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu świadka (art. 290 § 2)

Przeprowadzania czynności w toku postępowania przygotowawczego



Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, strona lub prokurator albo organ prowadzący postępowanie mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania go przez sąd (art. 316 § 3).

- Do sądu należy ocena, czy warunek ten został spełniony, - w przypadku braku jego spełnienia sąd oddala wniosek

- przesłuchanie przeprowadza sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji jednoosobowo na posiedzeniu



Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat w sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV i XXVI KK (art. 185a § 1-3);



Może przesłuchać świadka, w warunkach określonych w art. 185a, w sprawach o

przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub o

przestępstwa określone w rozdziale XXC KK, jeżeli świadek w chwili przesłuchania

nie ukończył 15 lat, a nadto jeśli zeznania tego świadka mogą mieć istotne

znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy;

Właściwość i skład Sądu

 Sądem wykonującym przewidziane w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym na posiedzeniu jest sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (art. 329 § 1)

Wyjątki:

 Zażalenie na zatrzymanie – sąd miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania (art. 246 § 2)

 Stosowanie tymczasowego aresztowania – sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy (art. 250 § 2)

 Wydanie listu żelaznego – właściwy miejscowo sąd okręgowy (art. 281)

 Sąd dokonuje czynności jednoosobowo, także wtedy, gdy rozpoznaje zażalenie na czynności postępowania przygotowawczego, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 329 § 2)

 Sędzia ten nie podlega w stadium postępowania głównego i apelacyjnego wyłączeniu jako iudex inhabilis z powodu wykonywania tych czynności

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym

 Nadzór nad tym postępowaniem to kontrola czynności organów prowadzących je oraz wyciągnięcie konsekwencji prawnych ze spostrzeżonych uchybień

PRZEDMIOT NADZORU

1) Legalność działania organów prowadzących postępowanie przygotowawcze (z położeniem szczególnego akcentu na gwarancje praw podejrzanego i pokrzywdzonego); przez legalność należy rozumieć:

 posiadanie uprawnień do podjęcia danej czynności,

 wykonanie czynności zgodnie z prawem

2) Sprawność w sensie prakseologiczno-kryminalistycznym

Rodzaje nadzoru

Nadzór procesowy Nadzór służbowy

 W ramach i na podstawie przepisów procesowych

 Obejmuje postępowanie przygotowawcze w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi, może objąć także postępowanie

sprawdzające toczące się na podst. art.

307 (art. 326 § 1), postępowaniem w niezbędnym zakresie prowadzonym w trybie art. 308 , dochodzeniem

prowadzonym przez Policję i inne uprawnione organy oraz śledztwem

powierzonym Policji i innym uprawnionym organom

 Nie ma procesowego nadzoru prokuratora nad dochodzeniem, jeżeli prowadzi je prokurator podwładny

 Wykonywany na podstawie innych przepisów

 Charakter wewnętrzny

 Kontrola organu przełożonego nad podwładnym, połączona z wyciagnięciem konsekwencji wobec organu dopuszczającego się uchybień

 Źródłem nie jest prawo

procesowe, ale stosunek pracy

Uprawnienia nadzorcze prokuratora w ramach sprawowania nadzoru procesowego



Zaznajamianie się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie przygotowawcze, wskazywanie kierunków postępowania oraz wydawanie co do tego zarządzeń



Żądanie przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania przygotowawczego



Uczestniczenie w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiste ich przeprowadzanie albo przejęcie sprawy do swego prowadzenia



Wydawanie postanowień, zarządzeń lub poleceń oraz zmienianie i uchylanie

postanowień i zarządzeń wydanych przez prowadzącego postępowanie. W razie

niewykonania przez organ niebędący prokuratorem (np. Policję) postanowienia,

zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór na

jego żądanie przełożony funkcjonariusza ma obowiązek wszcząć postępowanie

służbowe, a o wyniku tego postępowania powiadomić prokuratora (art. 326 § 4)

Zakres nadzoru

Zapoznając się z aktami sprawy prokurator zwraca uwagę na realizację celów i zadań postępowania przygotowawczego, w szczególności na:

 Szybkość i trafność podejmowanych pierwszych czynności po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie

 Przestrzeganie zakresu czynności i terminu postępowania sprawdzającego

 Zasadność wszczęcia dochodzenia

 Prawidłową realizacje kierunku postępowania

 Prawidłowość przeprowadzania i udokumentowania dowodów

 Szybkość postępowania, a zwłaszcza koncentrację dowodów

 Prawidłowość przeprowadzania czynności związanych z przedstawieniem zarzutów

 Procesową potrzebę stosowania środków zapobiegawczych i zabezpieczenia majątkowego

 Zakres przedmiotowy i podmiotowy postępowania

 Należyte wyjaśnienie okoliczności sprawy

 Realizacje uprawnień procesowych uczestników postępowania

 Sprawdzanie wyjaśnień podejrzanego

 Przestrzeganie okresów śledztwa i dochodzenia

 Ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa

 Dostosowanie do potrzeb konkretnej sprawy ilościowego zgromadzenia dowodów, przeprowadzenie ich w odpowiednim momencie i w odpowiedniej kolejności

 Prawidłowość czynności związanych z zamknięciem postępowania

 Techniczną stronę akt sprawy, a w szczególności przejrzystość ułożenia materiałów, numerację kart i szatę graficzną

PROKURTOR BEZPOŚREDNIO PRZEŁOŻONY – pojęcie

Prokuratorami bezpośrednio przełożonymi są:

Prokurator Generalny - w stosunku do swoich zastępców, prokuratorów pełniących czynności w Prokuraturze Generalnej oraz prokuratorów apelacyjnych;

zastępcy Prokuratora Generalnego, z wyłączeniem Naczelnego Prokuratora Wojskowego i Dyrektora Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej, w zakresie zleconych czynności - w stosunku do prokuratorów pełniących czynności w Prokuraturze Generalnej oraz prokuratorów apelacyjnych;

Naczelny Prokurator Wojskowy oraz, w zakresie zleconych czynności, jego zastępca - w stosunku do prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej oraz wojskowych prokuratorów okręgowych i kierowników innych, równorzędnych, wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury;

prokuratorzy apelacyjni, prokuratorzy okręgowi i wojskowi prokuratorzy okręgowi oraz, w zakresie zleconych czynności, ich zastępcy - w stosunku do prokuratorów pełniących czynności w danej jednostce oraz w stosunku do kierowników jednostek organizacyjnych prokuratury bezpośrednio niższego stopnia na obszarze działania danej jednostki, z zastrzeżeniem pkt 6;

kierownicy ośrodków zamiejscowych prokuratur okręgowych oraz, w zakresie zleconych czynności, ich zastępcy - w stosunku do prokuratorów pełniących czynności w danym ośrodku oraz prokuratorów rejonowych na obszarze działania danego ośrodka zamiejscowego prokuratury okręgowej;

prokuratorzy rejonowi i wojskowi prokuratorzy garnizonowi oraz, w zakresie zleconych czynności, ich zastępcy - w stosunku do prokuratorów, odpowiednio, danej prokuratury rejonowej lub wojskowej prokuratury garnizonowej;

kierownicy ośrodków zamiejscowych prokuratur rejonowych - w stosunku do prokuratorów pełniących czynności w danym ośrodku.

Kompetencje prokuratora bezpośrednio przełożonego

1) Orzekanie o wyłączeniu prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze (art. 48 § 1 in fine)

2) Rozstrzyganie zażaleń na postanowienia i zarządzenia oraz inne czynności prokuratora, o których mowa w art. 302 § 1 i 2

3) przedłużanie okresu śledztwa (art. 310 § 2)

4) Przedłużenie okresu dochodzenia w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami na dalszy czas oznaczony (art. 325i § 1)

5) Występowanie do sądu apelacyjnego o przedłużenie stosowania

tymczasowego resztowania na okres powyżej roku (art. 263 § 4)

Czynności w trybie kontroli służbowej realizowane są przez:

 Wizytacje i lustracje

 Badanie akt prowadzonego lub zakończonego postępowania przygotowawczego

 Ocenę prawidłowości działań prokuratorów podległych jednostek organizacyjnych

 Monitorowanie lub koordynowanie ścigania

określonej kategorii przestępstw

Wzruszanie prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego

1. Podjęcie na nowo umorzonego postępowania

2. Wznowienie prawomocnie umorzonego postępowania

3. Nadzwyczajne uchylenie prawomocnego postanowienia o

umorzeniu

Podjęcie na nowo umorzonego postępowania

Dopuszczalne jest pod następującymi warunkami:

1) Podjęte na nowo – w każdym czasie (aż do czasu ustania karalności przestępstwa) – postępowanie przygotowawcze nie będzie toczyć się przeciwko osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego

2) Możliwe jest również w przypadku, gdy umorzone postępowanie toczyło się w fazie in rem

3) Postanowienie o podjęciu wydał prokurator (co najmniej tego samego rzędu), który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu

 Postanowienie takie samo przez się uchyla poprzednie postanowienie umarzające

 Na postanowienie takie nie przysługuje zażalenie

 Powinno ono nastąpić, kiedy ocena materiału dowodowego zebranego w dotychczasowym postępowaniu wykaże, że postępowanie zostało umorzone zbyt wcześnie, albo ze decyzja o umorzeniu była wręcz błędna

 Przed wydaniem postanowienia prokurator może przedsięwziąć osobiście lub polecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia (art. 327 § 3)

Wznowienie prawomocnie umorzonego postępowania



Skierowane jest przeciwko osobie, którą przesłuchano w charakterze podejrzanego i może nastąpić aż do upływu przedawnienia karalności

Dopuszczalne jest ono pod następującymi warunkami:

1)

Zostały ujawnione nowe istotne fakty lub dowody

Nie były one uznane w poprzednim postępowaniu

3)

Postanowienie o wznowieniu wydał prokurator nadrzędny nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu

PROKURATOR NADRZĘDNY-prokurator kierujący jednostką organizacyjną wyższego stopnia, a także prokurator tej jednostki lub prokurator delegowany do niej w zakresie zleconych mu czynności



po wniesieniu aktu oskarżenia sąd umarza postępowanie, jeżeli stwierdzi, że

postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw.

Nadzwyczajne uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu

Cel – eliminowanie bezzasadnych umorzeń i to zarówno na korzyść jak i na niekorzyść osoby w stosunku, do której umorzone postępowanie

Dopuszczalne jest pod warunkami:

1) Postanowienie o uchyleniu wyda Prokurator Generalny, który

2) Stwierdzi, że w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, było niezasadne; może to być zła ocena dowodów w umorzonym postępowaniu, niewyczerpanie wszystkich możliwości dowodowych, błąd w zastosowaniu prawa itd.

3) Uchylenie postanowienia o umorzeniu nastąpi przed upływem 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu, chyba że Prokurator Generalny uchyla lub zmienia postanowienie albo jego uzasadnienie po upływie tego terminu jedynie na korzyść podejrzanego

4) Termin 6 miesięcy ma charakter prekluzyjny, co oznacza, że uchylenie bądź zmiana postanowienia o umorzeniu postępowania na niekorzyść podejrzanego po tym terminie jest bezskuteczna