Prawo szariatu i jego kompatybilność
z europejskim
systemem ochrony praw człowieka
Autor: Simona Kociok
Zderzenie kultur - w dzisiejszym świecie konflikty rodzą się nie pomiędzy państwami,
lecz między cywilizacjami
„Mówią, że niepełna wiedza jest rzeczą
niebezpieczną, ale jednak nie tak złą, jak całkowita ignorancja”
Źródła szariatu – prawa islamskiego:
• Koran – święta księga z objawionymi słowami Allaha spisanymi przez Proroka,
• Sunna - prawo zwyczajowe spisane przez mędrców na podstawie życia i praktyk Proroka,
• Kanun - akty wykonawcze szariatu (akty administracyjne, rozporządzenia).
Wykładnia:
• Idżma – źródła przez wykładnię,
• Kijas – wnioskowanie analogiczne,
• Zwyczaj i orzecznictwo licznych szkół teologicznych.
Ścisły związek religii z prawem.
Małżeństwo w islamie
• Małżeństwo w islamie jest kontraktem prawnym,
obyczajowym i religijnym, pomiędzy kobietą i mężczyzną, na który duży wpływ mają interesy społeczności.
• Urf - nowa forma kontraktu, która nie posiada wartości
prawnej, natomiast stanowi zwyczajowe rozwiązanie obejścia ścisłych zasad wstrzemięźliwości par muzułmańskich.
Warunki ważności ślubu:
• konieczność zachowania odpowiedniej formy,
• brak przeciwwskazań,
• ustanowienie posagu.
Przeszkody do zawarcia związku
absolutne
• Pokrewieństwo poprzez krew,
• Pokrewieństwo poprzez mleko,
• Pokrewieństwo w linii prostej,
• Niemożliwy ponowny
ślub między tymi samymi osobami.
tymczasowe
• Ze względu na religię,
• Posiadanie czterech żon i chęć małżeństwa z piątą,
• Idda – okres
wstrzemięźliwości kobiety,
• Ostatnie stadium choroby śmiertelnej.
Stosunki między małżonkami
Obowiązki i przywileje męża
• Trwałe zamieszkanie z żoną,
• Skonsumowanie małżeństwa,
• Równy podział nocy między żony,
• Nafaka – utrzymywanie żony,
• Prawo do karania,
• Zgoda na wyjście.
Obowiązki żony
• Bezwzględna
posłuszność mężowi,
• Obowiązek wierności,
• Zakaz opuszczania miejsca zamieszka,
• Uzyskanie zgody na rozporządzenie
majątkiem i na
poręczenie na rzecz osoby trzeciej.
Rozwiązanie małżeństwa
1. Śmierć.
2. Śmierć cywilna w wyniku apostazji.
3. Rozwód sądowy.
4. Talaq – odesłanie:
tylko muzułmanin,
dojrzały płciowo,
zdrowy na umyśle,
po skonsumowaniu małż.,
zachowanie formy.
Kompatybilność szariatu z EKPCz
Arabska Karta Praw Człowieka z 2004 roku - ratyfikowana jedynie przez dziesięć państw arabskich, uwzględnia podejście niektórych
państw arabskich w tak kluczowych kwestiach, jak kara śmierci, ograniczenie praw kobiet, wolności słowa i wyznania, a w związku z tym nadal nie spełnia wymagań międzynarodowych.
Wartości nieuznawane przez prawo szariatu - 1
Orzeczenie ETPCz Refah Partisi (Partii Dobrobytu) i inni v. Turcja z 31 lipca 2001 roku
• wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9 EKPC),
• wolność zrzeszania się i stowarzyszania (art. 11 EKPC),
• zasada niedyskryminacji (art. 14 EKPC).
Naruszenia wykazane Partii Dobrobytu:
• dyskryminacja na tle płciowym, religijnym, poglądów politycznych,
• nietolerancja, odrzucenie wolności religijnej.
W sprawie Gunduz v. Turcja z 4 grudnia 2003 roku ETPCz stwierdza, iż wspieranie systemu prawnego opartego na szariacie pod rządami EKPCz jest bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe.
Wartości nieuznawane przez prawo szariatu - 2
Wyrok Tyler v. Wielka Brytania z 25 kwietnia 1978 roku oraz wyrok Jabari v. Turcja z 11 lipca 2000 roku:
• zakaz okrutnych, nieludzkich i poniżających kar, które mogą być stosowane w wypadku nieposłuszeństwa, jako kary za gwałt,
cudzołóstwo lub inne przestępstwa moralne,
• zakaz tortur (art. 3 EKPC)
ETPCz podkreślił absolutny zakaz stosowania kar cielesnych, które są niezgodne z ludzką godnością i integralnością jednostki. W
związku z tą jedną z najbardziej fundamentalnych wartości demokratycznego społeczeństwa, wymaga się między innymi ścisłej kontroli zarzutów, gdy deportacja do innego kraju może narazić jednostkę na takie zakazane traktowanie, jak np.
ukamienowanie czy wychłostanie, a nawet karę śmierci, zasądzaną również wobec nieletnich.
Wartości nieuznawane przez prawo szariatu - 3
1. Sąd Najwyższy Francji z 17 lutego 2004 roku ustanowił zasadę porządku publicznego mówiącą, iż rozwiązanie małżeństwa poprzez jednostronną czynność prawną
(odesłanie) jest niezgodne z zasadą równości małżonków w sferze cywilnoprawnej, wyrażoną w artykule 5 Protokołu Dodatkowego nr 7 do EKPC z 22 listopada 1984 roku.
2. Wyrok wyroku Şahin v. Turcja z 2005 roku ETPCz uznał obowiązek noszenia chusty jako kolejny przejaw
dyskryminacji i nierówności płci, a także uznał zakaz jej noszenia za usprawiedliwiony ze względu na konieczność ochrony laickiego charakteru przestrzeni publicznej.
Podsumowanie
W świetle aktualnego systemu prawnego oraz struktury wartości europejskich zawartych w Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka, prawo szariatu nie może zostać uznane jako
akceptowalne źródło prawa, a część czynności podjętych zgodnie z jego przesłankami może stanowić poważne naruszenia prawa krajowego oraz generalnie prawa międzynarodowego. Wobec tego faktu, harmonijne współżycie kultury europejskiej z kulturą islamu nie jest w pełni możliwe – przynajmniej, jeśli bierzemy pod uwagę system prawny Europy.