Wpływ polszczyzny na
wariantywność morfosyntaktyczną
w łemkowszczyźnie – forma
przypadkowa rzeczownika w funkcji
orzecznika
Postscriptum Polonistyczne nr 1(19), 117-127
J
ANP
ATRICKZ
ELLERU n i v e r s i t ä t B e r n B e r n o
Wpływ polszczyzny
na wariantywność morfosyntaktyczną
w łemkowszczyźnie – forma przypadkowa rzeczownika
w funkcji orzecznika
Wstęp
Językiem łemkowskim posługuje się kilkutysięczna mniejszość łemkowska mieszkająca w Polsce. Jest on jednym z wariantów karpatorusińskiego, tym samym zaliczany jest do języków wschodniosłowiańskich. Wszystkie odmia-ny karpatorusińskiego (obok łemkowskiego należą do niego jeszcze etnolek-ty używane na Słowacji i Ukrainie) pozostają w ścisłym kontakcie z językami dominującymi na wskazanych obszarach; w przypadku łemkowskiego jest to kontakt z językiem polskim. Osoby mówiące po łemkowsku są dwujęzyczne i na co dzień używają także języka polskiego. Wpływ, jaki polszczyzna wy-wiera na łemkowski, jak i w ogóle sam język łemkowski, którym faktycznie posługują się jego rodzimi użytkownicy, nie doczekały się do tej pory ob-szerniejszego (empirycznego) opracowania.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest zjawisko natury morfosyntaktycz-nej, które należy zarazem do często dyskutowanych zagadnień z zakresu morfoskładni języków wschodniosłowiańskich i historycznej morfoskładni języka polskiego, a mianowicie – forma przypadkowa rzeczownika w funkcji orzecznika w zdaniach z łącznikiem ‘być’. Język polski różni się w tym względzie od języków wschodniosłowiańskich, gdyż w polszczyźnie formą
obligatoryjną orzecznika rzeczownikowego jest narzędnik, a w językach wschodniosłowiańskich funkcję tę może pełnić zarówno narzędnik, jak i mia-nownik.
Zdecydowana większość przykładów orzecznika w skodyfikowanym opisie systemu gramatycznego łemkowszczyzny, przedstawionym w pracy
Grama-tyka języka łemkowskiego / GramaGrama-tyka lemkivskoho jazyka Henryka
Fontańskie-go i Mirosławy Chomiak, ma formę narzędnika, zob. przykłady (1) i (2):
(1) Njan’o jest šoferomNarz.
‘Ojciec jest kierowcą’.
(2) Stryko byl barz šanuvanym gazdomNarz.
‘Wuj był bardzo szanowanym gospodarzem’.
Jednak autorzy przywołanej monografii podają również przykład – co prawda tylko jeden – użycia w tej funkcji mianownika (por. Fontański, Chomiak 2000, 110 i 128):
(3) Naš stil jest (…) okazMian mež mebljamî.
‘Nasz stół jest okazem wśród mebli’.
Interesujące wydaje się, jaką formę przyjmuje orzecznik w mówionej od-mianie łemkowszczyzny – tej, którą faktycznie (a nie według skodyfikowanej gramatyki) posługuje się społeczność łemkowska mieszkająca w Polsce. Czy w tej funkcji używane są oba przypadki? A jeśli tak, to czy rozchwianie to podlega tym samym czynnikom co w innych językach wschodniosłowiań-skich? I wreszcie – na ile stabilna jest owa wariantywność? Być może mamy tu do czynienia ze zmianą językową pod wpływem polszczyzny. Przypusz-czenie takie nasuwa się w związku z faktem, że w ciągu minionego stulecia oddziaływanie języka polskiego na łemkowski niezaprzeczalnie wzrosło.
Jak już wspomniano, empiryczne badania nad łemkowszczyzną należą w za-sadzie do rzadkości; dość powiedzieć, że do niedawna nie istniał żaden kor-pus jej odmiany mówionej. Materiał wykorzystany w niniejszych rozważa-niach pochodzi z korpusu mówionego języka łemkowskiego, gromadzącego wypowiedzi osób w różnym wieku. Pierwsze analizy tego korpusu dotyczące morfologii fleksyjnej oraz zaimków anaforycznych wykazały istnienie wa-riantywności morfologicznej i pozwoliły stwierdzić, że zaobserwowane zmiany językowe można przypisać także – choć nie wyłącznie – wpływowi języka polskiego (Menzel, Reis 2014; Reis 2013, 2014, w druku). W tym
miejscu warto przypomnieć, że fonetyką i fonologią języka łemkowskiego zajmował się Zdzisław Stieber (1982), natomiast analizą jego leksyki – Janusz Andrzej Rieger (1995). Autorem (jak dotąd jedynych) badań ilościowych nad morfoskładnią łemkowszczyzny jest Jan Patrick Zeller (w druku). Badania te dotyczą podobnego do poruszonego w niniejszym artykule zagadnienia, a mia-nowicie wariantywności formy dopełnienia bliższego w zdaniach przeczą-cych. Podczas gdy w językach wschodniosłowiańskich w tym przypadku mamy do czynienia z wariantywnością biernika i dopełniacza, w języku pol-skim – jak wiadomo – normą jest dopełniacz. W mówionej odmianie łem-kowskiego pojawiają się natomiast oba przypadki, a na wybór jednego z nich wpływ mają te same czynniki co w innych językach wschodniosłowiańskich, ściślej: szyk zdania oraz kategorie określoności i konkretności. Co ciekawe, w wypowiedziach młodszych użytkowników łemkowszczyzny można zaob-serwować tendencję do używania dopełniacza (Zeller, w druku).
Forma rzeczownika w funkcji orzecznika w języku polskim
i w językach wschodniosłowiańskich
We współczesnym języku polskim w zdaniach z łącznikiem ‘być’ w funkcji orzecznika wyrażonego rzeczownikiem pojawia się wyłącznie narzędnik. Zob.:
(4) Ojciec był studentemNarz architektury na Politechnice Warszawskiej
(…). (Narodowy Korpus Języka Polskiego, NKJP)1
Przypomnijmy jednak, że nie zawsze tak było. Na wcześniejszych etapach rozwoju polszczyzny można mówić o wariantywności narzędnika i mianow-nika w omawianej funkcji. W języku staropolskim dominował jeszcze mia-nownik, w wiekach XVI i XVII przewagę zyskał natomiast narzędnik (zob. Klemensiewicz 1926). W językach wschodniosłowiańskich funkcję tę rów-nież może pełnić mianownik lub narzędnik (zob. Timberlake 2004, 282; Ru-sanovskij i in. 1986, 287; Krivickij, Michnevič, Podlužnyj 1990, 250), co po-twierdzają choćby przykłady wynotowane z Narodowego Korpusu Języka Rosyjskiego (Nacionalnyj Korpus Russkogo Jazyka, NKRJa), por.:
(5) a) Saval’ev byl studentMian Moskovskogo instituta svjazi (…).
(NKRJa)2
‘Saval’ev był studentem Moskiewskiego Instytutu ds. Komuni- kacji’.
b) Sergej byl studentomNarz tret’ego kursa istoričeskogo fakul’teta
odnogo iz moskovskich vuzov. (NKRJa)3
‘Sergiej był studentem trzeciego kursu na fakultecie historycz- nym jednej z moskiewskich uczelni wyższych’.
Niewątpliwie zakres użycia każdego z tych dwu przypadków w funkcji orzecznika jest jednym z najczęściej dyskutowanych problemów w dziedzi-nie morfoskładni słowiańskiej. Obok teorii, które zakładają, że zmiana przypadka pociąga za sobą zmianę znaczenia, istnieją również takie, które ten związek interpretują wyłącznie jako tendencję statystyczną. Przypuszcza się, że orzecznik o znaczeniu temporalnym, czyli wyrażający cechę tymcza-sową i niestabilną (stage-level predicates), preferuje narzędnik, natomiast orzecznik wyrażający cechę stabilną, stałą i niemodyfikowalną (individual-level
predicates) – mianownik (dla języka rosyjskiego zob. Potebnja 1958; Røed
1966; Nichols 1981; Krasovitsky i in. 2008; dla polszczyzny historycznej zob. Klemensiewicz 1926; Hentschel 1993, 1994). Typ cechy – cecha tym-czasowa vs. stała – może mieć związek z semantyką samego orzecznika. Tendencję do przybierania formy mianownika wykazują na przykład rze-czowniki określające narodowość lub jakąś właściwość, cechę oceniającą osobę. Skłonność do przyjmowania postaci narzędnika charakterystyczna jest natomiast dla rzeczowników nazywających zawody. Opinie badaczy co do rzeczowników nieożywionych są podzielone. Zgodnie z analizą przepro-wadzoną przez Røeda (1966) i Nichols (1981) w odniesieniu do języka rosyj-skiego używanego w XIX i XX wieku rzeczowniki abstrakcyjne wykazują tendencję do przyjmowania formy narzędnika. Z badań Gerda Hentschela nad polszczyzną XVI i XVII wieku wynika, że nieożywione rzeczowniki konkretne i abstrakcyjne ujawniają skłonność do przyjmowania w analizo-wanej funkcji składniowej formy mianownika (Hentschel 1994).
W niektórych ujęciach zwraca się uwagę na istotną rolę dodatkowych czynników (por. Røed 1966; Nichols 1981; Hentschel 1992). Otóż wpływ na wybór narzędnika (poza zmiennością cechy) mają również: czas przyszły, kontekst modalny, łącznik inchoatywny oraz niekanoniczny szyk zdania.
2 http://ruscorpora.ru/ [dostęp: 30.01.2017]. 3 http://ruscorpora.ru/ [dostęp: 30.01.2017].
G. Hentschel wyjaśnia wariantywność omawianych form orzecznika istnie-niem dwóch przeciwstawnych tendencji. Jego zdaistnie-niem mianownik ikonicz-nie wyraża tożsamość desygnatu podmiotu i orzecznika, narzędnik nato-miast różnorodność strukturalną podmiotu i orzecznika. Tendencje te mają odmienne znaczenie w różnych kontekstach, ale stale się uobecniają, dlatego też zawsze używane są oba przypadki (Hentschel 1993, 283).
Materiał i metoda
W niniejszej analizie wykorzystano ten sam materiał co w przywołanych wcześniej pracach Menzela, Reis oraz Zellera, a mianowicie korpus mówione-go języka łemkowskiemówione-go, obejmujący około 196 tysięcy słów, który powstał w ramach projektu Nieregularność (nieregularności) morfologii fleksyjnej w
„aktual-nych” kontaktach języków północnosłowiańskich (Flexionsmorphologische Irregula-rität(en) in „aktuellen” Kontaktvarietäten nordslawischer Sprachen), finansowanego
przez Niemiecką Wspólnotę Badawczą (DFG). Korpus składa się z dwóch podobnej wielkości podkorpusów. Pierwszy, tzw. stary, zawiera prawie wy-łącznie wypowiedzi informatorów, którzy urodzili się w latach 1907–1927 (97 proc.), zebrane podczas wywiadów przeprowadzonych w okresie od 1994 do 1996 roku. Drugi, tzw. nowy, składa się natomiast niemal wyłącznie z wypowiedzi informatorów, którzy urodzili się w latach 1945–1996 (98 proc.); nagrania te pochodzą z ich swobodnych rozmów zarejestrowanych w 2010 i 2011 roku. W materiale zgromadzonym w obu podkorpusach po-szukiwano konstrukcji z łącznikiem ‘być’ i poddano je ręcznej anotacji, uwzględniając szereg kryteriów. Z obszaru badań wykluczono zdania całko-wicie pokrywające się ze zdaniami polskimi, jak również bardzo częste zda-nia typu to + być + XMian (na przykład To sud našy l’ubý horý Karpatý – ‘To są nasze ukochane góry Karpaty’)4.
Analiza
W korpusie mówionej odmiany łemkowskiego odnotowano 134 przykłady konstrukcji z łącznikiem ‘być’ (bez to), z czego 51 w „starym” i 83 w „nowym”
podkorpusie, pochodzące z wypowiedzi 29 osób. Zawierają one zarówno orzecznik rzeczownikowy w mianowniku (n = 57), jak i narzędniku (n = 77). Przykłady użycia obydwu przypadków dotyczą zarówno orzeczników wyrażają-cych cechę stałą, tj. narodowość bądź pochodzenie etniczne, jak w przykła-dzie (6); oceniające cechy charakteru, jak w przykłaprzykła-dzie (7), a także tych, któ-re wyrażają cechę tymczasową: zawody, jak w (8), czy etapy życia, jak w (9).
(6) a) A ona byúa, ona byúa ŁemkýńaMian i v’in býú, i v’in býú.
‘A ona była, ona była Łemkinią i on był, i on był’. b) V’in byú s poxodžyńa PolakomNarz, tak gadaly što nekotry.
‘On był z pochodzenia Polakiem, tak mówili co poniektórzy’. (7) a) (…) ałe totý taký duraký po prostu býłî mstyúî ludeMian (…).
‘Ale te takie głupki po prostu były mściwymi ludźmi’.
b) Ja naprykúat ne vydžu any jednoho, poza D., kotry jes pasku-
domNarz, kandydata takoho žečyv’istoho, realnoho.
‘Ja na przykład nie widzę ani jednego, poza D., który jest pasku-
dą, kandydata takiego rzeczywistego, realnego’.
(8) a) To ja ne znaúa že vy pjeleŋggńarkaMian jesteśte.
‘To ja nie wiedziałam, że pani jest pielęgniarką’. b) Ja jestem z zavodu pjeleŋggńarkomNarz.
‘Ja jestem z zawodu pielęgniarką’.
(9) a) V’in juž jes starî chúopMian, ty znaž ho, robyt to što chce. ‘On już jest starym chłopem, ty znasz go, robi to, co chce’.
b) (…) no to ona jes starom pannomNarz (…). ‘No to ona jest starą panną’.
Przywołane przykłady potwierdzają, że w omawianej funkcji składniowej występują oba przypadki, nawet wówczas, gdy użyty został modyfikator już (zob. przykład [9a]), a tym samym podkreślona została zmienność cechy oraz jej ograniczenie czasowe. Podobnie jak w innych językach wschodniosłowiań-skich, mamy tu w zasadzie do czynienia ze swobodną wariantywnością, nie zaś z deterministyczną relacją między czasowym ograniczeniem orzecznika i jego formą przypadkową. Przyjrzyjmy się zatem, czy istnieje przynajmniej relacja probabilistyczna, tak jak ma to miejsce w innych językach wschodniosłowiań-skich. Ponieważ w analizowanym materiale korpusowym znaleziono tylko kil-ka przykładów należących do poszczególnych grup leksykil-kalnych, zostaną one skategoryzowane ze względu na cechy stałe i zmienne. Sporządzone wykresy przedstawiają wyniki uzyskane dla obu subkorpusów:
Wykres 1 i 2. Frekwencja użycia przypadków
w zależności od typu cechy w podkorpusie „starym” i „nowym” (opracowanie własne).
Chociaż w przykładach wyekscerpowanych z obydwu korpusów możliwa jest zarówno mianownikowa, jak i narzędnikowa forma orzecznika, to jednak trzeba zauważyć, że narzędnik występuje częściej w połączeniu z cechą zmienną (tymczasową), co może wskazywać na podobną tendencję jak ta, którą zaobserwowano w językach wschodniosłowiańskich oraz w XVI- i XVII--wiecznej polszczyźnie.
Poza tym można zauważyć wyraźne różnice między podkorpusami w za-kresie liczby użyć obu przypadków. Narzędnik częściej pojawia się w „no-wym” podkorpusie, co pozwala mówić o zmianie językowej, dokonującej się zapewne pod wpływem języka polskiego.
Poszczególne klasy semantyczne, do których należą orzeczniki odnalezio-ne w obu podkorpusach – jak już wspomniano – są zbyt małe i rozmiesz-czone w nich dość nierównomiernie, co sprawia, że nie ma większego sensu głębiej ich analizować (zob. tabela 1).
Tabela 1. Frekwencja użycia przypadków w zależności od podkorpusu i grupy leksykalnej, do której nale-ży orzecznik (opracowanie własne).
„stary” podkorpus „nowy” podkorpus razem
gr. leksykalna mian. narz. razem mian. narz. razem mian. narz. razem
cechy stałe charakter 2 2 4 8 5 13 10 7 17 narodowość 10 2 12 5 18 23 15 20 35 nieożyw. abstr. 1 0 1 1 5 6 2 5 7 nieożyw. konkr. 4 0 4 1 1 2 5 1 6 inne 4 0 4 3 5 8 7 5 12 razem 21 4 25 18 34 52 39 38 77 cechy zmienne etap życia 3 2 5 1 6 7 4 8 12 zawód 4 9 13 2 16 18 6 25 31 inne 6 2 8 2 4 6 8 6 14 razem 13 13 26 5 26 31 18 39 57
W odniesieniu do najliczniej reprezentowanych grup leksykalnych (seman-tycznych) orzeczników należałoby jednak wspomnieć, że w przypadku tych oznaczających zawód nie tylko w „nowym” (16 z 18, czyli 89 proc.), ale i w „sta-rym” podkorpusie da się zaobserwować tendencję do użycia narzędnika (9 z 13, czyli 69 proc.). W przypadku orzeczników wyrażających narodowość itp. „stary” podkorpus wskazuje jeszcze na wyraźną skłonność do używania mianownika (10 z 12, czyli 83 proc.), ale w „nowym” przeważa już narzęd-nik (18 z 23, czyli 78 proc.).
Trudno natomiast określić wpływ czasu przyszłego czy w ogóle czasu gramatycznego na formę przypadkową orzecznika. W „starym” podkorpu-sie łącznik przyjmuje niemal zawsze formę czasu przeszłego, w „nowym” natomiast pojawia się on często również w czasie teraźniejszym, ale nieraz także w czasie przyszłym lub ma postać bezokolicznika. Wynika to z róż-nych sytuacji komunikacyjróż-nych, a co za tym idzie – również z poruszaróż-nych w zarejestrowanych rozmowach tematów. „Stary” podkorpus składa się z wy-wiadów na temat życia i przeszłości ludzi. Można by więc na tej podstawie pokusić się o stwierdzenie ad hoc, że różnica między podkorpusami polega na częstym użyciu form czasu przyszłego lub bezokolicznika przez przedstawi-cieli młodszej generacji. Ale tak nie jest. Po pierwsze, dlatego że frekwencja użycia form czasu przyszłego i bezokolicznika również w „nowym” korpusie jest mała, a po drugie, różnicę w użyciu narzędnika między pod-korpusami można zaobserwować również w połączeniu z formami czasu przeszłego (16 z 44, czyli 36 proc. przykładów z narzędnikiem w „starym” podkorpusie, a 15 z 20, czyli 75 proc., w „nowym”, zob. tabela 2).
Tabela 2. Frekwencja użycia form przypadkowych w obu podkorpusach w zależności od użytych form temporalnych oraz bezokolicznika (opracowanie własne).
„stary” podkorpus „nowy” podkorpus razem
forma mian. narz. razem mian. narz. razem mian. narz. razem
bezokolicznik 1 0 1 0 9 9 1 9 10
czas przyszły 1 1 2 0 5 5 1 6 7
czas teraźniejszy 4 0 4 18 31 49 22 31 53
czas przeszły 28 16 44 5 15 20 33 31 64
razem 34 17 51 23 60 83 57 77 134
W celu sprawdzenia, czy używanie narzędnika w „nowym” podkorpusie nie jest wyłącznie cechą języka, którym posługuje się kilku informatorów, na potrzeby tego artykułu przeprowadzono analizę statystyczną (tzw. Generali-zed Linear Mixed Modeling, GLMM, zob. Baayen 2008, 241–302), która
po-zwala zbadać jednoczesne oddziaływanie kilku czynników, a ponadto spraw-dza wpływ poszczególnych informatorów (tzw. czynnik przypadkowy, ang.
random factor) na uzyskane wyniki. Analiza ta wykazała, że czynniki t y p
c e c h y (stała/zmienna) i p o d k o r p u s („stary”/„nowy”) w znaczący spo-sób (p < 0,05) wpływają na wybór formy przypadka, co świadczy o tym, że obserwowana różnica między podkorpusami nie jest epifenomenem zacho-wania językowego niewielkiej liczby osób (zob. tabela 3).
Tabela 3. Analiza GLMM formy rzeczownika w funkcji orzecznika (n = 134). Czynnik przypadkowy:
informator (n = 29, odchylenie standardowe: 0,61)5.
czynniki
sprzyjające narzędnikowi współczynnik standardowy błąd wartość z wartość p
(stała) –1.46 0.48 –3.04 0.002
„nowy” podkorpus 1.72 0.57 3.02 0.003
typ cechy: zmienna 1.44 0.48 2.98 0.003
Wnioski
Przeprowadzona analiza wykazała, że typowa dla języków wschodniosło-wiańskich wariantywność form narzędnika i mianownika rzeczowników pełniących funkcję orzecznika występuje także w mówionej odmianie języka łemkowskiego (karpatorusińskiego), który używany jest na terytorium Rze-czypospolitej Polskiej. Podobnie jak w innych językach wschodniosłowiań-skich oraz we wcześniejszych okresach rozwoju języka polskiego, przypadek rzeczownika w tej sytuacji uwarunkowany jest jego właściwościami leksykal-no-semantycznymi. Związek ten nie ma jednak charakteru deterministycz-nego, lecz wskazuje na tendencje statystyczne. Rzeczowniki wyrażające stałe cechy desygnatu (na przykład narodowość lub oceniające cechy charakteru) przejawiają skłonność do przyjmowania formy mianownika, a te, wskazujące na jego cechy zmienne (na przykład zawód bądź etap życia) – do narzędni-ka. Ponadto można zauważyć, że młodsi użytkownicy języka łemkowskiego (osoby urodzone po 1945 roku) przejawiają ogólną skłonność do używania w rozpatrywanej funkcji składniowej narzędnika. Mianownik w omawianej
5 Współczynniki są obliczanymi na podstawie modelu zmianami tak zwanych „logits”, to
znaczy logarytmu tzw. „odds” (prawdopodobieństwo p/1-p). Dostarczają one informacji na temat tego, czy czynnik zwiększa prawdopodobieństwo użycia narzędnika (wartości dodatnie) lub je zmniejsza (wartości ujemne).
pozycji pojawia się w ich wypowiedziach rzadziej niż u przedstawicieli star-szego pokolenia. Co interesujące, wyniki przeprowadzonych badań są zbież-ne z obserwacjami dotyczącymi wariantywności przypadka dopełnienia bliż-szego w zdaniach przeczących6.
Może to być oczywiście przykład wewnętrznej zmiany językowej, jak w ję-zyku rosyjskim lub w polszczyźnie historycznej. Zdecydowanie bardziej prawdopodobne wydaje się jednak to, że decydującą rolę odgrywa tu czynnik zewnętrzny, a mianowicie kontakt z językiem polskim. Należy bowiem pod-kreślić, że wskutek dezintegracji historycznego obszaru gwar łemkowskich, spowodowanej przymusowymi przesiedleniami po II wojnie światowej w ra-mach tzw. akcji Wisła, oraz za sprawą ogólnego rozwoju społecznego w Euro-pie, sprzyjającego posługiwaniu się na co dzień językami urzędowymi, wpływ polszczyzny na język łemkowski w drugiej połowie XX wieku nie-wątpliwie znacznie wzrósł. Najogólniej rzecz ujmując, można powiedzieć, że morfoskładnia łemkowszczyzny w zasadzie odpowiada wzorcowi znanemu z języków wschodniosłowiańskich, ale oddziaływanie języka polskiego spra-wia, że upodabnia się właśnie do niego.
Literatura
Baayen R.H., 2008, Analyzing linguistic data. A practical introduction to statistics using R, Cambridge. Fontański H., Chomiak M., 2000, Gramatyka języka łemkowskiego / Gramatyka lemkivskoho
jazy-ka, Katowice.
Hentschel G., 1992, Zum Einfluß der Konstituentenfolge auf die Kasuswahl im Russischen, „Lingua”, nr 87.
Hentschel G., 1993, Zur Kasusvariation des prädikativen Substantivs in Kopulasätzen: syntaktischer Wandel im Polnischen des 16. und 17. Jh., w: Hentschel G., Laskowski R., eds., Studies in Polish morphology and syntax: Synchronic and diachronic problems, München.
Hentschel G., 1994, Zur Verbreitung des prädikativen Instrumentals im Polnischen des 16. und 17. Jahrhunderts, „Polonica”, nr XVI.
Klemensiewicz Z., 1926, Orzecznik przy formach osobowych słowa być, „Prace Filologiczne”, nr XI. Krasovitsky A. i in. 2008, Predicate nouns in Russian, „Russian Linguistics”, No. 32.
Krivickij A.A., Michnevič A.E., Podlužnyj A.I., 1990, Belorusskij jazyk dlja govorjaščich po-russki, Minsk.
Menzel T., Reis A., 2014, Regularität / Irregularität im Paradigma anaphorischer Pronomen. Zur Rolle des Sprachkontakts im Lemkischen, „Zeitschrift für Slavische Philologie”, Nr 70.
6 Okazuje się, że także w tym względzie wariantywność w zasadzie przypomina tę
charakte-rystyczną dla innych języków wschodniosłowiańskich, ale u przedstawicieli młodszego poko-lenia przeważa dopełniacz, czyli przypadek typowy w tym kontekście dla języka polskiego (Zeller, w druku).
Nichols J., 1981, Predicate nominals. A partial surface syntax of Russian, Berkeley.
Reis A., 2013, Lemkovskie anaforičeskie mestoimenija. Kodificirovannaja norma i razgovornyj uzus, „Lingustica Copernicana”, nr 1.
Reis A., 2014, Jazyk lemkov na granice meždu Vostočnoj i Zapadnoj Slaviej. Osobennosti slovoizmenenija anaforičeskich mestoimenij v reči lemkov, w: Giger M., Kosáková H., Příhoda M., red., Slované mezi tradicí a modernitou, Červený Kostelec.
Potebnja A. A., 1958, Iz zapisok po russkoj grammatike, t. 1–2, Moskva.
Reis A., w druku, Kontakt językowy a zmiana systemu fleksyjnego: wpływ polszczyzny na język łemkow-ski (tekst wygłoszony na VI Światowym Kongresie Polonistów ukaże się w tomie pokonfe-rencyjnym).
Rieger J., 1995, Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie, Warszawa.
Røed R., 1966, Zwei Studien über den prädikativen Instrumental im Russischen, Oslo. Rusanovskij V.M. i in., 1986, Ukrainskaja Grammatika, Kiev.
Stieber Z., 1982, Dialekt Łemków. Fonetyka i fonologia, Wrocław. Timberlake A., 2004, A reference grammar of Russian, Cambridge.
Zeller J.P., w druku, Morfoskładnia mówionej odmiany łemkowskiego – pomiędzy wschodniosłowiańskim i polskim. Przypadek dopełnienia bliższego w zdaniach przeczących (tekst wygłoszony na VI Świa-towym Kongresie Polonistów ukaże się w tomie pokonferencyjnym).
The influence of the Polish language on morphological and syntactic variantivity in the Lemkos’ language – declined noun as a predicate
The article presents analyses of the form of the noun used as a predicate in the spoken East-ern Slavonic language, the language of the Lemkos, which has been in contact with the Polish language. While in Eastern Slavonic languages, both Instrumental and Locative can be used in such a function, in the Polish language it is restricted to the Instrumental. In the Lemkos’ language, the two variants are possible: both Instrumental and Locative can be used, depend-ing on the type of feature (constant or changeable) that the predicate expresses. However, among the younger generation it is the Instrumental that dominates, which could be caused by the influence of the Polish language.
Keywords: Lemkos’ language, language variantivity, language contact, declined noun as a
