Lublin moja mała Ojczyzna - historia zaklęta w legendzie
program zajęć edukacyjnych
Alina Wilczek
nauczyciel - bibliotekarz Szkoła Podstawowa nr 25 w Lublinie Hanna Rutkowska
nauczyciel kształcenia zintegrowanego Szkoła Podstawowa nr 20 w Lublinie Teresa Kozak
nauczyciel świetlicy
Szkoła Podstawowa nr 25 w Lublinie
Lublin, 2005
Ogólne założenia programu
Młodszy wiek szkolny związany jest ze światem baśni, bajek i legend. Są one ulubioną lekturą dzieci. W tym wieku dzieci lubią fantazjować, odbywać wędrówki w czasie i przestrzeni. Wykorzystując te zainteresowania i naturalne skłonności dziecka można wprowadzić je w świat legend.
Pod hasłem ,,legenda” Słownik terminów literackich podaje: ,, opowieść o treści fantastycznej nasyconej pierwiastkami cudowności, szczególnie z życia świętych, apostołów i męczenników zasłużonych w krzewieniu wiary chrześcijańskiej”.
Teksty literackie wykorzystywane przez nas w programie posiadają pewne wartości charakterystyczne dla legendy, jak np. treść nasyconą elementami cudowności i niezwykłości, są one jednak bardziej związane z historycznymi wydarzeniami, miejscami i postaciami niż żywotami świętych. Toteż bliższe są podaniu niż samej legendzie. Termin ,,podanie” może być używany wymiennie z terminem ,,legenda”.
Podanie zwane czasem legendą łączy w sobie elementy realne, często związane z wydarzeniami i postaciami historycznymi, z tak lubianymi przez dzieci elementami fantazji. Jeśli przedstawione wydarzenia dotyczą miejsc znanych i bliskich – miasta, okolicy, budzą wtedy szczególne zainteresowanie.
Wprowadzając dzieci w świat legend lubelskich kształtujemy poczucie przynależności do małej ojczyzny, odczuwania emocjonalnego z nią związku i dumy z faktu zamieszkiwania w niej. Jednocześnie rozwijamy zainteresowania czytelnicze uczniów. W tym wieku dzieci chętnie sięgają po książkę i można wyrobić w nich nawyk czytania.
Program ten jest wynikiem naszych przemyśleń i doświadczeń. Zauważyłyśmy, iż dzieci znają legendy związane z historią Polski, z ważniejszymi miastami i regionami, a słabo orientują się w legendach dotyczących Lublina. Najczęściej podejmowana jest tematyka legendy o sądzie diabelskim, podczas gdy inne pozostają nieznane.
Program ten ma za zadanie między innymi odmienić ten stan rzeczy, a mianowicie zapoznać uczniów z legendami, które są bezpośrednio związane z miejscami znanymi dzieciom chociażby z rodzinnych spacerów czy wędrówek po uliczkach Lublina.
Program może być realizowany na wszystkich etapach kształcenia szkoły podstawowej. Na zajęciach edukacyjnych kształcenia zintegrowanego, zajęciach świetlicowych, zajęciach dodatkowych, bibliotecznych.
Wynika to z założeń zawartych w Rozporządzeniu MENiS z 26.02.2002r. w sprawie podstawy programowej ,, słuchanie baśni, opowiadań i legend, w tym z własnego regionu, jako inspiracji do słownego i pozasłownego wyrażania treści i przeżyć” oraz w realizowanym przez nas Programie Wczesnoszkolnej Edukacji XXI wieku w klasach I-III zatwierdzonym przez Ministra Edukacji Narodowej pod numerem DKW-4014-267/99 oraz z Programem nauczania w klasach IV-VI szkoły podstawowej
(II etap edukacji),,Język polski”, ,,I nadziwić się nie mogę” zatwierdzonym przez Ministra Edukacji Narodowej pod numerem DKW-4014-46/99.
Program zawiera cele, treści kształcenia, oczekiwane wyniki osiągnięć uczniów, ich ewaluację i ewaluację programu.
Warunki realizacji programu
Program może być realizowany w grupie klasowej, świetlicowej, bibliotecznej lub innej. Zajęcia odbywają się raz w miesiącu w ciągu roku szkolnego. Miejsce i czas zajęć zależy od tematyki spotkań.
Bardzo ważną sprawą jest interesująca forma przeprowadzenia zajęć. Należy zastosować aktywizujące metody nauczania.
Zajęcia wymagają przygotowania wielu pomocy dydaktycznych. Z istniejących zbiorów podań i legend lubelskich dla potrzeb programu wybrałyśmy sześć legend.
Teksty dostosowałyśmy do wieku odbiorcy. Korzystając z opublikowanych podań i legend lubelskich przeredagowałyśmy je tak aby nie były one zbyt długie ani okrutne, ale ciekawe i atrakcyjnie przedstawione. Starałyśmy się również zminimalizować liczbę archaizmów językowych dążąc jednak do zachowania uroku staropolszczyzny.
Opracowałyśmy także Słowniczek trudniejszych wyrazów i postaci historycznych występujących w tekstach legend.
W trakcie realizacji programu wskazane jest wykorzystanie różnorodnych środków dydaktycznych: plan Starego Miasta, sylwety zabytków, mapa Polski, fotografie, albumy, encyklopedie, teksty piosenek i wierszy, stare kalendarze i inne.
W celu uatrakcyjnienia spotkań zaplanowałyśmy wycieczkę ,,Szlakiem lubelskich legend”, spacer uliczkami Starego Miasta, gry i zabawy tematyczne, zajęcia muzyczne, plastyczne, inscenizacje, konkursy.
W trakcie realizacji programu należy dążyć do wyzwolenia u dzieci aktywności na różnych płaszczyznach. Wprowadziłyśmy elementy pedagogiki zabawy by uczestnictwo w zajęciach było przyjemnością i zachętą do kolejnych spotkań.
Cele ogólne:
- rozwijanie zainteresowań czytelniczych i nawyku czytania,
- kształtowanie umiejętności czytania ze zrozumieniem i krytycznego odbioru tekstu wyrażonego w różnych formach,
- umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji,
- propagowanie treści historycznych związanych z tematyką legend,
- kształtowanie poczucia przynależności do rodzinnej miejscowości, - bogacenie słownictwa uczniów,
- rozwijanie uzdolnień plastycznych, muzycznych, literackich, tanecznych, - kształtowanie umiejętności współdziałania i pracy w grupie
Metody i formy pracy:
Formy pracy:
praca zespołowa – grupy jednolite i zróżnicowane
praca indywidualna – jednolita i zróżnicowana
praca zbiorowa Metody pracy:
praca z tekstem
pogadanka, gawęda
ekspresja muzyczno-ruchowa
drama
burza mózgów
odgrywanie ról
ekspozycja prac dzieci
działania praktyczne Ewaluacja:
Ewaluacja to zaplanowane i systematyczne działania uwidaczniające, w jakim stopniu cele zostały osiągnięte. ( H. Simons)
Ewaluacja programu jest wykonywana w trakcie jego realizacji jak również po jego wdrożeniu. Przeprowadzona zostanie ewaluacja bieżąca i sumująca.
Ewaluacja bieżąca jest dokonywana w trakcie realizacji programu i polegać będzie na obserwacji zaangażowania dzieci w trakcie zajęć, ich wkładu pracy, pozytywnych zmian w postawie. Najistotniejszym wytworem pracy uczniów będzie tworzona przez dzieci ,,Wielka księga legend lubelskich”. Opracowane przez nas teksty legend zostaną wzbogacone przez prace dzieci ilustrujące najważniejsze wydarzenia i postacie. Wykonane one zostaną za pomocą różnorodnych technik plastycznych.
,,Wielka księga legend lubelskich” zostanie włączona do zbiorów biblioteki szkolnej.
Narzędziem ewaluacji bieżącej będzie arkusz obserwacji, wytwory pracy uczniów, ,,Wielka księga legend lubelskich”. Wnioski wynikające z bieżącej obserwacji posłużą do modyfikowania dalszej części programu.
Ewaluacja sumująca, sprawdzająca wiadomości i umiejętności uczniów, zostanie przeprowadzona na zakończenie realizacji programu.
Narzędziem ewaluacji sumującej będzie konkurs ,,Jaka to legenda?” oraz krzyżówka ,,Legendy lubelskie”.
Zaplanowana jest również ewaluacja odroczona polegająca na analizie kart wypożyczeń w bibliotece szkolnej pod kątem zmian w preferencjach czytelniczych dzieci. Przy modyfikacji programu, który będzie skierowany do nowej grupy dzieci, będą brane pod uwagę opinie uczniów biorących udział w realizacji programu, związane z doborem i atrakcyjnością treści omawianych legend.
Bibliografia:
1. Dyduch B., Podanie, zwane czasem legendą, „Polonistyka” 1987 nr 2 s. 111- 117 1. Gil J., Pepsi przedstawia legendę o czarciej łapie, Lublin, [br. roku wyd.], ISBN:
83- 905454-3-8
1. Hanisz J., Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji XXI wieku, klasy 1- 3, Warszawa, 1999, ISBN: 83- 02-07470-5
1. Język polski, I nadziwić się nie mogę, Program nauczania w klasach IV- VI szkoły podstawowej (II etap edukacyjny), R. Pawłowska, P. Doroszewski, A.
Lewińska, E. Rogowska, Gdańsk, 1999, ISBN: 83-86608- 89-7 1. Nowosad J., Koziołek lubelski, Śpiewnik dla dzieci, Lublin, 1994
1. Podania i legendy Lublina, Wybór, oprac. i wstęp A. Wójcikowski, W.
Wójcikowski, Lublin, 2001, ISBN: 83-86660-59-7
1. Projektowanie, Program Nowa Szkoła, materiały szkoleniowe dla rad pedagogicznych, B. Celarek, M. Dąbrowski, B. Jankowski, D. Obidniak, J.
Żmijski, Warszawa 1999, ISBN: 83- 85910-91-3
1. Śliwina W. J., Legendy i opowiadania lubelskie, Wyd. 2, Lublin, 2000, ISBN:
83-86660-50-3
1. Zięba J., Wspaniały dar króla, Poeta- burmistrz i inne lubelskie opowieści, Wyd.
4 poszerz., Lublin, 2003, ISBN: 83-7222-135-9