0
2018
Program kształtowania umiejętności pracy zespołowej podczas pracy nad projektami edukacyjnymi ze szczególnym uwzględnieniem
umiejętności prowadzenia prac badawczych w obszarze nauk społecznych
Joanna Łukasiewicz-Wieleba
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej
1
Spis treści
Wprowadzenie ... 2
Główne założenia modułu Praca zespołowa ... 3
Kompetencje nauczycieli... 4
Znaczenie nauczycieli szkolnych w realizacji programu ... 5
Podział na zespoły projektowe ... 5
Inne założenia organizacyjne ... 5
Cele, treści i sposób realizacji programu ... 7
Cel główny modułu 4 – wspieranie pracy zespołowej ... 8
Cele szczegółowe do zajęć ... 8
Osiągnięcia uczniów ... 15
Ocenianie osiągnięć uczniów – ewaluacja ... 15
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ... 16
Literatura polecana: ... 17
Załącznik – ramowe opracowanie 4 modułów dla projektu Akademia Pedagogiki Specjalnej Uczelnią Młodego Odkrywcy ... 0
2
Wprowadzenie
Prezentowany program jest elementem koncepcji kształcenia uczniów edukacji początkowej, w murach uczelni wyższej, w ramach projektu Akademia Pedagogiki Specjalnej Uczelnią Młodego Odkrywcy WND-POWR.03.01.00-00-U081/17-00 w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt ten zakłada realizację zajęć dla uczniów klas 1-3 szkoły podstawowej zajęć z czterech modułów tematycznych:
• twórczości,
• technologii informacyjnej (algorytmika i programowanie),
• języka angielskiego,
• pracy zespołowej.
Wszystkie moduły są ze sobą połączone w taki sposób, by nabywaną wiedzę i umiejętności wzmacniać a omawiane kwestie pokazywać w różnych perspektywach, związanych z edukacją w uczelni wyższej.
Program „Praca zespołowa” ma na celu rozwijanie umiejętności pracy w zespole, realizacji różnych projektów edukacyjnych, poznanie siebie i swoich ról pełnionych w grupach zdaniowych oraz wzmacnianie kompetencji publicznych prezentacji.
Ważnym elementem prezentowanego programu jest umożliwienie dzieciom doświadczania procesu uczenia się w przestrzeni wyższej uczelni. Służą temu zwiedzanie uczelni i analizowanie widocznych tam miejsc i przedmiotów, praca w salach ćwiczeniowych i wykładowych, poznawanie nazewnictwa związanego ze studiowaniem i in. Z uwagi na specyfikę Akademii Pedagogiki Specjalnej, tematyka realizowanych projektów w ramach zajęć, oraz tych które uczniowie wykonują w swoich szkołach, powiązana jest w dużej mierze z problemami społecznymi, w tym niepełnosprawnościami, nierównościami społecznymi i in.
Program nadaje ramy dla autorskich projektów konspektów zajęć, uwzgledniających specjalne potrzeby edukacyjne uczniów oraz podstawą dla trenerów prowadzących zajęcia z dziećmi w ramach projektu.
3
Główne założenia modułu Praca zespołowa
Praca zespołowa jest współcześnie wymagana zarówno w działaniach uczniów w szkole, jak i w dorosłym życiu. W większości działań wynalazczych, odkrywczych, twórczych, lecz także dotyczących życia zawodowego, a nawet codzienności, konieczne są kompetencje związane z komunikowaniem się, dookreśleniem swojej roli wobec innych, poznaniem swoich mocnych i słabych stron, by móc w konkretnym zespole zadaniowym zaoferować realne umiejętności i wywiązać się z zadeklarowanych zobowiązań.
Od lat dostrzega się korzyści z pracy grupowej, akcentując aktywizacyjne mechanizmy takiej formy pracy. Wspólne działania zwalczają egoizm i nieśmiałość, pozwalają nauczycielowi lepiej poznać swoich uczniów, dodają odwagi i uatrakcyjniają zajęcia szkolne (Łobocki, 1985). W zakresie kompetencji pracy z zespołem wchodzą umiejętności nazywania, rozumienia i panowania nad emocjami. Ważna jest możliwość porównywania się do osób w dużej mierze podobnych, dla budowania i utrzymania pozytywnej samooceny. Relacje z innymi osobami, a nawet sama ich obecność pozwala na refleksje o sobie1 (por. Niedenthal, Krauth-Gruber, Ric, 2016).
Każda grupa posiada cel, który jej członkowie osiągają, między innymi dzięki interakcjom, które tam się odbywają. Należą do nich komunikowanie się, współpraca, wymiana informacji. W grupach tworzy się struktura i hierarchia zależności oraz więzy. Grupa realizując swoje cele rozwija się, lecz także w okresie końcowym się rozpada. W grupie realizowane są pewne normy, które określają sposób zachowywania się jej członków a także potrafią stosować kary za ich nieprzestrzeganie (por.
Wosińska, 2004). Wdrażanie uczniów od wczesnych lat do przyglądania się, analizowania i rozumienia procesów grupowych, zwiększa ich świadomość i własną skuteczność w budowaniu ról społecznych. Przynależność do grupy wpływa także na budowanie tożsamości i sposób postrzegania siebie (por. Brown, 2006). Świadomość wygasania funkcjonowania grup sprawia, że uczniowie wdrażają się do radzenia sobie z emocjami, które towarzyszą im w poszczególnych etapach tworzenia się grupy.
Dzieci w wieku wczesnoszkolnym budują swoją samoświadomość i samoocenę poprzez porównywanie się do rówieśników, chociaż z czasem te procesy stają się coraz bardziej złożone.
Druga osoba staje się punktem odniesienia do własnych działań i możliwości2. Te zewnętrzne bodźce, normy, komunikaty ułatwiają im dokonywanie samooceny, lecz także wpływają na emocje – pozwalają poczuć dumę z siebie i swoich osiągnięć3. Dopiero z czasem dziecko może odczuwać je bez obecności ludzi. Emocje, które pojawiają się w grupie są przez nią wzmacniane, modelowane. Są to wręcz emocje „odczuwane w imieniu grupy” (Niedenthal, Krauth-Gruber, Ric, 2016, s. 224), może być to wspólne odczuwanie dumy, chętne identyfikowanie się z grupą, która odnosi sukcesy. Stąd możliwość zaistnienia w grupie, która posiada cele poznawcze, sprawia, że uczniowie nie tylko mają
1 Przy tym porównanie może odnosić się do takich emocji, w których osoba będąc w obecności osoby lepszej od siebie, znajduje w tym przyjemność ciesząc się sukcesami innych, bądź budzi to jej zazdrość, gdyż pod wpływem porównania może tworzyć się negatywny obraz siebie (Niedenthal, Krauth-Gruber, Ric, 2016)).
2 Samoocena przekształca się od prostego stwierdzenia “lubię biegać”, poprzez “jestem dobrym biegaczem”,
“jestem najlepszym biegaczem w swojej klasie”, aż do “jestem lepszym biegaczem niż…, ale lepiej gram w tenisa niż biegam”. (Niedenthal, Krauth-Gruber, Ric, 2016, s. 81).
3 Lecz także do odczuwania wstydu potrzebne są inne osoby (por. Niedenthal, Krauth-Gruber, Ric, 2016).
4
możliwość ich doceniania, lecz także, poprzez ich realizację, odnoszą sukcesy, które mogą być uznawane zarówno za osiągnięcia osobiste, jak i całej grupy.
Ważnym aspektem funkcjonowania w grupie jest nabywanie umiejętności budowania roli społecznej.
Pozycja dziecka w każdej grupie, w której się znajduje, może być inna. Formalna rola nie zawsze odpowiada roli rzeczywistej i zadaniom, które przez dziecko są wykonywane. Stąd udział w zajęciach wzmacniających pracę zespołową może być treningiem tych kompetencji, które wymagane od współczesnych uczniów: komunikowania się, negocjowania, prezentowania pomysłów. Dzieci mogą odkrywać swoje zdolności społeczne: liderskie, organizacyjne, empatyczne. Mogą sprawdzić się także w innych rolach, które wynikają z pracy zespołowej. Dzieci budują swój prestiż społeczny, poznają siebie i zakres swoich możliwości a także własne motywacje do ujawniania ich wobec kolegów i koleżanek. Dowiadują się także o zachowaniach i motywacjach innych osób i dokonują ich oceny.
Mają możliwość doświadczenia tego, że prestiż społeczny może być budowany na różnych właściwościach, predyspozycjach i postawach osoby (por. Janowski, Stachyra, 1985).
Praca zespołowa sprzyja także budowaniu samodzielności odpowiedzialności za wykonywanie swojej części zadania. Samodzielności trzeba nauczyć i wymagać od uczniów tego, czego ich się nauczyło.
Ale też trzeba w uczniów wierzyć, zaufać im, doceniać ich wspólne działania i solidarność (por Janus- Sitarz, 2012). Stąd trening pracy zespołowej jest również elementem budowania samodzielności poznawczej i badawczej uczestników. Wpływa także na kształtowanie się oceny skuteczności własnej oraz skuteczności grupowej, w odniesieniu do podejmowanych na zajęciach oraz w szkole projektów badawczych. Ponieważ poczucie skuteczności przenosi się na inne dziedziny życia, wpływając na myśli, uczucia, motywację i zachowanie (por. Łukasik, 2013), jest istotnym elementem wzmacniania charakteru uczestników projektu.
Uczniowie w czasie zajęć projektowych wzmacniają swoje kompetencje komunikacyjne, a także uczą się dialogu, otwartości, empatii, współodpowiedzialności, elastyczności, współpracy. Grupy, które realizują wspólne cele, uczą się zaufania i lojalności (por. Fawlak, 2009).
Dzięki rozszerzeniu projektów zespołowych na warunki szkolne, uczniowie mogą zweryfikować nabytą wiedzę i umiejętności i przenieść je do swojego środowiska szkolnego i domowego. Ważnym elementem tego aspektu programu jest aktywizacja nauczycieli szkolnych do realizacji projektów zespołowych o charakterze poznawczym i badawczym.
Kompetencje nauczycieli
W realizacji programu zaleca się, aby zajęcia prowadzili doświadczeni trenerzy, animatorzy – nauczyciele, którzy potrafią kierować zespołem uczniów, zmotywować ich do wspólnych działań. W tym zakresie niezbędna jest otwartość, gotowość do wysłuchiwania pomysłów uczestników zajęć, umiejętność reagowania na dynamikę i problemy grupy oraz dostosowywanie ćwiczeń, zadań i projektów do specyfiki konkretnej grupy. Ważna jest umiejętność pracy z emocjami dzieci oraz radzenia sobie z nietypowymi pomysłami i komentarzami dzieci. Nauczyciel powinien potrafić także wyjaśniać dzieciom to, co w grupie się dzieje, jakie role przyjmują i w jaki sposób mogą radzić sobie z zadaniami przypisanymi do roli.
5
Ze względu na tematykę projektów zespołowych, konieczne jest także posiadanie kompetencji w zakresie podstaw metodologii badań społecznych, w szczególności w zakresie formułowania celów i problemów badań, doboru metod badawczych oraz tworzenia narzędzi badawczych. Wskazane jest także posiadanie doświadczenia w pracy projektowej, w szczególności pracy badawczej realizowanej przez zespoły zadaniowej.
Niezbędna jest także znajomość tematyki związanej z niepełnosprawnościami i nierównościami społecznymi a także bardzo dobra znajomość przestrzeni i specyfiki Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Znaczenie nauczycieli szkolnych w realizacji programu
Istotne jest wsparcie nauczycieli ze szkół dzieci, uczestniczących w projekcie. Proponowane do realizacji w szkole projekty badawcze wymagają koordynacji opiekuna/opiekunów w placówce.
Aspekt ten pozwala na wzmocnienie i utrwalenie nabytych na uczelni umiejętności a także pokazanie przydatności badań naukowych realizowanych w zespołach zadaniowych w różnych warunkach i przedmiotach.
Nauczyciel-opiekun w szkole powinien być osobą otwartą, dynamiczną, posiadającą kompetencje w zakresie wspierania pracy zespołowej uczniów. Ze względu na problematykę projektów szkolnych uczniów, wskazana jest podstawowa znajomość metodologii badań społecznych, w szczególności opracowywania i prezentowania uzyskanych wyników badań.
Podział na zespoły projektowe
W ramach projektu uczniowie powinni pracować w stałych grupach, do których przypisanie winno się odbyć przed pierwszym zjazdem na uczelni. Dzieci, pracując i ucząc się w zespołach, poznają się lepiej, co będzie sprzyjało w realizacji ich projektów szkolnych. Dla celów integracji grup warto nadać im nazwy, którymi będą się posługiwać przy identyfikacji przynależności do danego zespołu. Nazwy grup mogą być zaczerpnięte od nazwisk wybitnych pedagogów, psychologów, socjologów i innych postaci życia społecznego. Buduje to poczucie przynależności a także ułatwia opiekunom projektów w szkole koordynować działania poszczególnych zespołów.
Inne założenia organizacyjne
Grupa treningowa powinna liczyć do 15 osób. W przypadku, gdy w grupie znajdują się dzieci o uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, należy zapewnić pomoc pedagoga specjalnego lub opiekuna (np. rodzica), który będzie wspierać je w możliwie aktywnym i pełnym uczestniczeniu w realizacji kolejnych zadań. Ze strony trenera konieczne jest zapewnienie dostępu do materiałów w
6
takiej formie, która będzie odpowiednia także dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Należy także rozważyć taki sposób włączania dziecka o SPE do pracy grupowej/zespołowej, by mogło ono doświadczyć różnych ról i budować poczucie własnej skuteczności, by mogło adekwatnie do swoich możliwości rozwijać swoje umiejętności metapoznawcze.
Na zajęciach powinny obowiązywać zasady sprzyjające pracy grupowej. Należą do nich: wyrażanie wzajemnego szacunku; aktywne słuchanie, swoboda w wyrażaniu własnych pomysłów, umożliwianie dyskusji nad ujawnionymi pomysłami. Podstawą jest więc wzmacnianie umiejętności komunikacyjnych uczniów i temu służyć ma atmosfera otwartości oraz cierpliwość i umiejętne kierowanie uczniami przez prowadzącego.
Drugim ważnym elementem jest praca z emocjami uczniów. Uczniowie wdrażają się do panowania nad emocjami w czasie słuchania innych, jak również w czasie własnych wypowiedzi, są zachęcani do radzenia sobie z oceną ich pomysłów a także uczą się, jak z szacunkiem wyrażać opinie o pomysłach dzieci ze swojej grupy. Stąd ważne jest tworzenie okazji do tego, by uczniowie mogli opowiadać o tym, jakie uczucia im towarzyszą w czasie działań zespołowych.
Struktura poszczególnych spotkań może być odmienna, z racji postawionych celów. Pomimo to na każdych zajęciach należy uświadomić uczniom cel zajęć oraz dokonać podsumowania zajęć.
Na części zajęć konieczne jest wyjście poza salę ćwiczeniową. Dlatego konieczna jest elastyczność prowadzącego w zakresie doboru metod i środków realizacji celów programu i umiejętność panowania nad grupą w przestrzeni innej niż pracownia. Ze strony dzieci oczekuje się dostosowania zachowania do wizyty w uczelni wyższej w czasie wyjść poza salę ćwiczeniową.
Elementem pracy zespołowej może być zorganizowana niezależnie od zajęć projektowych gra terenowa, której celem jest utrwalanie wiedzy na temat struktury oraz działalności uczelni. W takim przypadku wskazane jest, by uczniowie realizowali zadania gry terenowej pod opieką dorosłych, lecz przy tym samodzielnie rozwiązując postawione przed nimi problemy.
7
Cele, treści i sposób realizacji programu
Sformułowane cele mają zarówno charakter ogólny, odnoszący się do realizowanego projektu Akademia Pedagogiki Specjalnej Uczelnią Młodego Odkrywcy, jak i szczegółowy – gdy odnoszą się do konkretnych zajęć. Każde spotkanie ma swój temat przewodni, spójny dla czterech wymienionych we wprowadzeniu modułów.
W ramach wszystkich spotkań zaleca się, aby uczniowie pracowali metodami aktywizującymi, z wykorzystaniem różnorodnych środków dydaktycznych (w szczególności, ze względu na wiek dzieci, z wykorzystaniem materiałów plastycznych: kredek, flamastrów, kartonów, nożyczek, klejów itp.).
Ponadto dzieci powinny mieć swobodny dostęp do materiałów piśmienniczych (kartek, ołówków, długopisów), by móc notować, rysować, szkicować. Warto także, by uczniowie byli zaopatrzeni w segregatory, w których będą mogli gromadzić zebrane materiały. Wskazane jest, by prowadzący przygotowywał w formie pisemnej materiały pomocnicze dla dzieci.
Istotny jest także dobór form pracy: w zależności od doboru zadań i ćwiczeń, uczniowie powinni mieć ograniczoną możliwość pracy indywidualnej na rzecz pracy w różnorodnych zespołach. W czasie zajęć powinien być położony nacisk na realizację zadań w małych grupach zadaniowych (np. parach, trójkach) i w większych zespołach, obejmujących 4-7 osób (w zależności od liczebności grupy).
Prezentacje efektów pracy zespołowej powinny odbywać się na forum całej grupy. Wskazane jest, aby każdy uczeń lub przedstawiciel każdego zespołu mógł się wypowiedzieć głośno na każdych zajęciach.
Służy to wzmacnianiu odwagi uczniów do wypowiedzi publicznych, obrony pomysłów, argumentowania, wypowiadania się w sposób poprawny.
Projektując konkretne zadania do poszczególnych tematów, można korzystać z dostępnych na rynku zbiorów ćwiczeń i zdań do pracy zespołowej, np. Klausa W. Vopela, a także z zadań dotyczących poznawania się i budowania grupy w treningach twórczości A. Góralskiego, E. Nęcki, J. Łaszczyka i innych autorów. Prowadzący zajęcia mogą tworzyć także autorskie zadania o różnym stopniu trudności, które umożliwią realizację postawionych celów.
W realizacji zajęć należy uwzględnić zaplanowanie i wyjaśnienie zadań zespołowych realizowanych w szkole pod kierunkiem szkolnego opiekuna. Takich zadań jest trzy, dotyczą one tematyki społecznej i bazują na poznawanych przez dzieci metodach badawczych. Każdy projekt musi uzyskać wymierny efekt, np. w postaci plakatu, zestawiania, prezentacji multimedialnej – forma ta musi być przejrzysta i atrakcyjna wizualnie, by mogła być zaprezentowana na ostatnim spotkaniu projektowym, które jest realizowane w formie konferencji dla uczniów.
8 Cel główny modułu 4 – wspieranie pracy zespołowej
• Rozwijanie umiejętności pracy zespołowej
• Nabycie umiejętności realizacji małych projektów edukacyjnych, naukowych, społecznych
• Poznanie własnych ról pełnionych w grupie
• Kształtowanie umiejętności metapoznawczych, w tym wzrost świadomości własnych zainteresowań i zdolności
• Prezentowanie własnych projektów na forum publicznym
Cele szczegółowe do zajęć
Spotkanie pierwsze:
Ja, ty, nasz świat
Cele: Poznanie przestrzeni środowiska akademickiego; poznanie miejsc: aula, biblioteka, informatorium, czytelnia, sala kinowa, winda dla osób niepełnosprawnych, pracownie informatyczne, dziekanat, rektorat; poznanie pojęć: wykład, ćwiczenia, projekt, praca zespołowa; poznanie funkcji:
rektor, prorektor, dziekan, prodziekan; rozumienie znaczenia dopasowania przestrzeni i miejsc do potrzeb ludzi
Treści: Pojęcia kluczowe dla przestrzeni akademickiej: aula, sala ćwiczeniowa, informatorium, wykłady, ćwiczenia, rektor, dziekan, rektorat, dziekanat. Zakres dopasowania przestrzeni uczelni do potrzeb studentów i osób niepełnosprawnych.
Sposób realizacji celów: Zajęcia pierwsze mają charakter wprowadzający do zrozumienia na czym polega edukacji w wyższej uczelni. Stąd warto, by spotkanie zrealizować w formie spaceru po Akademii – należy pokazać uczniom takie miejsca jak aula i tam wyjaśnić pojęcie wykładu, sala informatyczna i sala ćwiczeniowa – pojęcie ćwiczeń; informatorium, biblioteka – opisać ich znaczenie dla procesu studiowania; rektorat, dziekanat – wskazać strukturę i hierarchię władzy w uczelni wyższej. Warto pokazać także inne ważne miejsca: galerię, salkę kinową, księgarnię i inne miejsca uznane za istotne przez prowadzącego. Podczas spaceru jest możliwość, by uczniowie dopytywali o nowe pojęcia, lecz także kwestie związane ze studiowaniem i pracą na uczelni. Prowadzący powinien na pytania te odpowiedzieć, poszukując analogii do innych, bliskich dzieciom, miejsc i dziedzin życia.
Oprócz tego należy zwrócić uwagę uczniów na dostosowanie budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych. Na przykład można zaproponować przejażdżkę „mówiącą” windą i pokazać możliwość przemieszczenia się po całej uczelni z ich pomocą – można tu na przykład zachęcić dzieci do wyznaczenia ścieżki dla osób na wózku z jednego punktu uczelni do drugiego (np. od auli A do biblioteki). Warto zaprowadzić uczniów do biblioteki, czytelni, informatorium i pokoju pracy zespołowej; wyjaśnić, czemu służą poszczególne pomieszczenia oraz wskazać, że zarówno studiowanie, jak i praca naukowa, opiera się w dużej mierze na tekstach pisanych.
Należy oprowadzić uczniów po piętrze na którym urzędują władze uczelni i wskazać znaczenie poszczególnych funkcji, takich jak rektor, prorektor, dziekan, prodziekan, kanclerz i in. Warto także
9
pokazać miejsca, które przybliżają postać patronki uczelni, Marii Grzegorzewskiej, np. muzeum i jej wizerunki widoczne w różnych miejscach akademii.
Taka forma „wycieczki” pozwoli uczniom na poznawanie uczelni, lecz także prowadzącego oraz siebie nawzajem, co będzie potrzebne na kolejnych zajęcia zespołowych.
W ramach uzupełnienia tych zajęć możliwe jest zaproponowanie dzieciom, niezależnie od cyklicznych spotkań, grę terenową na uczelni, która będzie nawiązywała do poznanych pojęć a także pozwoli dzieciom wykazać się znajomością przestrzeni uczelni. Aspekt ten stanowi o poczuciu komfortu dzieci w miejscu, które jest im mało znane i sprawi, że będą się czuły swobodniej w przemieszczaniu się pomiędzy zajęciami oraz innymi, przewidzianymi przez organizatorów wydarzeniami.
Spotkanie drugie
Kto pyta, nie błądzi…
Cele: Poznanie pojęć: praca naukowa, naukowiec, nauka, problemy i pytania badawcze; poznanie pojęć: pedagogika, pedagogika specjalna, psychologia, socjologia; nabywanie umiejętności formułowania pytań z zakresu nauk społecznych, w tym psychologii i pedagogiki; nabywanie umiejętności dyskutowania i argumentowania; wzmacnianie ciekawości i dociekliwości oraz motywacji do poszukiwania problemów badawczych w swoim otoczeniu; wzmacnianie empatii, tolerancji i wrażliwości społecznej.
Treści: Obszary problemów badawczych specyficznych dla różnych dziedzin; formułowanie problemów edukacyjnych; dociekanie przyczyn kształtowania się relacji międzyludzkich.
Sposoby realizacji celów: Ten moduł jest bardzo ważny, gdyż przygotowuje uczniów do mini projektów badawczych, które będą realizowali na kolejnych zajęciach oraz w swoich szkołach.
Dlatego ważne jest, by ukierunkować dzieci na to, czym zajmują się różne dziedziny nauki: ścisłe, humanistyczne, społeczne. Można podjąć z dziećmi dyskusję na temat tego, czym ich zdaniem zajmują się naukowcy różnych dziedzin, np. fizycy, chemicy, biolodzy, historycy, językoznawcy i in.
Warto wskazać dzieciom, że uczelnie mogą mieć swoje profile (np. politechniki kształcą osoby w dziedzinach technicznych) i naukowcy pracujący tam, lub w instytutach naukowych, poświęcają swój czas badaniom w swojej dziedzinie. Warto wskazać także zaangażowanie polskich naukowców w dokonania światowe – ich pracę w polskich i międzynarodowych laboratoriach (np. udział w rozpracowaniu kodu Enigma, udział w programach NASA, wynalezienie grafenu, i in.). Można tu sięgnąć do dziecięcych encyklopedii, które opisują i obrazują istotne dla cywilizacji odkrycia. Należy zachęcić dzieci, by odnosiły się do własnych pasji i zaintersowań i wskazały, jakie są istotne odkrycia i innowacje w interesujących je dziedzinach (np. materiały z których wykonywane są ubrania i sprzęt sportowy; odtwarzacze filmów; komputery, x-boxy czy smartfony służące do pracy i rozrywki itp.).
Więcej czasu należy poświęcić naukom społecznym, którymi zajmują się pedagodzy, psychologowie, socjologowie. Wskazane jest by dzieci same proponowały pytania dotyczące szkoły, swoich kolegów i koleżanek, procesu nauki i innych aspektów związanych ze środowiskiem szkolnym. Można ukierunkować dzieci na problematykę relacji międzyludzkich i zjawisk dotyczących ludzi w ich otoczeniu. Ponieważ w module tym istotna jest praca w zespołach, można poprosić dzieci, by zastanowiły się nad wybranymi przez nauczycielami dziedzinami w grupach dwu-trzyosobowych.
10
Swoje pomysły mogą przedyskutować a następnie wybrać osobę, która przedstawi je na forum całej grupy.
W procesie poszukiwania pytań, można wykorzystać ćwiczenie, które polega na zadawaniu jak największej liczby pytań do określonego przedmiotu lub zjawiska. Zadanie polega na tym, że prowadzący podaje hasło (np. burza) i prosi dzieci, aby wymyśliły czego chciałby się dowiedzieć na ten temat. Warto zachęcić, by dzieci ograniczały zadawanie pytań zamkniętych (czy…?), zaś starały się stworzyć jak najwięcej pytań otwartych (jak?, w jaki sposób?, dlaczego?, skąd? i in.).
Jako metodę pracy z dziećmi można wykorzystać także burzę mózgów, która pozwala na ujawnianie własnych pomysłów, przy jednoczesnym stosowaniu zasady odroczonej oceny. W metodzie tej możliwe jest wdrażanie dzieci do tego, by powstrzymywały się krytyką wobec pomysłów innych osób. Nauczyciel powinien sam zapisywać pomysły na problemy do zbadania lub pytania które nurtują dzieci na tablicy lub dużym kartonie. Zamiast pytań lub problemów w pierwszej fazie można zapisywać słowa-klucze, wokół których w dalszej części zajęć będą budowane pytania.
Podsumowaniem tych zajęć powinno być uświadomienie dzieciom, jak ważne w procesie odkrywania jest zadawanie pytań.
Spotkanie trzecie
Odpowiedzi na to pytanie mogą być różne…
Cele: Poznanie pojęć: metodologia badań, metody, techniki, narzędzia badawcze; nabywanie umiejętności wyboru problemów badawczych; wzmacnianie kompetencji badawczych uczniów.
Treści: Metody, narzędzia i techniki badawcze: sondaż diagnostyczny; ankieta, kwestionariusz ankiety; przewodnik do wywiadu; dobór próby; etyka prowadzenia badań naukowych; konstruowanie narzędzia badawczego: kwestionariusz ankiety; wybrane elementy metodologii badań pedagogicznych.
Sposoby realizacji celów: Te zajęcia powinny mieć formę zabawy, aby poważny temat badań naukowych nie zniechęcił dzieci. Pierwsza część, wprowadzająca, powinna przybliżyć uczniom wybrane pojęcia związane z metodologia badań naukowych. Wskazane jest także, by pokazać dzieciom różne formy prezentacji danych liczbowych, w szczególności tabele i proste wykresy. Jeżeli to możliwe, warto pokazać je w formie raportu z badań. Konieczne jest również wskazanie dzieciom podstawowych kwestii związanych z etyką badań naukowych.
W dalszej części konieczne jest, by dzieci miały możliwość wcielić się w rolę badacza. Przykładowo można uczniom zaproponować zrobienie krótkiego sondażu diagnostycznego w grupie a następnie wspólne przeanalizowanie wyników i ich prezentację w formie tabeli. Sondaż powinien zawierać zarówno pytania zamknięte (np. czy dzieci lubią szkołę?), jak i otwarte (dlaczego lubią lub nie lubią szkoły?). Należy także umożliwić dzieciom sporządzenie charakterystyki swojej grupy (liczba osób, płeć, wiek). Można także pracować na gotowych przykładach kwestionariuszy przygotowanych przez prowadzących. Istotne jest, by tematyka kwestionariuszy opracowywanych przez dzieci była bliska ich zainteresowaniom. Po przeanalizowaniu odpowiedzi dzieci i sporządzeniu ich zestawienia, należy zapytać dzieci, jak się czuły w roli respondentów (gdy odpowiadały na pytania) i w roli osób
11
opracowujących wyniki. Warto także poprosić je, by wskazały, jakie zadania mogliby wykonywać badacze pracujący w grupach i jakie są korzyści z badań prowadzonych w większych zespołach.
Te zajęcia odgrywają ważną rolę w przygotowaniu do mini projektów badawczych, które dzieci będą wykonywały pod kierunkiem swoich opiekunów w szkołach. Dlatego wspólnie z uczniami należy wskazać im problemy i pytania, na które będą poszukiwali odpowiedzi w swoich badaniach w szkołach. Na tych zajęciach uczniowie otrzymają gotowe kwestionariusze ankiet, skierowane (w zależności od grupy) do kolegów/koleżanek, rodziców/dziadków, które dotyczą ich wiedzy na temat niepełnosprawności oraz osób zdolnych. Należy opowiedzieć dzieciom, w jaki sposób należy prowadzić badania – jak nawiązać kontakt z respondentem, w jaki sposób poprosić o wypełnienie kwestionariusza, jak wyjaśnić cel badań. Konieczne jest także przedyskutowanie z dziećmi zakresu ich odpowiedzialności w trakcie realizacji badań.
Ponieważ uczniowie w szkołach będą pracowali pod opieką swoich nauczycieli, konieczne jest włączenie nauczycieli do zajęć i wyznaczenie im zakresu odpowiedzialności za pracę uczniów.
Raporty z badań przygotowane przez uczniów będą prezentowane na konferencji podsumowującej cały projekt. Rolą szkolnych opiekunów projektów będzie pomoc dzieciom w realizacji badań oraz ukierunkowanie, jaką formę mają przyjąć raporty (plakaty, wydruki raportów, prezentacje multimedialne).
Spotkanie czwarte:
Patrzę, widzę, dostrzegam
Cele: Nabywanie umiejętności dokonywania obserwacji zjawisk społecznych; zwiększenie wrażliwości na nierówności społeczne; poznanie sposobów kompensowania braku wzroku; tworzenie projektów artystycznych bez użycia zmysłu wzroku; tworzenie instalacji wykorzystujących ciało człowieka.
Treści: Osoby niepełnosprawne, osoby niewiedzące i niedowidzące; przyczyny deficytów wzroku;
kompensowanie deficytów wzroku.
Sposoby realizacji celów: Na tych zajęciach, po wstępie teoretycznym, uczniowie powinni wykonywać takie zadania, które mają charakter integrujący grupę. Z uwagi na tematykę zajęć, przynajmniej część z nich powinno pozwolić uczniom na doświadczanie z wyłączeniem wzroku.
Można tu zaproponować spacer z laską dla niewidomych i opaska na oczach lub wykorzystanie okularów zniekształcających widok, by uczniowie mogli poczuć trudności, które są udziałem osób niewidzących oraz z deficytami widzenia.
Warto także zaproponować uczniom rysowanie z zamkniętymi oczami według instrukcji drugiej osoby. Może to być stworzenie wspólnej instalacji artystycznej, która będzie wykorzystywać ciała uczestników (np. pomnik, łańcuch osób prowadzący z miejsca na miejsce itp.), lub innej pracy artystycznej, którą da się wykonać bez użycia wzroku (np. wspólne odśpiewanie piosenki, wspólny taniec, wspólne naklejanie gotowych zdjęć na plakat – wszystko to z zamkniętymi oczami). Można także zachęcić dzieci do tego, by dobrały się w pary, w których jedna osoba będzie przewodnikiem, zaś druga przejmie rolę osoby niewidomej. Można także zaproponować uczniom ponowny spacer po uczelni, by bardziej świadomie poszukiwali udogodnień dla osób niewidzących i niedowidzących.
12
Uczniowie powinni mieć okazję pracować zarówno w całej grupie, jak też w mniejszych zespołach zadaniowych.
Ważnym elementem zajęć powinna być dyskusja na temat problemów, które towarzyszą osobom niewidzącym i niedowidzącym oraz działaniom społeczeństwa, by trudności te niwelować.
Spotkanie piąte:
Obserwowanie, odkrywanie i pomaganie
Cele: Poznanie metody badawczej: obserwacji; nabywanie umiejętności uważnej obserwacji otoczenia; wykorzystanie gotowego narzędzia arkusz obserwacji; nabywanie umiejętności tworzenia własnych narzędzi do obserwacji zjawisk społecznych; dokumentowanie i analizowanie własnych obserwacji.
Treści: Obserwacja jako metoda badawcza; tworzenie i wykorzystywanie arkusza obserwacji;
dokumentowanie obserwacji społecznych; niepełnosprawności ruchowe i nierówności społeczne jako temat badań społecznych.
Sposoby realizacji celów: Zajęcia te powinny pozwolić uczniom na uświadomienie sobie, że obserwacja (uważna, celowa, przemyślana) jest metodą naukową i wiele dziedzin nauki wykorzystuje ją do badań. Należy przedyskutować z dziećmi, czym różni się obserwacja naukowa od codziennej obserwacji, której dokonuje każdy człowiek. Uczniowie powinni mieć możliwość dokonania obserwacji oraz zapisania jej efektów.
Wprowadzenie do tych zajęć powinno także obejmować problematykę niepełnosprawności ruchowej oraz nierówności społecznych. Warto przedyskutować z uczniami przyczyny niepełnosprawności ruchowych oraz sposoby kompensowania ich. W przypadku nierówności społecznych należy w szczególności uwrażliwić dzieci na kwestię ubóstwa i bezdomności.
Na tych zajęciach uczniowie powinni zrealizować dwa główne zadania: pierwsze powinno dotyczyć przeprowadzenia obserwacji dotyczącej udogodnień dla osób niepełnosprawnych ruchowo w APS – w tym celu nauczyciel powinien przygotować przykładowy (prosty) arkusz obserwacji i pozwolić uczniom dokonania obserwacji w terenie (np. badanie liczby wind w budynkach, podjazdów dla wózków, szerokich drzwi, przystosowania pracowni itp.). Zadanie tego typu uczniowie powinni wykonywać w małych zespołach zadaniowych. Pretekstem do tego zadania może być także dyskusji na temat tego, jakie udogodnienia znają z przestrzeni publicznej.
Drugie zadanie powinno pozwolić uczniom na samodzielne wpisanie kryteriów obserwacji w arkuszu – ta obserwacja powinna dotyczyć nierówności społecznych, np. ubóstwa lub bezdomności (arkusz może zawierać wskaźniki ubóstwa widoczne w odniesieniu do osoby: sposób ubrania, posiane przedmioty itp. lub jej domu: brak sprzętu informatycznego, brak wyposażenia elektronicznego, małe pomieszczenia itp.). Warto przy tym uwrażliwić uczniów na wieloznaczność niektórych wskaźników – np. ktoś może nie posiadać komputera, bo go nie potrzebuje, a nie dlatego, że nie stać go na zakup.
Należy pokazać dzieciom, w jaki sposób wyniki surowe z obserwacji się opracowuje i jak na ich podstawie wyciąga się wnioski. Warto pokazać przykładowe raporty z badań opartych na metodzie obserwacji.
13
Po tych zajęciach uczniowie będą realizowali swój drugi projekt badawczy w szkole, oparty na metodzie obserwacji. Projekty będą dotyczyły obserwacji sposobów pomagania osobom niepełnosprawnym lub ubogim w miejscu zamieszkania i w szkole. Uczniowie otrzymają gotowe, proste arkusze obserwacji, które należy na zajęciach omówić i wskazać w każdej grupie, w jaki sposób wykonać zadanie. Wskazana jest także obecność nauczyciela – opiekuna projektu w szkole, by mógł wspierać uczniów w ich aktywności badawczej w placówce.
Spotkanie szóste
Słyszę, co masz mi do powiedzenia
Cele: Poznanie metody badawczej: wywiad; nabywanie umiejętności formułowania celu i pytań do wywiadu; nabywanie umiejętności wyboru osób do wywiadu; nabywanie umiejętności aktywnego słuchania.
Treści: Rodzaje wywiadów (np. wywiad telewizyjny); wywiad jako metoda badawcza; konstruowanie pytań do wywiadu; sposoby rejestrowania wywiadu lub sporządzania notatek.
Sposoby realizacji celów: Te zajęcia mają na celu uświadomienie uczniom, że wywiad jest metodą badawczą, która wymaga specyficznych kompetencji komunikacyjnych i społecznych badacza.
Kompetencje te są niezbędne w różnych aspektach życia. Warto pokierować rozmową z dziećmi w taki sposób, by mogły wypowiedzieć się na temat tego, czy lubią rozmawiać i na czym rozmowa polega, czy lubią słuchać innych, czemu rozmowy służą.
Kolejna część zajęć powinna wprowadzić uczniów w tematykę wywiadów. Należy ich zachęcić do tego, by podali przykłady, gdy widzieli wywiady z różnymi osobami i określili, czemu te wywiady służyły. Jeżeli to możliwe warto przytoczyć krótki fragment wywiadu z jakąś znaną osobą (np.
porównać wywiad z celebrytą i wywiad z Janiną Ochojską jak pomagać: https://turystyka.wp.pl/jak- pomagac-wywiad-z-janina-ochojska-6044256411841665a).
Kolejnym elementem zajęć powinno być przygotowanie krótkiego wywiadu, który będzie miał cel poznawczy. Może to być wywiad, którego celem będzie poznanie ulubionych sposobów spędzania wolnego czasu. Pytania można napisać na tablicy. Można także podzielić dzieci na pary, by wspólnie ustaliły pytania do wywiadu. Następnie dzieci powinny mieć możliwość przeprowadzenia krótkiego wywiadu z kolegą/koleżanką zgodnie z ustalonym wcześniej celem. Koniecznie należy wyjaśnić dzieciom, że osoba prowadząc wywiad powinna się przedstawić i opowiedzieć, jaki jest cel wywiadu i w jaki sposób będą wykorzystane pozyskane informacje.
Po przeprowadzeniu wywiadów trzeba poprosić dzieci, by opowiedziały o tym, co zapamiętały. Punkt ten powinien być wyjściem do dyskusji o konieczności zapisywania lub rejestrowania wywiadów.
Należy także pokazać dzieciom przykładowe raporty z badań, które były prowadzone z wykorzystaniem wywiadów. Trzeba wskazać im w przystępny sposób możliwość analiz ilościowych i jakościowych.
Po tych zajęciach uczniowie zrealizują w szkole trzeci, ostatni, projekt badawczy oparty na metodzie wywiadu. Ich zadaniem będzie przeprowadzenie wywiadu z osobą ważną w ich życiu, od której nauczyły się istotnych dla siebie umiejętności (mogą to być rodzice, rodzeństwo, dziadkowie,
14
nauczyciel, kolega itp.). Dzieci otrzymają kwestionariusze do krótkich wywiadów, które będą mogły wykorzystać w swoich projektach badawczych. Prowadzący zajęcia powinien z dziećmi omówić, w jaki sposób przeprowadzić wywiady w ramach projektu. Wskazana jest na zajęciach obecność nauczyciela – opiekuna projektu w szkole, by mógł skutecznie wspierać uczniów w ich badaniach.
Spotkanie siódme:
Gdy muszę się podporządkować…
Cele: Poznanie metody badawczej: analiza dokumentów; poznawanie dokumentów będących spisami obowiązujących norm i przepisów; nabywanie umiejętności rozumienia przepisów i norm;
zwiększanie zakresu zrozumienia konsekwencji nieprzestrzegania norm społecznych i przepisów prawa
Treści: Badanie dokumentów: regulaminów, spisów, zasad, przewodników itp.; regulacje prawne dotyczące łamania prawa; konsekwencje łamania norm społecznych.
Sposoby realizacji celów: Te zajęcia mają z jednej strony pokazać czym są normy społeczne i prawo, a z drugiej nauczyć dzieci poszukiwania miejsc, gdzie istnieją zapisy na ten temat. Jeżeli to możliwe, można dzieciom pokazać krótki akt prawny, ale też różnego rodzaju regulaminy (np. regulamin ich szkoły, regulaminy dostępne na uczelni itp.). Warto przytoczyć wybrane zapisy aktów prawnych, które dotycząc kwestii bliskich dzieciom (np. dotyczące praw dziecka). Trzeba zwrócić uwagę dzieci na specyficzny język, którym akty prawne są zapisywane. W przypadku regulaminu szkoły wskazane jest przedyskutowanie z dziećmi zakresu ich praw i obowiązków a także konsekwencji nieprzestrzegania praw.
W czasie zajęć warto uświadomić uczniom, że są także normy społeczne, które nie są spisane, a należy ich przestrzegać. Należy zachęcić je, by wskazały takie normy, np. dotyczące ubierania się, zachowywania w miejscach publicznych. Dzieci mogą wspólnie z prowadzącym opracować spis ważnych społecznie norm, które nie mają swoich regulacji prawnych a także konsekwencji związanych z ich nieprzestrzeganiem.
Podsumowaniem tych zajęć powinno być dookreślenie zasad skutecznej pracy w grupie (może mieć to formę plakatu lub innego wytworu, który będzie można upublicznić na konferencji podsumowującej projekt).
15
Osiągnięcia uczniów
Istotą prowadzonych zajęć jest wzrost kompetencji w zakresie pracy zespołowej. Każda grupa uczniów tworzy zespół zadaniowy, który na zajęciach realizuje cele poznawcze i praktyczne, zaś w szkołach wspólnie podejmuje projekty badawcze, przygotowanych przez naukowców APS i ukierunkowane przez prowadzących zajęcia.
Głównymi osiągnięciami uczniów będzie wzrost kompetencji komunikacyjnych, badawczych i pracy zespołowej. Ponadto osiągniecia uczniów dotyczą także generowanych przez nich pomysłów i wytarzanych w czasie zajęć oraz realizowanych w szkołach projektów. Wymiernymi osiągnięciami uczniów będą ich produkty (m.in. plakaty, prezentacje, raporty z badań), które docelowo powinny zostać zaprezentowane w ramach podsumowaniu projektu.
Ocenianie osiągnięć uczniów – ewaluacja
W trakcie samych zajęć uczniowie nie otrzymują ocen. Powinni jednak dostawać od nauczycieli informacje zwrotne, dotyczące ich zaangażowania, wkładu pracy, widocznych postępów a także poprawności merytorycznej wykonywanych projektów.
Analogicznie informacje zwrotne powinni uczniowie otrzymać od nauczyciela – opiekuna projektów w szkole. Komentarz nauczyciela powinien dotyczyć ich skuteczności w pozyskaniu informacji w trzech projektach szkolnych oraz oceny wspólnego opracowania wyników i ich prezentacji.
16
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Projekt zakłada udział w zajęciach dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Należy pamiętać, że dzieci uczestniczące w projekcie nie będą poddawane specjalistycznej diagnozie, lecz będą uznawane za te, ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na podstawie deklaracji rodziców i dyrekcji szkoły. Ze względu na okazjonalność spotkań projektowych, nauczyciel prowadzący zajęcia Praca zespołowa, nie będzie miał możliwości adekwatnego dostosowania programu do potrzeb takich uczniów, dlatego zalecana jest obecność wyznaczonego przez szkołę pedagoga specjalnego, wspomagającego pracę nauczyciela (ewentualnie rodzica, który będzie tłumaczył i zachęcał dziecko do aktywności).
Każdorazowo nauczyciele-opiekunowie ze szkoły uczestniczącej w projekcie powinni przekazać prowadzącemu informacje na temat specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci w konkretnej grupie.
Jednocześnie, w zależności od stwierdzonych deficytów, wskazany jest adekwatny dobór zadań, które pozwolą dzieciom na aktywne włączenie się do pracy całej grupy. Stąd przy przygotowaniu się do zajęć, nauczyciel musi mieć dostęp do zadań alternatywnych, realizujących założone cele, które będzie mógł dobierać adekwatnie do potrzeb grupy.
Wskazane jest zapewnienie dzieciom dostępu do poduszek i zabawek sensorycznych, które pozwolą na łatwiejszą koncentrację a także materiały, uwzględniające dostosowanie proponowanych grupie zadań.
W przypadku dzieci z niepełnosprawnością ruchową, należy wyznaczyć przestrzeń w sali, w której uczeń nie będzie napotykał na bariery i będzie mógł swobodnie się poruszać.
W przypadku dzieci niedosłyszących i niesłyszących, konieczne jest zapewnienie tłumacza języka migowego.
W przypadku dzieci niedowidzących, konieczne jest przygotowanie materiałów wizualnych adekwatnych do ich potrzeb.
W przypadku dzieci chorych przewlekle, opiekunowie powinni zabezpieczyć adekwatne leki oraz uprzedzić prowadzących o możliwych sytuacjach zdrowotnych (np. możliwość duszenia się, omdleń, ataków padaczki itp.).
17
Literatura polecana:
1. Brown, R. (2006). Procesy grupowe. Dynamika wewnątrzgrupowa i międzygrupowa. Gdańsk:
GWP.
2. Fawlak, B. (2009). Praca grupowa w edukacji wczesnoszkolnej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
3. Góralski, A. (2010). Reguły treningu twórczości. Warszawa: APS.
4. Janowski, A., Stachyra, R. (1985). Prestiż ucznia wśród rówieśników. Warszawa: WSiP.
5. Janus-Sitarz, A. (2012). Twórcza praca w zespołach. W: Twórczość i tworzenie w edukacji polonistycznej. Red. A. Janus-Sitarz, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
6. Łaszczyk, J., Jabłonowska, M., Łukasiewicz-Wieleba, J., Makaruk, A.R., Trzcińska-Król, M.
(2012). Trening twórczości z komputerem. Warszawa: Wydawnictwo APS.
7. Łobocki, M. (1985) Wychowanie w klasie szkolne. Warszawa: WSiP.
8. Łukasik, I.M. (2013). Poczucie własnej skuteczności we współpracy z grupą. Lublin:
Wydawnictwo UMCS.
9. Nęcka, E., Orzechowski, Słabosz, A., Szymura, B. (2001). Trening twórczości. Gdańsk: GWP.
10. Nęcka, E. (2003). Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP.
11. Niedenthal, P.M.,Krauth-Gruber, S., Ric, F. (2016). Zrozumieć emocje. Perspektywy poznawcze i psychospołeczne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
12. Pawlak, B. (2009). Praca grupowa w edukacji wczesnoszkolnej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
13. Wosińska, W. (2004). Psychologia społeczna. Gdańsk: GWP.
14. Vopel, K.W. (1999). Zabawy interakcyjne, cz. 1. Kielce:Wydawnictwo Jedność.
0
Załącznik – ramowe opracowanie 4 modułów dla projektu Akademia Pedagogiki Specjalnej Uczelnią Młodego Odkrywcy
Ramy dla programu nauczania
Cele programu
Cel główny programu nauczania jest zbieżny z celem projektu PO WER: Podniesienie kompetencji osób uczestniczących w edukacji na poziomie wyższym, odpowiadającym potrzebom gospodarki, rynku pracy i społeczeństwa.
Cel ten został sformułowany następująco: podniesienie kompetencji uczniów klas 1-3 w zakresie myślenia twórczego (kreatywności), ICT, umiejętności językowych i pracy zespołowej realizowanych w środowisku wyższej uczelni.
Cel ten zakłada uwzględnienie specyfiki funkcjonowania uczelni – Akademii Pedagogiki Specjalnej oraz specyfikę pracy naukowej i prowadzenia badań społecznych. Wiąże się z prowadzoną w Akademii specjalnością Pedagogika Zdolności i Pedagogika Informatyki.
Cele szczegółowe programu:
• Rozbudzanie ciekawości poznawczej
• Inspirowanie do twórczego myślenia
• Rozwijanie pasji i zainteresowań
• Zapoznanie ze środowiskiem akademickim i pracą naukową
• Stymulowanie rozwoju poznawczego, aksjologicznego i społecznego
Cel główny modułu 1 –Rozwijanie myślenia twórczego
• Dostrzeganie i rozwiązywanie problemów naukowych i edukacyjnych
• Pokonywanie barier psychicznych i społecznych
1 Cel główny modułu 2 – rozwijanie myślenia algorytmicznego i programowania
• Rozwijanie myślenia algorytmicznego
• Rozwijanie umiejętności programowania komputerów oraz programowania robotów
• Rozwijanie umiejętności korzystania z tablicy multimedialnej i innych narzędzi IT
• Rozwijanie umiejętności korzystania z sieci Internet i poszanowania własności intelektualnej
Cel główny modułu 3 – rozwijanie kompetencji językowych
• Przełamywanie barier komunikacyjnych
• Posługiwanie się słownictwem z zakresu języka obcego
Cel główny modułu 4 – wspieranie pracy zespołowej
• Rozwijanie umiejętności pracy zespołowej
• Nabycie umiejętności realizacji małych projektów edukacyjnych, naukowych, społecznych
• Poznanie własnych ról pełnionych w grupie
• Kształtowanie umiejętności metapoznawczych, w tym wzrost świadomości własnych zainteresowań i zdolności
• Prezentowanie własnych projektów na forum publicznym
Cele skierowane na kształcenie kompetencji rodzicielskich rodziców dzieci objętych projektem
• Rozwój kompetencji społecznych i wychowawczych
2
• Poznanie zakresu rozpoznawania i rozwijania zainteresowań i zdolności twórczych, społecznych, językowych oraz informatycznych w warunkach domowych
• Poznanie technik motywacyjnych i z zakresu wspierania umiejętności uczenia się dzieci
• Poznanie zakresu możliwości wspierania pracy szkoły w wymienionym zakresie
0
Zajęcia
pierwsze
Moduł 1 Rozwijanie myślenia
twórczego
Moduł 2 Rozwijanie myślenia
algorytmicznego i programowania
Moduł 3
Rozwijanie kompetencji językowych
Moduł 4
Wspieranie pracy zespołowej
Temat przewodni: Ja, ty, nasz świat
Cele
szczegółowe zajęć
Poznanie niestandardowych sposobów przedstawiania się Nabywanie umiejętności publicznego mówienia o sobie, swoich zainteresowaniach i pasjach
Nabywanie umiejętności słuchania kolegów i koleżanek Rozumienie znaczenia własnych predyspozycji w procesach grupowych oraz przy rozwiązywaniu problemów;
Wzmacnianie gotowości do budowania samooceny adekwatnej
Poznanie pojęcia algorytmu Poznanie algorytmów z życia codziennego
Tworzenie prostych instrukcji algorytmicznych
Poznanie słownictwa związanego z przedstawianiem siebie,
mówieniem o sobie, swoich zainteresowaniach, pasjach i zdolnościach oraz o tym, co się lubi lub nie lubi
Kształtowanie kompetencji metapoznawczych
Poznanie przestrzeni środowiska akademickiego
Poznanie miejsc: aula, biblioteka, informatorium, czytelnia,
sala kinowa, winda dla osób niepełnosprawnych, pracownie informatyczne; dziekanat, rektorat Poznanie pojęć: wykład, ćwiczenia, projekt, praca zespołowa;
Poznanie funkcji: rektor, prorektor, dziekan, prodziekan;
Rozumienie znaczenia dopasowania przestrzeni i miejsc do potrzeb ludzi i realizowanych przez nich zadań Proponowane
treści
Wyjaśnienie znaczenia pierwszego wrażenia oraz budowania samooceny
uczniów;, wprowadzenie zasad pracy wspólnej”
(wysłuchiwanie innych, szacunek wobec wypowiedzi innych osób)
Wyjaśnienie pojęcia algorytmu;
wskazanie gdzie w otoczeniu dzieci dostrzegają algorytmy, wyjaśnienie w jaki sposób wydaje się polecenia komputerom – zwrócenie uwagi na dosłowność;
Poznanie słownictwa typu:
nazywam się, interesuję się, lubię robić/lubię coś, nie lubię robić/nie lubię czegoś, myślę, że jestem dobry w … i inne temu podobne;
Wyjaśnienie pojęć kluczowych dla przestrzeni akademickiej, wzmocnione prezentacją i dyskusją z uczniami;
1
Zajęcia
drugie
Moduł 1 Rozwijanie myślenia
twórczego
Moduł 2 Rozwijanie myślenia
algorytmicznego i programowania
Moduł 3
Rozwijanie kompetencji językowych
Moduł 4
Wspieranie pracy zespołowej
Temat przewodni: Kto pyta, nie błądzi…
Cele szczegóło we zajęć
Rozbudzanie ciekawości poznawczej uczniów Wzmacnianie kompetencji dotyczących dostrzegania problemów edukacyjnych i naukowych;
Nabywanie umiejętności formułowania pytań dywergencyjnych i konwergencyjnych;
Wzmacnianie płynności myślenia uczniów Rozbudzanie wyobraźni
Poznanie pojęcia: myślenie konwergencyjne,
Nabywanie umiejętności korzystania z tablicy multimedialnej
Formułowanie pytań, dotyczących otoczenia i innych osób –
poznanie odpowiednich konstrukcji gramatycznych (w tym pytania: Dlaczego? Jaki? W jaki sposób?)
Poznanie pojęć: praca naukowa, naukowiec, nauka, problemy i pytania badawcze,
Poznanie pojęć: pedagogika, pedagogika specjalna, psychologia, socjologia Nabywanie umiejętności formułowania pytań z zakresu nauk społecznych, w tym psychologii i pedagogiki
Nabywanie umiejętności dyskutowania i argumentowania
Wzmacnianie ciekawości i dociekliwości oraz motywacji do poszukiwania
problemów badawczych w swoim otoczeniu
Wzmacnianie empatii, tolerancji i wrażliwości społecznej
Propono wane treści
Rodzaje problemów, pytań i odpowiedzi, formułowanie pytań otwartych i zamkniętych, dywergencyjnych i
konwergencyjnych,
Wprowadzenie do myślenia komputacyjnego, dostrzeganie i nazywanie problemów
Korzystanie z tablicy multimedialnej Tworzenie algorytmów działania
Pytania o przyczynę, pytania o sposób; pytania otwarte i zamknięte
Obszary problemów badawczych specyficznych dla różnych dziedzin;
Formułowanie problemów edukacyjnych Dociekanie przyczyn kształtowania się relacji międzyludzkich
2
Zajęcia
trzecie
Moduł 1 Rozwijanie myślenia
twórczego
Moduł 2 Rozwijanie myślenia
algorytmicznego i programowania
Moduł 3
Rozwijanie kompetencji językowych
Moduł 4
Wspieranie pracy zespołowej
Temat przewodni: Jedno pytanie, wiele odpowiedzi…
Cele
szczegółowe zajęć
Kształtowanie kompetencji pracy grupowej
Poznanie korzyści z pracy w grupie
Poznawanie swojej roli w grupie Nabywanie umiejętności
rozwiązywania problemów w pracy grupowej
Kształtowanie umiejętności metapoznawczych
Kształtowanie umiejętności autoewaluacji
Poznanie środowiska programistycznego Scretch Poznanie podstawowych instrukcji służących programowaniu robota Tworzenie prostych programów nawigujących działaniem robota Wzmacnianie kompetencji pracy zespołowej
Poznanie słownictwa
dotyczącego ról w grupie: lider, organizator, sekretarz,
wykonawca itp.
Poznanie form, służących przekazywaniu prostych komunikatów w zespole
Poznanie pojęć: metodologia, metody, techniki, narzędzia badawcze
Nabywanie umiejętności wyboru problemów badawczych
Wzmacnianie kompetencji badawczych uczniów
Proponowane treści
Role które przyjmuje się w grupie, cechy lidera,
Rodzaj zadań a rola w grupie – zmienność ról w grupie
Środowisko programistyczne Scretch Programowanie robota Finch lub innego (do wyboru nauczyciela)
W ramach tej lekcji uczniowie powinni komunikować się między sobą, zadają pytania; czy mógłbyś? Oraz formy które służą dookreśleniu zadań w grupie (Ja będę rysował…, ja będę pisał itp.).
Powinni poznać także wyrazy określające czynności (podać, rysować, pisać, zakreślić, wyciąć itp.) a niezbędnych do
rozmawiania w grupie.
Metody, narzędzia i techniki badawcze:
sondaż diagnostyczny; ankieta,
kwestionariusz ankiety; przewodnik do wywiadu;
Dobór próby;
Etyka prowadzenia badań naukowych Konstruowanie narzędzia badawczego:
kwestionariusz ankiety;
Wybrane elementy metodologii badań pedagogicznych
3
Zajęcia
czwarte
Moduł 1 Rozwijanie myślenia
twórczego
Moduł 2 Rozwijanie myślenia
algorytmicznego i programowania
Moduł 3
Rozwijanie kompetencji językowych
Moduł 4
Wspieranie pracy zespołowej
Temat przewodni: Patrzę, widzę, dostrzegam
Cele
szczegółowe zajęć
Poznanie pojęć: kultura obrazkowa, język Braille’a, osoba niewidoma, osoba niedowidząca
Wzbudzanie zainteresowania tematyką kultury wizualnej Kształtowanie wrażliwości na potrzeby osób niewidzących i niedowidzących
Wzmacnianie postaw
prospołecznych i empatycznych
Poznanie roli czujników w robotach Programowanie robotów z
wykorzystaniem ich czujników Poznanie drukarki do wydruku alfabetem Braille’a
Poznanie przykładów
oprogramowania do czytania z ekranu przeznaczonego dla osób
niewidzących i niedowidzących
Poznanie słownictwa dotyczącego osób niewidzących i
niedowidzących
Poznanie słownictwa służącego określeniu tego, co się widzi w swoim otoczeniu
Nabywanie umiejętności dokonywania obserwacji zjawisk społecznych Zwiększenie wrażliwości na nierówności społeczne
Poznanie sposobów kompensowania braku wzroku
Tworzenie projektów artystycznych bez użycia zmysłu wzroku
Tworzenie instalacji wykorzystujących ciało człowieka
Proponowane
treści Kultura wizualna, kultura obrazkowa, zmysł wzroku Deficyty związane ze zmysłem wzroku, sposoby
kompensowania deficytów
Czujniki w robotach Sprzęt i oprogramowanie wspomagające pracę osób niewidzących i niedowidzących
W ramach tych zajęć uczniowie poznają słownictwo, które dookreśla środowisko osób niewidomych i niedowidzących, np.: niewidomi, niedowidzący, wzrok, wada wzroku, oko, widzę, nie widzę, czuję, ciepło, światło, dotyk, dotykać, kształt, ciemno, jasno, kolor, faktura-
powierzchnia, gładkie, śliskie, mokre, dźwięk, zapach, laska dla niewidomego, okulary, alfabet Braill’ea, tyflopedagog, drukarka 3d, model miasta lub obiektu,
Osoby niepełnosprawne, osoby niewiedzące i niedowidzące Przyczyny deficytów wzroku Kompensowanie deficytów wzroku
4
rozpoznawanie po dotyku, kształcie zapachu, odgadywanie po opisie (rozmiar kolor kształt), przeznaczenie
Zajęcia piąte
Moduł 1 Rozwijanie myślenia
twórczego
Moduł 2 Rozwijanie myślenia
algorytmicznego i programowania
Moduł 3
Rozwijanie kompetencji językowych
Moduł 4
Wspieranie pracy zespołowej
Temat przewodni: Obserwuję, odkrywam i pomagam
Cele
szczegółowe zajęć
Nabywanie umiejętności konstruktywnej krytyki Nabywanie umiejętności poszukiwania sposobów doskonalenia otoczenia Kształtowanie postawy skierowanej na doskonalenie siebie
Nabywanie umiejętności
odszukiwania błędów w napisanym programie
Nabywanie umiejętności udoskonalania programu
komputerowego zgodnie z założonym celem (np. skróceniem linii kodu, zastąpienia skomplikowanych procedur zapisem bardziej przejrzystym)
Wzmacnianie koncentracji, uwagi i spostrzegawczości
Nabywanie umiejętności dokumentowania i analizowania obserwowanych zjawisk
Poznanie pojęć dotyczących osób niepełnosprawnych ruchowo oraz nierówności społecznych
Poznanie sformułowań służących prośbie o pomoc;
Nabywanie umiejętności komunikowania się w języku angielskim
Poznanie metody badawczej: obserwacji Nabywanie umiejętności uważnej obserwacji otoczenia
Wykorzystanie gotowego narzędzia arkusz obserwacji
Nabywanie umiejętności tworzenia własnych narzędzi do obserwacji zjawisk społecznych
Dokumentowanie i analizowanie własnych obserwacji
Proponowane treści
Rodzaje krytyki; założenia krytyki konstruktywnej,
odroczone ocenianie pomysłów;
Ulepszanie, doskonalenie –
Błędy programistyczne
Udoskonalanie programów własnych i innych osób
Wskazywanie usterek i błędów oraz
W ramach tych zajęć uczniowie poznają słownictwo dotyczące niepełnosprawności ruchowej oraz nierówności społecznych,
Obserwacja jako metoda badawcza;
tworzenie i wykorzystywanie arkusza obserwacji
Dokumentowanie obserwacji
5 elementy pracy projektantów
Doskonalenie siebie i praca nad sobą, samorealizacja a osiąganie celów
sposobów naprawy
Dokumentowanie własnych obserwacji z użyciem narzędzi IT
np.: wózek, kule, złamana noga, ręka, podjazd, winda, jeździć, leżeć, poruszać się, bariery, przewlekle chorzy, zdrowy, chory, niepełnosprawny, w podeszłym wieku, młody, lekarstwa, temperatura, głowa, serce, brzuch, ból, czuć się, samopoczucie, szpital, wypadek, choroba, terapeuta, ćwiczenia.
Potrzebujący pomocy: biedni, ojciec, matka, sierota, niepełne rodziny, trudna sytuacja materialna, pieniądze dawać, otrzymywać, radzić sobie z, głodni, doradzać, zarabiać, bezrobotny, bezdomny,
psycholog, pracownik socjalny, pedagog.
społecznych
Niepełnosprawności ruchowe i
nierówności społeczne jako temat badań społecznych
Zajęcia szóste
Moduł 1 Rozwijanie myślenia
twórczego
Moduł 2 Rozwijanie myślenia
algorytmicznego i programowania
Moduł 3
Rozwijanie kompetencji językowych
Moduł 4
Wspieranie pracy zespołowej
Temat przewodni: Słyszę, słucham, rozumiem
Cele
szczegółowe zajęć
Nabywanie umiejętności aktywnego słuchania i parafrazowania
Nabywanie umiejętności
Nabywanie umiejętności wykorzystania dźwięków w projektowanych programach
Nabywanie umiejętności nagrywania
Poznanie pojęć dotyczących osób z zaburzeniami słuchu i mowy Zwiększanie wrażliwości uczniów na problemy osób z zaburzeniami
Poznanie metody badawczej: wywiad Nabywanie umiejętności formułowania celu i pytań do wywiadu
Nabywanie umiejętności wyboru osób
6 jasnego wyrażania swoich myśli
Przestrzeganie reguł
społecznych w komunikowaniu się
Nabywanie umiejętności odczytywania komunikatów niewerbalnych
Wzmacnianie kompetencji emocjonalnych
własnych dźwięków oraz
wykorzystywania istniejących plików dźwiękowych we własnych projektach informatycznych
słuchu i mowy
Nabywanie umiejętności komunikowania się w języku angielskim
do wywiadu
Nabywanie umiejętności aktywnego słuchania
Proponowane treści
Język jako środek do wyrażania swoich myśli
Rodzaje języków (w tym język migowy)
Komunikaty przekazywane bez użycia słów (mimika, gesty, język ciała)
Normy społeczne dotyczące komunikowania się
Rodzaje plików dźwiękowych Oprogramowanie do odtwarzania dźwięków
Źródła legalnych ścieżek dźwiękowych
Nagrywanie własnych dźwięków Włączanie dźwięków do własnych projektów informatycznych, w tym programów
Słownictwo dotyczące osób z zaburzeniami słuchu i mowy:
niesłyszący, głuchy,
niedosłyszący, niemowa, dźwięk, słowo, cisza, mówić, usta, język, ucho, język migowy,
surdopedagog, rozumieć, słyszeć a słuchać, aparat słuchowy, zagadki: po co komu para uszu?
Skąd pochodzi dźwięk,
kalambury, szept, hałas, zgrzyt, pisk? Mówienie bez słów – mowa ciała
Rodzaje wywiadów (np. wywiad telewizyjny)
Wywiad jako metoda badawcza Konstruowanie pytań do wywiadu Sposoby rejestrowania wywiadu lub sporządzania notatek
7
Zajęcia
siódme
Moduł 1 Rozwijanie myślenia
twórczego
Moduł 2 Rozwijanie myślenia
algorytmicznego i programowania
Moduł 3
Rozwijanie kompetencji językowych
Moduł 4
Wspieranie pracy zespołowej
Temat przewodni: Na zasady nie ma rady…
Cele
szczegółowe zajęć
Poznawanie norm społecznych Poznanie pojęć postawa konformistyczna i nonkonformistyczna Nabywanie umiejętności rozpoznawania wartościowych norm społecznych oraz norm które są dyskusyjne
Kształtowanie rozumienia wartości społecznych odmiennych w różnych kulturach
Poznanie pojęcia prawa autorskie Zwiększenie wrażliwości na konieczność respektowania praw autorskich
Poznanie informacji na temat różnego rodzaju licencji i bezpłatnego
oprogramowania
Zwiększanie gotowości do dzielenia się swoimi wytworami w ramach sieci współpracy
Poznawanie słownictwa dotyczącego norm społecznych Zwiększenie wrażliwości na przejawy łamania norm i prawa Nabywanie umiejętności komunikowania się w języku angielskim
Poznanie metody badawczej: analiza dokumentów
Poznawanie dokumentów będących spisami obowiązujących norm i przepisów
Nabywanie umiejętności rozumienia przepisów i norm
Zwiększanie zakresu zrozumienia konsekwencji nieprzestrzegania norm społecznych i przepisów prawa
Proponowane treści
Pojęcie wartości i wartości społecznych
Pojęcia postawa konformistyczna i nonkonformistyczna Świat wartości a kultura
Prawa autorskie, licencje, fora tematyczne
Słownictwo odnoszące się do norm społecznych, prawa itp., np.: niedostosowani społecznie (normy) zasady, dobre – złe postępowanie, kradzież, bójka, sąd, rabunek, złodziej, policjant, karać, nagradzać, przepraszać, wina, odpowiedzialność, uzależnienia, pijany, alkohol, narkotyki, chcieć, przypadek
Badanie dokumentów: regulaminów, spisów, zasad, przewodników itp.
Regulacje prawne dotyczące łamania prawa
Konsekwencje łamania norm społecznych
