Stanisław Gross
Pytania i odpowiedzi prawne
Palestra 17/1(181), 49-50
f f P O P W t f l E O Z l P«/l W/lf 1. P Y T A N IE : C z y p o z o s t a ł y p r z y ż y c i u m a ł ż o n e k j e s t u p r a w n i o n y d o w y s t ą p i e n i a w o b e c s p a d k o b i e r c ó w z m a r ł e g o m a ł ż o n k a z ż ą d a n i e m u s t a l e n i a n i e r ó w n y c h u d z i a ł ó w w m a j ą t k u , k t ó r y s t a n o w i ł i c h m a j ą t e k d o r o b k o w y ? OD POW IEDŹ: P o z o s t a ł y p r z y ż y c i u m a ł ż o n e k m o ż e w y s t ą p i ć p r z e c i w k o s p a d k o b i e r c o m z m a r ł e g o w s p ó ł m a ł ż o n k a z ż ą d a n i e m u s t a l e n i a n i e r ó w n y c h u d z i a ł ó w w m a j ą t k u , k t ó r y b y ł o b j ę t y m a ł ż e ń s k ą w s p ó l n o ś c i ą m a j ą t k o w ą .
Żądanie u sta le n ia n ieró w n y ch udziałów w e w spólnym m a ją tk u (z uw zględnieniem stopnia przyczynienia się do jego pow stania) p rzy sług uje w myśd a rt. 43 § 2 k.r.o. k a ż d e m u z m ałżonków , jeżeli istn ieją k u tem u w ażne powody. Okoliczność, że ustan ie w spólności n astąpiło w sk u tek śm ierci m ałżonka, nie m oże pozbaw ić drugiego m ałżonka p raw a w y stą pien ia z tak im żądaniem . Inaczej też niż w s y tu a c ji odw rotnej, kiedy o u stalen ie nieró w n ych udziałów w y stę p u ją spadkobiercy zm arłego m ał żonka (art. 43 § 2 zd. d ru gie k.r.o.) — dopuszczalność takiego żądania ze stro n y m ałżonka pozostałego p rz y życiu nie zależy od tego, czy p rzed śm iercią w spółm ałżonka w ytoczył on pow ództw o o uniew ażnienie m ał żeństw a albo o rozwód.
J a k m ożna przypuszczać, w ątpliw ość w yrażona w rozw ażanym p y ta n iu po w stała w zw iązku z tre śc ią a rt. 922 § 2 k.c., k tó ry stanow i że nie należą do spad k u m .in. „obow iązki zm arłego ściśle zw iązane z jego osobą” . G dyby bow iem p rzy jąć, że odpow iednikiem p raw a żądania u sta lenia n ierów n y ch udziałów je s t — w okolicznościach u spraw ied liw ia jących tak ie żądanie — „obow iązek” po stro nie drugiego m ałżonka, to m ożna b y tw ierdzić, że z chw ilą śm ierci m ałżonka obowiązek te n w y gasa. Stanow isko takie by łoby jed n ak oczywiście błędne. Skoro bow iem p raw a w yn ik ające ze w spólności m ałżeńskiej przechodzą n a spadko bier ców, to m uszą też n a nich przechodzić zw iązane z ty m obowiązki, a więc rów nież leg ity m acja b iern a w spraw ie o n ierów n e udziały w m ajątk u, k tó ry b y ł o b jęty w spólnością ustaw ow ą.
2. P Y T A N IE :
W j a k i m t r y b i e m a b y ć z g ł o s z o n e p o w y ż s z e ż ą d a n i e , s k o r o po z o s t a ł y p r z y ż y c i u m a ł ż o n e k j e s t w s p ó ł s p a d k o b i e r c ą m a ł ż o n k a z m a r ł e g o ?
5# Pytania i odpo wiedzi pra wn e N r 1 (181) ODPOWIEDŹ: P o ś m i e r c i w s p ó ł m a ł ż o n k a ż ą d a n i e u s t a l e n i a n i e r ó w n y c h u d z i a ł ó w w m a j ą t k u w s p ó l n y m — d o c z a s u w s z c z ę c i a p o s t ę p o w a n i a n i e p r o c e s o w e g o o p o d z i a ł m a j ą t k u w s p ó l n e g o — z g ł a s z a s i ę w p o z w i e s k i e r o w a n y m p r z e c i w s p a d k o b i e r c o m z m a r ł e g o m a ł ż o n k a . P o w s z c z ę c i u t a k i e g o p o s t ę p o w a n i a o ż ą d a n i u u s t a l e n i a n i e r ó w n y c h u d z i a ł ó w o r z e k a s ą d w t y m p o s t ę p o w a n i u . P o s t ę p o w a n i e o p o d z i a ł m a j ą t k u w s p ó l n e g o m o ż e b y ć p r o w a d z o n e ł ą c z n i e z p o s t ę p o w a n i e m o d z i a ł s p a d k u .
Ż ąd an ie ustalenia n ierów nych udziałów w e w spólnym m a ją tk u s ta je się a k tu a ln e dopiero z chw ilą u stan ia w spólności i trw a do czasu u p ra w om ocnienia się postanow ienia o podziale m a ją tk u w spólnego. Od chw ili bo w iem ustan ia w spólności do bezudziałow ego poprzednio m ają tk u , k tó ry b y ł nią o b jęty (art. 35 k.r.o.), stosuje się odpow iednio przepisy o w spół w łasności w częściach ułam kow ych (art. 42 k.r.o.), po praw om ocnym zaś zakończeniu postępow ania o podział m a ją tk u w spólnego żądania ta k ieg o nie m ożna już dochodzić, choćby w postępow aniu ty m nie b yło ono zgłoszone (art. 567 § 1 i 3 w zw iązku z art. 618 § 3 k.p.c.).
P oniew aż nie m a obow iązku dokonyw ania podziału m a ją tk u po u sta
niu m ałżeńskiej wspólności m ajątk o w ej, p rze to b rak p o dstaw do tego, by
odm ów ić m ałżonkow i p raw a w ystąp ien ia z żądaniem u stalen ia n ierów
nych udziałów p rzed w szczęciem postępow ania w tym przedm iocie. Skoro zaś w m yśl a rt. 13 § 1 k.p.c. sąd rozpoznaje sp ra w y w procesie, chyba że ustawa stanow i inaczej, a nie m a p rzep isu przew idu jącego szcze g ó ln y try b postępow ania dla sp raw o u sta le n ie nieró w n y ch udziałów ,
prow adzon y ch niezależnie od po stępow ania o podział m a ją tk u w spól nego, to z żądaniem u sta le n ia n ieró w n y ch udziałów należy w ystąpić
w pozw ie.
Jeżeli jed n ak żądanie tak ie m a być rozpoznane w czasie, gdy p o stę pow anie o podział m a ją tk u w spólnego ju ż się toczy, to ro zstrzy g a o nim sąd jed y n ie w ty m postępow aniu (art. 567 § 1 k.p.c.). G dy sp raw ę o ustalenie nierów nych udziałów w szczęto w cześniej, p rze k a z u je się ją do dalszego prow adzenia sądowi, przed k tó ry m toczy się postępow anie o podział w spólnego m a ją tk u (art. 567 § 3 w zw iązku z a rt. 618 § 2 zd. drugie k.p.c.), z ty m zastrzeżeniem , że jeśli w y ro k w sp raw ie o u sta len ie n ieró w n ych udziałów już zapadł, to p rzek azan ie n a stę p u je ty lk o w ów czas, gdy sąd rew izy jn y u ch yli w y ro k i p rzekaże sp raw ę do ponow n ego rozpoznania (art. 567 § 3 w zw iązku z a rt. 618 § 2 zd. trzecie
k.p.c.), ___
Postęp ow anie o podział m a ją tk u w spólnego m oże się toczyć łącznie
z po stępow aniem o dział spadku, w k tó ry m pozostały p rzy życiu m a ł żonek uczestniczy rów nież jako w spółspadkobierca. W razie spo ru co do ustalenia n ierów nych udziałów sąd może w ydać w tej k w e stii p o stan o w ienie w stęp n e (art. 567 § 2 k.p.c.).
