TEO FIL M AZUR, JÓZEF KOC
BADANIA NAD WARTOŚCIĄ NAWOZOWĄ OSADÓW GARBARSKICH
CZĘŚĆ IV. W PŁY W N A W O ŻEN IA O SA D A M I G A R B A R SK IM I N A ZM IA N Y CHEM ICZNYCH W ŁAŚC IW O ŚCI GLEB
In sty tu t C hem izacji R o ln ictw a A k a d em ii R oln iczo-T echn iczn ej w O lsztynie
Wraz z osadami garbarskimi wprowadzane są do gleby znaczne ilości substancji organicznej i składników mineralnych, które oddziałują nie tylko na rośliny, ale również na glebę. Kierunek zmian zachodzących w glebie pod w pływ em nawożenia osadami garbarskimi nie jest znany. Na podstawie badań ze stosowaniem innych rodzajów ścieków i osadów moż na wnioskować o korzystnym i ujem nym działaniu tego rodzaju nawo zów. Ścieki i osady poprawiają właściwości sorpcyjne gleb [3], wzboga cają w przyswajalny fosfor, mogą obniżać kwasowość gleb itp. [2, 6]. Nawozy te mogą jednocześnie powodować gromadzenie dużej ilości m e tali ciężkich, nie przekształconych związków organicznych, z których naj bardziej niekorzystne są tłuszcze i oleje mineralne [5, 10].
W pływ 4-letniego nawożenia osadami garbarskimi na zmiany niektó rych chemicznych właściwości gleb był celem niniejszej pracy.
M A TER IA Ł I M ETO DY K A B A D A Ń
Corocznie po zbiorach roślin pobierano próbki gleby do badań labo ratoryjnych (opis doświadczenia w II części pracy). Próbki gleby pobie rano z w arstw y 0— 20 cm za pomocą laski Egnera, z każdego poletka od dzielnie. Po dokładnym wym ieszaniu próbek, połączonych według kom binacji, pobrano próbkę średnią, w której po wysuszeniu na powietrzu oznaczono: azot ogółem metodą Kjeldahla, w ęgiel ogółem metodą Tiuri- na, zawartość związków próchnicznych według B o r a t y ń s k i e g o i W i l k a [1], fosfor i potas przyswajalny według Egnera w modyfikacji Riehma, magnez przyswajalny metodą Schachtschabela, pH potencjom e
try cznie.
Zawartość chromu ogółem oznaczono postępując w sposób następu jący: 10 g gleby spalano w tyglu porcelanowym w piecu m uflowym .
Ce-T. Mazur, J. Кос
lem dokładnego i szybszego utlenienia substancji organicznej i chromu do próbek dodawano kwasu azotowego i 30-procentowej wody utlenio nej. Przeszkadzające w oznaczaniu żelazo i glin wytrącano 30% NaOH, a następnie części stałe z roztworu oddzielano przez odwirowanie próbki przy 3000 obr/min przez 5 minut. W oczyszczonych roztworach zawar tość chromu oznaczano kolorym etrycznie z dwufenylokarbazydem .
Zawartość chromu rozpuszczalnego oznaczano ekstrahując go z gleby 2,5-procentowym kwasem octowym o pH 2,5 [9]. Otrzymany ekstrakt odparowywano, a pozostałość spalano. Dalej postępowano jak przy ozna czaniu chromu ogólnego.
OM ÓW IENIE W Y NIK ÓW
Nawożenie pełną dawką osadów z Łodygowic i Kępic działało ko rzystnie na pH gleby. W pozostałych kombinacjach zmiany te były sto sunkowo małe (tab. 1). Osady garbarskie zawierają znaczne ilości wap-T a b e l a 1
Wpływ n aw o żen ia osadam i g a r b a rs k im i n a pH g le b y
E f f e c t o f f e r t i l i z a t i o n w ith ta n n e r y s lu d g e s on pH o f s o i l Nawożenie рНн, с>° Ą c i F e r t i l i z a t i o n 1970 1971 1972 1973 1970 1971 1972 1973 Bez n aw o żen ia No f e r t i l i z a t i o n 6 ,5 6,4 6,4 6 ,2 6 ,0 6 ,0 6 ,0 5 ,8
Osad Łodygowice p e łn a dawka
Łodygow ice, f u l l s lu d g e r a t e 6 ,7 6 ,7 6 ,7 6 ,8 6 ,2 6 ,3 6,4 6 ,5
Osad Łodygowice 1 /2 dawki + NFK
Łodygow ice, h a l f s lu d g e r a t e + NPK 6 ,4 6 ,5 6 ,3 6 ,2 5 ,9 6 ,0 5 ,8 6 ,0
Osad Żywiec p e łn a dawka
Żyw iec, f u l l slu d g e r a t e 6 ,7 6 ,5 6,4 6 ,3 6 ,3 6 ,1 6 ,1 5 ,9
Osad Żywiec 1 /2 dawki + NFK
Żyw iec, h a l f s lu d g e r a t e + NPK 6 ,6 6 ,3 6 ,3 6 ,1 6 ,1 6 ,1 6 ,1 5 ,8 Osad K ępice p e łn a dawka
K ę p ic e , f u l l s lu d g e r a t e 6 ,7 6 ,7 6 ,5 6 ,7 6 ,3 6 ,2 6 ,2 6 ,4 Osad K ępice 1/V dawki + NPK
K ę p ic e , h a l f s lu d g e r a t e + lîPK 6 ,6 6 ,8 6 ,S 6 ,3 6 ,1 o ,2 6 ,0 6 ,0 O b o rn ik p e łn a dawka
Farm yard r a n u r c , f u l l r a t e 6 ,6 6 ,7 6 ,7 6 ,5 6 ,3 6 ,3 6 ,2 * *, 1
O b o rn ik 1 /2 daw zi + 2*PF.
E f f e c t o f f e r t i l i z a t i o n w it h ta n n e r y s lu d g e s on С and К c o n t e n t i n s o i l N aw ożenie F e r t i l i z a t i o n W ę g ie l o g ó ln y T o t a l С A zo t o g ó ln y T o t a l N m g/100 g g le b y - s o i l S to su n e k C:N C:N r a t i o 1970 1971 1972 1973 1970 1971 1972 1973 1970 1971 1972 1973 b e z n a w o ż en ia iNo f e r t i l i z a t i o n 0 ,9 5 7 0 ,9 4 2 0 ,9 3 4 0 ,9 3 4 1 1 0 ,5 1 0 6 ,6 1 0 5 ,5 1 0 1 ,7 8 , 7 b , 8 8 . 9 9 , 2 Osad Ł od ygow ice p e łn a dawka
Ł o d y g o w ice, f u l l s lu d g e r a t e 0 ,9 4 6 0 ,9 8 9 1 ,0 8 3 1 ,1 5 6 10 9 ,8 1 0 9 ,4 1 1 8 ,1 1 2 6 ,6 8 , 9 9 , 0 9 , 2 9 , 1 Csad Ł od ygow ice 1 /2 dawki + NPK
Ł o d y g o w ice , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 0 ,9 3 0 0 ,9 6 2 0 ,9 7 7 0 ,9 9 8 1 1 4 ,2 1 1 0 ,8 1 0 8 ,3 10 9 ,0 8 , 2 8 , 7 9 , 0 9 , 2 Osad Zyv.iec p e łn a dawka
Ż y w iec , f u l l s lu d g e r a t e 0 ,9 6 6 1 ,0 4 6 1 ,1 0 3 1 ,1 3 1 1 1 5 ,7 1 1 5 ,2 1 1 6 ,0 1 2 2 ,0 8 , 4 9 , 1 9 , 5 9 , 3 Osad Ż yw iec 1 / 2 dawki + NPK
Ż y w iec , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 0 , 9 4 8 1 ,0 0 8 0 ,9 7 6 1 ,0 2 6 1 1 1 ,3 1 1 4 ,5 1 1 1 ,8 1 1 0 ,4 8 , 5 8 , 8 8 , 7 9 , 3 Osad K ę p ice p e łn a dawka
K ę p ic e , f u l l s lu d g e r a t e 1 ,0 2 0 1 ,0 2 6 1 ,0 2 9 1 ,1 0 8 1 1 2 ,2 1 1 0 ,2 1 1 9 ,5 1 2 0 ,4 9 , 0 9 , 3 8 , 6 9 , 2 Osad K ę p ice 1 / 2 dawki + NPK
K ę p ic e , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 1 ,0 0 2 1 ,0 3 0 1 ,0 5 4 1 ,0 5 1 1 1 8 ,6 1 1 4 ,5 1 1 3 ,9 1 1 7 ,7 8 , 5 9 , 0 9 , 3 9 , 0 O b orn ik p e łn a dawka Farmyard m anure, f u l l r a t e 0 ,9 9 6 1 ,0 4 6 1 ,0 2 8 1 ,0 6 5 1 1 4 ,9 1 1 0 ,9 1 1 2 ,5 1 1 6 ,1 8 , 7 9 , 4 9 , 1 9 , 2 O b ornik 1 / 2 dawki + NPK Farmyard m anure, h a l f r a t e + NPK 0 ,9 8 4 1 ,0 0 4 1 ,0 0 4 1 ,0 2 5 1 1 2 ,8 1 1 1 ,6 1 0 8 ,3 1 0 7 ,6 8 , 7 9 , 0 9 , 3 9 , 5 CO CO W p ły w n a w o ż e n ia o sa d a m i g a r b a r sk im i na w ła śc iw o ś c i g le b
140 T. Mazur, J. Кос
nia, a ich odczyn jest alkaliczny. Mimo dużej ilości wapnia ich alkali- zujący w pływ na glebę był stosunkowo m ały lub w ogóle się nie uwi daczniał. Jest to najprawdopodobniej wynikiem wiązania wapnia przez wolne kwasy tłuszczowe w yzw alające się w czasie rozkładu substancji tłuszczowych, których osady zawierają dość znaczne ilości.
Nawożenie osadami garbarskimi dodatnio w płynęło na zawartość w ę gla ogółem w glebie (tab. 2). Ich działanie było bardziej korzystne niż obornika, co wiąże się z tempem rozkładu tych nawozów w glebie. Roz kład osadów garbarskich postępuje wolniej niż obornika. Na wolniejszy rozkład osadów garbarskich w glebie wskazuje charakter masy orga nicznej.
Wraz ze wzrostem zawartości w ęgla w glebie nastąpiło jej wzbogace nie w azot. Przyrost azotu w glebie był w iększy przy zastosowaniu peł nej dawki niż połowy dawki + nawozy mineralne. Osady garbarskie prze wyższały działanie obornika zarówno przy stosowaniu pełnej dawki, jak i dawki zmniejszonej do połowy. Stosunek w ęgla do azotu uległ dość znacznym zmianom w pierwszym roku nawożenia, natomiast w czwar tym roku zmiany te były stosunkowo małe i nie przekraczały 0,2.
Analiza związków próchnicznych wykazała znaczny wzrost bitumin (tab. 3). Jest to wynikiem ich dużej zawartości w osadach garbarskich. Szczególnie wysoki przyrost bitumin w ystąpił w glebie nawożonej osa dem z Żywca (o 0,118°/o) i Kępic (o 0,087%). Nawożenie osadami gar barskimi tylko w niew ielkim stopniu w płynęło na zmianę zawartości w ęgla rozpuszczalnego w pyrofosforanie sodu. Wahania te w ynosiły od — 0,009 do +0,008% . Wzrost zawartości kwasów hum inowych i fulw o- nowych nastąpił pod w pływ em nawożenia wszystkim i rodzajami osadów. Na zawartość kwasów hum inowych najlepiej działał osad z Łodygowic, a kwasów fulw onowych — osad z Żywca. Osady garbarskie,a szczegól nie osady z Łodygowic i Żywca, dodatnio w płynęły na zawartość w ęgla niehydrolizującego.
W glebie nie nawożonej i nawożonej pełną dawką osadów garbar skich stwierdzono spadek zawartości przyswajalnego fosforu, potasu i mag nezu, z w yjątkiem potasu w próbkach pobranych w 1973 r. (tab. 4). Zja wisko to należy tłumaczyć dość intensyw nym pobieraniem tych skład ników przez stosunkowo wysokie plony roślin. Stosowane nawożenie by ło niewystarczające dla utrzymania i wzbogacenia gleby w przyswajal ne składniki pokarmowe. Ponadto w glebie mogła zajść sorpcja tych składników przez związki wprowadzone do gleby z osadami garbarski mi, w tym również przez związki chromu [8]. Dodatkowe nawożenie mi neralne było za niskie, gdyż tylko w części wyrów nywało ubytek tych składników.
W pierwszych latach zawartość chromu w glebie zwiększała się w m niejszym stopniu niż wynikałoby to ze składu chemicznego osadów [4].
T a b e l a 5 Wpływ n a w o ż e n ia o sa d a m i g a r b a r s k im i n a z a w a r to ś ć zw iązków p r ó c h n ic z n y c h w g l e b i e E f f e c t o f f e r t i l i z a t i o n w it h t a n n e r y s lu d g e s on humus c o n t e n t i n s o i l % W ę g ie l - С N a w o żen ie F e r t i l i z a t i o n o gółem t o t a l b it u m in b itu m en r o z p u s z c z a ln y w 0 , l n Na4 P20 ? s o l u b l e i n 0 ,1 N Na^P2 0 ? kwasów hum i— nowych hum ic a c i d s kwasów f u lw o -wych f u l v i c a c i d s n i e h y d r o l i -z u j ą c y n o n h y d r o l i -z i n g B ez n a w o ż e n ia No f e r t i l i z a t i o n 0 ,9 3 4 0 ,0 2 8 0 , 1 2 4 0 ,0 8 7 0 ,0 9 4 0 ,6 0 1 Osad Ł o d y g o w ice p e łn a dawka
Ł o d y g o w ic e , f u l l s lu d g e r a t e 1 ,1 5 6 0 ,0 3 1 0 ,1 1 8 0 ,1 0 1 0 ,0 9 9 0 ,7 5 0 Osad Ł o d y g o w ice 1 / 2 daw ki + NPK
Ł o d y g o w ic e , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 0 ,9 9 8 0 ,0 7 5 0 ,1 5 2 0 ,1 0 1 0 ,0 7 2 0 ,6 1 8 Osad Ż yw iec p e łn a dawka
Ż y w ie c , f u l l s lu d g e r a t e 1 ,1 3 1 0 , 1 4 6 0 ,1 2 4 0 ,0 9 7 0 ,1 1 9 0 ,6 4 4 Osad Ż y w iec 1 / 2 daw ki + NPK
Ż y w ie c , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 1 ,0 2 6 0 ,1 0 8 0 ,1 2 2 0 ,1 0 1 0 ,1 0 5 0 ,5 9 3 O sad K ę p ic e p e łn a dawka K ę p i c e , f u l l s lu d g e r a t e 1 ,1 0 8 0 ,1 1 5 0 ,1 1 5 0 ,0 9 5 0 ,0 9 8 0 ,6 8 5 Osad K ę p ic e 1 / 2 daw ki + NPK K ę p ic e , hcJ-f s lu d g e r a t e + NPK 1 ,0 5 1 0 ,1 0 6 0 ,1 2 0 0 ,0 9 6 0 ,1 0 7 0 ,6 2 2 O b o rn ik p e łn a dawka
Farm yard m anure, f u l l r a t e 1 ,0 6 5 0 ,0 7 5 0 ,1 2 2 0 ,0 9 9 0 ,1 1 3 0 ,6 5 2 O b orn ik 1 / 2 daw ki + NPK
Farm yard m an ure, h a l f r a t e + NPK 1 ,0 2 5 0 ,0 6 5 0 ,1 2 2 0 ,0 9 6 0 ,1 1 7 . 0 ,6 2 7
Po czteroletnim nawożeniu wzrost zawartości chromu w glebie był znacz ny i uzależniony od rodzaju osadu (tab. 5). Najwyższą jego koncentrację (241 ppm) stwierdzono w glebie nawożonej pełną dawką osadu z Żywca, który był najbardziej zasobny w ten składnik. We w szystkich kombi nacjach nawożonych osadami w ilości 75 q/ha suchej masy zawartość chromu była wyższa niż przy stosowaniu połowy tej dawki. Wysokie różnice w ystąpiły przy nawożeniu osadami z Łodygowic i Żywca, a sto sunkowo małe na poletkach z osadem z Kępic.
Zawartość chromu rozpuszczalnego w 2,5°/o kwasie octowym wyraź nie wzrosła w kombinacjach z osadami z Łodygowic i Żywca, a znacznie mniej pod w pływ em nawożenia osadem z Kępic. Mniejsze dawki osadów zapobiegają dużemu wzrostowi zawartości w glebie tej form y chromu.
W pływ 4 - l e t n i e g o n a w o ż e n i a o s a d a m i g a r b a r s k i m i n a z a w a r t o ś ć p r z y s w a j a l n y c h f o r m f o s f o r u , p o t a s u i m a g n e z u w g l e b i e m g /1 0 0 g g l e b y E f f e c t o f 4 - y e a r f e r t i l i z a t i o n w i t h t a n n e r y s l u d g e s o n a v a i l a b l e f o r m s o f N , К and L;g i n s o i l m g /1 0 0 g o f s o i l T a b e l a 4 ITawożenie P2(>5 К 210 MgO F e r t i l i z a t i o n 1 9 7 0 1971 1 9 7 2 1973 1 9 7 0 1971 1 9 7 2 1973 1 9 7 0 1971 1 9 7 2 1973 B e z n a w o ż e n i a No f e r t i l i z a t i o n 7 ,1 6 , 0 5 , 6 4,9 1 5 , 6 7 ,3 5 , 8 6,0 3 * 8 3 , 6 3 , 2 2 ,8 O sa d Ł o d y g o w ic e p e ł n a daw ka Ł o d y g o w i c e , f u l l s l u d g e r a t e 5 , 8 6,0 5 , 0 4,5 13,8 7 , 6 4 ,3 7,2 4 , 2 4 , 0 3 , 6 , 4 O sa d Ł o d y g o w ic e 1 / 2 d a w k i + IiPK Ł o d y g o w i c e , h a l f s l u d g e r a t e + NTK 9 ,3 6 , 8 7 , 2 6, 6 2 3 , 4 10,C 7 , 2 10,8 r,8 4 , 0 3 , 8 3 , 0 O sa d Ż y w ie c p e ł n a daw ka Ż y w i e c , f u l l s l u d g e r a t e 6,1 5 ,1 4 , 8 4 ,5 1 6 , 0 6, 0 4 , 0 6 , 2 3 ,5 3 , 6 2 ,9 2 , 6 O sa d Ż y w ie c 1 / 2 d a w k i + KFK Ż y w ie c , h a l f s l u d g e r a t e + HPK 10,0 6,8 7 , 0 5 , 8 2 4 , 2 8 ,5 8 ,5 11,3 3 ,7 3 ,7 3 , 7 3 , 4 O sa d K ę p ic e p e ł n a da w k a K ę p i c e , f u l l s l u d g e r a t © 6 ,7 6 , 2 4,5 5 , 0 1 6 , 0 6 , 1 6,0 8 , 0 4 , 2 4 , 0 3 ,7 3 , 2 O sa d K ę p ic e 1 / 2 d a w k i + NPK K ę p i c e , h a l f s l u d g e r a t e + NPK 9 , 0 8,1 8,2 6,1 1 8 , 0 8 ,5 6,8 10,9 3 ,7 5 ,7 3 , 6 3 , 4 O b o r n ik p e ł n a daw ka F a r m y a r d m a n u r e , f u l l r a t e 6,8 7 ,0 7 , 0 6 ,3 2 9 , 2 11 ,9 8,0 1 4 , 0 4 ,7 4 ,7 4 , 7 4 , 7 O b o r n ik 1 / 2 d a w k i + tö?K F a r m y a r d m a n u r e , h a l f r a t e + I'TK 8 ,5 9 , 8 9 , 6 7 ,1 2 4 , 2 1 7,9 8 ,5 1 4 , 8 4 , 8 5 , 0 4 , 7 4 , 7 14 2 T . M a z u r , J. К о с
T a b e l a 5
Wpływ 4 - l e t n i e g o n a w o ż e n ia o sadam i g a r b a r s k im i n a z a w a r to ś ć chromu w g l e b i e E f f e c t o f 4 - y e a r f e r t i l i z a t i o n w it h ta n n e r y s lu d g e s on Cr c o n t e n t i n s o i l ppm N a w o żen ie Chrom o g ó łe m T o t a l Cr Chrom r o z p u s z c z a ln y w 2 ,% СН,С00Н Cr * s o l u b l e i n 2.5% CH,C00H 1973 * F e r t i l i z a t i o n 1970 1971 1972 1973 B ez n a w o ż e n ia No f e r t i l i z a t i o n 1 1 ,5 1 1 ,0 1 1 ,5 1 1 ,2 0 , 7 Osad Ł o d y g o w ice p e łn a dawka
Ł o d y g o w ic e , f u l l s lu d g e r a t e 1 5 ,0 3 5 , 0 7 3 , 0 1 7 5 ,0 7 , 5 Osad Ł o d y g o w ice 1 / 2 daw ki + NPK
Ł o d y g o w ic e , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 1 5 , 0 2 2 , 0 3 2 ,0 4 6 ,0 1 ,2 Osad Ż yw iec p e łn a dawka
Ż y w ie c , f u l l s lu d g e r a t e 3 5 , 0 1 0 0 ,0 1 5 5 ,0 2 4 1 ,0 7 , 0 Osad Ż yw iec 1 /2 daw ki + NPK
Ż y w ie c , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 1 5 ,8 6 8 , 0 8 2 , 0 1 1 0 ,0 0 , 8 Osad K ę p ic e p e łn a dawka K ę p ic e , f u l l s lu d g e r a t e 1 4 , 0 2 2 , 0 5 7 ,0 9 0 ,0 1 ,0 Osad K ę p ic e 1 /2 daw ki + NPK K ę p ic e , h a l f s lu d g e r a t e + NPK 1 3 ,0 2 3 ,0 2 8 , 0 8 0 ,0 1 ,7 O b orn ik p e łn a dawka
Farm yard m an ure, f u l l r a t e 1 0 ,0 1 1 ,5 1 1 , 4 1 1 ,5 0 , 6 O b orn ik 1 / 2 daw ki + NPK
Farm yard m anure, h a l f r a t e + NPK 1 1 ,8 1 1 , 6 1 1 ,0 1 1 ,4 0 , 6
R o s z y k [9] stwierdził, że chrom rozpuszczalny stanowi 0,5®/o ogólnej jego zawartości w glebie. W naszym przypadku chromu rozpuszczalnego było 6% w glebie nie nawożonej i od 1 do 4°/o w glebie nawożonej osa dami w stosunku do ogólnej jego zawartości. Ilość chromu rozpuszczal nego nie była w ięc skorelowana z ogólną zawartością tego pierwiastka w glebie ani też z pobieraniem go przez rośliny [7]. Wapń zmniejsza rozpuszczalność chromu w glebie i dlatego przy nawożeniu gleb osada m i należy gleby wapnować. Zabieg ten może być bardzo korzystny przy stosowaniu osadów z garbarni chromowo-roślinnych, gdyż zmniejsza e- wentualną toksyczność tego składnika.
W celu przebadania w pływ u następczego osadów garbarskich na plo nowanie roślin oraz zachowanie się chromu nagromadzonego w warstwie ornej doświadczenie będzie kontynuowane.
Uzyskane w yniki przy corocznym nawożeniu osadami garbarskimi wskazują na możliwość wystąpienia zjawisk niekorzystnych (wzrost ilości chromu w roślinach oraz jego kumulacja w glebie w przypadku nad
144 T. Mazur, J. Кос
miernego ich stosowania). Wartość rolniczą osadów garbarskich podnio słaby zmiana technologii oczyszczania ścieków garbarskich przez w y odrębnienie brzęczki chromowej i oddzielne jej zagospodarowanie.
W N IO SK I
1. Nawożenie osadami garbarskimi działa dodatnio na wzrost zawar tości węgla i azotu w glebie. W ęgiel odkładany jest w glebie głównie we frakcji bitumin i nie hydrolizującej, przy jednoczesnym niewielkim wzroście kwasów hum inowych i fulw ow ych.
2. Osady garbarskie nie wpływ ają na w iększe zmiany pH gleby. Są jednak niewystarczającym źródłem fosforu, potasu i magnezu, gdyż po czteroletnim nawożeniu zmniejszyła się ilość przyswajalnych form tych składników.
3. Wraz z osadami garbarskimi wnosim y do gleby znaczne ilości chro mu, który odkłada się głównie w formach trudno rozpuszczalnych, mniej jako chrom rozpuszczalny w 2,5-procentowym kwasie octowym.
4. Przy nawożeniu osadami garbarskimi konieczne jest równoczesne nawożenie mineralne i wapnowanie gleb.
5. Osady garbarskie o dużej zawartości chromu powinny być stoso wane jednorazowo i traktowane jako nawożenie chromem gleb ubogich w ten składnik.
LIT ER A TU R A
[1] B o r a t y ń s k i K., W i 1 к K.: N ow a m etoda a n a lizy frak cjon ow an ej z w ią z k ó w p róch n iczn ych w g leb a ch m in era ln y ch . Zesz. probl. P ost. N auk roi. 40a, 1963, 157— 165.
[2] С h r u s 1 e w a T. N., M a r n a W. W.: W lija n ije osad k u stoczn ych w od na urożaj rezn ow ych k u ltu r i n a k o p len ije p ita tieln y ch w ie sz c z e s tw w poczw ie.
V est, siel.-ch o z. nauk 17, 1972, 11, 84—89.
[3] E w d о к i m o w a G. J., T i t k o w a N. F.: К w op rosu ob o k u ltu rirow an ji su p ieszczan ych d ie rn o w o -p o d zo listn y ch poczw . P o czw o w ied . 5, 1965, 90—96. [4] К о с J., К r e f f t L., M a z u г T.: B ad an ia nad w a rto ścią n a w o zo w ą osad ów
garbarskich. Część I. F izyk och em iczn e w ła śc iw o ś c i osad ów garbarskich. W tym zeszycie, str. 103— 115.
[5] K u t e r a J.: Z m ęczen ie gleb n a w a d n ia n y ch ściek a m i. W iad. IM UZ 3, 1962, 1, 129— 137.
[6] M a ć k o w i a k C., P i e c z y r a k M.: B ad an ia p rzyd atn ości do ce ló w r o ln i czych osad ów z garb arn i w Ł od ygow icach . PTG , P u ła w y 1970, m aszyn op is. [7] M a z u r Т., К о с J.: B ad an ia nad w a rto ścią n a w o zo w ą o sa d ó w garbarskich.
C zęść III. W p ływ n a w o żen ia osad am i garb arsk im i na sk ład ch em iczn y roślin. W tym zeszycie, str. 123— 135.
[8] M o u l i n i e r H., M a z o w e r R.: C ontribution a l ’etu d e de Taction du ch ro m e sur la croissan ce des v eg e to u x . A nn. agrom . 19, 1968, 5, 553—567.
[9] R o s z y k E.: Z aw artość w an ad u , chrom u, m anganu, kob altu , n ik lu i m ied zi w n iek tó ry ch gleb ach D oln ego Ś lą sk a w y tw o rzo n y ch z glin p y la sty c h i u tw o ró w p y ło w y ch . C zęść II. S k ła d n ik i rozpuszczalne. Rocz. glebozn. 20, 1969, 1, 135— 154.
[10] Z ą b e k S.: Z atłu szczen ie gleb łą k o w y ch w sk u te k n a w a d n ia n ia łą k ściek a m i m iejsk im i. Rocz. N auk roi., Ser., F, 72, 1968, 4, 559—563.
т. М А З У Р , ю . к о ц ИСП Ы ТА Н И Е У Д О БРИ ТЕЛ ЬН О Й ЦЕН НОСТИ Д У БИ Л Ь Н Ы Х Ш ЛАМ О В ЧАСТЬ 4-я. ВЛИ Я Н И Е ВНЕСЕН И Я Ш ЛАМ О В Н А И ЗМ ЕН Е Н И Е Х И М И Ч Е С К И Х СВО ЙСТВ ПО ЧВЫ И н ститут хи м и зац и и сельского хозя й ства С ельск о х о зя й ст в ен н о -тех н и ч еск а я академ ия в О лы пты не Р е з ю м е В полевы х опы тах и зуч али влияние вн есения дуби л ь н ы х ш ламов на и зм е нение хи м и ч еск и х свойств почвы, т.е. на pH в водной и солевой вы тяж ке, со д ер ж а н и е гум усовы х соединен ий и общ его азота, усвоиваем ого ф о с ф о р а , калия, магния и на количество хром а, общ его и растворимого в 2,5°/о СН3СООН. У д о б рение дубильны м и ш ламами лиш ь н езначительно повли яло на и зм ен ен и е pH почвы, вы зы вая рост содер ж ан и я угля и азота. Ф ракционны й ан ал и з со ед и н е ний угля обн а р у ж и л отчетлив ое повы ш ение содер ж ан и я в почве битумов и н е ги дролизуем ого угля а в невы сокой степени т о ж е содер ж ан и я гум иновы х кислот. П роявилось однако обедн ен и е почвы усвоиваемы м фо-сфором, калием и матнием, что сви детельств ует в п ол ьзу необходим ости прим енения д оп ол н и тел ь ного удобр ен и я данны м и элементами. Х ром вносимый в почву с дубильны м и ш лам ам и накапливался в ф о р м а х нерастворим ы х в 2,5% СН3СООН при одн о врем енном повы ш ении количества хром а растворимого в 2,5% СН3СООН, что однако не было тесно связано с количеством этого элем ента во вносимом д у бильном ш ламе. Т. M A Z U R , J. КО С IN V E ST IG A T IO N S ON FER T IL IZ IN G V A L U E OF TA N N E R Y SL U D G ES. PAR T. IV. EFFECT OF FE R T IL IZ A T IO N W ITH TA N N E R Y SL U D G E S
ON C H A N G ES OF CHEM ICAL PR O PE R T IE S OF SO IL D ep artm en t of A g ricu ltu re C hem iaztion A g ricu ltu re-T ech n ica l C ollege in O lsztyn
S u m m a r y
In fie ld e x p erim en ts th e e ffe c t of fertiliza tio n w ith tan n ery slu d ges on ch a n ges of ch em ical prop erties of soil, i.e. pH in H 20 and in 1 N KC1, con ten t o f hum us com pounds and total nitrogen, of a v a ila b le phosphorus, p otassiu m and m agn esiu m and am ou n t of chrom ium , total and solu b le in 2.5% CH3COOH, w a s in v estig a ted .
146 T. Mazur, J. Кос
T he fe r tiliz a tio n w ith ta n n ery slu d ges a ffe c te d on ly in sig n ific a n tly th e ch a n ges of so il pH, lead in g, on the oth er hand, to an in crease o f the carbon and n i trogen content. T he fra ctio n a l a n a ly sis of carbon com p ou n d s p roved a d istin ct in crease of b itu m en s and n on h yd rolyzin g С in soil, and to a le ss degree — th a t of hu m ic acids. H ow ever, a decrease of the con ten t of a v a ila b le phosphorus, p o ta s siu m and m a g n esiu m in so il w a s observed, w h a t w o u ld su g g est th e n e c e ssity of an ad d ition al fertiliza tio n w ith the above elem en ts. C hrom ium brought into so il w ith tan n ery slu d ges cu m u lated into form s in solu b le in 2.5% CH3COOH, at a sim u l tan eou s in crease o f chrom ium solu b le in 2.5% CH3COOH, w h ich did not p rove any close con n ection w ith the am ount of th is elem en t brou gh t into so il w ith tan n ery slu d ges.
P r o f . d r T e o f i l M a z u r
A k a d e m i a R o l n i c z o - T e c h n i c z n a O l s z t y n — K o r t o w o
