Prace konserwatorskie w województwie kaliskim w latach 1975-1991

Bożena Maria Woźniakowa

Prace konserwatorskie w

województwie kaliskim w latach

1975-1991

Ochrona Zabytków 48/3-4 (190-191), 353-373

1995

PRACE KONSERWATORSKIE W WOJEWÓDZTWIE KALISKIM

W wyniku reformy administra­ cyjnej kraju w 1975 r. powołano służbę konserwatorską dla woje­ wództw a kaliskiego, tworząc jed­ n o o so b o w e stan o w isk o Woje­ wódzkiego Konserwatora Zaby­ tków , jako organ w łaściw ości szczególnej, działającego w ra­ mach Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego.

W początkowym okresie dzia­ łalności podstawowym zadaniem W ojew ódzkiego K onserw atora Zabytków (dalej: WKZ) było roz­ poznanie zastanej substancji za­ bytkowej — stanu zachowania i w ykorzystania zasobów , jak również przejęcia z województw: p o z n a ń sk ie g o , w ro cław sk ieg o i łódzkiego dotychczas opraco­ wanej dokum entacji konserw a­ torskiej z te re n ó w przejętych z wym ienionych województw.

C zy n io n o ró w n ie ż staran ia o w zm ocnienie kadrow e jedno­ o so b o w e g o stan o w isk a Woje­ w ódzkiego Konserwatora Zabyt­ ków przez pow ołanie placówki podporządkow anej mu merytory­ cznie i skupiającej specjalistyczną kadrę, niezbędną w realizacji za­ mierzeń konserwatorskich.

Wynikiem tych starań było po­ wołanie z dniem 2 VIII 1976 r. za­ rządzeniem Wojewody Kaliskiego Biura Badań i Dokumentacji Za­ bytków w Kaliszu.

Rozpoznanie posiadanych za­ sobów zabytkowych dóbr kultury dało świadomość, że teren woje­ w ództw a jest niezwykle bogato nasycony substancją zabytkową, jak również, że wiele z nich wy­ maga natychmiastowej interwen­ cji konserwatorskiej.

D ziałalność k o nserw atorską p o d ję to w szero k im zakresie w kilkunastu dziedzinach.

W pierwszej kolejności przys­ tąpiono do prac naukow o-badaw ­ czych: archeologicznych, archeo- lo g ic z n o - a r c h ite k to n ic z n y c h , o p ra c o w a n ia stu d ió w nauko- w o -h isto ry czn y ch dla cenniej­ szych obiektów lub zespołów, oraz opracowania dokumentacji ewidencyjnej województwa, któ­ ra była dotychczas w niewielkim

W LATACH 1975-1991

stopniu rozpoczęta przez służby konserw atorskie byłych trzech województw.

Równolegle przystąpiono do najpilniejszych prac w ykonaw ­ czych, zarówno wobec zabytków nieruchomych, jak i ruchomych.

Rozpoznanie stanu posiadania i zachowania zasobów zabytko­ wych pozwoliło na opracowanie p e rsp e k ty w ic z n e g o p ro g ram u działań zatwierdzonych Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w dniu 23 III 1978 r. Program ten przew idyw ał konserw ację naj­ cenniejszych i najbardziej zagro­ żonych obiektów w pierwszej ko­ lejności, opierając wszystkie za­ mierzenia w cenniejszych zespo­ łach lub obiektach na pracach ba­ dawczych lub studiach nauko- wo-historycznych. Był on konse­ kw entnie realizowany w miarę m ożliw o ści fin a n so w y c h , jak ró w n ie ż m ocy p rz e ro b o w y c h przedsiębiorstw w ykonaw czych i możliwości pozyskania specjali­ stycznych zakładów rzemieślni­ czych, co nierzadko spraw iało ogrom ne trudności.

S ta ty sty k a w d z ia ła ln o ś c i 1975-1991 przedstawia się nastę­ pująco:

— w ykonano 43 dokum entacje naukow o-historyczne dla naj­ cenniejszych obiektów, zespo­ łó w r e z y d e n c jo n a ln y c h i obiektów użyteczności pu b­ licznej,

— opracow ano 21 dokumentacji studialnych i koncepcyjnych dla rewaloryzacji zabytkowych centrów staromiejskich miast . zabytkowych,

— w y k o n a n o 33 o p ra co w an ia wytycznych konserwatorskich dla planów zagospodarowania miast i gmin woj. kaliskiego, — w yk o n an o prace b ad aw cze

i dokum entacje ewidencyjne dla 15 182 obiektów architek­ tury i budownictwa kwalifiku­ jących się do ochrony konser­ watorskiej oraz dla 6300 zaby­ tków ruchomych,

— r o z e s ła n o sp isy z a b y tk ó w w form ie d ru k o w a n ej w ła­ dzom administracyjnym miast

i gmin woj. kaliskiego z okre­ śleniem osób odpow iedzial­ nych za zachowanie obiektu w dobrym stanie technicznym, — przepro w adzo no prace ew i­

dencyjne dla 129 zabytkowych zespołów parkowych (na 256 ogółem),

— o p ra c o w a n o 13 szc zeg ó ło ­ w ych inw entaryzacji zieleni dla najcenniejszych zespołów p a rk o w y c h , re z y d e n c jo n a l­ nych i miejskich,

— opracow ano projekty koncep­ cyjne i techniczne dla 10 zes­ połów parkowych wymagają­ cych natychm iastow ej inter­ wencji,

— przeprow adzono rewaloryzac­ ję z e s p o łó w z ie le n i w ra z z konserwacją drzew w 23 ze­ społach parkowych,

— w y konano dokum entacje in­ wentaryzacyjne dla 25 zagród wiejskich oraz 36 cenniejszych obiektów architektury drew ­ nianej, w tym 7 obiektów sak­ ralnych,

— opracow ano dokum entację in­ w entaryzacyjną i techniczną obiektów przewidzianych do planow anego Skansenu Etno­ graficznego Ziemi Kaliskiej, — w ykonano dokum entację tech­

niczną rem ontów i adaptacji 235 zabytkowych obiektów ar­ chitektury i budownictwa, pod k ieru n k ie m i częścio w o ze środków WKZ,

— p rzeprow adzono prace kon­ serwatorskie w 487 obiektach architektury rezydencjonalnej i użyteczności publicznej oraz m ie s z k a ln y c h w m ia sta c h i o s a d a c h w iejsk ich w o je­ wództwa,

— przeprow adzono konserwację 286 o b ie k tó w ru c h o m y c h w zbiorach muzealnych oraz (w p rz e w a ż a ją c e j c z ę ś c i) w obiektach sakralnych, — z inicjatywy i pod bezpośred­

nim kierownictwem i dozorem w ojew ódzkich służb konser­ w atorsk ich (jako inw estora) p o w s ta ło M uzeum H istorii Przemysłu w Opatówku k. Ka­ lisza w autentycznym

ku byłej m anufaktury sukna A. F iedlera — u n ikatow ym obiekcie przemysłowym.

ZABYTKI NIERUCHOME

AN TO N IN (gm. Przygodzice)

Zespół pałacow y — pałac myś­ liwski i obiekty tow arzyszące, w tym leśniczówka, „domy szwaj­ carskie”, kaplica m auzoleum ksią­ żąt Radziwiłłów, budynek dawnej szkoły wiejskiej oraz kom pleks leśn y z re z e rw a te m p rzy ro d y i stawami.

Rezydencja powstała w 1. 1822- 1824 dla ks. Antoniego Radziwił­ ła, namiestnika W ielkiego Księs­ twa Poznańskiego, jako zespół re- kreacyjno-myśliwski, później sie­ dziba rodowa.

Budynek pałacowy — wybitne dzieło K. F. Schinkla — na planie krzyża g re ck ieg o z k o rp u sem głównym ośm iobocznym cztero­ k o n d y g n a c y jn y m , sk rz y d ła m i bocznymi zbliżonymi do kw adra­ tu trzykondygnacyjnymi w prze­ ważającej części w konstrukcji nośnej drew nianej, z drew nia­ nym oszalow aniem ścian zew ­ nętrznych. W ewnątrz ośmiobocz- na trzykondygnacyjna sala nakry­ ta ozdobnym stropem wspartym na kolum nie, w której ulokow a­ no kominki z herbam i

Radziwił-Poniżej przedstaw iam realizac­ je konserwatorskie zasługujące na bliższe om ówienie z racji

wyso-łów. Na pierwszej i drugiej kon­ dygnacji drew niane kom unikacyj­ ne balkony z ozdobną balustradą, z wejściami do pokoi mieszkal­ nych w skrzydłach. Na korpusie głównym dach nam iotowy z bel­ w ederem i tarasem widokowym, na skrzydłach dw uspadow e z d e­ koracją z elementów myśliwskich.

W 1. 1945-1947 budynek pała­ cow y znacznie zdew astow any, użytk ow any przez p rz y p ad k o ­ wych lokatorów, ulegał stopnio­ wej, dalszej degradacji w latach 50-ych i 60-tych. W 1974 r. zos­ tał przejęty przez PKZ O /Poznań i poddany pracom konserw ator­ skim (rem ont kapitalny) z adap­ tacją na Domy Pracy Twórczej i Ośrodek Rekreacyjny dla pra­ cow ników PP PKZ z podkreśle­ niem związków z osobą Frydery­ ka Szopena.

W r. 1981 po rezygnacji PP PKZ z roli gospodarza pałac przejął Wojewódzki Dom Kultury w Kali­ szu, jako Dom Pracy Twórczej, z udostępnieniem dla zwiedzają­ cych, kawiarnią, częścią hotelową oraz ekspozycją m uzealną poś­ więconą Fryderykowi Szopenowi.

kich wartości bądź zakresu prob­ lematyki prac konserwatorskich.

Prace obejmowały: remont ka­ p ita ln y k o n stru k cji d ac h o w ej wraz z całkowitą wymianą pokry­ cia, wymianą orynnowania, grun­ tow ny remont konstrukcji nośnej budynku — podwaliny, słupy, podciągi, wzmocnienie konstruk­ cji balkonów, remont i częściowe o dtw o rzenie ozdobnej stolarki okiennej i drzwiowej. Rozebrano niefortunną dobudów kę z okresu późniejszego zasłaniającą portal głów nego wejścia do budynku. Zabezpieczono drewnianą kon­ strukcję całego budynku środka­ mi grzybobójczymi i im pregnata­ mi przeciwpożarowymi, usuw a­ jąc elem enty zagrzybione. Ponad­ to p rz e p r o w a d z o n o re m o n t i adaptację piwnic na kotłownię c.o. oraz rozbudow ano zaplecze kuchenne. Część piwnic zaadap­ tow ano na szatnię dla kawiarni i sali koncertowej.

O dtw orzono wystrój wnętrz — drew niane boazerie, ozdobne po­ sadzki parkietowe, kominki, poli­ chromie stropu głównej sali. Wy­ k o n a n o u zu p ełn ien ia elew acji d re w n ia n y c h — „sz alo w an ie” deskami od zewnątrz całej bryły budynku wraz z m alowaniem , w tym odtw orzono dekoracyjny fryz i historyczne dekoracje ma­ larskie.

Przeprow adzono prace rem on­ towe w zespole obiektów tow a­ rzyszących — byłej oficynie oraz budynkach gospodarczych oraz w o taczający m o b iek t parku: c z y s z c z e n ie sta w ó w , c ie k ó w wodnych, dróg, ścieżek i elem en­ tów małej architektury (grobo­ wiec dzieci ks. Radziwiłła, kolum ­ nada).

Inwestor: Wojewódzki Konser­ w ator Zabytków (dalej: WKZ) i Nadleśnictwo Antonin (zabudo­ wania gospodarcze).

Wykonawcy:

— p race n au k o w o -h isto ry czn e oraz renowacja PP PKZ O /Poz­ nań;

— dok um entacja uzupełniająca adaptacji piwnic, małej archi­ tektury i zieleni uzupełniającej — mgr inż. architekt Krzysztof Pasternak;

Antonin, p a ła c myśliwski R adziw iłłów w trakcie p rac konserwatorskich. Fot. Archiwum WKZ

Antonin, p a ła c myśliwski Radziw iłłów p o pracach konserwatorskich. Fot. Archiwum WKZ

— PP PKZ O /Poznań i podw yko­ naw cy — p rz ed sięb io rstw a specjalistyczne i kom unalne z woj. kaliskiego i spółdzielnie rzemieślnicze z Ostrowa Wlkp. i Ostrzeszowa.

BAGATELA (gm. Ostrów Wlkp.)

Pałac z 2 poł. XVII w., m uro­ wany, przebudow any w 1880 r., dawna własność Radziwiłłów.

W 1978 r. opuszczony przez Nadleśnictwo Taczanów w stanie znacznej dewastacji. W r. 1980 na zlecenie WKZ poddany pracom n au k o w o -h isto ry czn y m , archi­ tektonicznym i inw entaryzacji szczegółow ej, z jednoczesnym p o s z u k iw a n ie m u ż y tk o w n ik a obiektu. W 1983 r. przejęty przez nowych właścicieli i poddany re­ montowi kapitalnemu wraz z adap­ tacją przywracającą historyczny układ wnętrz. Prace obejmowały: remont kapitalny konstrukcji da­ chowej wraz z wymianą pokry­ cia, częściową wymianę i remont stolarki okiennej oraz bogato d e­ korow anej stolarki drzwiowej, konserw ację ozdobnych posa­ dzek, remont i wymianę tynków i dekoracji sztukatorskich wnętrz oraz malowanie pomieszczeń.

Inwestor: użytkownicy — Jó ­ zef Gdula i Władysław Gdula.

Wykonawcy: miejscowe warsz­ taty rzemieślnicze.

BASZKÓW (gm. Zduny)

Zespół pałacowy, rozległy zes­ pół folwarczny oraz zachowany okazały zabytkowy zespół parko­ wy.

Pałac i pierwsze obiekty towa­ rzyszące z 1794 r., własność Zbo­ rowskich, przebudow any dla Le­ szczyńskich, w 1. 1805-1811 dla Mielżyńskich w stylu późnoklasy- cystycznym. W 1830 r. założono rozległy park krajobrazowy; roz­ budow any w 2 poł. XIX w. dobu­ dow ano też skrzydła w stylu neo- renesansu francuskiego z wieżą oraz p rz e b u d o w a n o elew acje, głównie frontową.

W okresie powojennym uży­ tkowany jako obiekt wypoczyn- kowo-rekreacyjny, głównie kolo­ nijny, obecnie Dom Opieki Spo­ łecznej. Zespół dworski użytko­ wany przez Rolniczą Spółdzielnię P ro d u k c y jn ą w B a sz k o w ie . W 1977 r. remont kapitalny kon­ strukcji dachowej, wymiana p o ­

krycia, orynnow ania, wym iana posadzek, remont stolarki okien­ nej i drzwiowej. W 1990 r. dalsze prace remontowe i adaptacyjne dla potrzeb Domu Pomocy Spo­ łecznej.

Inwestor: użytkownik z dofi­ nansowaniem z uchwały RM 179 przez WKZ.

Wykonawcy: lokalne przedsię­ biorstwa kom unalne i rzemieślni­ cze.

BOLESŁAWIEC n. Prosną (gm. Bolesławiec)

Zespół obiektów zabytkowych — rezerwat archeologiczno-his- toryczny: zamek kazimierzowski z XIV w., młyn w odny o kons­ trukcji drewnianej z XVTI w., m u­ z e u m z a b y tk ó w u z y s k a n y c h w trakcie badań archeologicz­ nych zespołu zamkowego, niepo­ wtarzalny układ krajobrazowy — wzgórze zamkowe wraz z okaza­ łym reliktem bramnym oraz ośmio- boczną wieżą obronną.

W 1. 1972-1977 przeprow adzo­ no kompleksowe badania archeo- logiczno-architektoniczne, całoś­ ciową konserwację ocalałych re­ liktów wraz z konserwacją i u d o ­ stępnieniem wieży zamkowej.

Inw estor: WKZ w Łodzi do 1975 r., następnie WKZ w Kaliszu.

Wykonawcy: prace badawcze oraz nadzór — zespół Zakładu A rcheologii P olski Środkow ej IHKM PAN Oddział w Łodzi pod kier. T. Poklewskiego; prace pro­ jektowe zabezpieczeń i konser­ wacji, wykonanie dokumentacji naukow o-technicznej, zabezpie­ czenie reliktów węzła bram nego — H. Jaworowski i J. Samojłło z Instytutu Architektury i Urbani­ styki Politechniki Łódzkiej, koor­ dynacja prac — T. Poklewski.

Drugim przedsięwizięciem ści­ śle związanym z pracami badaw ­ czymi i konserwatorskim i było zbudow anie specjalnego pawilo­ nu m uzealnego dla wystawy stałej poświęconej historii zamku oraz wydobytym w trakcie badań za­ bytkom, w tym niezwykle cennej kolekcji kafli z piecy zamkowych.

Trzecim elem entem prac kon­ serwatorskich była konserwacja zabytkow ego budynku drew nia­ nego młyna w odnego nad odn o­ gą Prosny — rzeką Młynówką i malowniczym stawem wodnym u podnóża wzgórza zamkowego. Bryłę budynku odtworzono zgod­ nie z przekazem historycznym, jednak wnętrze z uwagi na zni­ szczenie urządzeń młyńskich za­ adaptow ano na stylową karczmę wraz z częścią hotelową na po ­

ziomie i I kondygnacji jako stani­ cę w ędkarską. Ponadto przepro­ w a d z o n o p ra c e re n o w a c y jn e w otaczającym obiekt krajobrazie — cieki w odne, naturalna zieleń grobli łączącej budynek młyna ze wzgórzem zamkowym wraz z re­ m ontem mostu na Młynówce, łą­ czącym zespół zabudow y miej­ skiej Bolesławca z terenem rezer­ watu.

Inwestor: WKZ — prace ba­ dawcze, organizacja wystawy sta­ łej, prace konserw atorskie zamku i zabytkow ego młyna wodnego; Polski Związek Wędkarski — sta­ nica w ędkarska oraz renowacja cieków wodnych; Wojewoda Ka­ liski — prace terenow e: drogi, zieleń, cieki w odne.

Wykonawcy: miejscowe przed­ siębiorstwa kom unalne oraz rze­ mieślnicze.

B O R ZĘCICZKI (gm. Koźmin)

Pałac i zespół parkowy, m uro­ w any z 1700 r. przebudow any w 1890 r. w latach pow ojennych — Szkoła Dzieci Specjalnej Troski z Internatem , utrzymywany przez dyrekcję w stanie dobrym — wy­ konyw ane są remonty bieżące, w 1. 1984-1987 wykonano wzmoc­ nienie stropów oraz rem ont da­ chu, odnow iono elewacje w nę­ trza obiektu.

Inwestor: użytkownik z dofi­ n a n s o w a n ie m z u c h w a ły RM nr 179.

W ykonawcy: przedsiębiorstwa budow lane i rzemieślnicze z tere­ nu Koźmińskiego.

BRALIN (gm.)

Kościół filialny p.w. Najświęt­ szej Marii Panny „na Pólku” k. Bra­ lina z 1711 r. o konstrukcji drew ­ nianej, na rzucie krzyża greckiego z obejściem podcieniowym . Naj­ w iększy i najciekawszy kościół drew niany na terenie W ielkopol­ ski Płd. W 1. 1979-1981 poddany gruntow nym pracom konserw a­ torskim w zakresie zasadniczej b ry ły k o ś c io ła (p o d n ie s ie n ie i w yprostow anie konstrukcji no ­ śnej oraz ścian), jak i dekoracji oraz wystroju wnętrz, w ykona­ nym z wielkim pietyzmem, zgod­ nie z wytycznymi konserw ator­ skimi. W ykonano także renow ac­ ję dw ustronnego barokow ego oł­ tarza głów nego oraz odnow ienie polichromii ściennych.

Inwestor: adm inistrator parafii, laureat w konkursie MKiS na naj­ lep szego użytk ow nik a obiektu z a b y tk o w e g o z d o fin a n s o w a ­ niem z uchw ały RM nr

179-Wykonawcy: miejscowe firmy rzemieślnicze.

D O BR ZYCA (gm.)

Kościół parafialny p.w. św. Tekli o konstrukcji drewnianej z 1778 r.

W 1. 1979-1981 przeprow adzo­ no rem ont kapitalny wraz z roz­ budow ą konstrukcji głównej bry­ ły kościoła poprzez rozsunięcie przęsła skrajnego z wieżyczką popraw iając proporcje bryły koś­ cioła i uzyskując w iększą p o ­ w ierzch n ię u ży tk o w ą obiektu. W ym ieniono i uzupełniono: zni­

szczone elementy konstrukcji da­ chu, stolarkę okienną i drzwiową oraz posadzki; budynek oszalo­ wano nowymi deskami. Zmienio­ no całkowicie pokrycie dachow e na now y zaim pregnowany gont.

Inwestor: administracja parafii z dofinansow aniem z uchw ały RM nr 179.

Wykonawcy: miejscowe firmy rzemieślnicze.

K ościół p o ew an g elick i, ob. rz y m .-k a t. p .w . M atki B ożej Wspomożenia Wiernych. Budynek kościoła w okresie powojennym użytkow any jako magazyn bez przeprow adzania jakichkolwiek prac rem ontowych i zabezpiecza­ jących, w stanie dużej dewastacji przejęty przez parafię rzym.-kat. p.w. św. Tekli.

W r. 1984 rozpoczęto remont kapitalny wraz z adaptacją dla ce­ lów pom ocniczych parafii. Prace p r z e p r o w a d z o n o n ie z w y k le sp raw n ie skutecznie zabezp ie­ czając obiekt.

Inwestor: administrator parafii z dofinansow aniem z uchw ały RM nr 179, WKZ.

Wykonawcy: miejscowe firmy rzemieślnicze.

Z e s p ó ł p a ła c o w o -p a rk o w y z 1. 1795-1799 wg proj. S. Zawadz­ kiego dla Augustyna Gorzeńskie- go, generała-adiutanta Stanisława Augusta oraz senatora i w ojew o­ dy poznańskiego z czasów Księs­ twa Warszawskiego; jeden z cen­ niejszych zespołów rezydencjo- nalnych Wielkopolski. W skład zespołu wchodzą: budynek pała­ cow y, b u d y n e k p a n te o n u — daw na loża masońska, m onopter oraz dom ek ogrodnika — oficyna w zabytkowym parku.

W latach powojennych pałac użytkowany był jako biblioteka gminna, siedziba szkoły podsta­ wowej oraz w 1. 6 0 - i 70-ych jako mieszkania kom unalne. W r. 1977 WKZ podjął starania o przekaza­ nie zespołu innemu użytkowni­ kow i (M uzeum N arodow em u). W tym też czasie na jego zlecenie w ykonyw ano prace zabezpiecza­ jące w całym zespole. W ykonano prace archeologiczno-architekto- n ic z n e , n a u k o w o -h is to ry c z n e oraz dok um en tację techniczną obiektów kubaturow ych i zespo­ łu parkow ego. Po w ykw aterow a­

niu przypadkow ych lokatorów w 1990 r. wojew oda kaliski prze­ kazał zespół MN w Poznaniu z s a m o d z ie ln y m O d d z ia łe m w Dobrzycy, po czym rozpoczęto remont kapitalny, aktualnie w toku.

Inwestor: prace badawcze, za­ bezpieczające, dokum entacyjne do 1989 r. — WKZ w Kaliszu z FRK MKiS; od r. 1990 Muzeum Narodowe w Poznaniu.

W y konaw cy: p ra c e nau k o - w o-historyczne i archeologicz- no-architektoniczne — PP PKZ O /Poznań oraz PP PKZ O/Łódź; prace badaw cze i koncepcyjne renow acji zabudow y założenia parkow ego oraz ewidencja i in­ wentaryzacja zieleni — PP PKZ O /Poznań - Pracownia Zieleni: mgr inż. L. Woźniak oraz mgr A. Kostołowski; dokum entacja techniczna dla obiektów kubatu­ rowych — PKZ Sp. z o. o. w Poz­ naniu; prace wykonawcze I etapu — PKZ Spółka z o. o. w Pozna­ niu.

G O ŁU C H Ó W (gm.)

Z esp ó ł p a ła c o w o -p a rk o w y , budynek zamkowy i pięć obiek­ tów kubatu ro w y ch w zespole parkowym oraz przyległy folwark z o śm io m a o b ie k ta m i (p o ł. XIX w.); w tym budynki szklar­ niowe, dom ogrodnika.

Zam ek z 1560 r. p rz e b u d . i rozbud. w poł. i коп. XIX w., pierw otna rezydencja Leszczyń­ skich, od 1853 r. własność Tytusa D z ia ły ń sk ie g o z K órnika, od 1857 r. Jana i Izabelli z Czartory­ skich Działy ńskiej.

Z espół tw o rzy kom pozycję przestrzenną z parkiem krajobra­ zowym ( I6O ha) o wysokich w a­ lorach kompozycyjnych i dendro­ logicznych. W okresie pow ojen­ nym budynek zamkowy i obiekty to w a rz y sz ą c e p e łn iły funkcje przypadkow e. W 1962 r. budy­ nek zamkow y przejęło Muzeum Narodowe w Poznaniu jako od­ dział terenowy; pozostałe obiekty kubaturow e pełniły dalej przy­ p ad k o w e funkcje, park został przekazany Akademii Rolniczej w Poznaniu. Brak środków finan­ sowych Akademii spow odow ał jednak duże zaniedbania w jego utrzymaniu. Budynek zamkowy poddano remontowi kapitalnem u w 1971 r. Dzięki pom ocy władz now o pow ołanego województwa

kaliskiego rem ont zakończono już w 1978 r. W budynku zamko­ wym w ykonano prace konserw a­ torskie na ogromną skalę, poczy­ nając o d całkow itej w ym iany konstrukcji dachowych i częścio­ wej stropów, wzmocnienia i wy­ miany konstrukcji klatek schodo­ wych oraz częściowej wymiany i rem ontu posadzek ozdobnych, po częściową wymianę stolarki okiennej i drzw iow ej, konser­ wację kamieniarki licznych ko­ minków i detalu architektonicz­ nego, w tym sp ro w a d zo n eg o z W łoch przez I. Działyńską. Przeprowadzono również remont kapitalny posadzki dziedzińca ząmkowego, remont ogrzewania wnętrz (historyczna instalacja na­ wiewowa), osuszenie budynku, wymianę tynków zewnętrznych o ra z g ru n to w n ą k o n se rw a c ję wnętrz: konserwację polichromii, bogatej dekoracji snycerskiej (boa­ zerie, stropy, stolarka drzwiowa), częściową wymianę tkanin obi­ ciowych. W budynku zamkowym MN w Poznaniu zorganizowało wystawę odtwarzającą w części kolekcję I. Działyńskiej, jednak bez całości wspaniałej kolekcji waz greckich (odzyskano zale­ dwie 56 waz z ogólnej liczby 275). W r. 1978 w celu ratowania całości założenia pow ołano stara­

niem władz wojewódzkich Ośro­ dek Kultury Leśnej, finansowany ze środków specjalnych, który przejął w użytkowanie pozostałe obiekty zespołu (12 obiektów ku­ baturowych), w tym budynek pa- łacu-oficyny zamieszkiwany od końca XIX w. przez rodzinę Dzia- łyńskich po oddaniu zamku na cele muzealne, oraz zabytkowy park, w tym szkółkę drzew i krze­ wów ozdobnych oraz historyczny zespół ogrodniczy. W r. 1978 przystąpiono do rem ontów kapi­ talnych obiektów kubaturowych, które w okresie 10 lat zostały ukończone w sześciu budynkach w zespole parkowym, w czterech ostatnich budynkach w obrębie folwarku jeszcze trwają. Wykona­ no też w dużym zakresie prace w zespole parkowym wraz z do­ kumentacją ewidencyjną i nauko- w o-historyczną zieleni parkowej i całego założenia, której dotych­ czas użytkownicy nie posiadali. W odrestaurow anych obiektach w prow adzono now e funkcje wy­ stawowe w budynku pałacu-ofi- cyny i w budynku „Dybulu” — w ram ach Muzeum Leśnictwa, pomieszczenia dla Rady Nauko­ wej Ośrodka, jak również pra­ cownie naukow e, konserwator­ skie. Prow adzono także prace w zakresie budow y oczyszczalni

Gołuchów, zam ek Leszczyńskich po pracach konserwatorskich. Fot. R. Kanikowski

ścieków, głównie dla m ocno za­ nieczyszczonej rzeczki Ciemnej przepływającej przez zespół par­ kowy.

Finansowanie prac:

1. Budynek zamkowy: prace badawcze, dokum entacyjne, kon­ se rw ato rsk ie, stu d iu m n auko- w o -h isto ry c z n e , dokum entacja techniczna — MN w Poznaniu z dofinansow aniem przez WKZ w Kaliszu; w ykonaw stw o — MN w Poznaniu z dofinansow aniem przez Wydział Kultury i Sztuki UW w Kaliszu ze środków FRK.

2. Zespół towarzyszący i park: prace badaw cze i dokum entacyj­ ne — O środek Kultury Leśnej w G ołuchow ie z dofinansow a­ niem przez WKZ; wykonaw stw o — O środek Kultury Leśnej w Go­ łu c h o w ie z d o fin a n so w a n ie m przez WKZ z uchwały RM nr 179 (głównie prace konserwatorskie w pałacu-oficynie — konserw a­ cja malarstwa ściennego, sztuka­ terii i detalu architektonicznego).

Wykonawcy: budynek zamko­ wy — PP PKZ O /Poznań oraz O/Toruń, a także podw ykonaw cy z terenu woj. kaliskiego i rzemieśl­ nicy oraz przedsiębiorstwa gospo­ darki kom unalnej; zespół obiek­ tów tow arzyszących i park — miejscowe przedsiębiorstw a gos­ podarki kom unalnej, spółdzielnie oraz rzemieślnicy z terenu Gołu- chowa, Pleszew a i Kalisza; w yko­ nawstwo specjalistyczne (wnętrza, detale) — PP PKZ Pracow nia Konserwacji Dzieł Sztuki pod kier. K. Pow idzkiego oraz specjaliści ze Sp. „Plastyka” w Poznaniu.

JAROCIN (m. gm.)

B udynek ratusza m iejskiego z 1799-1804; w latach pow ojen­ nych użytkow any przez przypad­ kowych użytkowników. W 1. 1981- 1990 przeprow adzono rem ont ka­ pitalny i adaptację na Urząd Stanu Cywilnego, siedzibę Rady Miej­ skiej oraz M uzeum Regionalne. Prace obejm owały generalny re­ m ont konstrukcji dachowej wraz z wymianą pokrycia i częściową stropów, także przywrócenie po­ mieszczeń sklepow ych na parte­ rze z o d tw o rz en iem sklepień. W ym ieniono stolarkę dachow ą i drzwiową oraz odnow iono cał­ kowicie elew acje budynku i w nę­ trza, nadając im charakter naw ią­ zujący do historycznego.

Inwestor: Urząd Miasta i Gmi­ ny z dofinansow aniem z uchwały RM nr 179 przez WKZ w Kaliszu.

Wykonawcy: Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Jaro­ cinie oraz miejscowe rzemiosło.

Dworzec PKP z 1902 r. o cie­ kawej bryle charakterystycznej dla wielkopolskich obiektów tego ro­ dzaju z przełomu XIX i XX w.

W 1. 1983-1985 przeprow adzo­ no remont kapitalny obiektu wraz z częściową adaptacją poddasza, wym ieniono częściowo konstruk­ cję dachow ą oraz pokrycie, prze­ prow adzono prace zabezpiecza­ jące dalsze części obiektu wraz z konserwacją ozdobnych posa­ dzek i polichromii ściennych.

Inwestor: PKP.

Wykonawcy: brygady rem on­ towe PKP oraz plastycy konser­ watorzy z ZPAP Oddziału Poz­ nańskiego.

Pałac neogotycki z 1. 1836-1850, rozbud. w 1911 i 19 17 r., m uro­ wany, autorstwa F. A. Stüllera. W latach pow ojennych Państwo­ wy O środek Kształcenia Bibliote­ karzy MKiS.

W 1. 1982-1984 przeprow adzo­ no prace renowacyjne zewnętrz­ ne: konserwację pokrycia dacho­ wego, orynnow ania oraz tynko­ wanie z now ą kolorystyką.

Inwestor: użytkownik ze środ­ ków MKiS.

Wykonawcy: Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Jaroci­ nie i miejscowi rzemieślnicy.

Z espół obiektów przem ysło­ wych, ul. Poznańska 24 — daw ne Zakłady Gazownicze z 1. 1900-

19ОЗ, obecnie Przedsiębiorstw o Materiałów Izolacji Budowlanej „Izolacja”.

W 1. 1987-1990 przeprow adzo­ no re m o n t k a p ita ln y ze sp o łu przem ysłow ego — pięciu obiek­ tów kubaturow ych, zachowując zgodnie z wytycznymi konserw a­ torsk im i o ry g in aln y c h a ra k te r brył, jak i bogaty, autentyczny d e­ tal architektoniczny. Użytkownik zasługuje na wyróżnienie. Inwestor: użytkownik. Wykonawcy: Przedsiębiorstwo B u d o w n ic tw a K o m u n a ln e g o w Jarocinie i użytkownik. KALISZ (m. gm.)

M iasto o najstarszej historii z miast Wielkopolski, notow ane już w zap iskach P tolom eusza przed dwom a tysiącami lat, zasłu­ gu jące na sz c z e g ó ln ą u w a g ę z punktu widzenia wartości kon­ serwatorskich. Na uwagę zasłu­ guje także odbudow a miasta do­ konana z pietyzmem w 1. 1920-

19ЗО po zniszczeniach w r. 1914, kiedy zabytkowa zabudow a cen­ trum staromiejskiego została w 80% zniszczona.

W r. I976 WKZ w Kaliszu przy­ stąpił do działań na rzecz rewalo­ ryzacji zabudow y zespołu staro­ miejskiego, jako jednego z w aż­ niejszych zad ań k o n se rw a to r­ skich po zniszczeniach II wojny światowej i zaniedbaniach sp o­ wodow anych brakiem działań re­ m ontowych i koniecznością ko­ rekty błędó w spow odow anych niewłaściwymi adaptacjami naj­ starszej zabudow y mieszkalnej zachowanej na poziomie piwnic i parterów oraz odbudow anej ze z n isz c z e ń I w o jn y św iato w ej w 1. 20- i 30-ych XX w. W 1. 1976- 1983 na zlecenie WKZ przepro­ w adzono badania naukow o-hi- storyczne i archeologiczno-archi- tektoniczne średniowiecznej za­ budow y miasta lokacyjnego o b­ warow ań obronnych. Opracowa­ no studium historyczno-urbani- styczne miasta pod kierunkiem prof. T. Zarębskiej. W ykonano szereg dokum entacji konserw a­ torskich dla rewaloryzacji zespołu Starego Miasta w obrębie murów obronnych.

W r. 1977 przystąpiono do prac wykonawczych — w pierwszym etapie do rem ontów kapitalnych i adaptacji kwartału najcenniej­ szej zachowanej zabudow y miej­ skiej, tj. zespołu budynków byłe­ go Kolegium Jezuickiego wraz z pałacem arcybiskupim i kościo­ łem pojezuickim p.w. św. Stanis­ ława z k. XVI w. (6 obiektów ku­ baturow ych ). P rzep ro w ad zo n o remont i ekspozycję części m u­ rów obronnych, ocalałych baszt obronnych reliktów XIV-wiecz- nego zamku kazimierzowskiego.

Jedną z ciekawszych realizacji jest budynek baszty artyleryjskiej, odkrytej w trakcie badań archeo­ logicznych i prace konserw ator­ skie budynku wraz z odtw orze­

Kalisz, basteja artyleryjska z poł. XVI w. p o pracach badaw czych i konserwatorskich. Fot. Ł. Gajda 1991

niem historycznej bryły, zniszczo­ nej przez niewłaściwe remonty i rozbudow y w latach 50-ych bieżącego wieku — szczegółowo om ówione dalej.

Prace w zakresie rewaloryzacji miasta trwają, następuje stopnio­ wa adaptacja pomieszczeń w p o ­ ziomie parterów, jak również re­ monty i adaptacje zabudowy mie­ szkaniowej górnych kondygnacji budynków oraz zabudowy tow a­ rzyszącej — oficyn, m alow ni­ czych podw órek staromiejskich, małej architektury. Remontuje się i adaptuje ciągi komunikacyjne po wyłączeniu w 1976 r. ruchu kołowego z centrum staromiejs­ kiego.

Trwają intensywne prace re­ m ontowe w czterech zespołach kościelno-klasztornych zlokali­ zowanych w ścisłym centrum sta­ romiejskim.

Finansow anie całego zam ie­ rzenia odbyw a się z różnych źró­ deł: badania konserwatorskie hi­ storyczne i archeologiczno-archi- tektoniczne — WKZ z funduszy MKiS; dokum entacja koncepcyjna i techniczna — z funduszy użyt­ kowników: gospodarki kom unal­ nej miasta, resortu zdrowia i opie­ ki społecznej, sprawiedliwości, o św iaty , a ró w n ie ż k o ścio ła rzym.-kat. oraz MON (remont ka­ pitalny kościoła pojezuickiego, ob. garnizonowego).

Prace wykonawcze prowadzą u żytkow nicy, także pryw atni; w cenniejszych — z punktu w i­ d ze n ia k o n se rw a to rsk ie g o — obiektach prace podejm ow ane były w dużej mierze z inicjatywy WKZ oraz prow adzone pod ścis­ łym nadzorem konserwatorskim.

Pałac arcybiskupi z k. XV w. przebudow any w 1 poł. XIX w., pl. św. Józefa 5.

Od 1820 r. siedziba władz gu- bernialnych, w okresie pow ojen­ nym — powiatowych, od 1975 r. — U rz ę d u W o je w ó d z k ie g o . W 1974 r. poddany remontowi ka­ pitalnemu — wymiana konstruk­ cji dachowej na stalową, całkowi­ ta wymiana pokrycia dachówką ceramiczną, remont części stro­ pów , 1975-1978 remont części wnętrz wraz z wymianą stolarki drzwiowej, posadzek ozdobnych, wystroju (boazerie), osuszenie budynku metodą elektroosmozy z pozytywnym skutkiem, od n o ­ wienie elewacji ozdobnych oraz detalu architektonicznego.

Inwestor: Urząd Wojewódzki w Kaliszu.

Wykonawcy: Miejskie Przed­ siębiorstwo R em ontow o-B udow ­ lane oraz miejscowe rzemiosło; osuszanie budynku — grupa spe­ cjalistyczna z Politechniki Wroc­ ławskiej.

Z esp ó ł o b ie k tó w K olegium Jezuickiego z XVI w., ul. Kole­

gialna 4.

Remont kapitalny z adaptacją na siedzibę Urzędu Wojewódz­ kiego w 1. 1979-1986. Obiekty pojezuickie w okresie pow ojen­ nym pełniły różne funkcje p u ­ bliczne — szkoły, m agazynów przemysłowych, a nawet zakładu produkcyjnego, bez remontów, nawet bieżących. W 1975 r. wy­ magały natychmiastowej interwen­ cji konserwatorskiej. W 1978 r. przeprowadzono na zlecenie WKZ w Kaliszu prace badawcze oraz o p ra c o w a n o stu d iu m n a u k o - w o-historyczne całego zespołu, w tym manierystycznego kościoła pojezuickiego p.w. św. Stanisła­ wa, fundacji biskupa Karnkow- skiego z k. XVI w. (patrz dalej). O pracowano dokum entację tech­ niczną remontu kapitalnego i ad­ aptacji wnętrz. W 1979 r. przystą­ piono do generalnego remontu obejmującego: remont kapitalny konstrukcji dachowej wraz z wy­ mianą pokrycia (dachówka cera­

Kalisz, p a ła c arcybiskupi, ob. siedziba Urzędu Wojewódzkiego, po pracach konserwator­ skich. Fot. Archiwum WKZ

miczna), częściową wymianę stro­ pów, stolarki okiennej i drzwio­ wej, renowacją fasady frontowej oraz tylnej z częściową wymianą ty n k ó w i dekoracji sztukator- skich.

Finansowanie prac: dokum en­ tacja studialna i badania nauko- w o-historyczne — WKZ; doku­ mentacje techniczne oraz w yko­ naw stw o — Urząd Wojewódzki z dofinansowaniem z uchwały RM nr 179 przez WKZ.

Wykonawcy: prace projektowe — PP PKZ Oddział w Poznaniu; dokum entacje techniczne J. Paw­ lak i J. Ziętowski, a także Biuro Projektów Budownictwa Komu­ nalnego w Kaliszu — zespół proj. pod kier. P. Stórgulewskiego; pra­ ce wykonawcze: Miejskie Przed­ siębiorstwo R em ontow o-B udow ­ lane w Kaliszu.

Dawny budynek pom ocniczy w zespole Kolegium Jezuickiego z XVII w., ul. Łazienna 9.

Pełnił w przeszłości różne fun­ kcje pom ocnicze — od budynku gospodarczego jezuitów, kasyna żołnierskiego, po magazyny prze­ mysłowe po II wojnie światowej. W sta n ie d u ż e g o zniszczen ia w 1978 r. został opuszczony przez hurtow nię m agazynów spożyw­ czych. W 1. 1981-1983 przepro­ w adzono na zlecenie WKZ w Ka­ liszu badania archeologiczno-ar- chitektoniczne oraz dokum entac­ ję techniczną rem ontu i adaptacji na W ojewódzkie Archiwum Pań­ stw ow e w Kaliszu. Przeprow a­ dzono prace zabezpieczające fun­ dam enty i ocalałe relikty m urów zewnętrznych. W 1985 r. przejęty przez dyrekcję WAP w Kaliszu. Prace rem ontow e i adaptacyjne nie zostały zakończone wskutek braku funduszy, aktualnego uży­ tkow nika obiektu, tj. Archiwum Państw ow ego w Kaliszu.

Inwestor: badania dokumentacji oraz prace zabezpieczające — WKZ z Funduszu Rozwoju Kultury.

Wykonawcy: badania archeo- logiczno-architektoniczne — ze­ spół IHKM PAN Zakład w Łodzi pod kier. T. Poklewskiego; dok u ­ m en tac ja te c h n ic z n a re m o n tu i adaptacji — J. Pawlak; prace wy­ konaw cze — Miejskie Przedsię­ biorstw o R em ontow o-B udow la­ ne w Kaliszu.

Kościół pojezuicki, ob. garni­ zonow y p.w. św. Wojciecha i św. Stanisława z 1595 r. fundow any przez bpa Stanisława Karnkow- skiego, ul. Kolegialna. W 1978 r. w obec zagrożenia wskutek w ie­ loletnich zaniedbań różnych użyt­ kow ników — spękania i odspoje­ nia ściany szczytow ej obiektu oraz zniszczenia konstrukcji da­ chow ej w ym agającego natych­ miastowej interwencji konserw a­ torskiej — z inicjatywy i nakazu WKZ przystąpiono do prac. Użyt­ kownikiem obiektu został kościół rzym skokatolicki — probostw o garnizonu, a inwestorem — Mini­ sterstwo O brony Narodowej. Wy­ p rz ed zając działania re m o n to ­ w o-konserw atorskie na zlecenie WKZ przeprow adzono prace ar- c h e o lo g ic z n o -a rc h ite k to n ic z n e obiektu oraz badania istnienia p o ­ lichromii pod późniejszymi prze- m alo w an ia m i (z pozy tyw ny m wynikiem). O pracow ano doku­ m en tac ję te c h n ic z n ą re m o n tu i w 1988 r. p rz e p ro w a d z o n o g ru n to w n y rem ont konstrukcji dachowej z całkowitą wymianą pokrycia dachu (dachów ka cera­ miczna), w ykonano wzmocnienia ściany szczytowej odspajającej się od głów nego korpusu budynku kościoła; p o n ad to konserw ację s tr o p ó w i p o s a d z e k d w ó c h w zdłużnych em p o r oraz pięk­ nych dekoracji snycerskich wraz z o d n o w ie n ie m p o lic h ro m ii. Przeprow adzono prace malarskie w nętrz kościoła nawiązując do kolorystyki historycznej. Wyko­ nano wym ianę zniszczonej po­ sadzki prezbiterium. O dtw orzono również zakryte dekoracje sztu- katorskie sklepień naw bocznych oraz renowację tynków zew nętrz­ nych wraz z now ą kolorystyką.

Inwestor: administracja probo­ stwa poprzez WRZKB O ddział w Poznaniu ze środków MON oraz z uchwały RM nr 179 przez WKZ.

W y ko naw cy : d o k u m e n ta c ja projektow o-techniczna oraz pra­ ce konserw atorskie — PP PKZ O/Poznań i podwykonawcy, w tym grupa cieśli z Podhala; konserw a­ cja polichromii, elem entów sztu- katorskich i XVI-wiecznej am bo­ ny — zespół artystów plastyków k o n s e rw a to ró w z ZPAP i Sp. „Plastyka” w Poznaniu pod kier. K. Powidzkiego oraz J. M. Pięk- niewskiego.

D aw na b a ste ja artyleryjska w ciągu m urów obronnych w bli­ skim sąsiedztwie zespołu d. Kole­ gium Jezuickiego przy ul. Łazien­ nej, użytkowana od XVI w. jako budynek pom ocniczy-gospodar- czy jezuitów. Później pełnił różne funkcje dla gospodarki komunal­ nej miasta. W r. 1981 na zlecenie WKZ budynek poddano szczegó­ łowym badaniom archeologicz- no-architektonicznym . Po ich za­ kończeniu przystąpiono do prac k o n serw ato rsk ich i adaptacyj­ nych, przywracając budynkowi pierw otny charakter, likwidując n ie fo r tu n n e d o b u d ó w k i oraz przeróbki w ew nętrzne budynku, z zamiarem ulokowania w bu­ dynku siedziby Klubu Związków Twórczych „SPATiF”. Adaptację w nętrz przeprow adzono od po ­ w iednio do wysokiej wartości za­ bytkowej obiektu. Prace ukoń­ czono w r. 1990.

Inw estor: WKZ z Funduszu Rozwoju Kultury.

Wykonawcy: prace badawcze — zespół IHKM PAN Oddział w Łodzi pod kier. T. Poklewskie­ go; prace projektow e — K. Pas­ ternak; prace w ykonaw cze — miejscowe firmy rzemieślnicze.

Budynek dawnej sali musztry Korpusu Kadetów, 2 poł. XIX w., ul. Łazienna w bezpośrednim są­ siedztwie klasztoru i Kolegium je­ zuitów. W okresie powojennym P o w iato w y D om K ultury, od 1975 r. Wojewódzki.

W 1. 1978-1986 podjęto remont wraz z m odernizacją i adaptacją wnętrz. W ykonano remont kapi­ talny konstrukcji dachowej, czę­ ściową wym ianę stropów, stolar­ ki okiennej i drzwiowej, założono now e tynki wraz z odtworzeniem historycznych detali, uprzednio osuszając budynek metodą elek- troosmozy.

Inwestor: Wydział Kultury i Sztu­ ki z dofinansowaniem przez WKZ. Wykonawcy: prace projektowe — zespół pod kier. K. Pasternaka; prace wykonawcze — Przedsię­ biorstwo Budownictwa Komunal­ nego oraz spółdzielnie rzemieśl­ nicze z terenu Kalisza i woje­ wództwa.

Kolegiata p.w. Wniebowzięcia NMP (św. Józefa) z poł. XIV w., odbudowana po spaleniu w 1.

1781-1790, g ru n to w n ie odn o w io n a w 1. 1904-1916.

W 1. 1982-1990 poddana pra­ com konserw atorskim : rem ont kapitalny więźby wieży kościel­ nej i konstrukcji dachowej koś­ cioła wraz z pokryciem, regotyza- cja w nętrza, w ykonanie nowej posadzki marmurowej kościoła, instalacji c. o. i alarmowej w ka­ plicy św. Józefa, odbudow a bocz­ nej kruchty. P rze p ro w ad z o n o konserw ację ołtarza głów nego i ołtarzy w nawach, wykonano nowe polichromie sklepień, kon­ serwację ław barokowych i sze­ ściu obrazów ołtarzowych, w tym obrazu gotyckiego Matki Boskiej

Ab Igne i cudow nego obrazu św.

Rodziny.

Inwestor: administracja parafii z dofinansowaniem przez WKZ z uchwały RM nr 179; konserwa­ cja zabytków ruchomych — WKZ. W ykonawcy: miejscowe rze­ miosło oraz artyści konserwatorzy z ZPAP „Plastyka” i indywidualni: B. Szykulska, mgr J. M. Piękniew- ski, P. Dybalski, T. Szukała.

Średniow ieczny zamek kazi­ mierzowski z XIV w.

W 1. 1980-1981 z inicjatywy WKZ przeprow adzono kom plek­ sowe badania archeologiczno-ar- chitektoniczne kaliskich urządzeń obronnych, w tym reliktów zam­ ku. W ich wyniku ustalono jedno­ znacznie odm ienną od dotych­ czasowych przypuszczeń lokali­ zację zespołu zamkowego oraz podjęto decyzję o ekspozycji oca­ lałych reliktów zamkowych jako rezerw atu h istorycznego wraz z wystawą historii średniowiecz­ nych urządzeń obronnych miasta i zamku. Prace zakończono w r. 1990.

Inw estor: WKZ z Funduszu Rozwoju Kultury.

Wykonawcy: prace badawcze — IHKM PAN Oddział w Łodzi pod kier. T. Poklewskiego; prace p r o je k to w e — K. P a s te rn a k i E. Krzyżanowska-W alaszczyk; prace konserwatorskie — miej­ scow i rz em ieśln ic y p o d kier. K. Pasternaka.

Średniowieczne mury obronne z XIV w.

Ciąg m urów obronnych miasta poddano w 1. 1980-1981 bada­ niom

archeologiczno-architekto-Kalisz, gm ach Teatru Miejskiego p o pracach konserwatorskich. Fot. Z. Kroczyński

nicznym. W r. 1984 opracow ano

Projekt zagospodarow ania p rze ­ strzennego strefy średniow iecz­ nych murów obronnych w Kali­ szu. Wykonano też prace konser­

watorskie zabezpieczające relikty murów obronnych, jak również prace rem ontow o-konserw ator­ skie ocalałej tzw. baszty Dorotki adaptując jej wnętrza dla ekspo­ zycji muzealnej.

Inw estor: WKZ z Funduszu Rozwoju Kultury; część prac za­ bezpieczających (budynek baszty Dorotki) wykonali miejscowi rze­ mieślnicy w czynie społecznym, a część finansował wydział gos­ podarki komunalnej miasta.

Wykonawcy: prace projektowe — zespół Politechniki Łódzkiej Instytutu Architektury i Urbanis­ tyki pod kier. K. Muszyńskiego; projekt techniczny remontu i adap­ tacji baszty Dorotki — zespół ar­ chitektów z Łodzi (B. Wieczorek i M. Wojtasik); prace wykonawcze — miejscowi rzemieślnicy oraz Przedsiębiorstw o Usług Komu­ nalnych w Kaliszu.

Zabytkow y zespó ł park ow y z 1798 r., w bezpośrednim są­ siedztwie zespołu obiektów poje- zuickich, o wspaniałym założeniu parku krajobrazowego z licznymi obiektami architektury parkowej, słynący już w okresie przedw o­ jennym z pięknego drzewostanu i kompozycji.

W 1. 1945-1970 oprócz bieżą­ cych prac porządkowych nie po­

dejm owano konserwacji drzewo­ stanu ani renowacji dróg, cieków w odnych czy architektury parko­ wej. Natomiast niewłaściwa ada­ ptacja i użytkow anie obiektów kubaturow ych („Domek Szwaj­ carski”, dom Kaliskiego Towarzy­ stwa Wioślarskiego) jak również o b ie k tó w m ałej a rc h ite k tu ry (m ostki p ark o w e, zniszczenie ogrodzenia parku) były przyczy­ ną degradacji zespołu. Dopiero w 1. 19 77 -1 9 7 9 z inicjatyw y w ładz n o w o p o w stałe g o w oje­ wództwa opracow ano szczegóło­ wą inwentaryzację zieleni parko­ wej i zlecono opracow anie kon­ cepcji i projektów technicznych kom pleksowej renowacji zespołu parkowego, w tym odtworzenia ogrodów jezuickich (ogród kwa­ terowy). W 1. 1981- 1991 wyko­ nano prace w zakresie konserwa­ cji drzew, w tym pom ników przy­ rody, renow acji cieków w o d ­ nych, dróg parkowych, oświetle­ nia parkow ego i małej architektu­ ry — dwóch pawilonów. Prace trwają nadal, ich przyspieszenie napotyka na problem y natury fi­ nansowej.

Inwestor: Urząd Miasta z czę­ ściowym dofinansowaniem przez WKZ z Funduszu Rozwoju Kultu­ ry (koncepcja odtworzenia ogro­ dów jezuickich, prace n aukow o- historyczne i projekt techniczny rem ontu i adaptacji budynku tzw. Domku Szwajcarskiego).

Wykonawcy: prace projektowe zieleni — zespół pod kier. Lisiaka

z Akademii Rolniczej w Pozna­ niu; proj. małej architektury — zespół pod kier. K. Pasternaka; prace ew idencyjne i inwentaryza­ cyjne zieleni — zespół SGGW Warszawa; prace wykonawcze — Przedsiębiorstwo Usług Komunal­ nych oraz podw ykonaw cy (miejs­ cow i rzem ieślnicy i specjaliści branży ogrodniczej).

Kościół parafialny p.w. św. Mi­ kołaja i d. klasztor kanoników re­ g u larn y c h , ob. p le b a n ia przy ul. Kanonickiej.

Ufundow any w poł. XIII w., z nadbudow ą wieży w 1875 r. Budynek klasztorny z 1448 r. W 1. 1976-1978 poddany pracom kon­ serwatorskim po pożarze ołtarza głów nego i części prezbiterium. W r. 1979 konserwacja elewacji — spoinow anie cegły, naprawy ubytków oraz zabezpieczenie p o ­ krycia dachow ego, gzymsów, ob­ róbek blacharskich. Pracom kon- serw atrskim p o d d an o rów nież budynek d. klasztoru wraz z naj­ bliższym otoczeniem — dziedzi­ niec, obejście kościoła, ogrodze­ nie zespołu zieleni, małą architek­ turę.

Inwestor: administracja parafii z częściowym dofinansow aniem przez WKZ.

W ykonaw cy: m iejscowi rze­ mieślnicy oraz konserwatorzy.

K o śció ł p .w . N a w ie d z e n ia NMP i klasztor pobernardyński, ob. jezuitów. Wzniesiony w 1594 r., konsekrow any w 1607 r.

W 1. 1971-1979 w ykonano za­ bezpieczenie i wzm ocnienie kon­ strukcji stropów i ścian kruchty oraz rem ont kapitalny w olnosto­ jącej dzwonnicy.

Inwestor: administracja kościo­ ła i klasztoru.

W ykonaw cy: m iejscow i rze­ mieślnicy.

Kościół par. i klasztor p.w. św. Stanisława B. M. oo. franciszka­ nów fundow any w r. 1256 przez Bolesława Pobożnego i bł. Jolan­ tę, rozbudow any w 1339 r., o d ­ budow any po pożarze w pocz. XVII w.

W 1. 1979-1981 poddany bie­ żącym pracom zabezpieczającym w ra z z m a lo w a n ie m w n ę trz , a w r. 1989 rem ontowi kapitalne­ mu konstrukcji dachowej z p o ­

kryciem i obróbkam i blacharski­ mi oraz remontowi kapitalnem u przyległego budynku klasztorne­ go zdew astow anego przez p o ­ przedniego użytkownika (szkołę podstaw ow ą dla dzieci niepełno­ sprawnych), odzyskanego przez kościół w 1989 r.

Inwestor: administracja parafii i klasztoru z dofinansow aniem przez WKZ z uchwały RM nr 179.

W ykonaw cy: m iejscowi rze­ mieślnicy.

Kościół par. p.w. Opieki św. Józefa (św. Rodziny) i klasztor poreform acki, ob. ss. nazaretanek z 1664-1973 z Kaplicą Rycerską z 1. 1728-1731.

W 1. 1978-1981 poddano pra­ com konserw atorskim budynek k laszto rny w raz z bud yn kam i gospodarczym i — remont k on­ strukcji dachowych z pokryciem, osuszenie budynku klasztornego, rem ont orynnow ania, instalacji c. o. i w od.-kan. W r. 1989 przy­ stąpiono do remontu kapitalnego budynku kościelnego — prace w toku.

Inwestor: administracja klasz­ toru oraz parafii.

W ykonaw cy: m iejscow i rze­ mieślnicy.

Cerkiew prawosławna z 1 ćw. XX w. zbudow ana po spaleniu K alisza i z n isz c z e n iu cerk w i XVIII-wiecznej, przechow ująca jej zabytki ruchome.

W 1. 1979-1980 przeprow adzo­ no rem ont zabezpieczający: kon­ serw ację konstrukcji dachow ej wraz z orynnow aniem i konser­ w acją wieży. P rzep ro w adzon o również prace na cm entarzu grec­ kokatolickim przy ul. G órnoślą­ skiej, który podlega administracji cerkw i praw osław nej. W zm oc­ niono zagrożoną skarpę cm entar­ ną od strony ul. Lipowej i ogro­ dzenie cmentarza.

Inwestor: administrator parafii oraz WKZ ze środków Funduszu Rozwoju Kultury i uchwały RM nr 179.

W ykonaw cy: m iejscow i rze­ m ieślnicy (grupa w ykonaw cza A. Kędzi).

B udynek Państwowej Szkoły Muzycznej z poł. XIX w. przy pl. Kilińskiego 9 (w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkow ego parku

i w ciągu średniowiecznych m u­ rów obronnych miasta).

W 1. 1981-1985 przeprow adzo­ no rem ont kapitalny sali koncer­ towej — konstrukcji dachu i skle­ pienia sali, osuszanie budynku, konserwację ozdobnych tynków i detalu architektonicznego oraz zabytkowych drzwi frontowych. Przeprowadzono renowację wnętrz, w tym sali koncertowej wraz ze zm ianą kolorystyki i wystroju oraz nowym oświetleniem sali.

In w e s to r: W yd ział K ultury i Sztuki UW w Kaliszu.

W ykonaw cy: miejscowi rze­ mieślnicy oraz kom unalne przed­ siębiorstwa budowlane.

B u d y n ek w ię z ie n n y z poł. XIX w. przy ul. Łódzkiej proj. H. Marconiego.

W 1. 1978-1985 poddany pra­ com konserwatorskim i adapta­ cyjnym pod ścisłym nadzorem konserwatorskim z uwagi na wy­ jątkową wartość obiektu z jednej strony i w spółczesne przepisy d o ty czą ce w ięzienn ictw a (np. wielkość okien, których powięk­ szenie zniszczyłoby w spaniałą b ry łę b u d y n k u ). W y k o n a n o szczegółow ą dokum entację in­ wentaryzacyjną obiektu oraz d o­ kumentację techniczną remontu i adaptacji. Wykonano prace za­ bezpieczające, instalacyjne i adap­ tacje dopuszczalne z punktu wi­ dzenia konserwatorskiego.

Inwestor: użytkownik.

W y konaw cy: d o k u m en tac ja techniczna — Wojewódzkie Biuro Projektów w Poznaniu; w yko­ naw stw o — własna grupa wyko­ nawcza.

Budynek d. Trybunału, ob. Są­ du Wojewódzkiego z 1820-1821 r. proj. S. Szpilowskiego.

W 1. 1978-1984 poddany re­ m ontowi kapitalnemu: konserw a­ cji konstrukcji dachowej z pokry­ ciem s tro p ó w o ra z w y stro ju wnętrz. Wykonano remont i o d ­ tw orzenie dekorowanej stolarki drzwiowej, wymianę i adaptację infrastruktury technicznej — ins­ ta la c ji e le k tr y c z n y c h , c .o ., w o d .-k a n ., m alow anie w nętrz oraz napraw y i uzupełnienie tyn­ ków zewnętrznych wraz z kolory­ styką zewnętrzną obiektu.

Inwestor: administracja Sądu Wojewódzkiego.

Kalisz, willa z 1901 r. (Al. Wolności 2) p o pracach konserwatorskich i adaptacyjnych. Fot. Archiwum PKZ

Wykonawcy: miejskie przed­ siębiorstw a kom unalne i spół­ dzielcze.

Dawne koszary wojskowe, ob. siedziba Wojewódzkiej Przychod­ ni Zdrowia i Zespołu Przychodni Specjalistycznych, ul. Śródmiejska 34, klasycystyczne z 1. 1840-1842.

Poddany pracom remontowym zabezpieczającym w 1. 1978-1984. W ykonano rem ont konstrukcji dachowej wraz z pokryciem, re­ mont i częściową wymianę stolar­ ki okiennej i drzwiowej, osusza­ nie przyziemia, now e obróbki b lacharskie, w ym ianę tynków i nową kolorystykę elewacji, kon­ serwację infrastruktury technicz­ nej i instalacji.

Inwestor: użytkownik z fundu­ szy Wydziału Zdrowia UW w Ka­ liszu.

Wykonawcy: miejscowe przed­ siębiorstwa budow lane i zakłady rzemieślnicze.

Dawna Szkoła Wojewódzka, ob. I Liceum Ogólnokształcące im. A. Asnyka, ul. Grodzka, z 1820 r. proj. S. Szpilowskiego.

W 1. 1978-1983 poddany pra­ com zabezpieczającym i m oder­ nizującym wnętrza (np. sanitaria­ ty, posadzki). W ykonano również odnow ienie wnętrz, malowanie z częściow ą w ym ianą stolarki okiennej i drzwiowej oraz osu­ szenie budynku.

Inwestor: użytkownik z fundu­ szy resortu oświaty z dofinanso­ waniem z uchwały RM nr 179 przez WKZ.

W ykonawcy: miejscowi rze­ mieślnicy oraz Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Kaliszu.

Willa z 2 poł. XIX w., ul. Legio­ nów 66, w okresie powojennym uży tkow ana przez przyp ad k o ­ wych lokatorów, od 1981 r. przez Wojewódzką Bibliotekę w Kaliszu.

W 1. 1982-1985 przeprow adzo­ no re m o n t k a p ita ln y o b iek tu z adaptacją na bibliotekę miejską w raz z czytelnią. O pracow ano szczegółow ą dokum entację in­ wentaryzacyjną obiektu oraz do­ kumentację techniczną remontu i adaptacji. W ykonano grunto­ wny remont konstrukcji dacho­ wej wraz z pokryciem, częściową wymianę i remont stropów, wy­ mianę posadzek, osuszenie bu­

dynku, now e tynki zewnętrzne i wewnętrzne, prace malarskie, no­ w e instalacje wod.-kan., c. o. elek­ tryczne. Prace zakończono w 1985 r. In w e sto r: W ydział K u ltury i Sztuki UW z Funduszu Rozwoju Kultury.

Wykonawca: zakład rem onto­ w o-budow lany A. Kędzi.

Willa, tzw. pałacyk, Al. Wolnoś­ ci 2, murowany, z 1901 r. W la­ tach pow ojennych zamieszkały przez przypadkowych lokatorów (6 rodzin) jako budynek kom u­ nalny. W 1979 r. wykwaterowany i przejęty przez Urząd Miasta na siedzibę Urzędu Stanu Cywilnego — tzw. Pałac Ślubów. Poddany pracom w zakresie remontu kapi­ talnego wraz z adaptacją. Wyko­ n an o gruntow ny rem ont k o n ­ strukcji dachowej i wymianę po ­ krycia na blachę miedzianą w „ry­ bią łuskę”, imitującą daw ny zni­ szczony łupek. Przeprow adzono remont stropów, wymianę posa­ dzek, częściowo stolarki okiennej i d rzw io w ej z o d tw o rz e n ie m wzorów historycznych oraz osu­ szanie budynku. W ykonano też wymianę tynków zewnętrznych wraz z nową kolorystyką.

Inwestor: Urząd Miejski w Ka­ liszu.

Wykonawca: Miejskie Przedsię­ biorstwo Remontowo-Budowlane. Kamienica mieszańska secesyj­ na, ul. Kościuszki 9, z pocz. XX w.

— najciekawszy budynek secesyj­ ny miasta.

W r. 1979 przeprow adzono re­ m o n t k ap italn y o b iek tu w raz z odnow ieniem elewacji i detalu architektonicznego.

In w e sto r: P rz e d s ię b io rstw o Gospodarki Mieszkaniowej.

Wykonawca: zakład remonto­ w o-budow lany A. Kędzi.

Budynek Teatru Miejskiego im. Wojciecha Bogusławskiego z 1. 1922-1928, odbudow any po zni­ szczeniach wojennych w 1914 r. oraz w cześniejszych d w u k ro t­ nych pożarach, wg proj. arch. Chrzanowskiego w stylu neokla- sycystycznym. Bryła gmachu za­ m ykająca reprezentacyjną aleję m iasta s ta n o w i je d n o c z e ś n ie piękny elem ent krajobrazowy na tle zabytkow ego zespołu parko­ wego.

W 1. 1980-1990 przeprow adzo­ no gruntowny remont konstrukcji dachowej i pokrycia, w tym nie­ z w y k le s ta ra n n ie w y k o n a n o „opierzenia” oraz orynnow ania z blachy miedzianej. W ykonano remont kapitalny konstrukcji bal­ konów I i II piętra, parteru w i­ dow ni i pom ieszczeń zascenia. G runtow nem u rem ontowi p o d ­ dano elewacje budynku, w ykona­ no now e tynki z bardzo udaną kolorystyką. W r. 1979 zrodził się pomysł rozbudowy gmachu tea­ tru o drugą scenę i zaplecze, ko n­ cepcja przewidywała dobudow ę nowej bryły do istniejącej — pięk­

nej, skończonej, wolnostojącej. Wobec kategorycznego sprzeci­ wu WKZ projekt nie został za­ twierdzony. Natomiast rem ont ist­ niejącej bryły został całkowicie zakończony w 1989 r. wraz z upo­ rządkowaniem najbliższego oto­ czenia — zieleń, mała architektura. In w e s to r: W y d z ia ł K u ltury i Sztuki UW z Funduszu Rozwoju Kultury.

Wykonawcy: prace projektowe — J. Chmiel; prace wykonawcze — Zakład Usługowy „KERMA” i zakłady budow lane M. Michal­ skiego z Kalisza i J. Kurka z Łodzi. Cmentarz żydowski, ul. Pod­ miejska.

W okresie pow ojennym zde­ wastowany i pozbaw iony zabez­ pieczeń (ogrodzenia), budynki kultowe w stanie katastrofalnym, zam ieszkane przez przypadko­ wych lokatorów. W 1. 1980-1982 z inicjatywy i pod bezpośrednim nadzorem WKZ przystąpiono do zabezpieczenia i konserwacji ze­ społu cm entarnego. Przeprow a­ dzono prace badaw cze nauko- w o-historyczne, opracow ano stu­ dium naukow o-historyczne wraz z ew idencją reliktów i zieleni. Następnie w ykonano dokum en­ tację koncepcyjną i projekt zagos­ p o d a r o w a n ia z e s p o łu w ra z z proj. tech. charakterystycznego detalu, małej architektury oraz posadzek. Projekt koncepcyjny o b ejm o w ał ró w n ie ż ad ap tację obiektów kubaturow ych na mu­ zeum m artyrologii — budynki oraz przyległy teren są miejscem straceń w okresie okupacji za­ rów no Żydów jak i Polaków. Pro­ je k t z e s p o łu arch , p o d kier. A. Chylaka z Politechniki War­ szawskiej przy udziale K. Paster- naka został nagrodzony w kon­ kursie SARP w 1985 r. W 1986 r. przystąpiono do prac w ykonaw ­ czych ogrodzenia zespołu cm en­ tarnego wraz z elem entam i bra­ my wejściowej i uporządkow ania terenu cm entarza. Prace ukoń­ czono w r. 1987, skutecznie tym sam ym zab ezp ieczając zespół. Dalsze prace w toku.

In w e s to r: p ra c e b a d a w c z e i projektow e — WKZ z Funduszu Rozwoju Kultury; prace w yko­ nawcze — częściow o z funduszy konserwatorskich jw., częściowo z funduszy Urzędu Miasta.

W yk o n aw cy : p ra c e n a u k o ­ w o-historyczne — A. Pakentre- ger z ŻIH w Warszawie; prace projektowe — zespół architektów pod kier. A. Chylaka; prace wy­ konaw cze — P rzedsiębiorstw o Usług Komunalnych oraz miejsco­ wi rzemieślnicy jako podw yko­ nawcy.

W om awianym okresie w yko­ nano również rem onty kapitalne wraz z modernizacją w dwunastu zabytkowych budynkach — ka­ mieniczkach m ieszczańskich oraz w ośmiu budynkach użyteczno­ ści publicznej, zlokalizowanych w zespole staromiejskim, prow a­ dzone pod ścisłym nadzorem kon­ serwatorskim; w tym cztery oka­ załe budynki banków z k. XIX w. i pocz. XX w.

KĘPNO (m. gm.)

Synagoga z 1. 1814-1815, m u­ rowana, klasycystyczna; bud. — F. i K. Scheflerowie z Brzegu.

Po częściowych zniszczeniach w ojennych użytkow ana (1945- 1974) jako magazyn. Zniszczona przez pożar, w czasie którego uległo całkowitej dewastacji w n ę­ trze, spłonął dach i częściowo piękna stolarka okienna. W r. 1975 WKZ ze względu na walory za­ bytkow e, jak rów nież unikato- wość obiektu podjął w alkę o jego częściową odbudow ę, rem ont ka­ pitalny i ad ap tację dla celów kulturalnych. Starania o uzyska­ nie fu nd uszy trw ały w iele lat i zostały uw ieńczone sukcesem w r. 1981. Po w ykonaniu do ku ­ mentacji konserwatorskiej i tech­ nicznej w r. 1983 przystąpiono do odbudow y i restauracji. O d bu do ­ w ano górną część ścian zew nętrz­ nych oraz w ykonano now ą kon ­ strukcję dachu wraz z pokryciem. Dalsze prace uzależnione są od uzyskania funduszy na odtw orze­ nie wystroju w nętrz i stolarki okiennej i drzwiowej, jak również w ykonanie niezbędnej struktury technicznej dla funkcjonow ania obiektu jako m uzeum i sali kon- certowo-teatralnej.

Inwestor: WKZ w Kaliszu ze środków Funduszu Rozwoju Kul­ tury.

Wykonawcy: Przedsiębiorstwo G o sp o d ark i K om u nalnej w raz z podw ykonaw cam i (Rzemieślni­ czą Spółdzielnią Pracy i rzemieśl­ nikami z terenu Kępna i okolic)

oraz Przedsiębiorstwo Urządzeń Chemicznych „Montochem”.

Na terenie Kępna w ykonano również szereg prac w zakresie remontu kapitalnego, jak i remon­ tów zabezpieczających w obiek­ tach m ieszkalnych — kamieni­ cach mieszczańskich (12 budyn­ ków) — oraz w zabytkowych bu­ dynkach użyteczności publicznej — w budynku sądu, w szkołach (2 obiekty), w siedzibach instytu­ cji państwowych (4 obiekty).

Inwestor: użytkownicy obiek­ tów oraz resort gospodarki kom u­ nalnej z częściowym dofinanso­ waniem z uchwały RM nr 179 przez WKZ.

KOSMÓW (gm. Ceków)

Kościół par. p.w. św. Wawrzyń­ ca, drewniany z 1691 r.

W 1. 1981-1984 przeprow adzo­ no rem ont kapitalny obiektu wraz z częściową wymianą konstrukcji dachu i pokrycia dachowego.

Inwestor: administracja parafii przy dofinansow aniu z uchwały RM nr 179 przez WKZ.

W ykonawcy: m iejscowi rze­ mieślnicy.

KOTŁÓW (gm. Mikstat)

Kościół parafialny p.w. Naro­ dzenia NMP romański, m urowany z poł. XII w., rozbudow any o ba­ rokową wieżę w XVIII w.

W 1. 1978-1980 poddany pra­ com zabezpieczającym. Przepro­ w a d z o n o b ad a n ia k o nstruk cji o b ie k tu w raz z ek sp erty zam i konstrukcyjnym i na zauw ażal­ nych pęknięciach ścian zewnętrz­ nych budynku, po czym w ykona­ n o w z m o c n ie n ie k o n s tru k c ji ścian, likwidując skutecznie za­ grożenia. W ykonano także re­ mont konstrukcji dachowej oraz pokrycia oraz remont posadzki kościoła.

Inwestor: administracja parafii. Wykonawcy: miejscowe zakła­ dy rzemieślnicze.

KOŹM IN (m. gm.)

Zamek z 1340 r. rozbudowany w 1550 r. oraz w 1869 r., ob. Ze­ spół Szkół Rolniczych.

W 1. 1980-1983 przeprow adzo­ no badania archeologiczno-ar- chitektoniczne obiektu wraz ze szczegółową inwentaryzacją kon­ strukcji dachowych. O pracow ano d o k u m e n ta c ję z a b e z p ie c z e ń

obiektu oraz reliktów przezna­ czonych do konserwacji i ekspo­ zycji. W ykonano prace zabezpie­ czające k o nstrukcję dachow ą, stropy oraz konserwację ścian ze­ wnętrznych i tynków. WKZ nie wyraził zgody na pomysł dobudo­ wy do ocalałej najstarszej części bryły gotycko-renesansow ej — now oczesnego budynku — Inter­ natu Zespołu Szkół Rolniczych. Mimo interw encji ów czesnych w ład z w o je w ó d z k ic h decyzja WKZ została utrzymana w mocy, tak więc uratow ano jeszcze jeden zespół zabytkowy przed ingeren­ cją źle pojętej „nowoczesności”.

In w e s to r: p ra c e b a d a w c z e i dokum entacyjne — WKZ z Fun­ duszu Rozwoju Kultury; prace za­ b e z p ie c z a ją c e — uży tk o w n ik o b ie k tu z d o fin a n s o w a n ie m z uchwały RM nr 179 przez WKZ.

Wykonacy: prace badawcze — IHKM PAN Łódź pod kier. T. Pok- lewskiego; prace dokumentacyj­ ne i badania architektoniczne — E. Nekanda-Trepka i zespół PP PKZ O/Szczecin; prace rem onto­ w o-bud ow lan e — miejscowe za­ kłady rzemieślnicze.

Centrum staromiejskie z XVIII i XIX w., kamienice w obrębie Starego Rynku oraz strefa ochro­ ny konserwatorskiej.

W 1. 1979-1981 przeprow adzo­ no prace remontowe elewacji bu­ dynków mieszkalnych: nowe tyn­ ki, kolorystyka, adaptacja parte­ rów oraz prace zabezpieczające konstrukcji dachowych, odprowa­ dzenie w ód opadow ych oraz za­ bezpieczenie połaci dachowych.

Inwestor: użytkownicy obiek­ tów — resort gospodarki komu­ nalnej oraz właściciele prywatni.

Wykonawcy: projekty kolory­ styki i detalu architektonicznego, adaptacje i elem enty małej archi­ tektury — zespół architektów i art. plastyków pod kier. Z. Ba­ ranka; prace budow lane — miej­ scowe zakłady rzemieślnicze.

KROTOSZYN (m. gm.)

Z e sp ó ł p a ła c o w o -p a rk o w y murowany z 1570, 1690 i 1820 r., własność Gałeckich.

W 1. 1986-1988 poddany re­ montom zabezpieczającym: kon­ strukcji dachowej i pokrycia, ins­ talacji w o d .-k an . i ogrzewania oraz elewacji, naprawa i wymia­

na tynków wraz z nową kolory­ styką, malowanie stolarki okien­ nej i d rzw iow ej. R ó w n olegle przeprow adzono remont kapital­ ny zabytkowego budynku daw ­ nej oficyny w zespole parkowym. W r. 1989 przeprow adzono prace ew id en cy jn e i in w en taryzację szczegółową zieleni otaczającego pałac zabytkowego zespołu par­ kowego oraz opracow ano cieka­ wą koncepcję jego restauracji. Aktualnie samorząd miasta planu­ je wykonanie renowacji parku, etapam i chcąc przywrócić jego świetność.

Inwestor: prace w budynku pa­ łacowym — użytkownicy obiek­ tu, tj. resort oświaty; prace w ofi­ cynie — resort gospodarki kom u­ nalnej.

Wykonawcy: prace w budyn­ kach kubaturow ych — miejscowe p rz e d s ię b io rs tw a b u d o w la n e i rzemieślnicy; prace proj. dla ze­ społu parkowego — L. Woźniak i R Wilanowski pod kier. L. Maj- deckiego.

Zespół miejski.

W 1. 1980-1989 przeprow adzo­ no prace rem ontow o-konserw a­ torskie w 17 obiektach zabytko­ wych, w bogato dekorowanych XIX-wiecznych kamienicach m ie­ szczańskich oraz 6 budynkach użyteczności publicznej.

Inwestor: użytkownicy obiek­ tów, głównie resort gospodarki komunalnej. KRZYW OSĄDÓW (gm. Gołuchów) Wiatrak drewniany z 1883 r., właściciel S. Banachowski. W 1. 1978-1980 poddany remon­ towi kapitalnemu wraz z urucho­ mieniem produkcji. Uzupełniono zniszczone elementy konstrukcji głównej, całość bryły wiatraka osza­ lowano, odtw orzono część ele­ m entów napędzających (w tym śmigi), dach pokryto nowym gon­ tem.

Inwestor: użytkownik z dofi­ nansowaniem przez WKZ.

W ykonawcy: m iejscowi rze­ mieślnicy.

KUCHARKI (gm. Gołuchów)

Kościół filialny p.w. św. Trójcy, drewniany z 1754 r. oraz dzw on­ nica drew niana, w olnostojąca, kryta gontem.

W 1. 1980-1982 wykonano re­ mont kapitalny konstrukcji nośnej — w zm ocnienie fundam entów i konstrukcji ścian zewnętrznych, konserwację i wzmocnienie kon­ strukcji dachu, oszalowanie cało­ ści obiektu, wymianę pokrycia na nowy gont. W ykonano też impre­ gnację całości konstrukcji drew ­ nianych.

Dzwonnica — wykonano kon­ serwację konstrukcji nośnej wraz z uzupełnieniam i (wymiana nie­ których elem en tó w nośnych), oszalowanie ścian, konserwację i uzupełnienia konstrukcji dachu wraz z pokryciem nowym gon­ tem. Odtw orzono również par­ kan — wg historycznego wzoru i uporządkowano przyległy teren. Całość założenia stanowi wyją­ tkow o piękny elem ent krajobra­ zowy.

W r. 1983-1984 poddano pra­ com konserwatorskim trzy baro­ kowe ołtarze (zob. — zabytki ru­ chome).

Inwestor: administator parafii oraz dofinansow anie przez WKZ ze środków Funduszu Rozwoju Kultury.

Wykonawcy: miejscowe zakła­ dy rzem ieślnicze (konserw acja ob iek tó w kubatu ro w y ch) oraz artyści plastycy ze Sp. „Plastyka” w Poznaniu po d kier. K. Powidz- kiego.

LEWKÓW k/Czekanowa (gm. Ostrów Wlkp.)

Zespół pałacow o-parkow y — pałac i dwie oficyny, folwark oraz z a b y tk o w y z e s p ó ł p a rk o w y z przełomu XVIII i XIX w.; pow ­ stał dla gen. Wojciecha Lipskiego. Zespół zachowany w stylu klasy- cystycznym z pięknym wystrojem elewacji i wnętrz (sztukaterie, ilu- zjonistyczne malarstwo ścienne przypuszczalnie autorstwa Smug- lewiczów). W okresie pow ojen­ nym z d e w a sto w a n y , g łó w n ie wnętrza obiektu przez niewłaści­ we użytkowanie — przez szkołę, później przypadkowych lokato­ rów — pracow ników PGR Lew­ ków. W 1. 1978-1988 pałac i ofi­ cyny p o d d an e zostały grunto­ wnym pracom konserwatorskim zarów no architektury, jak i detalu (sztukaterie, m alarstw o i detal arch.) po wykwaterowaniu do­ tychczasowych lokatorów. Prace