"Bibliotheca Salmanticensis : Constitution y relaciones Iglesia-Estado en la actualidad", Salamanca 1978 : [recenzja]

Ferdynand Pasternak

"Bibliotheca Salmanticensis :

Constitution y relaciones

Iglesia-Estado en la actualidad",

Salamanca 1978 : [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 24/1-2, 283-286

R ecenzje 283

s e n s o w n ie k o n fro n to w a ć jed y n ie w o d n iesien iu do jed n ej i tej sam ej sp o łeczn o ści. W yw od y autora- z a w a r te w p ierw szej części p racy raz je szcze u ja w n ia ją słab ość szk o ły w ło sk ie j, m ia n o w ic ie tru d n o ść u c h w y ­ c e n ia przy pom ocy p r z y ję ty c h te o r ii p r a w n o -teo rety czn y ch r z e c z y ­ w is t o ś c i sp o łeczn ej K ościoła. O dnosi s ię w ra żen ie, ż e au torom ty m b ra k czucia r z e c z y w isto śc i k o ścieln ej. Roza ty m ogrom nie razi sta ty ­ c z n a w izja K ościoła, ja k a przeziera z rozw ażań Bairberiniego.

W iększą w a rto ść m a d ruga część pracy. Z ebrał w n iej to , co w d o k u m en ta ch sob orow ych o k reśla się jako d iv ersita s, v a rieta s, m u lti- p lic ita s, p ecu lia rita s, a w ię c jako różn orak ie i w ie lo r a k ie p rzeja w y ży c ia i w ia ry K ościoła. R eferu je tu ta j n a u k ę Soboru oraz p osob orow e d o k u m e n ty M agisterium . In fo rm a cja jest z p ew n o ścią za d a w a la ją ca . A u to r w y k a z u je dużą o rien ta cję n ie ty lk o w d o k u m en ta ch k o ś c ie l­ n y ch , a le ta k że w litera tu r ze, a jed n a k czytając jego k sią żk ę tru d n o o p rzeć się w ra żen iu , że ob racam y się na p o w ierzch n i p o ru sza n y ch z a ­ g a d n ień . S ed n o sp raw y tk w i ch yb a w tym , że p rzy jęte p rzez autora ś c is łe rozg ra n iczen ie m ięd zy te o lo g ią i p raw em k o śc ie ln y m zam yk a d o stę p do jądra z a g a d n ień k o śc ie ln y c h , k tórych b ez m y śle n ia te o lo ­ giczn eg o po prostu n ie sposób u ch w y cić. B ez ta k ieg o m y ś le n ia k a n o - n ista pozostaje m istrzem te k s tó w , n ie rze c z y w isto śc i sp ołeczn ej.

Ks. R e m ig iu s z S o b a ń s k i

B ib lio th e c a S a lm a n ticen sis: C on stitu tion y r ela c io n es Ig le sia — E stado c n la a ctu a lid a d (E studios 24), U n iv ersid a d P o n tific ia S a la m a n ca 197S ss . 260.

P a p ie sk i U n iw e r sy te t w S a la m a n ce w H iszp a n ii w y d a ł w p u b lik a ­ cji k sią żk o w ej, jako d zieło zb iorow e, akta i r e fera ty w y g ło sz o n e w c z a sie k o lejn eg o sym p ozju m h iszp a ń sk o -n iem ieck ieg o , zo rg a n izo w a n e­ go w S a la m a n ce a od b y teg o w M adrycie w dnia od 13 do 15 m a r­ c a 1978 r.

N a w y d a n ą p u b lik a cję sk ła d a ją się w y g ło szo n e n a ty m sym p ozu jm re fe r a ty i k o m u n ik a ty — ta k ze stron y p ro feso ró w h iszp a ń sk ich jak i n iem ieck ich (RFN), a d o ty czą cy ch p ro b lem a ty k i p u b liczn o -p ra w n ej, w oparciu o p osob orow e p o ję c ie K o ścio ła i jego w sp ó łczesn ą sy tu a cję w n orm ach k o n sty tu c y jn y c h o d n o śn y ch krajów , zw ła szcza w p ro jek ­ c ie n o w ej k o n sty tu c ji h iszp a ń sk iej — jak w sk a zu je na to sam ty tu ł p u b lik a cji.

W p row ad zen ie do p u b lik a c ji o p ra co w a li d w aj g łó w n i a n im atorzy te g o sym p ozju m ze stron y h iszp a ń sk iej, m ia n o w icie p rof. C arlos C o i - r a l i Ju lio M a n z a n a r e s , u k a zu ją c w n im m y ś li p rzew o d n ie sa ­ m eg o sym p ozju m i p ro b lem a ty k ę w io d ą cą w sz y stk ic h w y p o w ied zi.

P o n ie w a ż cała ta o p u b lik o w a n a p ro b lem a ty k a za w iera w ie le in te ­ r e su ją cy ch m a teria łó w z zakresu cy w iln e g o p raw a k o n sty tu c y jn e g o

o raz k o ścieln eg o p raw a p u b liczn ego (fu n d a m en ta ln eg o i kon k ord ato­ w eg o ), za słu g u je p rzeto na z a sy g n a lizo w a n ie p o lsk iem u c z y te ln ik o ­ w i.

N a u w a g ę z a słu g u je n ie tyllko treść p o szczeg ó ln y ch w y p o w ie d z i w y ­ b itn y ch zn a w có w przed m iotu , a le i zasto so w a n a w n ich m etod a n au ­ k o w a p o rów n aw czego tra k to w a n ia d w óch różnych sy stem ó w p ra w ­ n y c h (cy w iln y i k o śc ie ln y ) od n ośn ych k rajów , w szu k an iu ro zw ią za ­ n ia i u k ła d a n iu sto su n k ó w K ościół—p a ń stw o . A u to rzy p rezen tu ją cy t ę p u b lik a cję w y r a ż a ją przy ty m n a d zieję, iż p o stu lo w a n e przez n ich m o d e le a k tu a ln eg o u k ła d a n ia ty c h sto su n k ó w w ich w ła sn y c h k ra ­ ja ch , m ogą m ieć p ra k ty czn e za sto so w a n ia ta k że i g d ziein d ziej, g d z ie K o śció ł poprzez p ro cesy n o rm a liza cy jn e pragn ie za b ezp ieczy ć w ła sn ą a u to n o m ię i w o ln o ść r e lig ijn ą osoby lu d zk iej w u zg o d n ien ia ch k on ­ k o rd a to w y ch .

T em a tem w p ro w a d za ją cy m do p ro b lem a ty k i ca łeg o sym p ozju m b y ło z a g a d n ien ie sy tu a c ji p ra w n ej K ościoła w p ra w ie k o n sty tu c y jn y m od­ n o śn y ch k ra jó w — przy czym w H iszp a n ii p rob lem te n p rzed staw iał, p rof. F. G arrido F a l l a (s. 11'—21), u w zg lęd n ia ją c osob ow ość p ra w a p u b liczn eg o K o ścio ła w h iszp a ń sk iej k o n sty tu c ji a k tu a ln ie o b o w ią zu ­ ją cej i su geru jąc n a stę p n ie p rop ozycje p osob orow ego u jęcia te g o p rob lem u w p rzy szłej k o n sty tu c ji — zaś ze stron y n iem ieck iej n a­ ś w ie t la ł sy tu a cję K o ścio ła w R F N (zarów no w op arciu o k onstytucję- w eim a rsk ą z 1913 r. jak i boń sk ą z 1949 r.) prof. U lrich S c h e u n e r (s. 23—36), su g eru ją c ta k ż e w ła sn e p o stu la ty na przyszłość.

In d y w id u a ln ej w o ln o śc i r e lig ijn ej i w o ln o śc i K ościoła w ś w ie t le k o śc ie ln e g o p raw a fu n d a m en ta ln eg o oraz g w a ra n cjo m dla tej w o ln o ­ ś c i w p raw ie k o n sty tu c y jn y m R FN — p o św ię c ił sw o ją w ypow iedź: iprof. J o sep h L i s 1 1 (s. 3t9— 50). S tw ie r d z ił on w sw y m refera cie, iż jeg o zd an iem p a ń stw o n e u tra ln e w stosu n k u do r e lig ii (w p rzeci­ w ie ń stw ie do p a ń stw a k o n fesy jn eg o ) stw orzyć m oże k o r z y stn ie js z e w a ru n k i dla p rzy szłej w za jem n ej w sp ó łp ra cy K o śció ł—p a ń stw o w e w a łś c iw y c h so b ie p olach za in tereso w a n ia .

Z refera tem ty m k o r e sp o n d o w a ł prob lem p rzed sta w io n y przez prof.. M. B a e n a d e l A l c a z a r z H iszp a n ii (s. 53— 62), a d otyczący w o l­ n o śc i r e lig ijn e j i n ie z a w is ło śc i K ościoła w ś w ie tle c y w iln y c h dok u ­ m e n tó w p ra w n o m ięd zy n a ro d o w y ch , które p o w in n y zn a leźć m ie jsc e w n o w e j k o n sty tu c ji h iszp a ń sk iej.

D y sk u sy jn y p ra k ty czn ie i m ery to ry czn ie b y ł refera t k o n ty n u u ją c y to za g a d n ien ie a w y g ło sz o n y przez prof. A. M. R o u c o V a r e l a (s. 65— 74) o p rin cip ia ch , k tó re w ś w ie tle k o śc ie ln e g o praw a fu n d a ­ m en ta ln eg o p ow in n a za w iera ć n o w a k o n sty tu cja h iszp ań sk a — a k tó ­ re to p rin cip ia zdają się p o stu lo w a ć „antyprojetet” te jż e k o n sty tu cji, b io rą c pod u w a g ę a k tu a ln ą sy tu a cję K o ścio ła w H iszp an ii.

W w a ru n k a ch n ie m ie c k ic h — podobne tru d n o ści, lecz w zak resie ■wychowania k o ścieln eg o i fo rm a cji r e lig ijn ej, sy g n a liz o w a ł w s w o je j

Recenzje 285

k o le jn o p u b lik o w a n ej w y p o w ie d z i prof. W illi G e i g e r (s. 77— 88) — u z u p e łn io n y n a stęp n ie p rzez prof. J. I s e n s e e (s. 89— 100) o fin a n so ­ w a n iu d zia ła ln o ści m isy jn e j K ościoła w R FN i św ia d czen ia ch na t e c e le ze stron y p a ń stw a oraz o k o n ieczn o ści u n ieza leżn ien ia się k o śc ie l­ n y c h in sty tu c ji słu żą cy ch ty m w ła śn ie celom . Z agad n ień ty c h w w a ­ r u n k a c h h iszp a ń sk ich d oty czy k o lejn a w y p o w ied ź prof. C. A lb in a n a G a r c i a - Q u i n t a n a (is. 103—il'23), p o św ięco n a sy s te m o w i ś w ia d ­ c z e ń n a te cele , zarów n o kościeilnych jak i p a ń stw o w y c h w H isz­ p a n ii.

P ro f. E rnst F r i e s e n h a n (s. 126—>142) w sw o im k o le jn y m w y s tą ­ p ie n iu u k a za ł m o ż liw o śc i w sp o m a g a n ia przez W ładze R FN d zia ła ln o ­ ś c i K ościoła na polu sp o łeczn y m , w ś w ie tle p o stu lo w a n ej za sa d y p o­ m o c n ic z o śc i i zasad k o ścieln eg o p ra w a fu n d a m en ta ln eg o . P ro b lem te n , w w a ru n k a ch h iszp a ń sk ich , r e fe r o w a ł prof. T. G arcia B a r b e r e n a <s. 143— 146), u w zg lęd n ia ją c szczeg ó ln ie a k tu a ln ie o b o w ią zu ją cy h isz­ p a ń s k i sy ste m b en efia ja ln y .

N a stęp n a w y p o w ie d ź prof. L am b erto d e E c h e v e r r i a (s. 153— 165) d o ty czy u d ziału K o ścio ła w środ k ach m a so w eg o p rzek azu w H isz ­ p a n ii, zarów no w p rz e sz ło śc i ja k i o b ecn ie (po u n o rm o w a n ia ch k o n ­ k o r d a to w y c h ) a ta k że n a p rzyszłość. P ro b lem te n w a k tu a ln y c h w a ­ r u n k a c h n iem ieck ich n a św ie tla ł k o le jn o prof. W. R u f n e r (s. 167— 178), w oparciu o d y sp o zy cje p raw a k o ścieln eg o oraz o b o w ią zu ją ce u s t a w y p a ń stw o w e o środ k ach m a so w eg o przekazu p o zo sta ją cy ch w r ę k a c h in sty tu c ji p ry w a tn y ch i p a ń stw o w y ch . P o stu lo w a ł on ta k że ■erygowanie na p rzy szło ść k o śc ie ln y c h cen tró w a u d io w izu a ln y ch , or­

g a n iz u ją c y c h p ro fil ty c h a u d y c ji i w a ru n k u ją cy ch ty m sam ym ic h w ię k s z ą sk u teczn o ść p astoraln ą.

O statn im p rob lem em d y sk u to w a n y m i za m y k a ją cy m zarazem sy m ­ p o z ju m b y ł d w u g ło s na teimat sen su stricto p raw a k o n k o rd a to w eg o a a k tu a ln o ści oraz m o ż liw o śc i p rzy szłeg o d w u stron n ego i zarazem n or­ m a ty w n e g o r e g u lo w a n ia sto su n k ó w K ościół—p a ń stw o . Z ilu stro w a ł te n p r o b le m w oparciu o w sp ó łczesn ą b ib lio g ra fię przed m iotu , d o k try n ę ii p ra k ty k ę K ościoła — prof. A le x a n d e r H o l l e r b a c h ze stron y n ie m ie c k ie j (s. 179—'102), zaś ze stro n y h iszp a ń sk iej prof. C arlos C o r ­ r a l (s. 193—016), w id zą c w ty m p rop on ow an ym rozw iązan iu n o rm a ­ ty w n y m — zaTÓwno d la K o ścio ła jak i p ań stw a — o b je k ty w n ą i p u - b lic z n o -p r a w n ą g w a ra n cję w ła sn e j a u to n o m ii p a ń stw a i zarazem a u to ­ n o m ii K ościoła w za k r e sie w ła śc iw e j m u d zia ła ln o ści r e lig ijn e j.

Tę cenną k sią żk ę k oń czy o p u b lik o w a n a w y p o w ie d ź Morus. L. D a - d a l i o — n u n cju sza A p. w H iszp a n ii — p od su m ow u jąca całość om a­ w ia n e j na sym p ozju m p ro b lem a ty k i, oraz A p p e n d i x za w ie r a ją c y t e k s t y k o n sty tu cy jn e, d o ty czą ce w o ln o śc i r e lig ijn ej w R FN i H iszp a ­ n ii, w reszcie na końcu p o szczeg ó ln e g ło sy d y sk u ta n tó w po k ażd ej gru ­ p ie re fe r a tó w (s. 233—253).

li-k o w a n e r e fe r a ty n ie w y ra ża ją p o g lą d ó w w sz y stli-k ic h u czestn ili-k ó w , n ie za w iera ją też jaki-chś w sp ó ln ie p od jętych p ro p o zy cji — sta n o w ić jed ­ n ak m ogą cen n y m a te r ia ł p om ocn iczy dla szu k a n ia p ra w id ło w y c h ro z­ w ią za ń o m a w ia n ej n a sym p ozju m p ro b lem a ty k i przed e w sz y stk im w H iszp a n ii (jak p o d k reślił to in a u g u ru ją cy sy m p o zju m kard. T a - r a n c ó n), a le ta k że w in n y ch krajach, w k tórych problem te n jest a k tu a ln y — n ie ty lk o gd y id zie o p raw o k o n sty tu c y jn e o d n o śn y ch k ra jó w , a le i za w ie r a n e e w e n tu a ln ie p orozu m ien ia k o n k o rd a to w e. R an ­ g ę b o w iem p u b lik o w a n y ch w y p o w ie d z i pod n osi fa k t, iż w śród refe­ r e n tó w b yło w ie lu sp e c ja lis tó w n ie ty lk o p raw a k an on iczn ego, ale i p raw a p a ń stw o w eg o , a d m in istra cy jn eg o i p o lity czn eg o , zarów n o sspo- śród d u ch o w ień stw a jak i la ik a tu o d n ośn ych krajów .

W ydaje się , iż ta k ż e i p o lsk i czy teln ik , in te r e su ją c y się p ro b lem a ­ ty k ą K o śció ł—p a ń stw o i p ra w id ło w y m u k ła d a n iem w za jem n y ch sto ­ su n k ó w w w a ru n k a ch p osob orow ych , zn ajd zie w ty c h m a teria ła ch w ie le cen n y ch in s p ir a c ji Z n ajd zie te ż m o d ele i p róby szu k an ia p ra w i­ d ło w y c h ro zw ią za ń ty c h sto su n k ó w w św ie tle m isji p osob orow ego K o­ ścio ła , k tó ry chce być a p o lity czn y i ponadusitrojow y, n ie szu k a p rzy ­ w ile j ó w d oczesn ych , a p referu je przede w sz y stk im sw o ją n ad p rzyro­ d zoną m isję zbaw czą w z g lę d e m każdego czło w ie k a i sw o je r e lig ijn e p o sła n n ictw o w e w sp ó łc z e sn y m św iecie.

O. F e rd y n a n d P a s te r n a k

Heribert S c h m i t z . Reform des kirchlichen G esetzbuches. Codex iu ­ ris canonici 1963—1978. Canonistica nr 1. Paulinus—Verlag Trier 1979 ss. 119.

T a k i ty tu ł p racy P rof. H. S ch m itza (In sty tu t K a n o n iczn y przy U n i­ w e r s y te c ie im . L u d w ik a M a k sy m ilia n a w M onachium ) w sk a zu je od ra zu n a jej in te r e su ją c ą zarów no dla te o lo g a jak: i k a n o n isty treść, p rezen tu ją cą k o d y fik a c y jn y dorobek P a p iesk iej K o m isji do S p ra w R e w iz ji K od ek su P ra w a K an on iczn ego (Rozdz. I— III) oraz k ry ty c z n e sta n o w isk a k a n o n istó w obszaru język a n ie m ie c k ie g o w ob ec k o lejn o u k a za n y ch S ch em a tó w p o szczeg ó ln y ch d zia łó w p ra w a k a n o n iczn eg o (A n ek sy : I— IV). K siążk a ta u m o żliw ia szero k i rzut ok a n a p ię tn a ­ sto le tn ią d ziałaln ość K o m isji K o d y fik a c y jn e j, co z p ew n o ścią sp o n ta ­ n iczn ie budzi w ie lo r a k ie p y ta n ia , jak np. J a k b ęd zie p rzed sta w ia ł się n o w y K PK ? C zy zostan ą sp ełn io n e oczek iw a n ia ? J a k ie b ęd zie o sta te c z ­ n ie fu n d a m en ta ln e, czy k o n sty tu c y jn e p raw o K ościoła?

O sobnym za g a d n ien iem u z u p e łn ia ją c y m z p ew n o ścią p ozn aw czą w a r­ to ś ć ca ło ści prac k o d y fik a c y jn y c h b y ło b y p r zed sta w ien ie rów n ież do­ ra d czej fu n k c ji w o b ec K o m isji K o d y fik a cy jn ej o rg a n ó w p ra w o d a w ­ cz y c h K u rii R zy m sk iej. D zia ła ln o ść ty c h o sta tn ich n ie jest jed n a k że d o stęp n a ze źró d ło w y ch sp raw ozd ań (s. 17).