LIST APOSTOLSKI OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA I I
NA 1500 ROCZNICE NARODZIN ŚW. BENEDYKTA * U m iłow ani S y n o w ie , p o z d r o w ie n ie Wam i B ło g o s ła w ie ń s t w o A p o s t o l s k i e
ŻYWICIELKA ŚWIĘTYCH /SANCTORUM ALTRIX/, Matka K o ś c ió ł w sk a z u j e swoim synom ja k o n a u c z y c i e l i ż y c i a t y c h , k t ó r z y p r z e z chwa le b n e ć w ic z e n i e s i ę w c n o c i e n a j w ie r n ie j p o s t ę p o w a li z a C h r y stu sem , J e j O b lu b ień cem , aby id ą c ic h śla d a m i w śród z m ie n n o ś c i ś w ia t a o s ią g n ą ć d o s k o n a łe z j e d n o c z e n ie z B ogiem , t o j e s t c e l , j a k i im z o s t a ł w y ty c z o n y . Owi z n a k o m ic i m ężowie i n i e w i a s t y , cho c i ą ż ż y l i na z i e m i , p o d l e g a l i w łaściw ym sw ej e p o c e warunkom, a d o ty c z y t o z w ła s z c z a ż y c i a k u l t u r a l n e g o , t o jed n a k swoim p o s t ę powaniem i nauką u k a z y w a li w pełnym ś w i e t l e p e w ie n a s p e k t ta je m n i c y C h r y s t u s a , k tó r y w yk racza d a le k o p o z a ramy o k r e ś lo n y o h c z a sów i a ż do c h w i l i o b e c n e j zach ow u je sw o ją moc i z n a c z e n ie .
O b e c n ie , gdy obchodzim y u r o c z y ś c ie t y s i ą c p i ę ć s e t l e t n i ą r o c z n i c ę n a r o d z in św . B e n e d y k ta , n a d a r za s i ę d o b r a o k a z j a p o nownego w s łu c h a n ia s i ę w g ło s z o n ą p r z e z n ie g o n a u k ę, zarów no duchow ą, ja k i s p o łe c z n ą .
* AAS 7 2 /1 9 8 0 /7 7 7 - 7 9 1 ; OsRom / w y d . p o l . / 1980 n r 1 2 , 1 1 -1 4 w raz z z a łą c z o n y m i p r z y p is a m i.
I
W k a ż d e j r e l i g i i zaw sze z n a j d o w a li s i ę l u d z i e , k t ó r z y s t a r a j ą c s i ę "w w i e l o r a k i sp o só b w y jś ć n a p r z e c iw n ie p o k o jo w i lu d z k ie g o s e r c a " \ w s z c z e g ó ln y sp o só b b y l i p o c ią g a n i ku T e mu, k tó r y j e s t W ieczystym A b so lu te m . To w ła ś n ie w śród n ic h w c h r z e ś c i j a ń s t w i e w ysuw ają s i ę na p ie r w s z y p la n m n i s i , k t ó r z y j u ż w p o c z ą tk u I I I i IV w. na W sch od zie u s t a n o w i l i s w o is t y sp o só b ż y c i a , a d ą żą c do z j e d n o c z e n ia z Bogiem s t a r a l i s i ę z a przyk ład em C h r y stu sa p ę d z ić ż y c i e p u s t e l n i c z e i w o d o s o b n ie n iu
2
"na g ó r z e k o n t e m p la c j i" lu b t e ż o d d a w a li s i ę s ł u ż b i e B o ż e j w zgrom ad zen iu b r a t e r s k i e j m i ł o ś c i .
Ze Wschodu ż y c i e m o n a sty cz n e r o z s z e r z y ł o s i ę na c a ł y K oś c i ó ł , p o d s y c a ją c zdrowe d ą ż e n ia t y c h , k t ó r z y zELchowując z a sa d y ż y c i a zak on nego n a ś la d o w a li Zbaw cę, " z w ia s t u j ą c e g o rz e sz o m k r ó le s t w o B o że, a g r z e s z n ik ó w n a w r a c a ją c e g o do c n o ty " 3 .
Gdy w ię c K o ś c ió ł w z r a s t a ł na s k u te k t e g o duchow ego f e r m entu, a r ó w n o c z e ś n ie k u l t u r a p a ń stw a u l e g a ł a r o z p r z ę ż e n i u i ś w ia t rzy m sk i c h y l i ł s i ę ku upadkowi - n i e w i e l e w c z e ś n ie j z o s t a ł o o b a lo n e C esa r stw o Z ach od n ie - o k o ło rok u 4 8 0 w N u r s j i p r z y s z e d ł na ś w ia t B e n e d y k t.
"Z ł a s k i B ożej i z i m ie n ia 'B ło g o s ła w io n y ' / B e n e d i c t u s / , od d z i e c i ń s t w a m ia ł s e r c e d o j r z a łe " i "pragnąc t y l k o Bogu s i ę podobać" 4 , s k ie r o w a ł ucho s e r c a sw ego ku Panu, k t ó r y p o s z u k i w ał s o b ie w sp ółp racow n ik ów a prow adzony p r z e z E w a n g e lię ,
1 Sobór w a ty k a ń sk i I I , D e k la r a c j a " N o s tr a a e t a t e " o s t o sunku K o ś c i o ł a do r e l i g i i n i e c h r z e ś c i j a ń s k i c h , 2 .
2 Sobór W atykański I I , K o n s t y tu c j a d ogm atyczn a o K o ś c ie l e "Lumen g e n t iu m , 4G.
3 Tamże.
z w y c i ę ż a j ą c r o d z ą c e s i ę n a p o c z ą t k u w a h a n ia d u s z y , k r o c z y ł p o p r z e z " r z e c z y t r u d n e i p r z y k r e " t o z n a c z y w s z e d ł " n a d r o g ę w ą s k ą , k t ó r a p ro w a d z i k u ż y c i u " ? . W r ó ż n y c h m i e j s c a c h p ę d z i ł ż y c i c p u s t e l n i c z e , a o c z y s z c z o n y p r ó b ą p o k u sy p o t r a f i ł s e r c e s w o je b e z r e s z t y o tw o rz y ć n a B o g a . J e g o t o m i ł o ś c i ą w i e d z i o n y , g r o m a d z i ł in n y c h l u d z i , z k tó r y m i ra z e m j a k o O j c i e c s t w o r z y ł " s z k o ł ę s ł u ż b y P a ń s k i e j " I t a k u ż y w a ją c m ą d rz e i z p o c z u c ie m o b o w ią z k u " n a r z ę d z i d o b r y c h u cz y n k ó w " sam z e swymi u c z n ia m i z a ł o ż y ł m a łą s p o ł e c z n o ś ć c h r z e ś c i j a ń s k ą , w k t ó r e j - j a k p o w i e d z i a ł P aw eł V I, n a s z n ie d a w n o z m a rły P o p r z e d n ik - " k r ó l u j e m i ł o ś ć , p o s ł u s z e ń s t w o , n i e w i n n o ś ć , d u c h w o ln o ś c i w s t o s u n k u do r z e c z y i u m i e j ę t n o ś c i i c h d o b r e g o u ż y w a n ia , p ry m a t d u c h a , p o k ó j , k r ó t k o mówiąc - b - w a n g e l i a " ^ 0 . Ł ą c z ą c w ię c d o b r a w ła ś c iw e t r a d y c j i k o ś c i e l n e j t a k w sc h o d n i e j , j a k i z a c h o d n i e j , św . B e n e d y k t z N u r s j i d o s z e d ł do z r o z u m i e n i a , że t r z e b a b r a ć pod uwagę c a ł e g o c z ł o w i e k a , k t ó r e g o n i e p o w t a r z a l n ą g o d n o ś ć j a k o o so b y p o d k r e ś l a ł z ca ły m n a c is k i e m K ie d y u m i e r a ł w r o k u 5 4 7 , i s t n i a ł y j u ż mocne p o d w a lin y ow ej k a r n o ś c i z a k o n n e j , k t ó r a , z w ł a s z c z a po s y n o d a c h e p o k i k a r o l i ń s k i e j , m i a ł a s t a ć s i ę z a s a d ą z a c h o d n ie g o m o n a sty c y z m u , r o z p o w s z e c h n i a j ą c e g o s i ę n a s t ę p n i e p o p r z e z o p a c tw a i in n e domy b e n e d y k t y ń s k i e w s z ę d z i e r o z s i a n e , tw o r z ą c p o d sta w o w ą t k a n k ę , 5 P o r . św . B e n e d y k t," R e g u ła '^ P r o l o g , i . 14. 6 Św. B e n e d y k t, R e g u ła , 5 8 , 8 . 7 P o r . Mt 7 , i 4 . 8 św . B e n e d y k t, R e g u ła , P r o l o g , 4 5 . 9 P o r . Św. B e n e d y k t ," R e g u ł a , 4 . 10 P rz e m ó w ie n ie z d n i a 2 4 . X . 1964 w k l a s z t o r z e na M onte C a s s i n o , AAS 56 / 1 9 6 4 / , s . 9 8 7 .
k tó r a s t a ł a s i ę zarodkiem nowej Europy, t e j Europy, k tó r e j "narodom, zam ieszkującym od Morza Śródziem nego po Skandynawię, od I r l a n d i i aż po s z e r o k ie równiny P o ls k i, synow ie św. Bene dykta z a n i e ś l i krzyżem , k s ię g ą i pługiem c h r z e ś c ija ń s k ą k u l tu rę" i * .
II
Pragniemy zw r ó c ić d z iś waszą uwagę na tr z y d o n io s łe e l e menty ż y c ia b e n ed y k ty ń sk ieg o , a są to : m odlitw a, praca i ojcow s k ie sprawowanie w ład zy. Te t r z y sprawy c h ci^ lib yśm y rozważyć w k o n te k ś c ie zagad n ień te o lo g ic z n y c h i o g ó ln o lu d z k ic h ta k , jak one ukazują s i ę nam w ż y c iu i n auce, s z c z e g ó ln ie z a ś w Regule św. B enedykta. W te n sposób bowiem będziemy m ogli zrozum ieć j e l e p i e j .
To prawo p orządkujące ż y c ie j e s t wprawdzie , według słów ś w ię t e g o , "maleńką R egułą d la p o c zą tk u ją cy ch " , w i s t o c i e s t a nowi jednak b ogate i zw arte kompendium E w a n g e lii, r e a liz o w a n e j w sp ecy ficzn y m sp o so b ie ż y c ia . Mając zawsze przed oczyma c z ł o w ieka i je g o l o s związany z Odkupieniem, p r z e d sta w ia św. Bene dykt główne zasady sw ojej n au k i, przede w szystkim z a ś o k r e ś lo ny sposób ż y c ia . C hociaż w ięc te zasady życiow e z o s t a ły s p i sane d la mnichów, i t o mnichów VI w ieku, to jednak zaw arte w n ic h lub t y lk o wspomniane nauki d o ty c z ą tak że i naszych czasów a p o ż y te c z n e są d la w s z y s tk ic h odrodzonych p rzez c h r z e s t i d o jr z a ły c h w w ie r z e , w s z y s tk ic h , k tó r z y przez gnuśne n ie p o s łu szeń stw o o d e s z li od Boga, a te r a z p rzez n ie zawsze łatw e p o słu szeń stw o w w ie r z e s t a r a j ą s i ę znowu do N iego pow rócić 12.
11 Por. Paweł VI, L is t A p o s to ls k i P a c is n u n tiu s , AAS 56 /1 9 6 4 / , s . 965.
Ż ycie b en ed y k ty ń sk ie ukazuje s i ę nam w K o ś c ie le p rzede w szystk im ja k o g o r liw e szu k a n ie Boga , k tó r e powinno w pewnym s to p n iu cechować ż y c ie każdego c h r z e ś c ij a n in a d ążącego do " szczytów cn oty i w iedzy" póki n ie d o jd z ie on do n ie b ia ń s k i e j o jc z y z n y . Drogą t ą i d z i e &w, B enedykt, a zachowując j ą w ie r n ie i ż a r l i w i e , w skazuje je d n o c z e ś n ie l i c z n e p rzesz k o d y , j a k ie mogą j ą u tr u d n ia ć oraz n ie b e z p ie c z e ń s tw a , j a k ie z d a ją s i ę j ą u n ie m o ż liw ia ć i n iw eczy ć w s z e lk ie w y s i ł k i . C złow iek bowiem j e s t n ie w o ln ik ie m nieumiarkowanych pożądań, k tó r e raz napawają go próżną d u fn o ś c ią i pychą , k ie d y in d z ie j z a ś p r z y p ra w ia ją o s t r a c h p a r a liż u ją c y s i ł y
Tą jednak "drogą ż y c ia " możemy i ś ć t y lk o pod warunkiem że m iłujem y C h rystu sa bez z a s t r z e ż e ń , zachowując rów n ocześn ie prawdziwą pokorę. Kiedy zatem c h r z e ś c ij a n in , świadomy sw o jej n ie w y s t a r c z a ln o ś c i i s ł a b o ś c i , wkracza z Bożą pomocą na drogę duchową, u w a ln ia s i ę wówczas od c ią ż ą c y c h na nim występków, ja w n ie j d o s tr z e g a sw oją a u te n ty c z n ą n atu rę jak o osoby lu d z k ie j i odkrywa o b ecn o ść Boga w g łę b in a c h d u sz y . Wtedy t o m iło ś ć i pokora łą c z ą s i ę w je d n o , s k ła n ia j ą c c z ło w ie k a do z s t ą p ie n ia w d ó ł, aby tym wyżej mógł w s tą p ić ku g ó r z e . Ż ycie n a sze j e s t bowiem d r a b in ą , "którą Pan p od n o si ku n ie b u , gdy s e r c e s t a n ie s i ę pokorne"
P a tr z ą c z zew nątrz na ż y c ie m onastyczne można w n o sić , że t a b enedyktyńska droga s łu ż y je d y n ie własnemu pożytkow i mnicha i ła tw o może doprow adzić do le k c e w a ż e n ia in n y c h , a p rzez t o do wyobcowania s i ę c z ło w ie k a ze sp o łe c z e ń stw a i od
13 św . B enedykt, Reguła',' 7 3 , 9 . P or. Sobór W atykański I I , K o n sty tu c ja dogm atyczna o K o ś c ie le Lumen gen tiu m , 9; D ekret o ek u m en izm ie* U n ita tis r e d in te g r a tio ^ 2 .
14 P or. Św. Benedykt,"Reguła'^ P r o lo g , 48. 15 Św. B enedykt, R egu ła, P r o lo g , 20.
prawdziwych tr o sk lu d z k ic h . N i e s t e t y , t o ż y c ie za k la u zu rą k la s z t o r n ą , pośw ięcone m o d litw ie i pędzone w sam otn ości i c i s z y , tak bywa ocen ian e p rzez w ie lu l u d z i , n a le ż ą c y c h nawet do w sp ó l noty k o ś c i e l n e j .
Prawdą j e s t r ó w n ie ż ,ż e gdy mnich ż y je w s k u p ie n iu lu b , jak mówi św. Grzegorz o Benedykcie z N u r s j i, "m ieszka ze sobą", zw racając p i l n i e uwagę na sw oje p ostęp ow an ie i o c z y s z c z e n ie s i ę p rzez a sc e z ę pokutną, c z y n i t o po t o , aby w yzw olić s i ę spod jarzma w łasn ej w o li. To sk ie r o w a n ie uwagi na samego s i e b i e j e s t t y lk o warunkiem nieodzownym, by duch mógł s i ę b a r d z ie j a u te n ty c z n ie otw orzyć na s łu ż b ę Bogu i braciom . Ten b en ed yk tyń sk i sposób ż y c ia sp ra w ia , że m n isi ż y ją we w s p ó ln o c ie , a w sp ó ln o ta ic h s t a j e s i ę m iejscem g o ś c in n o ś c i.
Św. Benedykt i d z i e w ła śn ie t ą z a sa d n ic z ą d ro g ą , k tó r a po p rzez r o d z in ę m onastyczną w ie d z ie do Boga. Wspólne z a ś ż y c ie k la s z t o r u - je g o zdaniem m ie js c e s z c z e g ó ln e , g d z ie d z ię k i św ia dczonemu s o b ie nawzajem p o słu sz e ń stw u sz e r o k o o tw ie r a ją s i ę s e r c a mieszkańców - pobudza 1 ożyw ia w ie lk ą m iło ś ć b l i ź n i e g o . Ona t o s k ła n ia k ażd ego, aby s ł u ż y ł temu, co p o ż y te c z n e d la b l i ź n ie g o , zapom inając o w ła sn ej k o r z y ś c i.
Kiedy c z ło w ie k s t a r a s i ę c o d z ie n n ie , aby p o g o d z ić k o n ie c z ne wymaganie s t a łe g o sk u p ie n ia i skrom ności z n ie m niej k o n ie o z - nym u czestn ictw em we wspólnym ż y c iu , t o w z r a sta w nim z d o ln o ść w ystępow ania jak o a u te n ty c z n a osoba ludzka tak wobec in n y c h , jak przede w szystkim wobec Boga, mimo że j e s t On n a jz u p e łn ie j Innym.
A le te n sposób oceny c z ło w ie k a i warunków sp o łe c z n y c h , w łaściw y św. Benedyktowi i c a ł e j t r a d y c j i od n ie g o b io r ą c e j swój p o c z ą te k , n ic o g r a n ic z a s i ę bynajm niej w y łą c z n ie do w sp ó l noty m o n a sty czn ej. Wprawdzie k la u z u r a odgradza mnicha od ś w ia ta
i n ie g o d z i s i ę j e j p r z e k r a c z a ć , g d y ż pow inna b y ć b a r ie r ą b r o n ią c ą go p r z e d w s z e lk im próżnym r o z p r o s z e n ie m , jed n a k b a r ie r a t a n ie o d d z i e l a a n i n ie zamyka m nicha p rzed m i ł o ś c i ą . Co w i ę c e j : t e g o r o d z a j u g r a n ic a o t w ie r a ja k b y p r z e s t r z e ń k o n ie c z n ą do wew n ę t r z n e j w o l n o ś c i , w k t ó r e j m nich - a d o ty c z y t o w p ew ien s p o sób t a k ż e k a ż d e g o c z ło w ie k a z a b ie g a j ą c e g o d l a s i e b i e o "małą k la u z u r ę " - ż y j e i w z r a s t a w m i ł o ś c i . Tu może on o tw o r z y ć swe
s e r c e d l a b r a c i , k t ó r z y p ragn ą m ie ć u d z i a ł w tym , c z e g o d o św ia d c z a ł ą c z ą c s i ę z 3 o g ie m , t u może z n a l e ź ć ową s z -$ śliw ą s i e d z i b ę , k t ó r a , ja k m ądrze p o w i e d z ia ł Paw eł V I, " s t a j e s i ę c o r a z b a r d z ie j i c o r a z c z ę ś c i e j domem p o k o ju i m o d litw y , g d z ie lu d z i e o d n a jd u ją
17
s i e b i e sam ych, a Boga w s o b ie " . Tu,m ów iąc innym i sło w a m i, ma p o w sta ć " s z k o ła P a ń s k ie j s łu ż b y " , t o j e s t " s z k o ła . . . c n o ty i k o n t e m p l a c j i, k t ó r a o b f i c i e r o d z i s i ę z j a s n e g o i gru n tow n ego w y j a ś n ia n ia E w a n g e lii, n au k i p r z e k a z a n e j i M a g iste riu m K o ś c io
ła " 1 8 . Mnich św . B e n e d y k ta p r z e k r a c z a w s z e lk ie g r a n ic e c z a s u i p r z e s t r z e n i , ł ą c z ą c s i ę j a k n a j ś c i ś l e j z e w s z y s tk im i lu dźm i i z każdym z o so b n a . W t a k i sp o só b s t a j e s i ę z a i s t e on bratem p ow szechnym , g ł o s i c i e l e m E w a n g e lii, zw iastu n em p o k o ju i m i ł o ś c i .
I I I
W c z a s a c h św . B en ed y k ta zarów no w s p ó ln o ta k o ś c i e l n a , ja k i c a ł e s p o łe c z e ń s t w o lu d z k i e ż y ł o w ś w i e c i e p rzyp om inającym pod w ie lo m a w zględ am i ś w ia t d z i s i e j s z y . P rz ew ro ty p o l i t y c z n e n le p e u m o ść p r z y s z ł o ś c i , g r o ż ą c e lu b s z a l e j ą c e j u ż w ojny n i o s ł y
17 P aw eł V I, l i s t do Jan a K arm ela k a r d . Ileen an a, a r c y b is k u p a W e s tm in s te r , AAS 67 / i 9 7 5 / , 474.
z sobą n ie s z c z ę ś c i e i przejmowały lu d z i ustawicznym lę k ie m . I d la te g o to ludziom z a c z ę ło s i ę zdawać, że ż y c ie n ie ma żadnej w a r to śc i ani se n su .
W K o ś c ie le t o c z y ł s i ę wtedy d łu g i sp ó r , k tó r y z a p a l i ł u - mysły do g łę b sz e g o w nikania w Boże ta je m n ic e , s z c z e g ó ln ie z a ś w n ie p o j ę t ą prawdę bóstwa i prawdziwego c z ło w ie c z e ń s tw a Syna. Echa tych w sz y stk ic h debat odnajdujemy w godnych n ie ś m i e r t e l nej pam ięci słow ach Leona W ie lk ie g o , n a stę p c y św. P io t r a i b i s kupa Rzymu.
św. Benedykt, w idząc te n s ta n r z e c z y , sz u k a ł w Bogu i w żywej t r a d y c j i K o ś c io ła ś w ia t ła i d r o g i, k tó r e j mógłby s i ę tr z y mać. Z n a lezio n e p rzez n ie g o r o z w ią z a n ie może s łu ż y ć za wzór pos tawy c h r z e ś c ij a n in a , ja k ą p ow in ien on zachować wśród zmiennych losów z ie m sk ie j p ie lg r z y m k i, c h o c ia ż n ie stan ow i bynjm niej pow sz e c h n ie ob ow iązu jącej normy ż y c ia .
J ezu s C hrystus j e s t ośrodkiem n aszeg o ż y c ia , a b s o lu t n ie nieodzownym , do k tó r e g o n a le ż y w szy stk o o d n o s ić , aby mogło otrzymać swój se n s i r z e c z y w is tą t r w a ło ś ć . Odwołując s i ę tm do słów św. C ypriana, b iskupa K a r ta g in y , św. Benedykt z n a cisk iem i c a łą powagą s tw ie r d z a , że " n iczego n ie n a le ż y p rzed k ła d a ć p o -
19 nad m iło ś ć Chrystusa"
Ludzie i r z e c z y na t y l e mają w a r to ść i z n a c z e n ie , na i l e są z w ią za n i z Chrystusem: w tym ś w ie t le n a le ż y ic h w id z ie ć i o - c e n ia ć . W szyscy zaś ob ecn i w k la s z t o r z e - p oczyn ając od p r z e ło żo n eg o /o p a t a , to j e s t o j c a / , aż do u b o g ie g o , nikomu n ie z n a nego g o ś c ia , od chorego do n a jsk r o m n ie jsz e g o b r a ta - o z n a c z a ją żywą obecność C h ry stu sa . T akie r z e c z y s ą znakami m iło ś c i; z a równo m iło ś c i Bożej do stw o r z e n ia , jak m i ł o ś c i , k tó r a w ie d z ie
c z ł o w i e k a k u B ogu. T o te ż n a w e t n a r z ę d z i a i s p r z ę t y używ ane do p r a c g o s p o d a r c z y c h "p o w in n y b y ć t r a k t o w a n e , j a k gdyby t o b y ły 20 n a c z y n i a ś w i ę t e " Św. B e n e d y k t n i e w y k ła d a j a k i c h ś c z c z y c h s p e k u l a c j i t e o l o g i c z n y c h , l e c z z a l e c a u s i l n i e , j a k zw ykł t o c z y n i ć , t a k i s p o s ó b m y ś l e n i a i p o s t ę p o w a n i a , kLÓry w y n ik a z praw dy o o t a c z a j ą c e j n a s r z e c z y w i s t o ś c i , co p ro w a d z i do w c i e l e n i a t e o l o g i i w ż y c i e . N ie t y l e p r a g n i e on bow iem , by w i e l e ro z m a w ia n o o p ra w d a c h d o t y c z ą c y c h C h r y s t u s a , i l e r a c z e j , by l u d z i e ż y l i r z e c z y w i ś c i e t a j e m n i c ą C h r y s tu s o w ą i w y p ły w ają cy m z n i e j c h r y s to c e n tr y z m e m . P r y m a t, k t ó r y p r z y z n a je m y n a d p rz y ro d z o n e m u s p o j r z e n i u na ż y c i e c o d z i e n n e , m u si z g a d z a ć s i ę z p ra w d ą o / c i e l e n i u . C z ło w ie k bow iem w ie r n y Bogu n i e może z a p o m n ie ć o ty m , co j e s t l u d z k i e ; p o w in ie n b y ć w ię c t a k ż e w ie r n y c z ło w ie k o w i , d l a t e g o t e ż
o b o w ią z k i, k t ó r e mamy do s p e ł n i e n i a n a p ł a s z c z y ź n i e zw an ej " w e r t y k a l n ą " - z n a j d u j e o n a p r z e d e w s z y s tk im sw ój w y ra z w ż y c iu m o d litw y - s ą w te d y d o p i e r o w ł a ś c i w i e z ró w n o w aż o n e, gdy ł ą c z ą s i ę w n a l e ż y t y s p o s ó b z tym , co wymaga s i ę od n a s n a p ł a s z c z y ź n i e " h o r y z o n t a l n e j " , g d z i e n a j w i ę k s z ą r o l ę o dgryw a p r a c a .
W s p o ł e c z e ń s t w i e m o n a sty c z n y m , pod przew odem t e g o , w kim 21 " w i a r a w i d z i n a s t ę p c ę C h r y s t u s a " , sw . B e n e d y k t p o k a z u je d r o g ę ż y c i a , k t ó r e j c h a r a k t e r y s t y c z n ą c e c h ą j e s t w i e l k a rów now aga T ą d r o g ą , ł ą c z ą c ą s a m o tn o ś ć ze w s p ó łż y c ie m z lu d ź m i, a m o d litw ę z p r a c ą , p o w in ie n i ś ć t a k ż e c z ło w ie k ś w i e c k i n a s z y c h cz asó w - c h o c i a ż o c z y w i ś c i e różnym e le m e n to m b ę d z i e on p r z y p i s y w a ł od m ie n n ą w agę - aby w p e ł n i z r e a l i z o w a ć sw o je p o w o ła n i e .
20 P o r . św . B e n e d y k t, R e g u ła , 3 1 , 1 0 .
IV P ra w d z iw a i a b s o l u t n a m i ł o ś ć do C h r y s t u s a w y ra ż a s i ę z w ła s z c z a w m o d l i t w i e , k t ó r a j e s t j a k b y o s i ą , w okół k t ó r e j o b r a c a s i ę c o d z ie n n a r z e c z y w i s t o ś ć i c a ł e ż y c i e b e n e d y k t y ń s k i e . P o d sta w ę z a ś m o d litw y s t a n o w i , w e d le słó w B e n e d y k ta , s ł u c h a n ie s ło w a , a j e s t t o Słow o W c ie lo n e , k t ó r e z w ra c a s i ę t u t a j i d z i s i a j do k a ż d e g o c z ł o w i e k a , w j e g o a k t u a l n e j i n i e p o w t a r z a l n e j s y t u a c j i , k t ó r e p rz e m a w ia p o p r z e z P ism o ś w i ę t e i p r z e z U rz ąd K o ś c i e l n y , a w k l a s z t o r z e r ó w n ie ż p r z e z s ło w a o j c a i b r a c i n a le ż ą c y c h do w s p ó ln o ty .
ta k im p o s ł u s z e ń s t w i e w ia r y p rzy jm o w a n e j e s t S łow o Boże z p o k o rą i r a d o ś c i ą , p ł y n ą c ą z e z r o z u m i e n i a , że p o z n a je m y o d w ie c z n ą n o w o ść, k t ó r e j c z a s n i e t y l k o n i e u m n i e j s z a , l e c z n aw e t c z y n i j ą c o r a z ży w szą i z d n i a n a d z i e ń c o r a z b a r d z i e j p o c i ą g a j ą c ą . To w ię c sło w o s t a j e s i ę ź ró d łe m n ie w y c z e rp a n y m m o d litw y , p o n ie w a ż : "Bóg sam p rz e m a w ia do d u s z y , p o d p o w ia d a ją c j e j t ę od p o w ie d z , k t ó r e j s e r c e J e g o w y c z e k u je . T a m o d litw a r o z d z i e l o n a j e s t n a r ó ż n e g o d z in y d n i a i , j a k b y p o d z ie m n a r z e k a , o ż y w ia 22 c o d z ie n n ą p r a c ę " P rz e z s p o k o jn e z a ś i d ą ż ą c e do z r o z u m ie n i a r o z m y ś l a n i e - można, j e w rę c z n azw ać p rz e ż u w a n ie m duchowym - s ło w o Boże w d u s z a c h o d d a n y c h m o d li tw ie z a p a l a ś w i a t ł o , k t ó r e g o j a s n e p r o m ie n i e o ś w i e t l a j ą c a ł y d z i e ń . To w ł a ś n i e j e s t " m o d litw a s e r c a " , o w a " k r ó t k a i c z y s t a m o d litw a " 2 3 , w k t ó r e j odpow iadam y n a g ł o s Bo ż e j z a c h ę t y i r ó w n o c z e ś n ie s k ła n ia m y P a n a , by u d z i e l i ł nam n i e w y c z e rp a n e g o d a r u sw ego m i ł o s i e r d z i a .
22 P o r . P aw eł V I, P rz e m ó w ie n ie do P rz e ło ż o n y c h B e n e d y k ty n e k , 2 9 . I X . 1976, w: I n s e g n a m e n t i d i P a o lo V I, X IV ,1 9 7 6 ,s . 7 7 1 .
T ak w ię c S łow o B o ż e , t ę n i e z g ł ę b i o n ą t a j e m n i c ę z b a w i e n i a , d u s z a r o z w a ż a c o d z i e n n i e z w i e l k ą m i ł o ś c i ą r p i l n i e w n i e s i ę w s ł u c h u j e . J e s t t o w pewnym s e n s i e n a u k a ż y c i a , w k t ó r e j szukam n i e l u d z k i e j w ie d z y , a l e m ą d ro ś c i z a w i e r a j ą c e j w s o b i e b o s k i p i e r w i a s t e k . N ie c h o d z i t u w ię c o t o , abyśm y w i ę c e j w i e d z i e l i , l e c z j e ś l i g o d z i s i ę t a k p o w i e d z i e ć , abyśmy i s t n i e l i w s p o s ó b d o s k o n a l s z y : abyśm y r o z m a w ia ją c z B ogiem , do N ie g o z w r a c a l i J e go w ła s n e s ło w a , abyśm y m y ś l e l i t o , co On sam m y ś l i - k r ó t k o m ó w ią c, abyśm y ż y l i J e g o ż y c ie m . W ie rz ą c y c h r z e ś c i j a n i n , s ł u c h a j ą c s ło w a 3 o ż e g o , z y s k u je nowe z r o z u m ie n i e r ó ż n o r o d n y c h sp ra w i w y d a rz e ń , k t ó r e z g o d n ie z w o lą O p a t r z n o ś c i B o ż e j r o z g r y w a j ą s i ę w r ó ż n y c h c z a s a c h w ł o n i e r o d z i n y l u d z k i e j . W t e n s p o s ó b Bóg d a j e d u s z y w i e r z ą c e j w i e l k ą w i z j ę p l a n u z b a w i e n i a . A d z i e j e s i ę t o t a k , abyśmy o tw o - 24 rz y w s z y o c z y i s ł u c h a j ą c u w a ż n ie , d o s t r z e g l i p r z e z w ia r ę w i e l k i e d z i e ł a B o ż e . P r z e b ó s t w i a j ą c e ś w i a t ł o k o n t e m p l a c j i r o z n i e c a p ło m ie ń i p e ł n e p o d z iw u m i l c z e n i e ; śp ie w r a d o s n y i ż a r liw e d z i ę k c z y n i e n i e n a d a j ą s p e c y f i c z n y c h a r a k t e r m o d l i t w i e , w k t ó r e j m n i s i d z i e ń po d n i u w i e l b i ą Boga p i e ś n i ą p o c h w a ln ą . W tedy m o d litw a s t a j e s i ę ja k o b y g ło s e m c a ł e g o s t w o r z e n i a i w p e w ie n s p o s ó b a n t y c y p u j e w z n i o s ł ą p i e ś ń n i e b i e s k i e g o J e r u z a l e m . S łow o B oże s p r a w i a j u ż w c z a s i e t e j z i e m s k i e j w ę d ró w k i, że c a ł e ż y c i e m ożna w i d z i e ć t a k , j a k j e Bóg w i d z i , i że w m o d litw ę s k ie r o w a n ą k u O jcu w ł ą c z a j ą s i ę g ł o s y t y c h , k t ó r z y j u ż n i e ma j ą g ł o s u . R a d o ść i n i e p o k o j e , s z c z ę ś l i w e w y d a r z e n ia , z a w i e d z i o ne n a d z i e j e i w y g lą d a n ie s z c z ę ś l i w e j p r z y s z ł o ś c i - w s z y s tk o t o w n i e j d ź w ię c z y w j a k i ś s p o s ó b .
Temu S łow u Bożemu św . B e n e d y k t d a j e s i ę p r o w a d z i ć , p r z e d e w s z y s tk im w ś w i ę t e j l i t u r g i i , c h o ć n i e uw aża w c a le w s p ó ln o ty
j e d y n i e z a z g r o m a d z e n ie , k t ó r e s p r a w u je g o r l i w i e s ł u ż b ? B o ż ą , i p r z e ż y c i e , w s p ó ln ie u d z i e l a n e mu p r z e z d u c h a , w y ra ż a śpiew em c h ó r a ln y m . W ie le b a r d z i e j bowiem p r a g n i e , aby S łow u Bożemu wy p o w ie d z ia n e m u u s ta m i i śpiew em o d p o w ia d a ło w e w n ę trz n e n a s t a w i e n i e , a " s e r c a b y ły z g o d n e z ty m , co g ł o s z ą u s t a " 2 $ . P ism o Ś w ię t e , p o z n a n e i k o s z to w a n e w j e g o z w ią z k u z ż y c ie m , c z ło w ie k c z y t a c h ę t n i e w te d y , gdy j e d n o c z e ś n i e o d d a j e s i ę m o d l i t w i e . Pod wpływem m i ł o ś c i d u ch s z u k a c z ę s t o s k u p i e n i a w o b l i c z u B oga; " n i c n i e może b y ć w a ż n i e j s z e od s ł u ż b y B o ż e j" 2 6 ; m o d litw a w łą c z o n a w l i t u r g i ę p r z e m i e n i a s i ę w ż y c i e , a samo ż y c i e s t a j e s i ę m o d li tw ą . Po z a k o ń c z e n i u l i t u r g i i m o d litw a r o z p ły w a s i ę c o r a z s z e r s z y m i k rę g a m i i z n a j d u j e swe p r z e d ł u ż e n i e w w ew nętrznym s k u p i e n i u i m i l c z e n i u s e r c a ; s k ł a n i a ono c z ło w ie k a do m o d litw y p r y w a tn e j t a k , że p r z y z w y c z a je n i e m o d litw y p r z e n i k a c a ł ą p r a c ę i w s z y s tk o , co d z i e ń p r z y n o s i .
Św. B e n e d y k t, m i ł o ś n i k S ło w a B o ż e g o , c z y t a ł j e n i e t y l k o w P iś m ie Ś w ię ty m , a l e t a k ż e w owej w i e l k i e j k s i ę d z e , j a k ą j e s t n a t u r a . P a t r z ą c n a p ię k n o ś w i a t a s tw o r z o n e g o , c z ło w ie k odczuw a żywe w z r u s z e n i e w g ł ę b i sw ego s e r c a i z w ra c a s i ę w ów czas ku T e mu, k t ó r y j e s t ź r ó d łe m i p o c z ą t k ie m w s z y s t k i e g o . W t a k i s p o s ó b u c z y s i ę o d n o s ić z s z a c u n k ie m do n a t u r y , u k az y w ać j e j p i ę k n o , z a c h o w u ją c z a ra z e m p ra w d ę o n i e j .
" G d z ie t c h n i e m i l c z e n i e , tam p rz e m a w ia m o d l i t w a '^ ? . S a m o tn o ś ć w z b o g a c a bowiem m o d litw ę j a k ą ś o s o b i s t ą g ł ę b i ą . B y ło t o p ra w d ą w p u s tk o w iu o n e j d o l i n y A n ia n e , g d z i e ś w ię ty B e n e d y k t p r z e b y w a ł sam n a sam z B og iem , i j e s t n i ą r ó w n i e ż
25 św . B e n e d y k t, "R e g u ła " , 1 9 , 7 .
26 P o r . Św. B e n e d y k t, " R e g u ła " , 4 , 5 5 ; 4 , 5 6 ; 4 3 , 3 .
27 P o r . P aw eł V I, P rz e m ó w ie n ie do m nichów b e n e d y k t y ń s k i c h , 8 . I X .1 9 7 1 . AAS 6 3 / 1 9 7 1 / , s . 7 4 6 .
w m i e ś c i e w yposażonym we w s z y s t k i e z d o b y c z e t e c h n i k i , pow odu ją c y m j e d n a k w yob co w an ie duchow e c z ł o w i e k a w s p ó łc z e s n e g o , o s a m o tn io n e g o i p o z o s ta w io n e g o samemu s o b i e . T rz e b a w sz a k ż e p r z e j ś ć p r z e z p r ó b ę pew nego r o d z a j u p u s t y n i , aby móc w i e ś ć ż y c i e p ra w d z i w i e d u c h o w e . P ró b a t a u c z y w y s t r z e g a n i a s i ę p ró ż n y c h s łó w i u ł a t w i a z n a l e z i e n i e nowego s t o s u n k u do B oga, l u d z i i r z e c z y . W m i l c z e n i u p u s t y n i z w ią z k i ł ą c z ą c e n a s z in n y m i s p r o w a d z a ją s i ę do t e g o , co n a j w a ż n i e j s z e i z a s a d n i c z e . D odać n a l e ż y j e s z c z e pew ną s u r o w o ś ć , a ż s i ę o c z y ś c i s e r c e i n a nowo o d n a j d z i e z w y c z a j c o d z i e n n e j m o d litw y , p ł y n ą c e j do B oga z g ł ę b i s e r c a . T a z a ś m o d litw a w y ra ż a s i ę n i e w w i e l o s ł o w i u , l e c z w c z y s t o ś c i g o r ą c e g o s e r c a i ł z a c h s k r u c h y V L u d z k ie tw a r z e c z ę s t o b y w a ją z r a s z a n e ł z a m i , l e c z ł z y t e n i e z a w sz e w y p ły w a ją ze s z c z e r e g o ż a l u lu b z w i e l k i e j r a d o ś c i , n i e z a w sz e t e ż p o b u d z a ją s e r c a do m o d litw y . C z ę s t o bowiem p ł a c z ą z b ó l u i w z r u s z e n i a c i , k t ó r y c h g o d n o ś ć lu d z k a z o s t a ł a s p o n i e w i e r a n a , k t ó r z y n i e s ą w s t a n i e u z y s k a ć t e g o , do c z e g o s ł u s z n i e d ą ż ą lu b n i e mogą w ykonyw ać p r a c y o d p o w ia d a ją c e j i c h p o t r z e bom i z d o l n o ś c i o m . Św. B e n e d y k t ż y ł t a k ż e w s p o ł e c z e ń s t w i e z n i e k s z t a ł c o n y m n i e s p r a w i e d l i w o ś c i ą , w k tó ry m n i e j e d n o k r o t n i e o s o b a lu d z k a n i c n i e z n a c z y ł a i b y ł a t r a k t o w a n a j a k r z e c z . W ó w c z e s n e j, k l a s o w ej s t r u k t u r z e s p o ł e c z e ń s t w a n a j b i e d n i e j s i b y l i p o p r o s t u n i e w o ln ik a m i, b i e d n i s t a w a l i s i ę c o r a z b i e d n i e j s i , a b o g a c i c o r a z b o g a t s i . B e n e d y k t n a t o m i a s t c h c i a ł zbudow ać w s p ó ln o tę m o t& ty c z n ą
28 P o r . Św. B e n e d y k t, R e g u ł a , 2 0 , 3 ; 5 2 , 4 .
na fundamentach przep isów E w a n g e lii. P r z y w r ó c ił zatem każdemu p e łn e prawa lu d z k ie n ie z a le ż n ie od t e g o , z j a k ie j k la s y sp o łe c z n e j p o c h o d z ił. Y/edle zasad mądrej s p r a w ie d liw o ś c i r o z d z i e l c z e j z a t r o s z c z y ł s i ę o p otrzeb y każd ego. W szystkim p r z y d z i e l i ł o b ow iązk i, k tó r e s i ę nawzajem u z u p e łn ia ły i p o w ią z a ł j e m iędzy sobą w sposób w ła śc iw y . M iał w zgląd na s ła b o ś ć je d n y c h , l e c z n ie p o b ła ż a ł nigdy ła tw e j g n u ś n o ś c i. Innym d a ł s z e r o k ie p o le do d z ia ła n ia , aby n ie c z u l i , że są o g r a n ic z e n i, l e c z r a c z e j w ła śn ie pobudzeni do ja k n a jle p s z e g o w y k o r z y sta n ia s i ł sw o ic h . W te n sposób usunął powód choćby c ic h e g o , le c z s łu s z n e g o szem r a n ia , stw a r z a ją c zarazem warunki prawdziwego p ok oju .
C złow iek n ie j e s t d la Benedykta ja k ą ś anonimową maszyną, k tó r ą k to ś może s i ę p o słu g iw a ć d la o s i ą g n i ę c i a ja k n a jw ięk szy ch zysków, n ie o c e n ia ją c wykonanej pracy w edług k r y te r ió w m oral nych i odmawiając wykonującemu j ą s łu s z n e j z a p ła t y . N ależy przy tym zw r ó c ić uwagę, że za je g o czasów p r a cę wykonywali zazw yczaj n ie w o ln ic y , k tó r z y w oczach prawa n ie b y l i lu d źm i. Benedykt n atom iast uważa p r a c ę , bez w zględu na t o , z ja k ie g o powodu s i ę j ą w ykonuje, za c z ę ś ć i s t o t n ą ż y c ia i żąda, aby każdy mnich podejmował j ą jak o obowiązek su m ie n ia . Pracę t ę n a le ż y wykony-
, 29
wac "ze w zględu na p o słu sz e ń stw o i e k s p ia c ję " , mimo że k a ż dy praw dziw ie sk u teczn y w y s iłe k k o s z t u j e niem ało b ó lu i p o tu . Ten trud z y sk u je jednak moc o d k u p ia ją o ą , gdyż o c z y s z c z a c z ło w ie - - ka z grzechu i u s z la c h e t n ia n ie t y lk o obrabiane z mozołem r z e c z y , le c z ta k ż e śro d o w isk o , w którym p ra ca s i ę odbywa.
św. Benedykt w ió d ł na z ie m i ż y c i e , w którym p ra ca i mod lit w a p ozo sta w a ły w równowadze. W łączając w s z c z ę ś liw y sp osób p racę do nadprzyrodzonego u j ę c i a ż y c ia , dopomógł c z ło w ie k o w i,
29 P iu s X II, E n cyk lik a F u lgen s r a d ia tu r ^ AAS 39 / 1 9 4 7 / , s . 154.
by u z n a ł s i ę z a w sp ó łp r a c o w n ik a B oga, a naw et s t a ł s i ę nim na praw dę, p r z e z co k a żd a tw ó r c z a p r a c a m usi p r o w a d z ić do p e łn e g o r o z w o ju j e g o o s o b o w o ś c i. Tak w ię c d z i a ł a n i e lu d z k ie s t a ł o s i ę k ontem platyw nym , sama z a ś k o n te m p la c ja n a b ie r a pew nej s i ł y dy n a m ic z n e j, k t ó r a pobudza z k o l e i do czy n u i o ś w i e t l a j e g o w ł a ś c iw e o e l e .
N ie c h o d z i w ię c t u t y l k o o t o , by u n ik n ą ć b e z c z y n n o ś c i o - t ę p i a j ą c e j u m y sł, l e c z o t o p r z e d e w s z y s tk im , aby c z ło w ie k s t a ł s i ę zdolnym do z d o b y c ia d o j r z a ł o ś c i osob ow ej p r z e z świadome i sum ienne w y p e łn ia n ie sw o ic h obowiązków i aby w g ł ę b i d u sz y od n a l a z ł u k r y t e , b y ć m oże, d o ty c h c z a s d a r y , k t ó r e z a c z n ą owocować d l a w sp ó ln e g o d o b r a , "aby we w s z y s t k ic h Bóg b y ł u w ie lb io n y " .
P ra c a zatem n ie z o s t a ł a p ozb aw ion a tw ard ego tru d u i w y s i ł k u , a l e u z y s k a ła nowy im p u ls w ew n ętrz n y . Mnich bowiem n ie z a j muje s i ę po p r o s t u p r a c ą , l e c z w ł a ś n i e p r z e z p r a c ę je d n o c z y s i ę z B ogiem , bo "gdy w ykonuje p r a c ę f i z y c z n ą lu b um ysłow ą, c i ą g l e
31 w z n o si s i ę ku C h r y stu so w i"
T o t e ż k ażd a p r a c a , ch oćb y skrom na i n i e w i e l e z n a c z ą c a , p o s ia d a pewną g o d n o ś ć , a p o d j ę t a s t a j e s i ę c z ę ś c i ą żyw otną "owego n a jw y ż s z e g o z a d a n ia , p o le g a j ą c e g o na sz u k a n iu sam ego Bo g a w s a m o tn o ś c i i m i l c z e n i u , aby samo ż y c i e o tr z y m a ło moc w ie c z n ej m o d litw y , o f i a r y p o c h w a ln e j, r ó w n o c z e ś n ie spraw ow anej i w
y-, 32
p e łn ia n e j pod t c h n ie n ie m r a d o s n e j i b r a t e r s k i e j m iło ś c i" Europa s t a ł a s i ę c h r z e ś c i j a ń s k ą p r z e d e w sz y s tk im d l a t e g o , że sy n o w ie św .B e n e d y k ta d a l i naszym przodkom b ard zo w s z e c h s tr o n n
30 1 Pt 4 , 1 1 .
31 P o r. P iu s X I I , E n c y k lik a " F u lg en s r a d ia t u r " , AAS 39 / 1 9 4 7 / , s . 1 4 7 .
32 P o r. Paweł V I, P rzem ó w ien ie do p r z e ło ż o n y c h B enedyk ty n e k 2 8 . X .1 9 6 6 , AAS 5 8 / 1 9 6 6 / , s . 1 1 6 0 .
w y k s z t a ł c e n i e . U c z y li i c h n i e t y l k o s z t u k i i r z e m i o s ł a , a l e p r z e d e w s z y s tk im w p a j a l i im d u c h a E w a n g e l i i , k t ó r y j e s t n i e o d zowny d l a u s t r z e ż e n i a sk a rb ó w duchow ych o so b y l u d z k i e j . P o g a ń s t w o ,n i e g d y ś p o z y s k a n e d l a E w a n g e lii p r z e z l i c z n e z a s t ę p y m n i- c h ó w - m is jo n a r z y , d z i ś s z e r z y s i ę c o r a z b a r d z i e j w ś w i e c i e z a chodnim i j e s t zarów no p r z y c z y n ą , j a k i s k u tk ie m p o r z u c e n i a c h r z e ś c i j a ń s k i e j k o n c e p c j i p r a c y i s z a c u n k u d l a n i e j . Gdyby C h r y s tu s n i e n a d a ł d z i a ł a l n o ś c i l u d z k i e j g ł ę b s z e g o i w ie c z n e g o z n a c z e n i a , c z ło w ie k p r a c u j ą c y s t a ł b y s i ę - typowym d l a czasów w s p ó łc z e s n y c h - n ie w o l n ik ie m o s z a l a ł e g o i c h c iw e g o p r z e m y s łu . W p r z e c i w i e ń s t w i e do te g o u j ę c i a , św. B e n e d y k t p o d k r e ś l a k o n ie c z n o ś ć n a d a n i a p r a c y w ym iaru duchow ego i t a k i e g o r o z s z e r z e n i a h o ry z o n tó w l u d z k i e j d z i a ł a l n o ś c i , aby s t a ł a s i ę o n a czymś w ię c e j n i ż t y l k o w ykonyw aniem t e c h n i c z n y c h c z y n n o ś c i i p o g o n ią z a w ła s n ą k o r z y ś c i ą . VI W ż y c iu sp o łe c z n y m n a s z y c h c z a s ó w , k t ó r e g d z i e n i e g d z i e m ożna by s c h a r a k te r y z o w a ć j a k o " s p o ł e c z e ń s t w o b e z o j c a " , św. B e n e d y k t z N u r s j i dopom aga w p r z y w r ó c e n i u z n a c z e n i a t e j p o d s t a wowej z a s a d y , o k t ó r e j z b y t c z ę s t o z a p o m in a li s p r a w u ją c y w ła d z ę , a k t ó r ą nazywamy o jc o s tw e m . 3w. B e n e d y k t z a s t ę p u j e C h r y s t u s a w obec sw o io h m nichów , k t ó r z y s ą mu p o s ł u s z n i j a k C h r y s tu s o w i P anu z tym samym wew n ę trz n y m n a s ta w ie n io m , z ja k im Z b a w ic ie l o d n o s i ł s i ę do O jc a . Temu w łaściw e m u synom p o s łu s z n e m u s ł u c h a n i u , p r z e z k t ó r e p r z y c z y n i a j ą s i ę o n i do o d tw o r z e n ia o b r a z u o j c a , o d p o w ia d a b a c z n a t r o s k a , j a k ą B e n e d y k t o t a c z a w s z y s t k i c h m nichów , w id z ą c w n i c h i n t e g r a l n e o s o b y . T a w ł a ś n i e uw aga n a k a z u j e mu , aby p i l n i e b a c z y ł na r ó ż n o r o d n e p o t r z e b y w s p ó l n o t y .
T e n , k t o s p r a w u je w ła d z ę , p o w in ie n , n i e z a n i e d b u j ą c b y n a j m n ie j s p ra w d o c z e s n y c h r o d z i n y m o n a s ty c z n e j i z a r z ą d z a n i a j e j d o b ra m i m a t e r i a l n y m i , p i l n i e d b a ć p r z e d e w s z y s tk im o p o zio m d u chowy k a ż d e j o s o b y , g d y ż j e s t t o z n a c z n i e w a ż n i e j s z e od r z e c z y z i e m s k i c h i p r z e m i j a j ą c y c h . W r o z w a ż a n iu s p ra w d u ch o w y c h , a w ię c n a j w a ż n i e j s z y c h w ż y c i u lu d z k im , o p a t c z e r p i e ś w i a t ł o z n i e u s t a n n e g o o b c o w a n ia ze Słow em Bożym, s k ą d wydobywa r z e c z y nowe i s t a r e . Temu Słow u Bożemu o j c i e c ma p o z w o li ć t a k s i ę k s z t a ł t o w a ć , aby w ł a ś n i e j e go d z i a ł a n i e s t a ł o s i ę za c z y n e m s p r a w i e d l i w o ś c i B o ż e j , k t ó r y p r z e l e j e w s e r c a s w o ic h synów .
W p o d e jm o w a n iu d e c y z j i we w s p ó l n o c i e , św. B e n e d y k t u d z i e l a o p a to w i p e ł n e j w ła d z y i r o z s t r z y g n i ę c i e n i e może być k w e s t i o now ane . D z i e j e s i ę z a ś t a k n i e d l a t e g o , że w ła d z a j e s t t r a k to w a n a j a k o a b s o l u t n e p a n o w a n ie . O j c i e c bowiem p y t a o r a d ę w s z y s t k i c h b r a c i a l b o cz a se m n i e k t ó r y c h z o s o b n a , b ez j a k i e g o k o l w i e k u p r z e d z e n i a , g d y ż j e s t p r z e k o n a n y , że ta k ż e w w a ż n i e j s z y c h s p ra w a c h "P a n c z ę s t o w ł a ś n i e komuś m łodszem u o b ja w i a t o , c o j e s t l e p s z e " 3 3 . W b r a t e r s k i e j ro zm o w ie o p a t w y s łu c h u je z d a n i a t y c h , k tó ry m p o w i e r z a s p ra w o w a n ie j a k i e g o ś o k r e ś l o n e g o u r z ę d u , l e c z gdy wy m aga t e g o d o b ro j e d n o s t k i a l b o c a ł e j w s p ó ln o ty , p o w in ie n być n ie z ło m n y w s w o ic h p o l e c e n i a c h , c h o ć b y n a w e t w ydaw ały s i ę one n ie m o ż liw e do w y p e ł n i e n i a . 0 t o t y l k o m u si s i ę t r o s z c z y ć , by p o s z c z e g ó ln y m m nichom s t w a r z a ć w a ru n k i c o r a z p e ł n i e j s z e g o rozw o j u o r a z by c a ł a w s p ó l n o t a p o w i ę k s z a ł a s i ę i w z r a s t a ł a . P rz e d e w s z y s tk im o c z e k u j e s i ę od o j c a w s p ó ln o ty , że b ę d z i e p o m a g a ł duszom i k i e r o w a ł n im i r o z t r o p n i e w t a k i s p o s ó b , by 33 P o r . Św. B e n e d y k t, R e g u ła , 3 , 3
s t a ł o s i ę o c z y w i s t e , że n a p ie rw sz y m m i e j s c u s t a w i a m i ł o ś ć . P raw dziw y bowiem o j c i e c " m i ł o s i e r d z i u d a j e p ie r w s z e ń s t w o nad sąd em " 3 4 , s t a r a s i ę , aby w ię c e j go k o c h a n o , n i ż m ia n o s i ę l ę k a ć , w id z ą c , że w in ie n r a c z e j pom agać n i ż p r z e w o d z ić
O pat m i ł u j e sw o ic h b r a c i , p a m i ę t a j ą c , że b ę d z i e m u s i a ł z d a ć sp ra w ę ze w s z y s t k i c h d u sz s o b ie p o w ie r z o n y c h . Z n im i i d l a ic h d o b r a p e ł n i ą c f u n k c j ę D o b reg o P a s t e r z a , c z y n i t o , co uw aża z a s t o s o w n i e j s z e i b a r d z i e j z b a w ie n n e : "O p at m u si p o ś w i ę c i ć tem u z a d a n i u b a r d z o w i e l e t r o s k i i z c a ł ą b y s t r o ś c i ą w y trw a le z a b i e g a ć , aby n i e u t r a c i ć ż a d n e j z p o w ie r z o n y c h mu o w i e c . . . N ie c h n a ś l a d u j e r a c z e j o jc o w s k ą t r o s k l i w o ś ć D o b re g o P a s t e r z a : On p r z e c i e ż p o z o s t a w i ł w g ó r a c h d z i e w i ę ć d z i e s i ą t d z i e w i ę ć o w ie c , a p o s z e d ł s z u k a ć j e d n e j z b ł ą k a n e j . Tak b a r d z o w s p ó łc z u ł j e j s ł a b o ś c i , że r a c z y ł w z ią ć j ą n a sw o je ś w i ę t e r a m io n a i sam o d n i ó s ł z p ow rotem do t r z o d y " 3 6 . o j c i e c w s p ó l n o t y , k tó re m u p o w ie rz o n o r z ą d y n ad d u s z a m i, p o w in ie n w i e d z i e ć , że n a tym p a s t e r s k i m u r z ę d z i e ma s ł u ż y ć w i e l u lu d z io m , o z r ó ż n ic o w a n y ch c h a r a k t e r a c h 3 ? . [dusi s i ę z a te m d o s to s o w a ć i d o p a s o w a ć , aby każdem u u d z i e l i ć k o n k r e t n e j pom ocy, j a k i e j on w ł a ś n i e p o t r z e b u j e . N ie c h b ę d z i e c i e r p l i w y w zględem w s z y s t k i c h , n i e t o l e r u j ą c je d n a k g rz e c h ó w t y c h , k t ó r z y z a w i n i l i . N ie c h n i e n a w i d z i w y s tę p k i , l e c z w o ln y od g n ie w u i u p r z e d z e ń n i e c h k o c h a sw ych synów m i ł o ś c i ą t r z e ź w ą i w i e l k o d u s z n ą . W tym s p o s o b i e k i e r o w a n i a in n y m i z a u t o r y t e t e m d o s t r z e g a my j e s z c z e j e d e n a s p e k t p r z e ł o ż o n e g o . J e s t nim t z w . " d i s c r e t i o " , p o l e g a j ą c a n a u m ia rk o w a n iu i rów now adze w r o z w a ż a n iu s p ra w 34 Sw. B e n e d y k t, " l t e g u l a , 6 4 , 1 0 . P o r . J k 2 , 1 3 . 35 P o r . Św. B e n e d y k t , R e g u l a ^ 6 4 , 14; 6 4 , 8 . 36 3w. B e n e d y k t, R e g u ł a , 2 7 , 5 . 8 - 9 . 37 P o r . św . B e n e d y k t , " R e g u l a \ 2 , 3 1 .
i pod ejm o w an iu d e c y z j i , k t ó r a z a p o b ie g a p o w sta w a n iu b e z p ło d n ego s z e m r a n ia . K ied y z a ś p o s z c z e g ó ln i m n is i sk ro m n ie z a c h o w u ją p o s łu s z e ń s tw o , z n a j d u j ą w nim n i e t y l k o pomoc do p r z e k r o c z e n i a c i a s n y c h g r a n i c t e g o , co w danym momencie u w a ż a ją z a po ż y te c z n e d l a s i e b i e , l e c z , co w i ę c e j , o t w i e r a j ą s i ę n a s z e r s z e z ro z u m ie n ie z b a w ie n ia i ż y c i a s p o łe c z n e g o , a w s p ó łp r a c u ją c z p o c z u c i a o b o w iązk u o s i ą g a j ą ową w o ln o ść w e w n ę trz n ą , k t ó r a j e s t p o t r z e b n a każdem u dla. o s i ą g n i ę c i a p e ł n e j d o j r z a ł o ś c i o so b o w e j.
T o , co z o s t a ł o t u p o w ie d z ia n e o o p a c i e , k t ó r y p e ł n i sw oje o b o w ią z k i j a k o m ądry z a r z ą d c a domu Bożego 3&, s ta n o w i fu n d a ment p ra w d ziw eg o p o k o ju , ów p o k ó j z a ś p o le g a n a tym , że b r a c i a o d n o sz ą s i ę do s i e b i e naw zajem z ż y c z l i w o ś c i ą i w ie lk im s z a c u n k ie m , c h o c ia ż c i e r p i ą z powodu s ł a b o ś c i , k t ó r y c h u n ik n ą ć s i ę n i e d a i c h o c ia ż o so b o w o śc i i c h u z e w n ę t r z n i a j ą s i ę k a ż d a w s p o só b c a łk o w ic ie o d m ienny.
J e s t t o p o k ó j, k t ó r y r o d z i s i ę w ów czas, k ie d )jc z ło w ie k p o k o r n i e i z g o d n ie ze swoim su m ien iem ż y je w w ię z a c h t a k i e j l u d z k i e j w s p ó ln o ty , w k t ó r e j praw o d u c h a s t o i n ad prawem m a t e r i i , g d z ie p a n u je s p r a w ie d liw y p o rz ą d e k i h a rm o n ia , g d z ie w s z y s tk o w s p o s ó b w ła śc iw y s ł u ż y u m o c n ie n iu K r ó le s tw a B ożego. św . B e n ed y k t n a w ie d z a n a s w tym r o k u , n i e j a k o n a nowo w s k a z u ją c , j a k l u d z i e p o w in n i k s z t a ł t o w a ć sw o je ż y c i e , aby by ł o j a k n a j b l i ż s z e n au ce E w a n g e lii. Wobec t a k i e g o r o z p r o s z e n i a n i e w olno nikom u p o z o s ta ć n i e z a in te re s o w a n y m i o b o ję tn y m . Ś w ię ty P a t r i a r c h a p r z e d e w sz y stk im wzywa sw o ic h synów , aby w i e r n i p rz y k ła d o w i i p o u czen io m o j c a , d a w a li św ia d e c tw o t e j t a k w z n i o s ł e j a z a ra z e m pew nej i w y ra ź n ie o k r e ś l o n e j form y ży c i a . ś w ia d e c tw o t o z d o ła p o ru s z y ć naw et i l u d z i o tw ardym s e r c u , do k t ó r y c h s ło w a j u ż n i e d o c i e r a j ą . W z r a s ta ją c a s t ą d odnowa
może o d m ie n ić o b l i c z e ś w i a t a , u c z y n ić j e b a r d z i e j duchowym, b a r d z i e j s z c z e ry m i lu d z k im . K ażdy j e d n a k , k t o s p r a w u je w ła d z ę w j a k i e j k o l w i e k g r u p i e s p o ł e c z n e j , n a ja k im k o lw ie k p o z i o m ie , m u si c o r a z b a r d z i e j r o z w i j a ć w s o b i e d a r o j c o s t w a i c o r a z b a r d z i e j go u z e w n ę t r z n i a ć , bo t y l k o o jc o s tw o może p o ł ą c z y ć l u d z i w ię z a m i b r a t e r s t w a . To o n i w p o k o ju b ę d ą b u d o w a li l e p s z y ś w i a t i o r g a n i z o w a l i s p o ł e c z e ń s t w o , w k tó ry m p r z e z m o d litw ę i p r a c ę c z ło w ie k s t a n i e s i ę b l i s k i m w s p ó łp ra c o w n ik ie m i w sp ó łro zm ó w c ą B oga.
Wypada r ó w n ie ż p r z y t e j o k a z j i p r z y p o m n ie ć , że Paw ł V I, n a s z n ie d a w n o z m a rły p o p r z e d n i k , o g ł o s i ł św . B e n e d y k ta P a t r o nem E u ro p y . Po o b a l e n i u C e s a r s tw a R zy m sk ieg o E u ro p a z r o d z i ł a s i ę z ogrom nego t r u d u , w k tó ry m n ie m a ły u d z i a ł m i e l i r ó w n ie ż on i m n is i z a c h o w u ją c y j e g o z a s a d y ż y c i a . M i l c z ą c a , w y tr w a ła i m ą d ra p r a c a owych m nichów p r z y c z y n i ł a s i ę za ró w n o do z a c h o w a n ia k u l t u r a l n e g o d z i e d z i c t w a a n t y k u , j a k i do p r z e k a z a n i a go ludom E u ro p y , ą t a k ż e c a ł e j l u d z k o ś c i . Tak w ię c " d u c h b e n e d y k ty ń s k i " , j a k t o w y r a ź n ie p o d k r e ś l i ł e m i s t y c z n i a te g o r o k u , " j e s t czym ś c a ł k o w i c i e p rz e c iw n y m d u ch o w i z n i s z c z e n i a " d l a t e g o t e ż
40
t e n " O jc ie c E u ro p y " n a p o m in a w s z y s t k i c h m ogących c o ś w t e j s p r a w ie u c z y n i ć , aby g o r l i w i e r o z w i j a l i d o b r a , k t ó r e p ra w d z iw ie ż y w ią u m y sły , b r o n i ą c j e z a ra z e m w s z e lk im i s i ł a m i p r z e d tym , co n i s z c z y i z n i e k s z t a ł c a . Św. B e n e d y k t, j a k o " z w i a s t u n p o k o ju " p rz e m a w ia z w ł a s z c z a do ludów E u ro p y , d ą ż ą c y c h w s p o s ó b r o z t r o p n y do u m a c n ia n ia 39 P o r . AAS 72 / i 9 8 0 / , s . 6 5 . 40 P aw eł V I, L i s t A p o s t o l s k i P a c i s n u n t i u s , AAS 56 / 1 9 6 4 / , s . 9 6 5 . 41 P i u s X I I , H o m ilia z 1 8 . I X . 1 9 4 7 , AAS 39 / 1 9 4 7 / , s . 4 5 3 .
w zajem n ej j e d n o ś c i . P od staw ą p o k ojow ego w s p ó ł ż y c ia , do j a k i e go musimy k o n i e c z n i e d ą ż y ć , s ą p r z e d e w sz y s tk im s p r a w ie d li w o ś ć , praw dziw a w o ln o ś ć , w zajem na z g o d a , b r a t e r s k a pomoc - a o d n a jd u jem y j e w ła ś n ie w n auce E w a n g e lii.
N ie c h a j św . B en ed yk t b r o n i i w s p ie r a narod y t e g o k o n ty n e n tu i w s z y s t k ic h l u d z i ś w ia t a , a sw o ją m o d litw ą n ie c h od w róci s t r a s z l i w e k l ę s k i , k t ó r e może p r z y n i e ś ć broń ta k b ard zo n i e b e z p i e c z n a i z a b ó j c z a .
To w ła ś n ie w z r u sz a n a s z e s e r c e , gdy m y ślą i m o d litw ą zw ra camy s i ę do t e g o z n a k o m ite g o m ęża, R zy m ia n in a , a zarazem Euro p e j c z y k a i ch w ały K o ś c i o ł a .
Wam w k o ń c u , u m iło w a n i S yn ow ie i R od zin y Z akonne, na k t ó r y c h c z e l e s t o i c i e p i a s t u j ą c r ó ż n e s t a n o w is k a , u d z ie la m y B ł o - . g o s ła w iń s t w a A p o s t o l s k i e g o , znaku n a s z e j a p o s t o l s k i e j ż y c z l i w o ś c i .
Ban w R zym ie, u św. P i o t r a , d n ia l i l i p c a , w d n iu Wspom n i e n i a św. B e n e d y k ta , rok u 1 9 8 0 , d r u g ie g o n a s z e g o p o n t y f i k a t u .
