101
Miasto jest bardzo záoĪonym, skomplikowanym, wielowymiarowe organizmem. MoĪe byü ono rozpatrywane w ujĊciu systemowym i sieciowym. DziĊki przyjĊciu takiej perspektywy istnieje moĪliwoĞü przeprowadzenia jego gáĊbokiej przebudowy (trans-formacji) i zbudowania tzw. inteligentnego miasta. W niniejszym artykule opisano autorski model zarządzania budową inteligentnego miasta. Zdefiniowane zostaáy jego gáówne skáadowe oraz nakreĞlono dalsze kierunki prac nad jego doskonaleniem.
Sáowa kluczowe: inteligentne miasto, paradygmat systemowy, paradygmat sieciowy, transformacja organizacji
Wprowadzenie
W chwili obecnej wiĊkszoĞü organizacji podlega nieustającym zmianom, które róĪnią siĊ za-kresem, gáĊbokoĞcią oraz czasem wprowadzania. SytuacjĊ tą doskonale podsumowują sáowa C. Zook’a z firmy analityczno-doradczej Bain&Company: „ĝwiat przyĞpiesza. W zaleĪnoĞci od dziedziny Īycia, zmienia siĊ 2- do 4-razy szybciej niĪ dziaáo siĊ to w ostatnich 30 latach”1.
Obser-wacja ta odnosi siĊ równieĪ do miast, które A. Gontarz okreĞliá jako bardzo záoĪone, skomplikowane, wielowymiarowe organizmy [5]. Ze wzglĊdu na istniejące trendy spoáeczne, go-spodarcze i technologiczne coraz czĊĞciej mówi siĊ o koniecznoĞci przeprowadzenia gáĊbokiej przebudowy (transformacji) zasad ich dziaáania i stworzenia tzw. inteligentnych miast (smart cities). Podejmowane do tej pory próby realizacji tej koncepcji mają najczĊĞciej charakter cząstkowy, nieskoordynowany. Powoduje to, Īe wdraĪane są rozwiązania (zarówno technologiczne jak i orga-nizacyjne) „optymalne lokalnie”, tzn. adresujące konkretny problem/zagadnienie (takie jak np. zarządzanie transportem w mieĞcie), ale nie przyczyniające siĊ do faktycznej zmiany sposobu funk-cjonowania przestrzeni miejskiej. Alternatywnym podejĞciem (nakierowanym na znalezienie i realizacjĊ „optimum globalnego”) jest wykorzystanie ujĊcia systemowego wzbogaconego o ele-menty podejĞcia sieciowego, które zakáada holistyczne postrzeganie miasta i przedsiĊwziĊü realizowanych w jego ramach.
Z tego wzglĊdu jako cele niniejszego artykuáu przyjĊto: próbĊ zidentyfikowania kluczowych aspektów budowy inteligentnego miasta i ujĊcia ich w formie definicji tego pojĊcia oraz wskazanie w jaki sposób moĪna przeprowadziü te prace, zgodnie z przyjĊtym na potrzeby przygotowania tego artykuáu paradygmatem systemowym i myĞleniem sieciowym.
102
PrzyjĊcie powyĪszych celów narzuciáo okreĞloną konstrukcjĊ artykuáu: punkt drugi zawiera próbĊ definicji inteligentnego miasta; punkt trzeci omawia postrzeganie miasta z perspektywy sys-temowej i myĞlenia sieciowego; w punkcie czwartym przedstawiono strukturĊ autorskiego modelu budowy inteligentnego miasta zgodnej z paradygmatem systemowym i sieciowym; artykuá zakoĔ-czony jest podsumowaniem i wskazaniem kierunków dalszych prac badawczych.
1. Próba definicji inteligentnego miasta2
Jak podkreĞla A. Gontarz – „nie ma jeszcze obecnie jednej, powszechnie obowiązującej, uni-wersalnej koncepcji czy definicji inteligentnego miasta (smart city). OkreĞla siĊ je bardziej przez opisy konkretnych zastosowaĔ, projektów, wdroĪeĔ i rozwiązaĔ realizowanych w konkretnych miejscach niĪ przez ustalony, jednolity model ogólny. […] Obraz ten jest jeszcze bardziej rozmy-wany przez dziaáania marketingowe i PR-owe firm oferujących produkty z myĞlą o zastosowaniu w tym obszarze”[6].
WiĊkszoĞü z wystĊpujących obecnie definicji inteligentnego miasta koncentruje siĊ na aspek-tach technologicznych. Wskazaü tutaj moĪna prace oĞrodka badawczego dziaáającego przy Massachusetts Institute of Technology (MIT), który zajmuje siĊ tą problematyką juĪ od kilku lat. Badacze MIT definiują inteligentne miasto jako inteligencjĊ wynikającą z poáączenia coraz wydaj-niejszych cyfrowych sieci telekomunikacyjnych (porównywanych przez badaczy do ukáadu nerwowego), inteligencji wbudowanej w otaczające nas urządzenia (odpowiednik mózgu), czujni-ków i znaczniczujni-ków (narządy zmysáów) oraz oprogramowania (wiedza i kompetencje poznawczych) [9]. Co wiĊcej: ich zdaniem mamy do czynienia z rosnącą siecią nakáadających siĊ poáączeĔ miĊdzy systemami mechanicznymi i elektrycznymi istniejącymi w budynkach, systemami wbudowanymi w sprzĊt gospodarstwa domowego, systemami transportu, sieciami energetycznymi, wodociągo-wymi i kanalizacyjnymi, wreszcie systemami zapewniającymi bezpieczeĔstwo mieszkaĔców miast. W opracowaniu „Landscape and Roadmap of Future Internet and Smart Cities” podkreĞlono rolĊ wbudowanych systemów informatycznych (ang. embeddedsystems), sieci i telefonów komórko-wych oraz czujników w tworzeniu cyfrowego wymiaru inteligentnego miasta [12].
E. Bendyk, M. Bonikowska, P. Rabiej oraz W. RomaĔski zauwaĪają, Īe dotychczasowe do-Ğwiadczenia wskazują, iĪ koncentrowanie siĊ na technologii i twardej infrastrukturze stanowi jeden z podstawowych báĊdów popeánianych podczas opracowywania strategii budowy inteligentnego miasta. Zdaniem tych autorów „istota miejskiej inteligencji polega na wykorzystaniu inteligencji i wiedzy mieszkaĔców, którzy – zaopatrzeni czĊsto w proste narzĊdzia – są w stanie samodzielnie zaspokoiü swoje potrzeby w sposób efektywniejszy, niĪ to zrobi lokalna administracja. DziĊki temu moĪna uniknąü kosztownych inwestycji infrastrukturalnych, a zastąpiü je kapitaáem spoáecznym, czyli energią wspóápracy aktywnych obywateli” [2]. JeĪeli przedsiĊwziĊcia z obszaru smart city mają siĊ zakoĔczyü sukcesem to „nie wystarczy naszpikowaü przestrzeni miejskiej inteligentnymi systemami zarządzania ruchem, monitoringu bezpieczeĔstwa, zainwestowaü w nowoczesny tabor komunikacji miejskiej i publiczne punkty dostĊpu do bezprzewodowego internetu. Jest to wspólne przedsiĊwziĊcie mieszkaĔców, wáadz, lokalnych przedsiĊbiorców” [2].
2 Punkt zostaá opracowany na podstawie artykuáu: A. Sobczak, Model dostarczania wartoĞci z budowy inteligentnego miasta,
Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, Oficyna Wydawnicza Szkoáy Gáównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2014 (w druku).
103
Inne ujĊcie wdraĪania koncepcji smart city prezentuje opracowanie „Smart Cities Study: Inter-national Study on the Situation of ICT, Innovation and Knowledge in Cities”, w którym inteligentne miasto zostaáo okreĞlone jako takie, które „wykorzystuje technologie informacyjno-komunikacyjne, w celu zwiĊkszenia interaktywnoĞci i wydajnoĞci infrastruktury miejskiej i jej komponentów skáa-dowych, a takĪe do podniesienia ĞwiadomoĞci mieszkaĔców”[1]. Definicja ta zauwaĪa rolĊ technologii IT w budowaniu smart cities. Autorzy tego opracowania podkreĞlają jednak, Īe miasto moĪe byü traktowane jako „inteligentne” wyáącznie wtedy, gdy inwestuje równolegle w technologie, kapitaá ludzki oraz infrastrukturĊ komunikacyjną po to, by aktywnie promowaü zrównowaĪony roz-wój gospodarczy i wysoką jakoĞü Īycia (np. umoĪliwia gospodarowanie zasobami naturalnymi poprzez partycypacjĊ obywatelską). Przede wszystkim jednak powyĪsza definicja wskazuje, Īe re-alizacja idei smart city nie moĪe byü utoĪsamiana z wdroĪeniem nawet najbardziej zaawansowanego systemu informatycznego. Bardzo podobne ujĊcie przedstawia N. Komninos, okreĞlając miasto in-teligentne jako terytorium o wysokiej zdolnoĞci uczenia siĊ i innowacji, kreatywne, z instytucjami badawczo-rozwojowymi, szkolnictwem wyĪszym, infrastrukturą cyfrową i technologiami komuni-kacyjnymi, a takĪe wysokim poziomem sprawnoĞci zarządzania [8]. A. Caragliu podkreĞla, Īe inteligentne miasto to takie, w którym inwestycje w kapitaá ludzki i spoáeczny oraz tradycyjną (trans-portową) i nowoczesną (bazującą na technologiach telekomunikacyjno-informatycznych) infrastrukturĊ zasilają zrównowaĪony wzrost gospodarczy i budują wysoką jakoĞü Īycia, z mądrym zarządzaniem zasobami naturalnymi, poprzez tzw. zarządzanie uczestniczące [3].
2. Systemowe i sieciowe postrzeganie miasta
PodejĞcie systemowe jest to metoda opisu i badania rzeczywistych i abstrakcyjnych obiektów. Charakteryzuje siĊ ona „patrzeniem na caáoĞü systemu poprzez analizĊ roli i funkcji poszczególnych czĊĞci w caáoĞci, z uwzglĊdnieniem powiązaĔ przyczynowo-skutkowych [...], z uwzglĊdnieniem dalekosiĊĪnych skutków decyzji” [4]. Na potrzeby niniejszego artykuáu przyjmuje siĊ definicjĊ sys-temu przedstawioną przez W. KieĪuna: „system jest to wyodrĊbniona czĊĞü otaczającej rzeczywistoĞci, mająca pewną wewnĊtrzną strukturĊ, a wiĊc skáadająca siĊ z czĊĞci uporządkowa-nych wedáug ustalouporządkowa-nych reguá, okreĞlających ich wzajemne relacje” [7]. W podejĞciu systemowym organizacje są traktowane jako pewna klasa systemów i opisywane za pomocą aparatu pojĊciowego zaczerpniĊtego z ogólnej teorii systemów i cybernetyki. Zgodnie z tym ujĊciem organizacja jest to celowy system, wzglĊdnie odosobniony, którego uporządkowanie polega na tym, Īe poszczególne czĊĞci wspóáprzyczyniają siĊ do powodzenia caáoĞci, a wiĊc do osiągniĊcia celu caáoĞci [7].
Na potrzeby niniejszego artykuáu miasto bĊdzie rozpatrywane w ujĊciu systemowym i siecio-wym. Wychodząc od przyjĊcia tych perspektyw, moĪna zauwaĪyü, Īe miasto jest systemem otwartym, pozostającym zawsze we wzajemnie uwarunkowanej zaleĪnoĞci z otoczeniem. Czerpie z niego zasoby (ludzi, informacje, pieniądze), dostarczając mu w zamian usáugi o charakterze pu-blicznym, niezbĊdne innym organizacjom lub podmiotom (mieszkaĔcom).
KoncepcjĊ budowy inteligentnego miasta moĪna odnieĞü do aksjomatów systemowych sformu-áowanych przez B. Stefanowicza [13]:
x Aksjomat równowaĪnoĞci systemu. RóĪne konstrukcje danego systemu mogą prowadziü do tego samego celu. KaĪdy z nich moĪe jednak charakteryzowaü siĊ inną miarą skutecznoĞci i efektywnoĞci oraz innymi kosztami budowy i funkcjonowania. Aksjomat ten jest bardzo silnie
104
widoczny w przypadku budowy inteligentnego miasta. Koncepcja ta moĪe bowiem zostaü zre-alizowane na bardzo róĪne sposoby – które co prawda prowadzą to tego samego celu, ale róĪnią siĊ kosztami opracowania, kosztami utrzymania, czas niezbĊdnym na realizacjĊ itp.
x Aksjomat sprawnoĞci systemu. SprawnoĞü systemu pod wzglĊdem kryterium K zaleĪy od sprawnoĞci jego najsáabszego elementu pod wzglĊdem tegoĪ kryterium. Nie przyniosą poĪytku duĪe nakáady na okreĞlony element systemu, jeĪeli inne elementy okaĪą siĊ zawodne ze wzglĊdu na K. W przypadku miasta, które chce dziaáaü efektywnie niezbĊdne bĊdzie podjĊcie dziaáaĔ usuwających (lub wzmacniających) najsáabsze skáadowe.
x Aksjomat synergii. System przejawia cechĊ synergii. Powoduje to, Īe caáoĞü (system) nie jest prostą sumą czĊĞci – nabiera dodatkowych wáaĞciwoĞci, jakich nie posiadają jego poszczególne elementy. W kontekĞcie inteligentnych miast aksjomat ten jest niezwykle istotny. Powoduje on bowiem, Īe dobrze wykonane poszczególne prace przyczynią siĊ do wygenerowania wartoĞci dodanej z realizacji tej koncepcji.
x Aksjomat kontekstu. Na kaĪdy system oddziaáuje jego otoczenie. KaĪdy system zatem musi byü traktowany jako element pewnej szerszej caáoĞci. W przypadku inteligentnego miasta klu-czowe jest wáaĞciwe zidentyfikowanie i zarządzanie szerokim spektrum interesariuszy mających kluczowe znaczenie dla powodzenia realizacji tej koncepcji.
Jak zauwaĪają jednoczeĞnie A. Piekarczyk i K. Ziemniewicz paradygmat systemowy jest pod-stawą myĞlenia sieciowego. Wskazują oni, Īe caáoĞü, która nazywana jest systemem skáada siĊ z sieci powiązaĔ pomiĊdzy czĊĞciami a czĊĞciami i caáoĞcią. PodkreĞlają oni, Īe sieü jest wynikiem „uruchamiania” róĪnych procesów, które aktywizują czĊĞci systemu, w wyniku czego pojawiają siĊ „ciągi oddziaáywaĔ”, które pozwalają na realizacje okreĞlonych celów [11].
Czyli, odnosząc siĊ do wczeĞniejszej definicji miasta w ujĊciu systemowym, poszczególne jego skáadniki są powiązane ze sobą w formie sieci, a Ğwiadczenie usáug publicznych jest efektem akty-wizacji poszczególnych czĊĞci skáadowych miasta. DziĊki rozpatrywaniu miasta poprzez pryzmat sieci moĪliwe bĊdzie takie zaprojektowanie realizacji koncepcji smart cities, aby nastĊpowaáa mak-symalizacja wartoĞci dostarczanej przez poszczególne skáadowe miasta dziĊki:
x zwiĊkszeniu efektywnoĞci wykorzystania kaĪdego zasobu materialnego i niematerialnego (w szczególnoĞci wiedzy) znajdującego siĊ w posiadaniu tej sieci (tj. miasta);
x likwidacji duplikujących siĊ nakáadów i czynnoĞci podejmowanych w jednostkach miejskich znajdujących siĊ w sieci;
x zaoferowaniu nowych (innowacyjnych) usáug nieosiągalnych bez wspóápracy poszczególnych organizacji znajdujących siĊ w siec konstytuującej miasto.
3. Metodyczne ujĊcie budowy inteligentnego miasta
Jak wynika z rozwaĪaĔ przedstawionych w punktach 3 i 4 niniejszego artykuáu inteligentne miasto to nie tylko infrastruktura teleinformatyczna czy teĪ systemy informatyczne. Powoduje to, wdroĪenie tej koncepcji powinno byü rozpatrywane jako spójny portfel skoordynowanych ze sobą przedsiĊwziĊü (projektów i programów) o charakterze informatycznym i organizacyjnym wprowa-dzających zmiany we wszystkich aspektach funkcjonowania miasta. Realizacja tego portfela przedsiĊwziĊü doprowadzi do transformacji danego miasta w jego inteligentną wersjĊ. OczywiĞcie przy szybko zmieniających siĊ uwarunkowaniach technologicznych, gospodarczych i spoáecznych
105
nie moĪna od razu zaplanowaü wszystkich skáadowych portfela – trzeba przyjąü, Īe na pewno bĊdzie on ewoluowaá w czasie. Aby moĪliwe byáo zakoĔczenie z sukcesem tych prac naleĪy zaprojektowaü kompleksowe podejĞcie (model) do zarządzania budową inteligentnego miasta uwzglĊdniającego paradygmaty systemowy i sieciowy3.
Punktem wyjĞcia do zdefiniowania struktury autorskiego modelu zarządzania budową inteli-gentnego miasta byáa obserwacja, Īe do realizacji takiego przedsiĊwziĊcia niezbĊdny jest okreĞlony potencjaá organizacyjny (capability), czyli zdolnoĞü do wykonania okreĞlonego zestawu dziaáaĔ. Na potencjaá skáadają siĊ umiejĊtnoĞci pracowników, zasoby informacyjne, procesy oraz wyposaĪenie (w szczególnoĞci rozwiązania informatyczne).
Zdaniem autora, w celu efektywnej budowy inteligentnego miasta niezbĊdne jest dostarczenie potencjaáu do przeprowadzenia takiej zmiany na trzech poziomach, tj.:
x caáego miasta rozpatrywanego jako sieü wszystkich organizacji objĊtych transformacją – jest to tzw. poziom makro;
x pojedynczych organizacji wchodzących w skáad miasta, bĊdących elementami sieci jednostek objĊtej transformacją – jest to tzw. poziom mezo;
x jednostek (komórek) organizacyjnych skáadających siĊ na poszczególne organizacje – jest to tzw. poziom mikro.
Jest to pierwszy wymiar modelu zaproponowanego przez autora. Rysunek 1 przedstawia gra-ficzną reprezentacjĊ wymienionych poziomów.
Drugim wymiarem ujĊtym w autorskim modelu budowy inteligentnego miasta są obszary po-tencjaáu (nazywane równieĪ aspektami), którym musi dysponowaü miasto, tj.:
x nadzór nad budową inteligentnego miasta – obszar ten odpowiada za nadzór nad realizacją przedsiĊwziĊü skáadowych budujących inteligentne miasto; najczĊĞciej jest on realizowany przez osoby peániące role zarządcze i reprezentujące merytoryczne czĊĞci organizacji wchodzą-cych w skáad sieci (w tym prezydenta miasta, prezesów spóáek miejskich itp.);
x strategia i architektura – obszar ten odpowiada za zdefiniowanie celów budowy inteligentnego miasta oraz wynikających z nich: architektury korporacyjnej i planu transformacji;
x portfele, programy i projekty – obszar odpowiedzialny za zdefiniowanie i realizacjĊ portfeli programów i projektów budowy inteligentnego miasta oraz ich poszczególnych elementów skáadowych (tj. programów i projektów wchodzących w skáad tych portfeli);
x absorpcja, utrzymanie i doskonalenie potencjaáu – obszar odpowiedzialny za zdolnoĞü do przy-swajania (a w dáuĪszej perspektywie utrzymania i doskonalenia) przez miasto rozwiązaĔ (zarówno biznesowych, jak i informatycznych), które powstają podczas realizacji poszczegól-nych projektów wchodzących w skáad portfeli, programów i projektów transformacyjposzczegól-nych; x pomiar osiąganych rezultatów – obszar odpowiedzialny za monitorowanie osiągania
zakáada-nych rezultatów (tj. korzyĞci) z wdroĪozakáada-nych rozwiązaĔ (dostarczonego do organizacji potencjaáu biznesowego) w kontekĞcie przyjĊtych celów budowy inteligentnego miasta.
3 Zaprezentowany w niniejszym punkcie model jest rozwiniĊciem i uszczegóáowieniem prac autora nad koncepcją zarządzania
cyfrową transformacją sieci organizacji. Koncepcja ta zostaáa zaprezentowana podczas konferencji „Technologie informa-tyczne w administracji publicznej i sáuĪbie zdrowia”, która miaáa miejsce w grudniu 2012 r. (por.: A. Sobczak, Koncepcja cyfrowe transformacji sieci organizacji publicznych, Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, zeszyt 29/2013, s. 279–293). oraz podczas konferencji „Informatyka 2 przyszáoĞci”, która miaáa miejsce w grudniu 2014 r. (artykuá „Zastosowanie archi-tektury korporacyjnej do koordynacji cyfrowej transformacji sieciach organizacji” jest w druku).
106
Rysunek 1. Poziomy organizacyjne zidentyfikowane w ramach autorskiego modelu zarządzania budową inteligentnego miasta ħródáo: opracowanie wáasne.
Rysunek 2 przedstawia w formie graficznej opisane powyĪej obszary potencjaáu organizacyj-nego.
Nadzórnad
transformacjČ iarchitekturaStrategia
Portfele, programy, projekty Absorpcja, utrzymanie idoskonalenie potencjaųu PomiarosiČganych rezultatów
Rysunek 2. Obszary potencjaáu (aspekty) zidentyfikowane w ramach autorskiego modelu zarządzania budową inteligentnego miasta ħródáo: opracowanie wáasne.
Rysunek 3 przedstawia caáoĞciowe ujĊcie struktury autorskiego modelu zarządzania budową inteligentnego miasta. Skáada siĊ na nią áącznie 15 komórek. MoĪna je analizowaü w kontekĞcie poszczególnych wierszy – wówczas rozpatruje siĊ zdolnoĞü do zarządzania budową inteligentnego miasta na poszczególnych poziomach organizacyjnych, tj. sieci organizacji, poszczególnych orga-nizacji wchodzących w skáad sieci, jednostek organizacyjnych bĊdących skáadowymi danej organizacji. Drugim sposobem analizy jest rozpatrywanie poszczególnych kolumn (aspektów). Wówczas uzyskuje siĊ informacje nt. potencjaáu dla poszczególnych obszarów (omówionych po-wyĪej).
107 Poziom makro (sieđ organizacji) Poziom mezo (pojedyŷcza organizacja) Poziom mikro (jednosta organizacyjna) Nadzórnad
transformacjČ iarchitekturaStrategia
Portfele, programy, projekty Absorpcja, utrzymanie idoskonalenie potencjaųu PomiarosiČganych rezultatów 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Rysunek 3. Struktura autorskiego modelu zarządzania budową inteligentnego miasta ħródáo: opracowanie wáasne.
PoniĪej przedstawiono charakterystykĊ zawartoĞci poszczególnych komórek modelu zarządza-nia budową inteligentnego miasta:
x Komórka 1 obejmuje: opracowanie i wdroĪenie mechanizmów nadzoru nad budową inte-ligentnego miasta, obejmujących zdefiniowanie ról i odpowiedzialnoĞci oraz mechanizmów raportowania i eskalacji.
x Komórka 2 obejmuje: sformuáowanie celów budowy inteligentnego miasta, zdefiniowanie pryncypiów architektonicznych, zaprojektowanie architektury strategicznej na poziomie sieci oraz opracowanie ramowej strategii budowy inteligentnego miasta.
x Komórka 3 obejmuje: zdefiniowanie portfeli programów i projektów budowy inteligent-nego miasta oraz wdroĪenie mechanizmów zarządzania ich realizacją.
x Komórka 4 obejmuje: zaprojektowanie i realizacjĊ mechanizmów umoĪliwiających ab-sorpcjĊ, utrzymanie i doskonalenie potencjaáu dostarczonego do sieci organizacji przez zrealizowane portfele programów i projektów.
x Komórka 5 obejmuje: opracowanie i wdroĪenie mechanizmów pomiaru osiąganych rezul-tatów na poziomie sieci organizacji oraz planowanie na tej podstawie dziaáaĔ doskonalących.
x Komórka 6 obejmuje: opracowanie i wdroĪenie mechanizmów nadzoru nad przedsiĊwziĊ-ciami budowy inteligentnego miasta realizowanymi w ramach poszczególnych organizacjach, obejmujących zdefiniowanie ról i odpowiedzialnoĞci oraz mechanizmów raportowania i eskalacji.
x Komórka 7 obejmuje: sformuáowanie celów strategicznych budowy inteligentnego miasta na poziomie poszczególnych organizacji wchodzących w skáad sformowanej sieci, zapro-jektowanie architektury segmentów (segment architecture) dla organizacji oraz stworzenie ramowego planu budowy inteligentnego miasta.
108
x Komórka 8 obejmuje: zdefiniowanie programów i projektów budowy inteligentnego mia-sta oraz wdroĪenie mechanizmów zarządzania ich realizacją.
x Komórka 9 obejmuje: zaprojektowanie i realizacjĊ mechanizmów umoĪliwiających ab-sorpcjĊ, utrzymanie i doskonalenie potencjaáu dostarczonego przez zrealizowane na poziomie poszczególnych organizacji programy i projekty budowy inteligentnego miasta. x Komórka 10 obejmuje: opracowanie i wdroĪenie mechanizmów oceny osiąganych rezul-tatów na poziomie pojedynczej organizacji oraz planowanie na tej podstawie dziaáaĔ doskonalących.
x Komórka 11 obejmuje: wdroĪenie mechanizmów nadzoru nad budową inteligentnego mia-sta w ramach pojedynczej jednostki (komórki) organizacyjnej, obejmujących zdefiniowanie ról, odpowiedzialnoĞci oraz mechanizmów raportowania i eskalacji. x Komórka 12 obejmuje: zaprojektowanie architektury potencjaáu (capability architecture)
na bazie architektury segmentu oraz uszczegóáowianie planu budowy inteligentnego mia-sta.
x Komórka 13 obejmuje: realizacją projektów budowy inteligentnego miasta i wdroĪenie mechanizmów ich monitorujących.
x Komórka 14 obejmuje: zaprojektowanie i realizacjĊ mechanizmów umoĪliwiających ab-sorpcjĊ, utrzymanie i doskonalenie potencjaáu dostarczonego przez zrealizowane projekty budowy inteligentnego miasta.
x Komórka 15 obejmuje: opracowanie i wdroĪenie mechanizmów oceny osiąganych rezul-tatów w ramach realizacji koncepcji inteligentnego miasta na poziomie pojedynczej jednostki (komórki) organizacyjnej oraz planowanie na tej podstawie dziaáaĔ doskonalą-cych.
PrzyjĊta konstrukcja modelu narzuca zastosowanie podejĞcia top-down, tj. od dziaáaĔ na pozio-mie sieci organizacji poprzez dziaáania na poziopozio-mie poszczególnych organizacji aĪ do dziaáaĔ realizowanych w poszczególnych komórkach organizacyjnych. W celu zapewnienia efektywnej bu-dowy inteligentnego miasta niezbĊdne jest, aby byáy one realizowane w sposób spójny i komplementarny wzglĊdem siebie.
OczywiĞcie rozwaĪania dotyczące modelu zarządzania budową inteligentnego miasta przedsta-wione w tym punkcie naleĪy uznaü za wstĊpne. Kolejny etap prac powinien polegaü na doprecyzowaniu zawartoĞci poszczególnych komórek modelu i okreĞleniu relacji pomiĊdzy nimi.
4. Podsumowanie i kierunki dalszych badaĔ
W polskich warunkach barierĊ w zastosowaniu systemowego podejĞcia do budowy inteligent-nych miast stanowią kwestie finansowe. Sytuacja ekonomiczna polskich samorządów nie uáatwia rozpoczynania przedsiĊwziĊü z obszaru inteligentnych miast. Z drugiej strony w perspektywie fi-nansowej 2014–2020 bĊdzie istniaáa moĪliwoĞü pozyskania Ğrodków unijnych na tego typu przedsiĊwziĊcia.
Innym utrudnieniem tworzenia smart cities w Polsce są kompetencje i podejĞcie dostawców technologicznych. Obecnie wiĊkszoĞü z nich patrzy na budowĊ inteligentnego miasta jedynie po-przez perspektywĊ wdroĪenia konkretnego systemu informatycznego lub produktu technologicznego. Dlatego w wiĊkszoĞci przypadków nie są oni zainteresowani podjĊciem dialogu
109
z miastem na temat caáoĞciowego funkcjonowania miasta. Nie dąĪą oni równieĪ teĪ do znalezienia najbardziej optymalnej ĞcieĪki osiągniĊcia poĪądanych rezultatów.
I chyba wreszcie ostatnią przeszkodĊ w realizacji idei smart cities w Polsce stanowią kwestie mentalne. W szczególnoĞci jest to wystĊpujący po stronie urzĊdników opór, bo wiĊkszoĞü z nich nie jest przystosowana do funkcjonowania w cyfrowym Ğrodowisku, a takie jest kreowane w ramach inicjatyw związanych z inteligentnym miastem.
Z drugiej strony urzĊdy miejskie powinny i mogą wymieniaü miĊdzy sobą dobre wzorce w za-kresie realizacji idei smart cities. Zyskaü na tym mogą przede wszystkim te miasta, w których poziom dojrzaáoĞci w zakresie zarządzania realizacją záoĪonych przedsiĊwziĊü (w tym projektów i programów transformacyjnych) jest niski.
Zaprezentowany w niniejszym artykule autorski model zarządzania budową inteligentnego mia-sta moĪe mia-stanowiü podmia-stawĊ do podjĊcia miĊdzymiastowej wspóápracy i wymiany doĞwiadczeĔ w realizacji koncepcji smart cities. NiezbĊdne są jednakĪe dalsze prace metodyczne i weryfikacyjne w zakresie tego podejĞcia.
Bibliografia
[1]. Azkuna I. (red.) Smart Cities Study: International Study on the Situation of ICT, Innovation and Knowledge in Cities, The Committee of Digital and KnowledgeǦbased Cities of UCLG, Bilbao, 2012.
[2]. Bendyk E., Bonikowska M., Rabiej P., RomaĔski W., Energia nowego miasta, PrzyszáoĞü miast. Miasta przyszáoĞci. Strategie i wyzwania innowacyjne, spoáeczne i technologiczne, Raport ThinkTank, Warszawa 2013.
[3]. Caragliu A., Del Bo C., Nijkamp P., Smart cities in Europe, w: „Journal of Urban Technol-ogy”, vol. 18, no. 2, 2011, s. 65–82.
[4]. Cempel C., Teoria i inĪynieria systemów, wyd. 6, PoznaĔ 2005, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, www.wbc.poznan.pl/dlibra/ (dostĊp on-line: 20 wrzeĞnia 2014).
[5]. Gontarz A., Byü dobrze poinformowanym, „Computerworld” 2005, nr 4.
[6]. Gontarz A., Smart city: technologia czy zarządzanie?, Materiaáy z konferencji „Miasto – ho-logram ĞwiadomoĞci”, http://westival.szczecin.art.pl/aktualnosci/smart-city-technologia-czy-zarzadzanie (dostĊp on-line: 20 wrzeĞnia 2014).
[7]. KieĪun W., Sprawne zarządzanie organizacją, SGH, Warszawa 1997.
[8]. Komninos N., Intelligent Cities: Innovation, Knowledge Systems and Digital Spaces, Spon Press, Londyn 2002.
[9]. Mitchell W. J., Intelligent cities, „e-Journal on the Knowledge Society”, Issue 5, 2007. [10]. Nadler D., Tushman M., Organizational Frame Bending: Principles for Managing
Reorien-tation, „Academy of Management Executive”, vol. 3, no. 3, August 1989, s. 196–197. [11]. Piekarczyk A., Zimniewicz K., MyĞlenie sieciowe w teorii i praktyce, PWE, Warszawa 2010. [12]. Schaffers R., Sällström A., Komninos N., Pallot M., Trousse B., Senach B., Hielkema H., Landscape and Roadmap of Future Internet and Smart Cities, Fireball Deliverable D2.1, 2011.
[13]. Sobczak A., Model dostarczania wartoĞci z budowy inteligentnego miasta, Roczniki Kole-gium Analiz Ekonomicznych, Oficyna Wydawnicza Szkoáy Gáównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2014 (w druku).
110
[14]. Sobczak A., Koncepcja cyfrowe transformacji sieci organizacji publicznych, Roczniki Kole-gium Analiz Ekonomicznych, zeszyt 29/2013, s. 279–293.
[15]. Stefanowicz B., Informacyjne systemy zarządzania, SGH, Warszawa 2007.
METHODOLOGICAL ASPECTS OF SMART CITIES BUILDING Summary
The city is a very complex, complicated, multi-dimensional organism. It can be considered as a system and network. By adopting this perspective, it is possible to carry out his deep conversion (transformation) and build so-called. smart city. In this article the author describes a model of management smart cities construction. Defined its main components, and outlines future directions to improve it.
Keywords: smart cities, system paradigm, network paradigm, organization transformation
Andrzej Sobczak
Zakáad Zarządzania Informatyką
Instytut Informatyki i Gospodarki Cyfrowej Kolegium Analiz Ekonomicznych
Szkoáa Gáówna Handlowa w Warszawie ul.MadaliĔskiego 6/8, 02-513 Warszawa e-mail: [email protected]
