Zdania czasowe z cum temporale
Zdania czasowe z cum temporale
Ważne daty
ok. 250 r. p.n.e. - ok. 184 r. p.n.e. – okres życia Plauta 106 r. p.n.e. - 43 r. p.n.e. – okres życia Cycerona 102 r. p.n.e. - 44 r. p.n.e. – okres życia Juliusza Cezara ok. 84 r. p.n.e. - ok. 54 r. p.n.e. – okres życia Katullusa Scenariusz lekcji dla nauczyciela
Źródło: online skills, licencja: CC0.
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1. dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu.
Nauczysz się
rozróżniać zdania podrzędne okolicznikowe celu;
identyfikować antyczne źródła konkretnych zjawisk naszej cywilizacji i kultury;
tłumaczyć łaciński tekst na język polski korzystając ze słownika łacińsko‑polskiego.
Zdania czasowe z Cum Temporale
Zdania okolicznikowe czasu, które odpowiadają na pytanie kiedy?, odkąd?, dopóki?, określają czas trwania czynności zdania nadrzędnego. Czynność zdania czasowego w stosunku do zdania nadrzędnego może mieć charakter: uprzedni (czynność zdania czasowego jest wcześniejsza), równoczesny lub
następczy. W przypadku, gdy w zdaniu czasowym wyrażamy czynność równoczesną, możliwe jest użycie spójnika cum z trybem oznajmiającym (indicativus). Taki spójnik zwyczajowo nazywany jest cum
temporale. W zdaniu nadrzędnym niejednokrotnie pojawiają się wówczas słowa: tum (wtedy), eo tempore (w tym czasie), eo die (tego dnia). Na przykład:
Fuitquoddam tempus, cum in agrīs hominēs passim bēstiārum modovagābantur. – Był taki czas, gdy wszyscy ludzie po polach błąkali się niczym zwierzęta. (Cyceron)
Przeczytaj przykłady zdań, zwróć uwagę na użyte formy czasownika zarówno w zdaniu głównym, jak i w zdaniach podrzędnych czasowych.
Autor nieznany, „Popiersie Juliusza Cezara”, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
Cum Caesar in Galliam vēnit, alterīus factiōnis prīncipēs erant Haeduī, alterīus Sēquanī.
Gdy Cezar przybył do Galii, wodzami jednego stronnictwa byli Eduowie, drugiego Sekwanowie. (Cezar)
Autor nieznany, „Popiersie Katullusa”, Sirmione, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Zdania czasowe z cum temporale
Iānua, quam Balbō dīcunt servīsse benignē ōlim, cum sēdēs ipse senex tenuit.
Drzwi, które jak mówią wiernie służyły Balbusowi, gdy starzec ten zajmował niegdyś ten dom. (Katullus)
Autor nieznany, „Pomnik Marka Tuliusza Cycerona jako prawnika”, XIX w, Pałac Sprawiedliwości, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Is, quī nōn dēfendit iniūriam, cum potest, iniūstē facit.
Kto mając możliwość, nie sprzeciwia się niesprawiedliwości, niegodnie postępuje. (Cyceron)
Autor nieznany, „Plaut”, kolekcja prywatna, versumonline.hu, CC BY 3.0
Cum pugnābat maxumē, ego tum fugiēbam maxumē.
Gdy on zaciekle walczył, wtedy ja równie zaciekle uciekałem. (Plaut)
O nieszczęściach Latony
Przeczytaj i przetłumacz tekst łaciński. Następnie wykonaj ćwiczenia.
Cum Apollō et Diāna, līberī Lātonae, parvī etiam erant, Hēra Lātōnam magnō odiō invidiāque vexābat, nam Lātōna ab Iove, marītō Hērae, amābātur. Lātōna igitur cum līberīs suīs per variās mundī terrās vagābātur, quod odium invidiamque inimīcae deae fugere cupiēbat. Aliquandō Lātōna cum parvīs līberīs in Lyciam venīebant. Longīs viīs fatīgātī membra sua recreāre in animō habēbant. Ā līberīs parvīs aquā imprīmīs dēsīderābātur et mox inveniēbātur. Laetitia tamen līberōrum diūturna nōn esse vidētur. Nam aquam ab incolīs Lyciae neque deae neque līberīs darī, sed malignē turbārī scīmus. Tum ab īrāta deā agricolās Lyciōs in rānās mūtārī legimus. Agricolae tamen, ut ab Ovidiō poētā Rōmānō scrīptum est quamquam sunt sub aquā, sub aquā maledīcere temptant.
Źródło: O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006.
Joshua Cristall, „Latona i chłopi z Licji”, 1822 r., Muzeum Sztuki, Houston, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
Marcantonio Franceschini, „Narodziny Apollina i Diany”, ok. 1692 - 1709 r., Liechtenstein Muzeum, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
Zadania
André Le Nôtre, Jules Hardouin-Mansart, Balthazar i Gaspar Marcy, „Fontanna wersalska przedstawiająca Latonę i żaby”, 1663-1689 r., Wersal, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Ćwiczenie 1
Na podstawie polskich tłumaczeń połącz zdania nadrzędne ze zdaniami podrzędnymi czasowymi.
Is, quī nōn dēfendit iniūriam, Fuit quoddam tempus, Iānua, quam Balbō dīcunt servīsse benignē, Hēra Lātōnam magnō odiō invidiāque vexābat, cum potest, iniūstē facit., cum līberī eius parvī etiam erant., cum in agrīs hominēs passim bēstiārum modo vagābantur., ōlim cum sēdēs ipse senex tenuit.
Drzwi, które jak mówią wiernie służyły Balbusowi, gdy starzec ten zajmował niegdyś ten dom. (Katullus)
Kto mając możliwość, nie sprzeciwia się niesprawiedliwości, niegodnie postępuje. (Cyceron)
Był taki czas, gdy wszyscy ludzie po polach błąkali się niczym zwierzęta. (Cyceron)
Hera okazywała Latonie nienawiść i zazdrość, gdy jej dzieci były jeszcze małe.
Ćwiczenie 2
Uszereguj chronologicznie poniższe wydarzenia z przeczytanego tekstu o Latonie i jej dzieciach.
Lātōna igitur cum līberīs suīs per variās mundī terrās vagābātur.
Dea īrāta agricolās Lyciōs in rānās mūtāvit.
Aqua ab incolīs Lyciae neque deae neque līberīs data est.
Ā līberīs parvīs aquā imprīmīs dēsīderābātur.
Ćwiczenie 3
Zaznacz zdania prawdziwe.
Incolae Lyciae aquam Lātōnae dedērunt.
Lātōna ab Iove, marītō Hērae, amabātur.
Incolae Lyciae in asinōs mūtātī sūnt.
Ā līberīs parvīs aqua imprīmīs dēsīderabātur.
Ćwiczenie 4 Ćwiczenie 5
Zaznacz tę odpowiedź, która jest zgodna z treścią przeczytanego tekstu. Żoną Jowisza była:
Diana Latona Hera Ćwiczenie 6
Zaznacz tę odpowiedź, która jest zgodna z treścią przeczytanego tekstu. Hera nienawidziła Latony, ponieważ:
Latona była kochana przez Jowisza, męża Hery Latona porwała dzieci Hery
Dzieci Latony obraziły Herę Ćwiczenie 7
Latona zamieniła rolników:
w osły w owady w żaby Ćwiczenie 8
Słowa Quamquam sunt sub aquā, sub aquā maledīcere temptant oznaczają:
Gdy są pod wodą, nawet woda im złorzeczy
Chociaż są pod wodą, nawet pod wodą próbują złorzeczyć Ktokolwiek jest pod wodą, jeszcze próbuje złorzeczyć Ćwiczenie 9
Autorem słów z poprzedniego zadania jest:
Owidiusz Ezop Wergiliusz
Ćwiczenie 10
Zdanie Laetitia tamen līberōrum diūturna nōn esse vidētur stanowi konstrukcję:
accusativus cum infinitivo nominativus cum infinitivo coniguatio perphrastica passiva Ćwiczenie 11
Zdanie Aquam ab incolīs Lyciae neque deae neque līberīs darī scīmus stanowi konstrukcję:
accusativus cum infinitivo nominativus cum infinitivo coniguatio perphrastica passiva Ćwiczenie 12
Zdanie Ab īrāta deā agricolās Lyciōs in rānās mūtārī legimus stanowi konstrukcję:
accusativus cum infinitivo nominativus cum infinitivo coniguatio perphrastica activia Ćwiczenie 13
Zdanie Cum līberī Lātonae, parvī etiam erant… jest zdaniem:
skutkowym czasowym dopełnieniowym
Słowniki
Słownik pojęć Zdanie celowe
typ zdania podrzędnego okolicznikowego, wyrażający cel lub intencję czynności, która wyrażona została w zdaniu nadrzędnym.
Zdanie względne
każde zdanie podrzędne, które wprowadzone jest przez zaimek względny (który, która, które).
Zdania czasowe
typ zdań okolicznikowych, które odpowiadają na pytanie „kiedy?”, „odkąd?”, „dopóki?”, określają czas trwania czynności zdania nadrzędnego.
Słownik łacińsko‑polski
Źródło: online skills, licencja: CC0.
Galeria dzieł sztuki
Autor nieznany, „Popiersie Juliusza Cezara”, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
Autor nieznany, „Popiersie Katullusa”, Sirmione, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Autor nieznany, „Pomnik Marka Tuliusza Cycerona jako prawnika”, XIX w, Pałac Sprawiedliwości, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Autor nieznany, „Plaut”, kolekcja prywatna, versumonline.hu, CC BY 3.0
Joshua Cristall, „Latona i chłopi z Licji”, 1822 r., Muzeum Sztuki, Houston, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
Marcantonio Franceschini, „Narodziny Apollina i Diany”, ok. 1692 - 1709 r., Liechtenstein Muzeum, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
André Le Nôtre, Jules Hardouin-Mansart, Balthazar i Gaspar Marcy, „Fontanna wersalska przedstawiająca Latonę i żaby”, 1663-1689 r., Wersal, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
„Diana”, ok. 1550, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Giovanni Ba sta Tiepolo, „Apollo”, 1757, Villa Valmarana, Vicenza, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006
J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978
Nowa Encyklopedia Powszechna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1995
L. Winniczuk, Lingua Latina; Łacina bez pomocy Orbiliusza, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1975
„Jowisz”, Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
„Hera - Junona”, II w.,Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna