M. Molski
Ks. Antoni Korcik (1892-1969)
Studia Philosophiae Christianae 7/1, 330-333
3.6.4 Przeciw argum entowi m o r a l n e m u , głoszącemu, że „gdyby Bóg nie istniał, nie byłoby pojęcia dobra i zła”, Russell postaw ił anty tezę, że „dobro i zło n :e istnieją li tylko dzięki Bogu, ale że z natury rzeczy logicznie poprzedzają Boga”.
3.6.5 Przeciw innej jeszcze w ersji argum entu moralnego, „według której istnienie Boga jest konieczne do zaprowadzenia sprawiedliwości na św iecie”, dla z a d o ś ć u c z y n i e n i a za niespraw iedliw ie dozna w ane przykrości, R ussell rozumuje z pewną przekorą: „Świat ten jest pełen niespraw iedliw ości; pozwala to nam przypuszczać, że próżno b y łoby szukać spraw iedliw ości w e w szechśw iecie, i dostarcza moralnego dowodu przeciw istnieniu bóstwa, a nie na jego korzyść”.
3.6.6 U Russella — jako sceptyka — przyjęcie form y asertywnej, zam iast hipotetycznej, w głoszeniu poglądów antyteistycznych wypada chyba życzliw ie potraktować jako pew ien m anewr taktyczny, jako m e todę sugerowania pryw atnych wierzeń. Przytoczone natom iast argu m enty i kontrargum enty zdają się raczej potwierdzać teorię staro żytnych sceptyków o izostenii sądów, niż rozstrzygać problem . Zgod nie z tezą odczytu Russell pokazał nie to kim jest, lecz to, kim nie jest. Nie jest chrześcijaninem, nie jest teistą. Przy swoim jednak w cześniejszym krytycyzm ie i późniejszym sceptycyźm ie nie powinien także być ateistą. W samej rzeczy, w swoich licznych deklaracjach słow nych w tej sprawie, w ahał się m iędzy agnostycyzmem i ateizmem.
Edward, Nieznański
K S. A N T O N I KORCIK (1892—1969)
Dnia 24 października 1969 r. zmar-ł ks. Antoni Korcik, docent U ni w ersytetu Jagiellońskiego, kierownik Katedry Logiki na W ydziale F ilo zofii Chrześcijańskiej K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego, znany
historyk logiki.
Ks. Antoni Korcik urodził się 28 m aja 1892 r. w Krasnym stawie. Średnie w ykształcenie zdobywał w Puławach, Hrubieszowie i Zamo ściu. U kończył je w Odessie, gdzie w roku 1916 rozpoczął uniw ersy teckie studia m atematyczno-przyrodnicze. Po roku przerwał je i w stą pił do Sem inarium Duchownego w Żytomierzu. W roku 1920 otrzymał św ięcenia kapłańskie i zapisał się ponownie na uniw ersytet. Tym ra zem uczelnią był Katolicki U niw ersytet Lubelski, a przedmiotem stu diów — filologia klasyczna i filozofia. Po dwóch latach ks. A. Korcik przeniósł się do W arszawy. Tu na sekcji filozoficznej W ydziału Teolo gii K atolickiej U niw ersytetu W arszawskiego studiow ał pod kierunkiem ks. prof. Stanisław a Kobyłeckiego. W ąoku 1926 uzyskał m agisterium
po przedłożeniu pracy pt. Rola term inu średniego w sylo gistyce A r y
stotelesa. W cztery lata później otrzym ał na tym że W ydziale doktorat
z filozofii chrześcijańskiej na podstaw ie dysertacji pt. Teoria kon w ersji
zdań asertorycznych u Arystotelesa w św ietle teorii dedukcji. Pracę
doktorską pisał pod kierunkiem prof. Jana Łukasiewicza. Pod jego w pływem utrwaliły się w ks. A. Korciku zainteresowania historyczne i skierowały w trw ały sposób ku historii logiki. Po dwuletniej pracy gimnazjalnej ks. A. Koreik rozpoczął w ykłady zlecone z historii filo zofii na Wydziale Teologicznym uniw ersytetu w W ilnie. W roku 1935 uzyskał naukowe stypendium zagraniczne. Przebyw ał w Niemczech, głów nie w Hanowerze, B erlinie i Lipsku, przeprowadzając badania nad logiczną spuścizną Leibniza. Po powrocie do kraju pełn ił nadal obo wiązki wykładowcy uniw ersytetu w ileńskiego. Okres od roku 1942 do 1944 spędził w obozie internowanych na Litwie. W warunkach obozo wych prowadził studia nad logicznym traktatem Hospiniana. W roku 1945 rozpoczął w ykłady zlecone z logiki na W ydziale Nauk H um ani stycznych KUL. Gdy w następnym roku pow stał W ydział Filozofii Chrześcijańskiej, ks. A. Korcik został na nim w ykładow cą logiki. W ro ku 1948 uzyskał habilitację w zakresie logiki na W ydziale Teologicz nym Uniwersytetu Jagiellońskiego na podstawie pracy pt. Teoria sylo-
gizm u zdań asertorycznych u Arystotelesa na tle logiki tr a d y c y jn e j
i jako zastępca profesora logiki został kierownikiem Katedry Logiki na Wydziale Filozoficznym KUL. Funkcję kierownika p ełn ił do przej ścia na emeryturę w roku 1963. Jako em erytowany pracownik naukowy prowadził w dalszym ciągu zajęcia dydaktyczne. Był twórcą w yodręb nionego seminarium logiki i organizatorem Zakładu Logiki i Teorii Poznania, przyczyniając się w znacznej m ierze do skom pletow ania jego powojennego księgozbioru, a zwłaszcza zaopatrywania go w piśm ien nictwo fachowe z zakresu historii logiki, którego to piśm iennictw a był znakomitym znawcą i skrzętnym zbieraczem. W latach 1952/53 i 1954/55 pełnił obowiązki prodziekana W ydziału Filozofii Chrześcijańskiej.
Działalność naukowa ks. A. Korcika szła w trzech kierunkach i obej mowała: 1. Zajęcia dydaktyczno-naukow e, 2. publikowanie w yników własnych badań nad dziejami logiki, 3. prace w towarzystw ach nau kowych.
1. Do zajęć dydaktycznych na W ydziale Filozofii Chrześcijańskiej należały wykłady kursoryczne. m onograficzne i seminaria.
W wykładach kursorycznych w yszedł ks. A. Korcik poza logikę tra dycyjną, zapoznawał. bowiem słuchaczy także z logiką m atematyczną, nawiązując do początkowych jej postaci (G. Frege, E. Schröder, J. Ś le szyński, B. Russell, pierwsze prace Łukasiewicza).
Wykłady monograficzne pośw ięcał zagadnieniom z historii logiki sta rożytnej, średniowiecznej i nowożytnej; przedstaw iał logikę A rystote
lesa, stoików, prekursorów średniowiecza (Apulejusz, Boecjusz, Kapella, Kasjodor), logikę średniowieczną (Abelard) i nowożytną (J. Hospinian, W. G. Leibniz, G. Saccheri, logika X IX w.)·
Sem inaria w iązały się tem atycznie z w ykładam i monograficznymi, głów nie jednak dotyczyły przedmiotu prac magisterskich i doktor skich — sylogistyki Apulejusza, dialektyki Galenosa, nauki o supozycji term inów u Piotra Hiszpana i jego komentatorów, nauki o konsek w encjach u Dunsa Szkota i Pseudo-Szkota, logiki Bolzana i Fregego, zagadnień logicznych u B. Trentowskiego, St. Leśniew skiego i St. Ko byłeckiego. Przedmiotem badań była także logika Hobbesa, Magniego, W allisa, Brentana i innych. Kierownik seminarium kładł duży nacisk na źródłowość prac dyplom owych i znajomość literatury z historii logiki.
Pod kierunkiem ks. A. Korcika 6 osób napisało prace m agisterskie i 4 osoby — doktorskie. W iększość z nich pracuje na stanowiskach ak a demickich lub w seminariach duchownych.
2. Dorobek piśm ienniczy ks. A. Korcika zawiera około 40 pozycji. Dw ie z nich — praca doktorska i habilitacyjna — ukazały się oddziel nie, pozostałe zaś — to artykuły, autoreferaty i recenzje, umieszczone głów nie w takich czasopismach polskich jak „Przegląd Filozoficzny”, „Roczniki Filozoficzne”, „Studia Logica”, „Polonia Sacra”. Niektóre z nich ukazały się w „Organon” i „Bibliotheca Classica O rientalis”.
W publikacjach ks. A. Korcika można wyodrębnić pod względem tem atycznym dwa głów ne nurty. Jednym z nich jest logika A rystote lesa i rozwój historyczny sylogistyki poprzez średniow iecze i czasy nowożytne (R. Kilwardby, L. Valla, R. Grassmann, L. Couturat). Drugi nurt stanow i logika zdań w jej form ie starożytnej — jako teoria sylo- gizmu hipotetycznego (stoicy, Cycero, Galenos, Boecjusz, Kapella, K as jodor) i w form ie nowożytnej — jako system u aksjom atyczno-deduk- cyjnego (G. Frege, H. M. Sheffer, A. N. W hitehead, В. Russell). Inne publikacje poświęcone są szczegółow ym zagadnieniom logicznym u róż nych autorów (Euklides, Apulejusz, B. Bolzano, С. Jones, J. Ś leszyń ski). W tej grupie znajdują się prace z historii logiki rosyjskiej (М. I. Karinski, P. > Porecki, L. W. Rutkowski, S. O. Szatunowski, N. A. W asiliew).
Autoram i, którym i ks. A. Korcik zajm ował się najczęściej, byli A ry stoteles i Leibniz. O logice Stagiryty pisał pracę m agisterską, doktor ską i habilitacyjną, w roku zaś 1953—54 w ydrukow ał artykuł pt.
Zdania egzystencjalne u Arystotelesa. Z Leibnizem związane są publi
kacje: O źródłach dru kow an ych i niedrukowanych logiki Leibniza,
Teoria sylogizmu Hospiniana i Leibniza, Metoda Leibniza interpretacji logiki A rysto tele sa, P róby Leibniza dow odu subalternacji, La
„Defen-sio Trinitatis contra W issow atiu m ” de Leibniz en rapport avec polé mique de Scharff avec Rauen.
Cały dorobek piśm ienniczy ks. A. K ordka stanow i zbiór przyczyn ków do historii logiki.
3. Ks. A. Korcik był członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego KUL. W latach 1952—54 p ełn ił funkcję naukowego redaktora „Roczni ków Filozoficznych”. Brał także udział w pracach Grupy Tematycznej H istorii Logiki przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akadem ii Nauk. Na konferencjach Grupy w ygłosił 13 referatów na różne tem aty ze swej specjalności. U trzym yw ał liczne kontakty naukowe, które oso bom z nich korzystającym dawały możność czerpania cennych infor m acji z dziejów logiki i fachowego piśm iennictwa.
Śmierć ks. A. Korcika stanow i niem ałą stratę w dziedzinie historii logiki. Odszedł bowiem człow iek o dużej pracowitości i erudycji.
