Scenariusz zajęć
IV etap edukacyjny, język polski, zakres podstawowy
Temat: O akcie komunikacji językowej i jego zaburzeniach
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
3. Świadomość językowa. Uczeń:
3) zna pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe (nadawca, odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (np. różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisemną a komunikacją przez Internet).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Rozpoznaje elementy modelu komunikacji językowej,
● Wskazuje w tekście źródłowym: nadawcę, odbiorcę, kod, komunikat, kontekst,
● Dostrzega zmiany we współczesnym modelu aktu komunikacji spowodowane ekspansją nowoczesnych technologii,
● Wyraża opinię,
● Rozwija sprawność współdziałania w grupie.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Rozpoznaje elementy modelu komunikacji językowej: nadawcę, odbiorcę, kod, komunikat, kontekst,
● Porównuje własne zdanie z opinią interlokutorów,
● Prezentuje kreatywne nastawienie do modelu komunikacji językowej.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Sprzęt multimedialny: komputer, ewentualnie podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna,
● Zasób multimedialny: filmy „Kto nadaje w reklamie?”, „Na planie”.
Metody nauczania:
1
● Problemowa: rozmowa kierowana,
● Praktyczne: ćwiczenia redakcyjne,
● Aktywizujące: praca w grupach, drama,
● Eksponująca: film.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Kilka dni przed zajęciami nauczyciel poprosił chętnego ucznia o sporządzenie prezentacji medialnej dotyczącej komunikacji językowej. Uczeń miał dotrzeć do schematu aktu mowy według Romana Jakobsona i przygotować omówienie wszystkich elementów jego konstrukcji.
Etap wstępny
Nauczyciel przedstawia temat lekcji i poleca uczniom, by dobrali się w 3-osobowe grupy i przygotowali scenki dramowe, w których elementy komunikacji (nadawcy, odbiorcy, komunikat, kontekst) będą się różnić. Pierwsza grupa przygotowuje epizodyczne spotkanie kolegów z klasy; druga – przedstawia rodzica próbującego przekonać dziecko, żeby włożyło czapkę, bo jest zimno; trzecia – wykład profesora skierowany do studentów; czwarta – stara się wskazać Hiszpanowi drogę z Dworca Głównego do wrocławskiego Rynku; piąta – inscenizuje rozmowę kierowcy (winnego stłuczki drogowej) z policjantem.
Po kilku minutach przygotowań uczniowie prezentują scenki. Każda inscenizacja kończy się wspólnym ustaleniem, kto jest nadawcą komunikatu i jego odbiorcą, a także jaka jest jego treść, kontekst, kod i rodzaj kontaktu.
Etap realizacji
Chętny uczeń, który przygotował omówienie schematu komunikacji językowej według Jakobsona, przedstawia zagadnienie w formie wykładu teoretycznego ilustrowanego przykładami.
Uczniowie rozrysowują schemat w zeszytach i zapamiętują elementy, z których się składa.
Nauczyciel prosi ich, aby – w wyznaczonych wcześniej grupach – zastanowili się, co by było, gdyby ten schemat zaburzono. Czy możliwa byłaby komunikacja bez nadawcy lub odbiorcy?
Czy inny język lub kontekst wypowiedzi może udaremnić przekaz? Czy brak kontaktu między odbiorcą i nadawcą może skutecznie uniemożliwić komunikację?
Po krótkiej rozmowie liderzy przedstawiają wnioski.
Następnie nauczyciel uruchamia kolejno filmy z zasobu multimedialnego, w których poruszany jest temat zmian modelu komunikacji językowej: wypowiedzi profesorów Godzica oraz Bralczyka, którzy opowiadają o komunikacie reklamowym i uczestnikach takiej komunikacji, nadawcy i odbiorcy. Prowadzący zajęcia prosi uczniów, aby z tekstów ekspertów wybrali te fragmenty, które świadczą o zmianie modelu komunikacji na skutek ekspansji telewizji i internetu. Zachęca młodzież do dzielenia się własnymi spostrzeżeniami
2
i refleksjami na temat dostrzeżonych różnic między tradycyjną komunikacją ustną i pisemną a komunikacją przez internet.
Na koniec prosi, aby uczniowie – w grupach – zapisali dialogi zainscenizowanych wcześniej scenek, przypominając o zachowaniu poprawności językowej właściwej dla wypowiedzi pisemnej i zrezygnowaniu z mniej restrykcyjnego języka mówionego.
Liderzy odczytują dialogi.
Etap końcowy
Nauczyciel dziękuje za zaangażowanie i prosi uczniów, by podsumowali swoją pracę.
Zadanie domowe polega na napisaniu tekstu reklamy dowolnego produktu i określeniu odbiorcy komunikatu perswazyjnego.
Dodatkowo:
Chętni uczniowie mogliby nakręcić film ze scenkami, w których zaburzenie jednego z elementów aktu komunikacji prowadzi do powstania zabawnej sytuacji.
3
