Karta pracy z języka polskiego dla uczniów gimnazjum Jak można mówić o śmierci?
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim.
„Kot w pustym mieszkaniu”
Wisława Szymborska Umrzeć – tego nie robi się kotu.
Bo co ma począć kot W pustym mieszkaniu.
Wdrapywać się na ściany.
Ocierać między meblami.
Nic niby tu nie zmienione, A jednak pozamieniane.
Niby nie przesunięte, A jednak porozsuwane.
I wieczorami lampa już nie świeci.
Słychać kroki na schodach, Ale to nie te.
Ręka, co kładzie rybę na talerzyk, Także nie ta, co kładła.
Coś tu się nie zaczyna O swojej zwykłej porze.
Coś tu się nie odbywa Jak powinno.
Ktoś tutaj był i był, A potem nagle zniknął I uporczywie go nie ma.
Do wszystkich szaf się zajrzało.
Przez półki przebiegło.
Wcisnęło się pod dywan i sprawdziło.
Nawet złamało zakaz I rozrzuciło papiery.
Co więcej jest do zrobienia.
Spać i czekać.
Niech no on tylko wróci.
Niech no się pokaże.
Już on się dowie, Że tak z kotem nie można.
Będzie się szło w jego stronę Jakby się wcale nie chciało,
Pomalutku,
Na bardzo obrażonych łapach.
I żadnych skoków i pisków na początek.
1. Wykonaj mapkę skojarzeniową, której centralnym hasłem będzie „śmierć”.
śmierć
2. Wyjaśnij znaczenie w języku potocznym związków frazeologicznych:
Obraz nędzy i rozpaczy.
Przyprawiać o rozpacz.
Pogrążyć się w smutku.
Topić smutki w kieliszku.
Dzielić się z kimś bólem.
Z bólem serca.
Cierpieć męki Tantala.
Coś nie cierpi zwłoki.
3. Czego symbolem jest „puste mieszanie”?
4. Kto, Twoim zdaniem, jest podmiotem lirycznym w tym wierszu?
5. Opisz sytuację w pustym mieszkaniu z punktu widzenia kota. Weź pod uwagę rady z tabelki:
Opis sytuacji – jest formą pośrednią między opisem a opowiadaniem; przedstawia relację z jakiegoś zdarzenia, w której muszą się znaleźć elementy statyczne i dynamiczne.
Elementy statyczne - opis Elementy dynamiczne - opowiadanie Sceneria, miejsce zdarzenia Zdarzenie, czyli to, co się działo Wyrazy opisujące miejsce i relacje
przestrzenne, np. na wprost, obok, w pobliżu, niedaleko, z dala, tu, tam;
Słownictwo opisujące postacie;
Przewaga rzeczowników i przymiotników.
Wyrazy opisujące relacje czasowe, np. nagle, znienacka, raptem, naraz, w pewnej chwili, nieoczekiwanie, po pewnym czasie, potem.
Przewaga czasowników.
Tworząc opis sytuacji, występuje się w roli obserwatora zdarzenia. Aby właściwie opisać sytuację, należy:
1. Dokładnie wyobrazić sobie tę sytuację.
2. Ustalić, które elementy są naprawdę ważne.
3. Przemyśleć elementy scenerii i jej wpływ na zdarzenie.
4. Zgromadzić odpowiednie słownictwo.
5. Zaplanować kompozycję pracy.
6. Jakie stereotypowe cechy przypisuje się kotu?
7. Które z nich ujawniły się w zachowaniu kota z wiersza Szymborskiej?
8. Co „kociego” robi kot w pustym mieszkaniu?
9. Jakie uczucia poetka przypisuje kotu? Co czuje zwierzę w sytuacji śmierci opiekuna?
10. Jak nazywa się tego rodzaju zabieg stylistyczny?
11. Czego z wiersza dowiadujemy się o osobie zmarłej? Scharakteryzuj ją krótko.
12. Sprawdź definicje gatunków lirycznych, których tematem jest śmierć – tren, elegia, rapsod, testament. Czy wiersz Szymborskiej można zaliczyć do któregoś z nich?
Uzasadnij swoje stanowisko w kilku zdaniach.
13. Jakie prawdy o śmierci odczytujemy w wierszu „Kot w pustym mieszkaniu”?
14. Wyjaśnij znaczenie związków frazeologicznych i zastosuj je w zdaniach:
Zakręt śmierci.
To jest sprawa życia i śmierci.
Brak mu trzy ćwierci do śmierci.
Zajrzeć śmierci w oczy.
Igrać ze śmiercią.
15. Prawie codziennie Twoje zwierzątko zostaje samo w domu, np. wtedy, gdy idziesz do szkoły. Napisz opowiadanie z jego punktu widzenia o tym, co robi, co czuje, czekając na Twój powrót.
