• Nie Znaleziono Wyników

Widok Rola świata zwierząt w budowaniu językowego obrazu świata na przykładzie czasowników utworzonych od nazw zwierząt w języku niemieckim i polskim

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Widok Rola świata zwierząt w budowaniu językowego obrazu świata na przykładzie czasowników utworzonych od nazw zwierząt w języku niemieckim i polskim"

Copied!
19
0
0

Pełen tekst

(1)

JOANNA SZCZĘK

Uniwersytet Wrocławski

STEFAN LUDWIN

Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze

Rola świata zwierząt w budowaniu

językowego obrazu świata na przykładzie czasowników utworzonych od nazw

zwierząt w języku niemieckim i polskim

Zwierzęta od zawsze towarzyszyły człowiekowi i były nieodłącznym ele- mentem jego życia. Stosunek człowieka do zwierząt kształtuje się zasadniczo na dwóch płaszczyznach — zachwytu i strachu. Zachwyt dotyczy drzemiących w zwierzętach sił, które są dla człowieka niedostępne. Strach wynika zaś z nie- możności przejęcia pełnej kontroli nad światem zwierząt, jak też z przypisywa- nych zwierzętom cech, często boskich lub demonicznych.

U ludów pierwotnych zwierzęta odgrywały często rolę alter ego, co wynika z faktu, iż: „Ein urtümliches Verwandtschaftsgefühl zwischen Mensch und Tier lässt letzteres zum Träger der Seele werden” (Lurker 1992, s. 752).

W historii kultury można odnaleźć różne motywy zwierzęce (Cooper 1998, s. 87). Zwierzęta odgrywają tam rolę:

1. pomocnika, przewodnika, 2. stworzenia emanującego siłę, 3. uosobienia ludzkich uczuć i cech, 4. pokarmu dla człowieka.

Silne i liczne związki człowieka ze światem zwierząt wynikają przede wszystkim z ich przydatności, która dotyczy następujących obszarów (Heckmann 1987, s. 5):

1. człowiek hoduje i oswaja zwierzęta,

2. człowiek utrzymuje zwierzęta jako zwierzęta domowe, 3. człowiek żyje ze zwierząt, z ich pracy i produktów, 4. człowiek poluje na zwierzęta.

(2)

Na podkreślenie zasługuje ponadto, iż zwierzęta stanowią niewyczerpane źródło inspiracji określeń człowieka (Braun 1992, s. 143–152). Eksplikują one często cechy charakterystyczne albo służą jako wyzwiska (Pfeiffer 1996).

Nie dziwi zatem, że świat zwierząt stanowi nieodłączny element językowe- go obrazu świata (= JOŚ) danej społeczności, to właśnie ta sfera jest bowiem najbliższym człowiekowi obszarem, z którego może on czerpać inspirację.

W niniejszym opracowaniu podejmujemy próbę przedstawienia roli świa- ta zwierząt zawartego w strukturze słowa w kreowaniu językowego obrazu świata niemieckiej i polskiej społeczności kulturowej. Podstawę analizy stanowią nie- mieckie i polskie czasowniki utworzone od nazw zwierząt, które odwołują się do różnych aspektów zwierzęcej egzystencji i których znaczenie jest przenoszone na różne sfery życia człowieka. Badane czasowniki zostały zebrane ze słowników obu języków na podstawie kryterium etymologicznego, które wskazuje na ich po- winowactwo z nazwami zwierząt (por. spis źródeł w bibliografii). Celem analizy jest wskazanie tych cech definicyjnych zwierząt, które mają wpływ na tworzenie JOŚ niemieckiej i polskiej społeczności kulturowej.

Punkt wyjścia naszej analizy stanowi stwierdzenie, że JOŚ to „zbiór prawid- łowości zawartych w kategorialnych związkach gramatycznych (fleksyjnych, sło- wotwórczych, składniowych) oraz w semantycznych strukturach leksyki, pokazu- jących swoiste dla danego języka sposoby widzenia poszczególnych składników świata oraz ogólniejsze rozumienie organizacji świata, panujących w nim hie- rarchii i akceptowanych przez społeczność językową wartości” (Tokarski 1993, s. 358). Stanowi on zatem „strukturę pojęciową utrwaloną (zakrzepłą) w systemie danego języka” (Grzegorczykowa 1990, s. 43). Pełni przy tym „dwie podstawowe funkcje: interpretującą i regulującą. Interpretuje rzeczywistość, z którą styka się człowiek i reguluje ludzkie zachowanie wobec tej rzeczywistości. Wiąże się w ten sposób z dwiema dziedzinami aktywności ludzkiej: z myśleniem i z działaniem”

(Maćkiewicz 1990, s. 55–56).

1. Analiza materiału

Zebrane czasowniki wykazują jednoznaczny związek z nazwami zwierząt.

Zostały utworzone od nazw gatunków zwierząt prototypowych (ryba, ptak) oraz innych (owady, skorupiaki), które w potocznej kategoryzacji świata do zwie- rząt nie należą1, jak też od hiperonimów opisujących gromady zwierzęce (ptak,

1 W odniesieniu do klasyfikacji zwierząt i wyróżniania zwierząt tzw. typowych należy zwró- cić uwagę na analizy psychologiczne, które jednoznacznie wskazują, że użytkownicy języka dzielą i wyróżniają zwierzęta w sposób potoczny. A zatem przynależność reprezentantów przecież świata zwierzęcego, którzy nie reprezentują sześciu podstawowych grup kręgowców, wydaje się według przeciętnych użytkowników języka wątpliwa.

(3)

ryba). Podstawę słowotwórczą stanowią również rzeczowniki określające płeć zwierząt oraz zwierzęta młode.

1.1. Struktura słowotwórcza badanych jednostek

1.1.1. Struktura niemieckich czasowników utworzonych od nazw zwierząt

Analiza struktury zebranych jednostek pozwala na podział niemieckich de- rywatów czasownikowych utworzonych od nazw zwierząt w następujący sposób (Fleischer, Barz 1995, s. 305–313):

a. produkty konwersji2 bez afiksacji; przez konwersję rzeczownik staje się czasownikiem, przyjmując końcówkę bezokolicznika -en lub -n (jeżeli rzeczow- nik kończy się na -e, -el, -er, np.: Hecht — hecht-en, Tiger — tiger-n. Końców- kom bezokolicznika może towarzyszyć przegłos samogłoski rdzennej, np.: Floh

— flöh-en.

b. produkty konwersji z prefiksem; formacje te powstały przez dodanie do pod- stawy końcówek bezokolicznika -en lub -n oraz przedrostków, np.: ver-hammel-n (‘kastrować barana’), an-watz-en (‘przybiec szybko jak dzika świnia’), ent-laus-en (‘odpchlić’), sich ent-puppe-n (‘przepoczwarzyć się [o motylu]’), sich ein-igel-n (‘odizolować się od ludzi’), sich an-wanze-n (‘podlizywać się w uporczywy spo- sób jak pluskwa’), sich ab-kater-n (‘umyć się powierzchownie jak kot’).

c. sufiksacje z sufiksami: -(e)l(n), -ier(en), -(en)z(en), -(e)r(n)3; składają się z rzeczownika bazowego, rozszerzonego o morfemy derywacyjne -l-, -ier-, -z-, i-, -r- oraz końcówek bezokolicznika -en i -n. Sufiksom -(e)l(n) i -(e)r(n) może to- warzyszyć przegłos samogłoski rdzennej podstawy, np.: Fuchs — füchs-eln, Bock

— böck-eln, Lamm — lämm-ern.

d. prefiksacje; prefiksacje powstały przez dodanie prefiksów do istniejących czasowników. Wśród nich można wyróżnić:

— czasowniki nierozdzielnie złożone: erbüffeln (‘wykuć coś, nauczyć się czegoś’), verkalben (o krowie: ‘poronić ’), beluchsen (‘obserwować jak ryś’).

2 Odpowiada definicji konwersji w Encyklopedii językoznawstwa ogólnego, w której jest de- finiowana jako „zmiana charakterystyki fleksyjnej (paradygmatu fleksyjnego) podstawy bez posze- rzania jej o afiks słowotwórczy, np.: zł-y — zł-o” (EJO 1993, s. 112).

3 Czasowniki kalbern, rindern, wildern, kälbern, lämmern wydają się na pierwszy rzut oka sufiksacjami z sufiksem -ern lub kombinacją tego sufiksu z przegłosem. Jednakże Fleischer, Barz (1995, s. 309–310) nie podają tego sufiksu, twierdząc, że nie występuje on przy derywacji odrze- czownikowej, a czasowniki na -ern są produktem konwersji, w której -er jest końcówką liczby mnogiej rzeczownika bazowego. Dotyczy to czasowników kälbern, lämmern oraz rindern. Trudno wyjaśnić brak przegłosu przy kalbern oraz zinterpretować czasownik wildern, ponieważ das Wild (‘zwierzyna łowna’) jest singularia tantum.

(4)

— czasowniki rozdzielnie złożone: andackeln (‘przyjść drobnymi kroczka- mi, przydreptać’), einbüffeln (‘wyuczyć się czegoś’), abferkeln (‘oprosić się’), ausfischen (‘wyłowić wszystkie ryby’), sich aufschlängeln (‘piąć się w górę jak wąż’), sich durchwieseln (‘przeciskać się’).

Niektóre czasowniki utworzone od nazw zwierząt są zwrotne, np.: sich aalen, sich entpuppen, sich anwanzen, sich abkatern, sich mopsen, sich schlängeln.

W badanym materiale występują produkty konwersji bez afiksacji (ppkt a) oraz sufiksacje (ppkt d).

Tabela 1. Typy derywacji niemieckich czasowników od nazw zwierząt Typy derywacji niemieckich czasowników zwierzęcych I. Konwersja bez afiksacji

Końcówka bezokolicznika

Czasowniki

-en sich aalen, bocken, dachsen, fischen, fohlen4, fuchsen, hechten, kalben, kapaunen, krebsen, lammen, lausen, luchsen, mausen, sich mopsen, ochsen, ratzen, rossen, sauen, schwanen, stären, stieren, storchen, wallachen, wurmen

-n /jeżeli podstawa

kończy się na -e, -el, -er/ Podstawa na -e

bienen, bullen, eulen, gelzen, humsen, raupen, robben, wanzen, welpen

Podstawa na -el

büffeln, dackeln, eseln, ferkeln, gockeln, igeln, rammeln, wieseln, zickeln

Podstawa na -er

bibern, geiern, hamstern, katern, maikäfern, reihern, sperbern, tigern -en + przegłos

samogłoski rdzennej

flöhen -n + przegłos

samogloski rdzennej

äffen, vögeln

II. Konwersja z prefiksacją

Prefiks Czasowniki

ab-....-(n) + sich sich abkatern

an-...-(en) anwatzen

an-...-(en) + sich sich anwanzen

4 Podstawą tego czasownika jest rzeczownik Fohlen (= 'źrebię'), końcówka podstawy -en zosta- ła zwerbalizowana (Kühnhold, Wellmann 1973, s. 27).

(5)

ein-...-(n) + sich sich einigeln

ent-...-(en) entlausen

ent-...-(n) + sich sich entpuppen

ver -...-(n) verhammeln

II. Konwersja z prefiksacją

Prefiks Czasowniki

ab-....-(n) + sich sich abkatern

an-...-(en) anwatzen

an-...-(en) + sich sich anwanzen ein-...-(n) + sich sich einigeln

ent-...-(en) entlausen

ent-...-(n) + sich sich entpuppen

ver -...-(n) verhammeln

III. Sufiksacja

Sufiks Czasowniki

-(e)l(n) mauseln, fischeln

przegłos + -(e)l(n) böckeln, füchseln, kätzeln, mäuseln, sich schlängeln -(e)r(n) kalbern, rindern, wildern

przegłos + -(e)r(n) kälbern, lämmern -(is)ier(en) frettieren, kapaunisieren -(en)z(en) fischenzen, hunzen

IV. Prefiksacja

Prefiks Czasowniki

er- erbüffeln

be- beluchsen

ver- verkalben

ab- abferkeln

an- andackeln

aus- ausfischen

durch- sich durchwieseln

(6)

1.1.2. Struktura polskich czasowników utworzonych od nazw zwierząt

Wśród czasowników polskich można wyróżnić sufiksacje odrzeczowniko- we — składające się na badany materiał kombinacje prefiksacji z sufiksacją rze- czownika oraz prefiksacje od istniejących czasowników (Grzegorczykowa 1969;

GWJP 1984, s. 496–506).

W grupie czasowników polskich utworzonych przez sufiksację i prefiksację z sufiksacją występuje więcej czasowników zwrotnych niż w języku niemieckim.

Czasowniki polskie nie są produktami konwersji.

Tabela 2. Typy derywacji czasowników od nazw zwierząt w języku polskim Typy derywacji polskich czasowników utworzonych od nazw zwierząt

I. Sufiksacja Przyrostki temato-

twórcze Czasowniki

-owa- // -uj- Podstawa niezmieniona

bobrować, chomikować, kangurować, kozłować, małpować, papugować, rybować

Podstawa w formie zdrobnienia

koziołkować, myszkować, ptaszkować, raczkować, szczurkować, wężykować

-i- // 0 capić, kapłonić, sępić, świnić

-i- // 0 + się czerwić się, gawronić się, gapić się, gzić się, pawić się, szarogęsić się5 (podstawą jest grupa wyrazowa)

cielić się, jagnić się, kocić się, prosić się, szczenić się, źrebić się -y- // 0 jeżyć, psioczyć, sobaczyć, szczurzyć, tchórzyć, wałaszyć -y- // 0 + się byczyć się, indyczyć się, jeżyć się, szczurzyć się, ślimaczyć się -e- // -ej- baranieć, capieć, gawronieć, sępieć, sowieć

-a- // 0 bąkać

-a- // 0 + się lochać się

II. Kombinacja prefiksacji z sufiksacją

Prefiks Czasowniki

od-...-i //0 odpchlić od-...-y- // 0 odrobaczyć prze-...y // 0 + się przepoczwarzyć się za-... -i- // 0 + się zacietrzewić się za-... -i- // 0 zapluskwić, zarybić

5 Czasownik utworzony od związku frazeologicznego rządzić się jak szara gęś (Grzegorczyko- wa 1969: 45).

(7)

III. Prefiksacja

Prefiks Czasowniki

na- nasobaczyć, najeżyć, naświnić

o- ocielić się, oszczenić się

ob- obsobaczyć, obślimaczyć

po- pobyczyć się, pogapić się, pomyszkować

u- uświnić

wy- wyświnić się

z-/ s- zbaranieć, zborsuczeć, zmałpować, stchórzyć za- zachomikować, zagapić się, zaświnić

1.2. Semantyka badanych jednostek

Czasowniki utworzone od nazw zwierząt stanowiły przedmiot niemieckich (Carl 1957/58) oraz polskich badań językoznawczych (Chmielowiec 1931).

Badania wskazują jednoznacznie na mocne związki etymologiczne nazw zwierząt z utworzonymi od nich czasownikami. Carl wyróżnia trzy grupy: 1. Verben, die nur für das Tier gelten: Tierjungen werden geboren, Tierlaute und -geräusche werden erzeugt, Tiergerüche werden erzeugt, 2. Verben, die den Menschen in Beziehung zum Tier setzen: Tiere werden gefangen, Tierbewegungen werden nachgeahmt, auffällige Tiergewohnheiten werden verglichen, Vorgänge werden verhüllt, 3. Verben anderer Herkunft (Carl 1957/58).

W obrębie jednostek werbalnych utworzonych od nazw zwierząt można za- uważyć różne relacje semantyczne, których motywacja tkwi nie tylko w samej na- zwie danego zwierzęcia, lecz odnosi się także do wszelkich innych aspektów jego egzystencji. Analiza semantyki badanych czasowników, które są w większości polisemantyczne, pozwala na rozróżnienie dwóch głównych rodzajów znaczeń:

znaczenia prymarnego, odnoszącego się do świata zwierzęcego, oraz znaczenia sekundarnego, odnoszącego się do świata pozazwierzęcego, a zatem będącego wynikiem derywacji semantycznej.

1.2.1 Analiza znaczenia prymarnego niemieckich i polskich czasowników odzwierzęcych

W obrębie tej grupy znaczeń czasowników odzwierzęcych dają się odnaleźć następujące grupy znaczeniowe:

1. czasowniki odnoszące się do rozmnażania zwierząt:

(8)

— w języku niemieckim i polskim: Ferkel (prosię): ferkeln / prosić się, Fohlen (źrebię): fohlen / źrebić się, Kalb (cielę): kalben, kalbern, kälbern / cielić się, Katze (kot): kätzeln / kocić się6, Lamm (jagnię): lammen, lämmern / jagnić się, Welfe, Welpe (szczeniak): welpen, wölfen7 / szczenić się8;

— tylko w języku niemieckim: Sau (maciora): sauen (‘o maciorze: rodzić młode’), Zickel (koźlę): zickeln (‘o kozie: rodzić młode’);

— tylko w języku polskim: czerw9: czerwić się (‘o matkach pszczół: składać jaja do komórek plastra’);

2. czasowniki odnoszące się do instynktów zwierzęcych:

— tylko w języku niemieckim: Bock (cap, kozioł): bocken (o kozie w okresie rui: ‘pożądać capa’), Rammel; Stär (baran): rammeln; stären (o owcy w okresie rui:

‘pożądać barana’), Rind (bydlę): rindern (o krowie w okresie rui: ‘pożądać sam- ca’), Ross (rumak): rossen (o klaczy w okresie rui: ‘pożądać rumaka’), Stier (byk):

stieren (o krowie w okresie rui: ‘pożądać byka’);

— tylko w języku polskim: locha: lochać się, giez: gzić się (o bydle: ‘nie- spokojnym zachowaniem ujawniać popęd płciowy; zaspokajać popęd płciowy lub parować, parzyć się’);

3. czasowniki odnoszące się do zdobywania pokarmu przez zwierzęta:

— w języku polskim i niemieckim: Maus / myszka: mausen (‘o zwierzętach:

łapać myszy’) / myszkować (łow. ‘o zwierzętach: szukać pożywienia, polować, czyhać, czatować na zdobycz’10;

4. czasowniki odnoszące się do odgłosów wydawanych przez zwierzęta:

— w języku polskim: bąk: bąkać(o niektórych ptakach: ‘wydawać głos po- dobny do głosu bąka — ptaka lub owada’11;

5. czasowniki odnoszące się do „zachowania zwierząt”:

— w języku niemieckim i polskim: die Schlange — wąż: sich schlängeln

= wężykować daw. ‘wić się, pełzać jak wąż; dzisiaj — podkreślać linią falistą’12;

— tylko w języku niemieckim: Bock (kozioł): bocken (‘uderzać rogami13, lub stanąć na tylnych nogach, stawać dęba, opierać się’14);

6 W języku polskim w znaczeniu ‘urodzić kocięta’ oraz ‘wydawać potomstwo’ w odniesieniu do zajęcy, królików, kóz, owiec, nutrii i ryb żyworodnych. Brückner (1993, s. 261) wyprowadza ten czasownik od rzeczownika kot = ‘rzut, miot młodych’. Grzegorczykowa (1969, s. 45) potwierdza tę etymologię, zaznaczając, że przy wtórnej interpretacji wskazuje się na rzeczownik kot (zwierzę) jako ich podstawę słowotwórczą.

7 W średniowysokoniem. welfen = ‘Junge werfen’ / ‘rodzić szczenięta’, od Welf (= ‘szcze- nię’). Współcześnie czasownik w oparciu o Wolf = ‘wilk’ przyjął formę wölfen (por. D8, s. 3949).

8 Czasownik szczenić się ma w jęz. polskim znaczenie: ‘wydawać potomstwo’ i dotyczy samicy psa, wilka, lisa, borsuka (SJP1994, t. III, s. 399).

9 ‘Beznoga, mało ruchliwa larwa wielu muchówek i błonkówek; w pszczelarstwie: nazwa wszystkich stadiów rozwojowych pszczoły miodnej’, por. Szymczak 1994, t. I, s. 335.

10 Por. (Doroszewski 1958–1969, s. 546).

11 Por. (Szymczak 1994, t. I, s.133).

12 Por. (Piprek 1983, część pol.-niem. t. II, s. 706).

13 O zwierzętach rogatych.

14 O koniu, ośle.

(9)

— tylko w języku polskim: giez — gzić się (‘o niektórych zwierzętach: bie- gać z bólu spowodowanego ukąszeniami gzów’).

Zaprezentowane czasowniki pokazują, że zwłaszcza w obszarze rozmnażania się zwierząt mamy do czynienia z daleko idącą zgodnością w badanych językach.

Na uwagę zasługuje fakt, iż w języku polskim odpowiednikami są często kon- strukcje zwrotne. W większości przypadków czasownik został utworzony od na- zwy młodego zwierzęcia (prosię, cielę, szczenię). W jednym przypadku w języku niemieckim (maciora) motywacja pochodzi od nazwy dorosłego zwierzęcia. Inte- resujące są też czasowniki mausen i myszkować, które, choć utworzone od nazwy myszy, opisują sposób zachowania się innych zwierząt (charakteryzują polowanie

— czynność, której przedmiotem jest mysz).

Kilka czasowników jest wieloznacznych i odnosi się do wydawania potom- stwa przez różne zwierzęta (kocić się, welpen, wölfen). W zakresie instynktów zwierzęcych przeważają czasowniki utworzone od nazw zwierząt w języku nie- mieckim, których odpowiednikami są parafrazy w języku polskim.

1.2.2. Analiza znaczenia sekundarnego niemieckich i polskich czasowników utworzonych od nazw zwierząt

W obrębie tej grupy mamy do czynienia z przenoszeniem pewnych cech wy- glądu i zachowania zwierząt oraz ich fizjologii na inne obszary świata pozazwierzę- cego. Można tu wyróżnić następujące obszary semantyczne:

Tabela 3. Znaczenia sekundarne czasowników odzwierzęcych w języku niemieckim i polskim 1. Sfery życia i działalności człowieka

a. czasowniki porównawcze, odnoszące się do zachowania zwierząt W języku niemieckim i polskim

Affe (małpa) äffen / małpować: ‘ślepo naśladować (jak małpa)’

Geier (sęp) geiern: ‘zdobyć coś dla siebie, czekając, aż ktoś coś wspaniało- myślnie odda’;

sępić: ‘wypraszać coś u innych (na sępa)’

Hamster (chomik) hamstern / chomikować: ‘gromadzić zapasy’

Igel (jeż) igeln / jeżyć się: przen. ‘przybierać postawę obronną, być nieuf- nym, unosić się’

Krebs (rak) krebsen / raczkować ‘pełzać na wszystkich kończynach’

Sau (świnia) sauen / świnić: ‘brudzić’

Tylko w języku niemieckim

Aal (węgorz) sich aalen: ‘wypoczywać, wylegiwać się, wyciągać się leniwie na plaży, na kanapie jak węgorz w wodzie’

Biber (bóbr) bibern: ‘ciężko pracować’

Bock (kozioł) bocken: ‘być upartym, przekornym jak kozioł’

(10)

Büffel (bawół) büffeln: ’wkuwać’

Dachs (borsuk) dachsen: ‘spać mocno i chrapać’

Dackel (jamnik) dackeln: ‘udać się dokądś, podreptać’

Esel (osioł) eseln: ‘ciężko pracować, zakuwać’

Eule (sowa) eulen: ‘uważnie patrzeć’

Ferkel (prosię) ferkeln: ‘opowiadać sprośne dowcipy; brudzić przy jedzeniu’

Fuchs (lis) fuchsen, füchseln: ‘niepostrzeżenie coś ukraść’

Gockel (kogut) gockeln: ‘biegać za kobietami, udawać macho (jak kogut)’

Hecht (szczupak) hechten: ‘zerwać się i pobiec dokądś; dać szczupaka’

Kalb (cielę) kalbern, kälbern: ‘szaleć jak cielę, wygłupiać się; wymiotować (dźwięk przypominający ryk cieląt)’

Kater (kocur) katern: ‘chodzić na dziewczyny’

Krebs (rak) krebsen: ‘mozolnie wspinać się lub pełznąć’

Luchs (ryś) luchsen: ‘potajemnie przyglądać się czemuś; ukraść coś; czato- wać, aby zdobyć coś dla siebie’

Maikäfer (chrabąszcz) maikäfern: ‘być niezdecydowanym, zwlekać ze zrobieniem cze- goś; zastanawiać się, co powiedzieć (jak chrabąszcz, który przed lotem prostuje skrzydła)’

Maus (mysz) mausen: ‘ukraść coś niezbyt wartościowego jak zwierzę, które upolowało mysz’

Mops (mops) mopsen: ‘nudzić się, mieć znudzoną minę jak mops’

Ochse (wół) ochsen: ‘ciężko pracować, zakuwać’

Ratz (chomik, popielica,

szczur, tchórz) ratzen: ‘spać mocno (pol. jak suseł)’

Reiher (czapla) reihern: ‘zwracać (jak czapla karmiąca młode), mieć rozwolnienie (wydalać półpłynny kał jak ptaki)’

Robbe (foka) robben: ‘pełznąć na brzuchu, podpierając się łokciami’

Schlange (wąż) sich schlängeln: ‘iść omijając przeszkody, przeciskając się przez ludzi, samochody itp.’

Schwan (łabędź) schwanen: ‘przeczuwać coś złego15 Sperber (krogulec) sperbern: ’obserwować uważnie’

Storch (bocian) storchen: ‘kroczyć sztywno jak bocian’

Tiger (tygrys) tigern: ‘chodzić tam i z powrotem jak tygrys w klatce’

Vogel (ptak) vögeln: ‘odbywać stosunek płciowy’

Wiesel (łasica) wieseln: ‘poruszać się zwinnie, prędko jak łasica’

Wurm (robak) wurmen: ‘(jdn. wurmt etwas): coś kogoś gryzie jak robak, ktoś ma problem’

Tylko w języku polskim

baran baranieć: ‘nie wiedzieć co robić, mieszać się; głupieć’

15 Prawdopodobnie żartobliwe tłum. z łac. olet mihi = ‘czuję’, gdzie skojarzono olere z olor =

‘łabędź’ (D8, s. 3024).

(11)

bóbr bobrować: ‘przeszukiwać, szperać’

byk byczyć się: ‘próżnować, nic nie robić, wypoczywać’

cap capieć: ‘baranieć, głupieć, durnieć’

gapa (gawron) gapić się: ‘przyglądać się czemuś bezmyślnie, tępo; nie uważać na to, co trzeba’

gawron gawronieć: ‘głupieć, baranieć’

gawronić się: ‘przyglądać się czemuś bezmyślnie, gapić się, marnować czas’

giez gzić się: ‘współżyć seksualnie, zaspokajać popęd płciowy’

indyk indyczyć się: ‘okazywać gniew z błahych powodów; puszyć się, nadymać się’

jeż jeżyć: ‘zwykle o włosach lub sierści: stroszyć, nastawiać, podno- sić (podobnie jak jeż kolce)’

mysz myszkować: ‘zaglądać do różnych miejsc, zwykle szukając cze- goś; szperać w czymś jak mysz’

papuga papugować: ‘naśladować jak papuga’

paw pawić się: ‘pysznić się, nadymać się, nosić się dumnie jak paw’

sęp sępieć: ‘stawać się ponurym jak sęp’

sępić: ‘być skąpym, nie chcieć się z kimś podzielić — jak sęp zdobyczą’

sowa sowieć: ‘stawać się osowiałym, smutnym’

gęś (szara gęś) szarogęsić się: ‘rządzić się gdzieś samowolnie (jak szara gęś)’

szczur szczurkować: ‘szperać, myszkować’

szczurzyć (uszy): ‘nastawiać uszy jak szczur, nasłuchiwać’

szczurzyć się: ‘dąsać się, gniewać się’

ślimak ślimaczyć się: ‘okazywać ślimazarność, płaczliwość’

tchórz tchórzyć: ‘bać się, nie móc się zdobyć na działanie pod wpływem strachu’

b. czasowniki oznaczające kastrację zwierząt hodowlanych16 W języku niemieckim i polskim

Kapaun (kapłon) kapaunen, kapaunisieren / kapłonić: ‘kastrować koguta’

Wallach (wałach) wallachen: wałaszyć: ‘kastrować ogiera’

Tylko w języku niemieckim Gelze (wykastrowana

świnia) gelzen: ‘trzebić, kastrować świnie’

16 W jęz. niemieckim są określane jako effizierende Verben, czyli „Verben, deren Bildung von Substantiven ausgeht, die in den Entsprechungssätzen als effizierte Objekte erscheinen” (Drosdowski 1984, s. 433f.); resultative Verben (Erben 1983, s. 70); faktitive Verben mit Bedeutung ʽjdn./ etwas zu etwas machen’ (Fleischer, Barz 1995, s. 317) lub Effektverben (Engel 2000, s. 569). W Gramatyce współczesnego j. polskiego są określane jako formacje kauzatywne (GWJP 1984, s. 498).

(12)

c. czasowniki opisujące wykorzystanie zwierzęcia jako narzędzia17 Frett, Frettchen (fretka) frettieren: ‘polować z fretką’

d. czasowniki oznaczające łapanie zwierząt, polowanie na zwierzęta przydatne dla człowieka

W języku niemieckim i polskim

Fisch (ryba) fischen/ rybować: ‘łowić ryby’

Vogel (ptak) vogeln / ptaszkować: ‘łapać ptaki’

Tylko w języku niemieckim

Aal (węgorz) aalen: ‘łapać węgorze’

Fuchs (lis) füchseln: ‘polować na lisy’

Krebs (rak) krebsen: ‘łapać raki’

Wild (zwierzyna łowna) wildern: ‘zajmować się kłusownictwem’

e. czasowniki oznaczające poszukiwanie i usuwanie zwierząt uciążliwych dla człowieka Tylko w języku niemieckim

Floh (pchła) flöhen: ‘iskać, szukać pcheł’

Laus (wesz) lausen: ‘iskać, szukać wszy’

Raupe (gąsienica) raupen: Bäume raupen: ‘usuwać gąsienice z drzew’

Wanze (pluskwa) wanzen: ’usuwać pluskwy’

f. czasowniki opisujące dźwięki Tylko w języku niemieckim

Maus (mysz) mauseln, mäuseln: ‘naśladować pisk myszy, aby zwabić zwierzę’

g. czasowniki opisujące hodowlę Tylko w języku niemieckim

Biene (pszczoła) bienen: ‘hodować pszczoły’

h. czasowniki opisujące traktowanie człowieka W języku niemieckim i polskim

Hund (pies) hunzen: ‘psioczyć: potraktować kogoś jak psa, wyzwać kogoś’

i. czasowniki opisujące zapachy W języku niemieckim i polskim

Bock (kozioł) böckeln / capić: ‘nieprzyjemnie pachnieć capem’

Tylko w języku niemieckim

Fisch (ryba) fischeln: ‘mieć zapach ryby’

Fuchs (lis) füchseln: ‘nieprzyjemnie pachnieć lisem będącym w okresie rui’

17 W jęz. niemieckim są to instrumentative Verben, czyli „Verben, die [...] Handlungen mit drei substantivischen Größen wiedergeben. Bezeichnet wird, dass jemand (= Subjekt) etwas (= Objekt) mit einem im Ausgangssubstantiv genannten Gegenstand, meistens einem Gerät, tut, es zur Ausführung ei- ner Handlung verwendet” (Drosdowski 1984, s. 435); instrumentale Verben mit Bedeutung ‚ʽetwas mit etwas bearbeiten’ (Erben 1983, s. 70; lub Fleischer, Barz 1995, s. 317) lub Instrumentverben (Engel 2000, s. 570). W Gramatyce współczesnego j. polskiego są określane jako „formacje z wbudowanym wyrażeniem argumentowym środka czynności” (GWJP 1984, s. 500).

(13)

2. Przedmioty, zjawiska Tylko w języku niemieckim

Bock (kozioł) bocken: ‘(o samochodzie, silniku) nie działać’

Geier (sęp) geiern: ‘(o samolocie) krążyć w powietrzu, szukając celu bombar- dowania’

Schlange (wąż) sich schlängeln: ‘(o ścieżce, drodze) wić się, biec zakrętami’

Tylko w języku polskim

kangur kangurować: ‘(o samolocie) wykonywać w powietrzu skoki jak kangur’

kozioł, koziołek kozłować: ‘(o samolocie) podskakiwać przy lądowaniu po niepra- widłowym dotknięciu ziemi’;

koziołkować: ‘(o samolocie: lecąc (zwłaszcza bezwładnie) wyko- nywać szybkie obroty, wywracać koziołki’

ślimak ślimaczyć się: ‘(o inwestycji, budowie) postępować bardzo wolno;

(o ranie) ropieć, nie chcieć się goić’

W zakresie znaczenia sekundarnego można wyróżnić trzy grupy czasowników:

1. Występujące w języku niemieckim i polskim; grupa ta jest stosunkowo mała i dotyczy takich zwierząt, jak: chomik, jeż, kozioł, kapłon, małpa, pies, rak, ryba, sęp, świnia, wałach. W zakresie semantyki daje się zauważyć bliskie podo- bieństwo znaczeń.15

2. Występujące tylko w języku niemieckim; tu odnajdujemy bardzo bogatą grupę zwierząt: od owadów przez ryby, płazy, gady do ptaków i ssaków. Ich zna- czenia sekundarne dotyczą różnych sfer działalności i egzystencji człowieka.

3. Występujące tylko w języku polskim; grupa ta jest stosunkowo mniej liczna.

Najbardziej liczna wydaje się grupa czasowników mieszczących się w nastę- pującym modelu: 1617

robić coś/ być/ zachowywać się jak X (X = nazwa zwierzęcia)18.

W badanej grupie mamy też czasowniki, które są utworzone od nazwy tego samego zwierzęcia, ale mają różne znaczenia w obu językach, np.: bobrować (‘przeszukiwać, szperać’): bibern (‘ciężko pracować’), sowieć (‘stawać się oso- wiałym, smutnym’): eulen (‘uważnie patrzeć’). Ponadto można odnaleźć czasow- niki, których znaczenie w języku polskim jest bogatsze niż w języku niemieckim, np.: sępić (1. ‘być skąpym, nie chcieć się z kimś podzielić — jak sęp zdobyczą’, 2. ‘wypraszać coś u innych’): geiern (‘zdobyć coś dla siebie, czekając, aż ktoś coś wspaniałomyślnie odda’), jeżyć (się) (1. ‘przybierać postawę obronną, być nieuf- nym, unosić się’, 2. ‘zwykle o włosach lub sierści: stroszyć (się), podnosić (się)’:

igeln (‘przybierać postawę obronną, być nieufnym, unosić się’).

18 W wielu przypadkach model ten daje się sprowadzić do konstrukcji porównawczych z na- zwami zwierząt (por. Szczęk, Wysoczański 2004).

(14)

2. Językowy obraz świata na podstawie czasowników utworzonych od nazw zwierząt w języku niemieckim i polskim

Przeanalizowane jednostki leksykalne, a zwłaszcza ich znaczenia sekundar- ne wskazują na uczestnictwo zwierząt w kreowaniu językowego obrazu świata.

Poszczególne zwierzęta, jak też cechy, które są im przypisywane, świadczą o do- kładnej obserwacji otaczającej rzeczywistości i konieczności przenoszenia zacho- wań zwierzęcych na różne sfery działalności człowieka.

2.1. Nazwy zwierząt

Język niemiecki i polski zawierają znaczną liczbę czasowników utworzonych od określeń różnych zwierząt. Podstawy słowotwórcze stanowią określenia tych sa- mych zwierząt w obu językach lub zwierząt różnych.

W języku niemieckim niektóre zwierzęta wraz z ich cechami fizycznymi oraz zachowaniami fizjologicznymi stanowią częściej podstawę derywacji semantycznej.

Ilustruje to poniższe zestawienie:

Tabela 4. Nazwy zwierząt jako podstawa derywacji semantycznej w języku niemieckim i polskim

Język niemiecki Język polski

bóbr, chomik, jeż, kapłon, cap/kozioł, małpa, mysz, pies, ptak (2× w jęz niem.), rak (2× w jęz.

niem.), sęp, sowa, szczur, świnia, wałach

bawół, bocian, borsuk, chrabąszcz, cielę, czapla, foka, fretka, gąsienica, jamnik, kocur, kogut, krogulec, lis (3×), łabędź, łasica, mops, osioł, pchła, pluskwa, prosię, pszczoła, robak, ryś, szczupak, tygrys, wąż (2×), wesz, węgorz (2×), wół, zwierzyna łowna

baran, bąk, byk, gapa, gęś (szara gęś), giez, indyk, kangur, papuga, paw, ślimak, tchórz

2.2. Cechy zwierząt

W przypadku każdego czasownika utworzonego od nazwy zwierzęcia mamy w znaczeniu sekundarnym do czynienia z przenoszeniem cech na sfery działal- ności człowieka. W przypadku badanych jednostek powstaje określony językowy obraz świata:

1. Wspólny obu językom, w przypadku następujących zwierząt:

— chomik: NP19: gromadzi zapasy na zimę;

— jeż: NP: jeży się, przybiera postawę obronną;

19 N = jęz. niemiecki, P = jęz. polski.

(15)

— kapłon: NP: jest wykastrowany;

— małpa: NP: naśladuje zachowania innych;

— pies: NP: źle się go traktuje;

— ryba: NP: łowi się je;

— świnia: NP: jest brudna i brudzi;

— wałach: NP: jest wykastrowany.

2. Częściowo wspólny obu językom:

a. bogatszy w języku niemieckim:

— ptak: NP: łapie się je. N: kopuluje;

— rak: NP: 1. raczkuje, N: 1. porusza się mozolnie, 2. łapie się je.

b. bogatszy w języku polskim:

— sęp: N: jest sprytny w zdobywaniu czegoś dla siebie, P: 1. wyprasza coś u innych, 2. jest ponury, 3. jest skąpy.

c. częściowo wspólny w obu językach, z dodatkowymi znaczeniami:

— kozioł/cap: NP: brzydko pachnie, N: 1. jest uparty, 2. często nie zachowuje się normalnie, P: 1. głupieje, 2. porusza się, skacząc;

— mysz: NP: jest obiektem polowania, N: piszczy, P: szpera, szuka czegoś.

3. Różny w obu językach przy występowaniu czasowników utworzonych od tych samych nazw zwierząt:

— bóbr: N: ciężko pracuje, P: przeszukuje wszystko dokładnie;

— sowa: N: uważnie obserwuje, P: jest smutna, osowiała;

— szczur: N: śpi mocno, P: 1. szpera, myszkuje, 2. stroszy uszy.

4. Typowy dla danego języka przy braku czasowników utworzonych od nazw zwierząt w drugim:

a) typowy dla języka niemieckiego:

— bawół: N: ciężko pracuje;

— bocian: N: porusza się sztywno;

— borsuk: N: śpi mocno i chrapie;

— chrabąszcz: N: zastanawia się przed podjęciem jakiejś czynności;

— cielę: N: bryka, wygłupia się;

— czapla: N: 1. karmi młode jakby wymiotowała, 2. wydaje dźwięki przy- pominające wymioty;

— foka: N: porusza się na brzuchu;

— fretka: N: poluje się z nią na inne zwierzęta;

— gąsienica: N: żyje na drzewach, objada liście;

— jamnik: N: drepcze;

— kocur: N: ugania się za kotkami;

— kogut: N: biega za kurami;

— krogulec: N: obserwuje uważnie;

— lis: N: 1. kradnie niepostrzeżenie, 2. poluje się na niego, 3. nieprzyjemnie pachnie;

— łabędź: N: przeczuwa złe wydarzenia;

(16)

— łasica: N: porusza się zwinnie i prędko;

— mops: N: ma znudzoną minę;

— osioł: N: pracuje ciężko;

— pchła: N: jest pasożytem sierści;

— pluskwa: N: jest pasożytem, jest natrętna;

— prosię: N: brudzi;

— pszczoła: N: hoduje się je;

— robak: N: wgryza się w coś;

— ryś: N: potajemnie obserwuje, czatuje;

— szczupak: N: porusza się zwinnie i szybko ucieka;

— tygrys: N: porusza się niespokojnie tam i z powrotem;

— wąż: N: wije się;

— wesz: N: jest pasożytem;

— węgorz: N: 1. wyleguje się, wyciąga się, 2. łapie się je;

— wół: N: ciężko pracuje;

b) typowy dla języka polskiego:

— baran: P: jest głupi;

— bąk (ptak lub owad): P: wydaje charakterystyczny głos;

— byk: P: nic nie robi, próżnuje;

— gapa: P: przygląda się bezmyślnie;

— gęś: P: rządzi wśród innych;

— giez: P: jego ukąszenie powoduje niepokój;

— indyk: P: puszy się i nadyma;

— kangur: P: porusza się, skacząc;

— papuga: P: naśladuje głos;

— paw: P: pyszni się i nadyma;

ślimak: P: 1. jest ślamazarny, porusza się wolno, 2. jest mokry i śliski;

— tchórz: P: jest tchórzliwy.

3. Wnioski

Przeanalizowane czasowniki wskazują jednoznacznie na uczestnictwo zwie- rząt w kreowaniu językowego obrazu świata danej społeczności. Podstawę de- rywacji semantycznej mogą tworzyć w tym wypadku różne elementy świata animalistycznego: sposób poruszania się, dźwięki wydawane przez zwierzęta, zachowania związane z popędem płciowym, zachowania związane ze sposobami polowania oraz rola określonych zwierząt w życiu człowieka, zapachy wydawane przez zwierzęta, sposoby polowań na dane zwierzęta. Na uwagę zasługują rów- nież czasowniki, które pełnią funkcje eufemizmów, np. reihern w języku niemie- ckim.

(17)

Gatunki i rodzaje zwierząt, które są podstawą derywacji semantycznej, po- chodzą z najbliższego otoczenia człowieka. Należą do nich zwierzęta typowo do- mowe (np. pies i kot), zwierzęta hodowlane (np. cap, wół), szkodniki (np. mysz, szczur, pluskwa), zwierzęta dzikie: żyjące w lesie (np. sowa, borsuk) oraz w zbior- nikach wodnych i w ich pobliżu (np. szczupak, bóbr, czapla). W kilku przypad- kach podstawę derywacji semantycznej tworzą określenia zwierząt egzotycznych (kangur, małpa, papuga i tygrys).

Zgodność w obu językach dotyczy stosunkowo niewielkiej liczby czasowników.

Tak jak w większości analiz porównawczych najliczniejszą grupę tworzą czasowniki typowe dla danego języka i w typowy sposób w danej kulturze interpretowane.

Bibliografia

Źródła

Anusiewicz J., Skawiński J. (1998), Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa.

Bańko M. (2000), Inny słownik języka polskiego, Warszawa.

Bańkowski A. (2000–2002), Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–3, Warszawa.

Brückner A. (1993), Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.

Doroszewski W. (red.), (1958–1969), Słownik języka polskiego, Warszawa.

Drosdowski G. (red.), (1993), Duden. Das große Wörterbuch der deutschen Sprache in acht Bän- den, Mannheim.

Drosdowski G. et al. (red.), (1989a), Duden. Deutsches Universalwörterbuch, Mannheim.

Drosdowski G. et al. (red.), (1989b), Duden. Das Herkunftswörterbuch. Etymologie der deutschen Sprache, Mannheim.

Küpper H. (1987), Wörterbuch der deutschen Umgangssprache, Stuttgart.

Lurker M. (1992), Wörterbuch der Symbolik, Stuttgart.

Pfeiffer H. (1996), Das große Schimpfwörterbuch, Frankfurt am Main.

Piprek J., Ippoldt J. (red.) (1983), Großwörterbuch Polnisch-Deutsch und Deutsch-Polnisch, wyd. 5, Warszawa.

Szymczak M. (red.) (1994), Słownik języka polskiego, wyd. 9, Warszawa.

Szymczak M. (red.) (1996), Komputerowy słownik języka polskiego, Warszawa.

Wahrig G. (red.) (1989), Deutsches Wörterbuch, München.

Wahrig G., Krämer H., Zimmermann H. (red.) (1980–1984), Brockhaus-Wahrig. Deutsches Wörter- buch in sechs Bänden, Wiesbaden.

Żeromski H. (1993), Polnisch-deutsches und deutsch-polnisches Waidmannswörterbuch, Warszawa.

Literatura sekundarna

Anusiewicz J. (1994), Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.

Anusiewicz J., Dąbrowska A., Fleischer M. (2000), Językowy obraz świata i kultura. Projekt koncepcji badawczej, [w:] Językowy obraz świata i kultura, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław, s. 11–44.

(18)

Bartmiński J. (1990), Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 109–127.

Braun P. (1990), Personenbezeichnungen — der Mensch in der deutschen Sprache, „Muttersprache”

100, s. 167–191.

Braun P. (1991), Personale Mehrwortbenennungen in der deutschen Gegenwartssprache, „Mutter- sprache” 101, s. 48–60.

Braun P. (1992), Personenbezeichnungen — mehr oder weniger tierisch ernst, „Muttersprache” 102, s. 143–152.

Carl H. (1957/58), Tiernamen bilden Verben, „Wirkendes Wort” 8, s. 352–357.

Chmielowiec M. (1931), Czasowniki zwierzęce. Przyczynek do obrazowości języka, „Język Polski”

16, s. 87–90.

Cooper J.C. (1998), Zwierzęta symboliczne i mityczne, Poznań.

Drosdowski G. et al. (red.) (1984), Duden. Grammatik der deutschen Gegenwartssprache, Mannheim.

Engel U. et al. (2000), Deutsch-polnische kontrastive Grammatik, Warszawa.

Erben J. (1983), Einführung in die deutsche Wortbildungslehre, Berlin.

Fleischer W., Barz I. (1995), Wortbildung der deutschen Gegenwartssprache, Tübingen.

Forstner D. (1967), Die Welt der Symbole, Innsbruck.

Grzegorczykowa R. (1969), Czasowniki odimienne we współczesnym języku polskim, Wrocław.

Grzegorczykowa R. (1990), Pojęcie językowego świata, [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bart- miński, Lublin, s. 41–49.

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (1984), Gramatyka współczesnego języka polskiego.

Morfologia, Warszawa.

Heckmann W. (1987), „... des Pudels Kern“ — Plaudereien über Tierisches in unserer Sprache — von aalglatt bis Zwiebelfisch, Münster.

Kühnhold I., Wellmann H. (1973), Deutsche Wortbildung, Typen und Tendenzen in der Gegenwarts- sprache. Eine Bestandsaufnahme des Instituts für deutsche Sprache, Forschungsstelle Inns- bruck. Erster Hauptteil: Das Verb, Düsseldorf.

Maćkiewicz J. (1990), Kategoryzacja a językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red.

J. Bartmiński, Lublin, s. 51–59.

Polański K. (red.), (1999), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.

Szczęk J., Wysoczański W. (2004), Das sprachliche Weltbild am Beispiel der deutschen und polni- schen Wie-Vergleiche mit Tierbezeichnungen im Komponentenbestand, „Studia Linguistica” 13, s. 87–144.

Tokarski R. (1993), Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, red. Bartmiński, t. 2. Współczesny język polski, Wrocław, s. 335–363.

Toynbee J.M. (1983), Tierwelt der Antike, Mainz am Rhein.

Streszczenie

Niniejszy artykuł prezentuje wpływ świata zwierząt, zawartego w strukturze słowa, na kreo- wanie językowego obrazu świata niemieckiej i polskiej społeczności kulturowej. Podstawę analizy stanowią niemieckie i polskie czasowniki utworzone od nazw zwierząt, które odwołują się do różnych aspektów zwierzęcej egzystencji i których znaczenie jest przenoszone na różne sfery życia człowieka.

Badane jednostki zostały zebrane ze słowników obu języków na podstawie kryterium etymologicz- nego, wskazującego na ich powinowactwo z nazwami zwierząt. Celem analizy jest wskazanie tych cech definicyjnych zwierząt, które mają wpływ na tworzenie językowego obrazu świata niemieckiej i polskiej społeczności kulturowej.

Słowa kluczowe: językowy obraz świata, derywacja semantyczna, czasowniki utworzone od nazw zwierząt

(19)

The role of the animal world in creating a linguistic image of the world based on the example of verbs derived from names of animals in German and Polish languages

Summary

The article presents the influence of the word of animals, which is included in the structure of a word, on the creation of a linguistic image of the world of German and Polish cultural society. The basis for the analysis is constituted by German and Polish verbs derived from the names of animals, which correspond with various aspects of animal existence and their meaning is transferred into certain spheres of human life. The units for the research were collected from both German and Polish diction- aries on the basis of the etymological criteria, indicating their relation to names of animals. The aim of the analysis is to identify the characteristic traits of animals which have an influence on the creation of a linguistic image of the world in German and Polish cultural society.

Keywords: linguistic image of the world, semantic derivation, verbs derived from names of animals

Cytaty

Powiązane dokumenty

Wpływ różnych gatunków drzew na kształtowanie się zbiorowisk grzybów ektomykoryzowych w środowisku zmienionym przez człowieka..

Konferencja „Drzewa i lasy w zmieniającym się środo- wisku”, organizowana po raz drugi przez Instytut Dendrologii Polskiej Akade- mii Nauk w Kórniku oraz Komisję Nauk

O tym, że hodowla pszczół się opłaca, że można na niej wiele zyskać, gwarantuje bowiem dostatnie życie i jest źródłem radości (wynikającej zapewne też

We wrześniu 2018 r. przedstawiciele FIFA oraz Lokalnego Komitetu Organizacyjnego przy Polskim Związku Piłki Nożnej, przeprowadzili inspekcję wszyst- kich sześciu miast

Po drugie, zachowania zwierząt, które inter- pretowano jako zwiastun trzęsienia ziemi okazują się czasem normalną aktywnością określonego gatun- ku (lub gatunków)..

Ze względu na specyfi czne warunki ży- cia i pracy w cywilizacji ludzkiej wydaje się, że stres społeczny może często występować u człowieka i być przyczyną groźnych

Władysław Ludwik Panas urodził się 28 marca 1947 roku w Dębicy, niedaleko Rymania.. Był najmłod- szym dzieckiem Józefa i

Olga Biernat - psycholog, terapeuta pedagogiczny Anna Samsel - psycholog, psychoterapeuta. PORADNIA PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNA