Nad brzegiem morza. Słownik pojęć zawiera wyjaśnienia terminów: "glony", "lasy namorzynowe", "rafa koralowa".

(1)

Nad brzegiem morza

Materiał składa się z sekcji: "1. Warunki w streﬁe przybrzeżnej mórz", "2. Wybrzeża Polski",

"Podsumowanie", "Słowniczek", "Zadania". W materiale opisano warunki panujące w strefach

przybrzeżnych mórz, określono przyczyny dużej liczby zwierząt w strefach przybrzeżnych oraz warunki konieczne do powstania rafy koralowej. Wyjaśniono, dlaczego w Bałtyku występuje niewielka liczba gatunków zwierząt.

Materiał zawiera 8 ilustracji (fotograﬁi, obrazów, rysunków), 5 ćwiczeń interaktywnych( zadania wielokrotnego wyboru oraz typu prawda - fałsz) z możliwościa sprawdzenia poprawności odpowiedzi.

Słownik pojęć zawiera wyjaśnienia terminów: "glony", "lasy namorzynowe", "rafa koralowa".

(2)

Nad brzegiem morza

Brzeg morza ma różne znaczenie dla ludzi i dla przyrody. Turyści cenią sobie czysty piasek, słońce i kąpiel. Marynarze zaczynają tu podróż. Rybacy traktują przybrzeżne wody jako miejsce pracy.

A przyroda uczyniła z brzegu miejsce przenikania się środowisk życia, rozrodu i poszukiwania pożywienia. Wybrzeża morskie i rejony, w których dno jest położone płytko, to środowiska morskie o największej różnorodności organizmów.

Już wiesz

że życie w wodzie zależy od takich czynników, jak temperatura, ciśnienie i zasolenie;

jakie znamy rodzaje wód powierzchniowych;

jakie wyróżniamy oceany i że możemy w ich obrębie wydzielić morza;

co to są pływy i prądy morskie.

Nauczysz się

opisywać warunki panujące w strefach przybrzeżnych mórz;

wymieniać przyczyny dużej liczby zwierząt w strefach przybrzeżnych;

wskazywać warunki konieczne do powstania rafy koralowej;

tłumaczyć, dlaczego w Bałtyku występuje niewielka liczba gatunków zwierząt.

1. Warunki w streﬁe przybrzeżnej mórz

Strefa przybrzeżna mórz i oceanów charakteryzuje się najlepszymi warunkami do życia w wodach słonych. Znajduje się w bezpośrednim kontakcie z lądem. Dno morskie jest oświetlone, więc mogą na nim rosnąć rośliny. Woda jest bogata w tlen. Dla różnorodności przyrodniczej strefy brzegowej ma także znaczenie, że to tu dno morza jest najbardziej urozmaicone – w jednych miejscach jest piaszczyste, w innych żwirowe lub kamieniste. Bogactwo życia w streﬁe brzegowej oraz składniki pokarmowe przynoszone z lądu przez rzeki powodują, że znajduje się tu mnóstwo materii organicznej, którą żywią się zwierzęta.

W streﬁe międzyzwrotnikowej, a nawet miejscami w podzwrotnikowej, znaczną cześć wybrzeży porastają lasy namorzynowe. Biegną one pasem szerokim na kilka kilometrów zarówno na przybrzeżnym lądzie, jak i w płytkiej wodzie. Drzewa tu rosnące są przystosowane do zalewania przez słoną wodę w trakcie przypływu. W koronach drzew namorzynowych i wśród korzeni żyją setki gatunków zwierząt. Splątane korzenie drzew są bowiem doskonałą kryjówką, a fale morskie wynoszą na brzeg wiele morskich organizmów i ich szczątków.

(3)

Źródło: TanjaC (h ps://pixabay.com), licencja: CC0.

Jeszcze większe bogactwo życia obserwujemy w czystych wodach o temperaturze ponad +18°C do głębokości 50 m p.p.m. Rozwijają się tam rafy koralowe zbudowane ze szkieletów koralowców, muszli małży i wapiennych szczątków innych organizmów. W tych niezwykłych miejscach żyją tysiące gatunków ryb i innych zwierząt morskich: rozgwiazd, głowonogów czy morskich ślimaków.

Źródło: joakant (h ps://pixabay.com), licencja: CC0.

Ciekawostka

Wielka Rafa Koralowa jest największym obiektem na Ziemi wytworzonym przez organizmy

i widocznym z Kosmosu. Jej długość wynosi około 2000 km, a jej powierzchnia jest znacznie większa niż powierzchnia Polski.

(4)

Fragment Wielkiej Rafy Koralowej widzianej z Kosmosu

2. Wybrzeża Polski

Stosunkowo wysokie opady i wiele rzek wpadających do Bałtyku powodują, że do morza dostaje się więcej wód słodkich z lądu niż wpływa wód słonych z Morza Północnego. Dlatego Bałtyk jest morzem o bardzo niskim zasoleniu. Sprawia to, że niewiele żyje tu organizmów morskich, a te, które u nas występują, są mniejsze niż te same zwierzęta żyjące na przykład w Morzu Północnym. W Bałtyku żyje tylko kilkadziesiąt gatunków ryb. Występują wśród nich zarówno gatunki odporne na niskie zasolenie (np. śledź, stornia i dorsz), jak i gatunki dwuśrodowiskowe (węgorz, łosoś, troć).

Na wybrzeżach Polski spotykamy bardzo niewiele ssaków morskich, np. nieliczne foki. Bezkręgowce są także mniej liczne niż w bardziej słonych morzach, ale można wymienić między innymi: kraby i małże.

Z powodu niskiego zasolenia nie ma w Bałtyku na przykład koralowców czy głowonogów.

W przybrzeżnych wodach Bałtyku występuje też kilka gatunków wodnych roślin (np. trawy morskie), a także wiele glonów, wśród nich gałęzatka.

Stornia jest jedną z kilku gatunków ryb nazywanych popularnie ﬂądrami. Charakteryzują się silnym bocznym spłaszczeniem ciała. Pływają na jednym z boków, a drugi jest stale zwrócony do góry

(5)

Na polskich wybrzeżach można czasami spotkać foki. Są one dzisiaj dość rzadkie. Najczęściej pojawiają się na piaszczystych, wyludnionych fragmentach brzegu, gdzie mogą w spokoju odpocząć

Garnela to niewielki skorupiak żyjący na piaszczystych wybrzeżach. Latem żyje na płyciznach na głębokości zaledwie pół metra. Zimą wędruje w głębsze rejony, gdzie nie grozi jej zamarznięcie

Sercówka jest najpopularniejszym małżem na polskich wybrzeżach Bałtyku. Ogromne ilości pancerzyków tych małży wyrzucanych jest niemal codziennie na plaże

 



 



(6)

Ważne!

Bałtyk łączy się z sąsiednim morzem tyko wąskimi cieśninami. Dlatego gdy z rzek wpłyną do niego zanieczyszczenia pozostają w nim na długi czas. W głębszych miejscach naszego morza gromadzą się szczątki organiczne. Ulegają rozkładowi bez dostępu tlenu, co przyczynia się do powstania trującego gazu – siarkowodoru. Przyczynia się on do dalszego ograniczenia liczby zwierząt żyjących w morzu.

Podsumowanie

Przybrzeżna strefa morza charakteryzuje się płytko położonym i dobrze oświetlonym dnem.

W streﬁe przybrzeżnej mórz występuje wiele roślin.

Na płytkich wodach i brzegach w streﬁe gorącej rosną lasy namorzynowe.

W płytkich wodach o temperaturze wyższej niż 18⁰C rozwijają się rafy koralowe.

Wody Bałtyku są mniej słone od wód innych mórz; małe zasolenie, niska temperatura i zanieczyszczenia wód powodują, że Bałtyk ma bardzo ubogą ﬂorę i faunę.

Praca domowa Polecenie 1.1

Dowiedz się, jakie organizmy żyją u polskich wybrzeży Bałtyku. Czy wszystkie spotykane są na całej długości wybrzeży?

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:

Błękitna planeta Ziemia Jak dopłynąć do Ameryki?

Słowniczek

Trawy morskie to rośliny podobne do traw, ale rosnące w wodzie. Wytwarzają kwiaty, a ich pyłek jest przenoszony przez wodę

(7)

glony

jedno- lub wielokomórkowe organizmy żyjące w wodzie lub środowiskach wilgotnych, przeprowadzające fotosyntezę, ale niebędące roślinami; nie posiadają korzeni, łodygi ani liści lasy namorzynowe

lasy rozciągające się w streﬁe przejściowej pomiędzy brzegiem lądu a płyciznami przybrzeżnymi zalewanymi słoną wodą; przeważają tu drzewa i krzewy przystosowane do zalewania ich przez wodę morską w trakcie przypływu

rafa koralowa

formacja na dnie płytkiego i ciepłego morza zbudowana ze szkieletów martwych organizmów, zwłaszcza koralowców, stanowiąca miejsce życia tysięcy gatunków zwierząt i roślin

Zadania

Ćwiczenie 1

Wskaż nazwę ssaka morskiego najczęściej spotykanego na polskich brzegach Bałtyku.

foka wieloryb delﬁn rekin śledź dorsz ﬂądra ośmiornica krewetka

Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 2

Wskaż opis warunków koniecznych do rozwoju rafy koralowej.

temperatura wody nie niższa niż 18°C woda o głębokości mniejszej niż 50 m słona woda

słodka woda

temperatura wody nie niższa niż 36,6°C temperatura wody nie niższa niż 4°C woda o głębokości od 100 do 200 m woda o głębokości większej niż 50 m

(8)

Ćwiczenie 3

Wskaż opis warunków, w jakich występują lasy namorzynowe.

wybrzeża ciepłych mórz i oceanów

niskie brzegi ciepłych mórz zalewane przez przypływy płytkie dno ciepłego morza w sąsiedztwie brzegu morskiego rowy oceaniczne

południowe czyli cieplejsze brzegi Bałtyku płytkie jeziora polodowcowe

dna wyschniętych jezior pustynie i półpustynie

Ćwiczenie 4

Wskaż opisy przyczyn niewielkiego zróżnicowania gatunków zwierząt żyjących w Bałtyku.

niskie zasolenie wody niska temperatura wody zanieczyszczenie wody brak soli w wodzie wysokie ciśnienie wody

zbyt duże głębokości przy brzegu piaszczyste plaże

zbyt ciepła woda latem

Ćwiczenie 5

Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących warunków życia zwierząt i roślin w streﬁe brzegowej morza i oceanu.

Prawda Fałsz

Duża ilość światła w płytkiej wodzie jest korzystna dla

roślin.

□ □

Wody przybrzeżne są bogate w tlen.

□ □

Wody przybrzeżne są bogate w materię organiczną.

□ □

Strefa lądowa nie ma wpływu na wody przybrzeżne.

□ □