Propozycja ujęcia struktury kosztów jakości procesów podstawowych przedsiębiorstw usługowych w układzie kalkulacyjnym kosztów

(1)

PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICSnr 514 ● 2018

ISSN1899-3192 e-ISSN2392-0041

WojciechSadkowski

Uniwersytet Jagielloński

e-mail: wojciech.sadkowski@uj.edu.pl

PROPOZYCJAUJĘCIASTRUKTURYKOSZTÓWJAKOŚ CI

PROCESÓWPODSTAWOWYCHPRZEDSIĘBIORSTW USŁUGOWYCH

WUKŁADZIE KALKULACYJNYM KOSZTÓW

PROPOSALOFTHESTRUCTUREOFQUALITYCOSTSIN PROCESSES OFSERVICESCOMPANIES

IN COSTS BYTYPES OFACTIVITY

DOI:10.15611/pn.2018.514.36 JELClassification:M41

Streszczenie:Celemniniejszegoartykułujestzaproponowanieprzezautorastrukturykosz- t ó w j a k o ś c i d l a p r z e d s i ę b i o r s t w u s ł u g o w y c h , k t ó r y c h e w i d e n c j a b ę d z i e s i ę o d b y w a ł a w układziekalkulacyjnymkosztów.Analizowanadost ę pna l i t e r a t ur a w z a k re si e ksi ę gowa ni a k o s z t ó w jakościnakontachukładukalkulacyjnego wusługachjestuboga.Mimożesektorusługowytworzyok.65%PKBPolski,awgospodark achwysokorozwiniętychaż80%do-

chodunarodowegopochodzizprzedsiębiorstwusługowych.Autorpodejmujepróbępodzia- ł u kosztówjakościgenerowanychwprocesachpodstawowychprzedsiębiorstwusługo wychorazstworzeniaichklasyfikacjidlakontzespołu5.Obiektembadańsąkosztyjakośc iiichstrukturaorazkalkulacyjnyukładkosztów.Wpracyprzeprowadzonoanalizępiśmiennict wan a u k o w e g o zzakresurachunkowościizarządzaniajakościąorazwykorzystano metodyin-d u k c j i i d e d u k c j i .

Słowak l u c z o w e : e w i d e n c j a kosztów,k o s z t y j a k o ś c i , k o s z t y w e d ł u g t y p ó w działalności,s t r u k t u r a k o s z t ó w j a k o ś c i .

Summary:Thepurpose ofthis articleistoproposebyt he authorthestruc ture ofqual i ty c o s t s forservicescompanieswhoserecordswillbekeptincostsbytypesofactivity.Analyzeda v a i l a b l e literaturein the field of accounting of quality cost on theaccountsof costs by typeso f activityinservicesispoor.Despitethefactthattheservicesectorcreatesapproxi mately65%ofPol i sh GDP,a ndi nhi ghl yde ve l ope de c onom i e s, a sm uc ha s80%oft h e na t i ona l incomec o m e s f r o m s e r v i c e s c o m p a n i e s . T h e a u t h o r a t t e m p t s t o d i v i d e t h e q u a l i t y c o s t s generatedinthebasicprocessesofservicescompaniesandtocreat etheirclassification.

Theobjectofthestudywerethequalitycostsandcostsbytypesofactivity.Theworkinvolved

(2)

t h e analysisofscientificliteratureinthefieldofaccountingandqualitymanagement,andthemethods of induction and deduction were used.

Keywords:costs by type ofactivity,quality costs, record of costs, structure of quality costs.

(3)

390 WojciechSadkowski

1. Wstęp

Procesy,którezachodząwprzedsiębiorstwachusługowych,sąźródłemkosztówja- kościideterminująichstrukturę.Złożonośćprocesówzależyodwielkościpodmio- tuorazrodzajuświadczonychusług.Identyfikacjaprocesówpodstawowych,atak- ż e u m i e j ę t n e ewidencjonowaniekosztówjakościn a odpowiednichkontachksięg owychukładukalkulacyjnegostanowiągłówneproblemy,zktórychrozwiąza-n i e m m u s z ą m i e r z y ć sięprzedsiębiorcy.

Głównymcelemartykułujestpróbaujęciakosztówz w i ą z a n y c h z jakościąw uk ładziekalkulacyjnymkosztów.

Wpierwszejczęściautorgrupujekosztywedługtypówdziałalnościorazdoko- nujeichcharakterystyki.Wdrugiejczęściartykułuzaprezentowanozałożeniadoty- c z ą c e strukturykosztówjakościorazprzedstawionopropozycjęewidencjikosztówj akościnakontachzespołu5.Opracowanie macharakterteoretyczny.

2. Koszty według typów działalności

Ewidencjakosztówprzedsiębiorstwawukładzierodzajowymdostarczainformacjio wysokościzużyciaczynnikówbiorącychudziałwdziałalnościpodmiotu.Infor- macjetesąprzydatneprzyocenieefektywnościtychczynników,atakżeniezbędneprzyspo rządzaniuobligatoryjnychsprawozdańfinansowych[Nowak2016,s.74].

Prowadzeniekontzespołu5jestzalecanewkilkuprzypadkach.Popierwsze,gdywy maganejestustalaniekwotyistrukturykosztówwedługtypówdziałalno-

ścizewzględunawielkośćprowadzonejdziałalności,jejcharakterlubwynikatoz o r g a n i z a c j i j e d n o s t k i . Kontazespołu„Kosztywedługtypówd z i a ł a l n o ś c i i ichrozl iczenie”powinnybyćprowadzonerównieżwprzedsiębiorstwie,któredokonujekalkulacj ikosztówproduktóworazwykonujedługotrwałeumowydlaconajmniejdwóchodbiorc ów[Trzpioła2017,s.151].

Ewidencjonowaniekosztóww zespole5 dajek o r z y ś ć w p o s t a c i ułatwionegod o s t ę p u doszczegółowychinformacjiokosztachproduktuponoszonychwzwiązkuz jeg

owytworzeniemlubkosztach zlecenia wynikających z

wyświadczeniausługi.Stosowaniekosztówzespołu5pozwalanadokładniejszeoblicze niewynikufinan-sowego[Pałka2017,s.485].

Łatwiejszyd o s t ę p doi n f o r m a c j i o poziomieponoszonychkosztówp o z w a l a u s p r a w n i ć p r o c e s kontrolikosztówgenerowanychp r z e z j e d n o s t k i d z i a ł a j ą c e we-

wnątrzprzedsiębiorstwaorazocenęosóbkształtującychtekoszty.Kontrolowaniewi elkościkosztówproduktówlubzleceniajestistotnymproblemem,ponieważnaich podstawiedokonujesięocenyrentownościtychproduktówlubzleceń[Nowak2016,s.7 4].K o n t y n u a c j a wytwarzanianierentownegoproduktulubś w i a d c z e n i a nierento wnegozleceniaprzezjednostkęniemanajmniejszegosensuiuzasadnieniaekonomiczneg oi możeprowadzićdocelowegoi świadomegoo b n i ż e n i a wynikufinansowego.

(4)

Wramachzespołu5K.Trzpioławyodrębnianastępującekoszty[Trzpioła2017,s.151]:

1. Działalności podstawowej, w tym:

• koszty działalności podstawowej – produkcyjnej (konto 50),

• koszty działalności podstawowej – handlowej (konto 51),

• koszty wydziałowe (konto 52),

• koszty sprzedaży (konto 54).

2. Koszty działalności pomocniczej (konto 53).

3. Koszty zarządu (konto 55).

M. Pałkaujmujekosztyzespołu5 dla[Pałka2017,s.485]:

1. Działalnościp o d s t a w o w e j ( k o n t o 5 0 0 - 5 1 7 ) – p r o d u k c y j n e j l u b u s ł u g o w e j , w tym handlowej.

2. Działalności pomocniczej (konto 530).

3. Działalnościbytowejiutrzymaniazakładowychobiektówsocjalnych(konto54 0).

4. Działalności ogólnego zarządu (konto 550).

NatomiastE . Nowakg r u p u j e k o s z t y w p r z e k r o j u typówd z i a ł a l n o ś c i wed ługmiejscpowstawaniakosztóworazwedługnośnikówkosztów.Klasyfikowaniekosz- tówwedługmiejscpowstawaniamożliwejestpoprzezwykorzystanieinformacjiomie jsculubprzyczynieponiesieniakosztów.Miejscamipowstawaniakosztówmogąbyćkomó rkiorganizacyjnejednostki(wydziałydziałalności podstawowejlubpo-

mocniczej)lubokreślonefunkcjewprzedsiębiorstwietakiejak:zaopatrzenie,zbytorazz arząd[Nowak2016,s.74-75].

Proponowanaprzezbadaczyewidencja

kosztównakontachzespołu5mawieleelementówwspólnych–

wyodrębnienieprzezcałątrójkędziałalnościpodstawowej,pomocniczeji ogólnegozarzą du.W p o d z i a l e M.Pałkiw y s t ę p u j e kontokosztówd z i a ł a l n o ś c i bytoweji utrz ymaniaz a k ł a d o w y c h obiektówsocjalnych,któreniepojawiasięw dwóchp o z o s t a ł y c h zaprezentowanychukładach.K.Trzpiołasto-

sujenumeracjękontzespołu5wskalidziesiętnej (konto50,51,…

55),natomiastu M.Pałkikosztywedługtypówdziałalnościpojawiająsięnakontachon umeracho d 500do550.Decyzjaowyborzenumeracjikontzespołu5powinnabyćpodj ętap r z e z przedsiębiorstwo,którezdecydowałosięewidencjonowaćkosztywukładzie kalkulacyjnym.

2.1.Charakterystyka kont zespołu 5

Wgrupiekosztówdziałalnościpodstawowejujmujesiętekoszty,któresąponoszo-

newzwiązkuzwytwarzaniemproduktówiświadczeniemusług.Wszczególnościt o [Tr zpioła2017,s.151-152]:

• Zużycienarzędziienergiiniezbędnychdowytworzeniaproduktulubwyświad- c z e n i a u s ł u g i .

• Usługi obce konieczne do wytworzenia produktu lub wyświadczenia usługi.

(5)

• Wartośćzużytychmateriałówbezpośrednichwprodukcjilubświadczeniuusługi.

• Wynagrodzeniapracownikówbezpośrednioprodukcyjnychorazświadczenianar z e c z t yc h pracowników.

• Wyrobyodzyskane zbraków.

• Kosztybrakówwewnętrznychnienaprawialnychujawnionychwtrakcieprocesuprodukcy jnego lub procesu świadczenia usługi.

Kosztamiwydziałowymisą pośre dni e kosztyprodukcji,niezaliczanedobez- p o ś r e d n i c h , powstałenawydziałachprodukcyjnych.Należądonichkosztyruc humaszyniurządzeńprodukcyjnych,środkówtransportu,utrzymaniawydziałów,atak żekosztyzwiązanezkierowaniemiadministracjąwydziałuorazkontrolątech-

n i c z n ą produktów.Kosztamiwydziałowymisą[Nowak2016,s.78]:

• Amortyzacja środków trwałych dotycząca wydziałów podstawowych.

• Materiały,paliwo ienergiazużyta przez wydziały podstawowe.

• Wynagrodzeniainarzutynawynagrodzenianarzeczpracownikówwydziałó wpo dst a w ow yc h.

• Konserwacje,naprawyiremontyśrodkówtrwałychrealizowaneprzezjednostkizewn ętrzne i podmioty wewnętrzne.

• Koszty nieprodukcyjne – np. przestoje, ubytki,niedobory,straty na brakach.

• Pozostałekosztyprodukcyjnewydziałówpodstawowych–np.czynsze,podatekod nieruchomości, koszty wdrożenia nowej technologii.

Nakonciekosztówsprzedażyewidencjonowanesąponiesionekosztyzwiązanez e sp rzedażąwyrobówgotowych,półfabrykatów,świadczonychusług(m.in.kosz-

tyzaładunku,wyładunku,przeładunku,k o s z t y spedycji,opakowań)orazkosztyp o z y s k i w a n i a nowychklientówiobsługidotychczasowych(kosztyreklamy,marketingu,udziałuwtargach),atakżeubezpieczeniatransportuiprowizjidlapośred- nikówkrajowychi zagranicznych[Pałka2017,s.514].

Kosztyd z i a ł a l n o ś c i pomocniczejponoszones ą n a w s p o m a g a n i e d z i a ł a l n o ś c i podstawowejpo pr z e z wytwarzaniewyrobów,ś wi a dc z e n i e usługdl a potrzeb we-

w n ę t r z n y c h . Zaliczasiędonichświadczenieusługtransportowych,remontowyc h,wytwarzaniee n e r g i i , narzędzi,opakowań,częścizapasowych,usługibytowen a r z e c z pracowników,kosztyzwiązanezbudowąśrodkówtrwałych,atakżekosztypracba dawczo-rozwojowych[Trzpioła2017,s.157].

Ewidencjakosztówogólnegozarządu(pośrednichkosztówponoszonychw związku zfunkcjonowaniemprzedsiębiorstwajakocałości)obejmujedwiegru-pykosztów–

kosztyadministracyjno-

gospodarczeorazkosztyogólnoprodukcyjne.K o s z t y administracyjno- gospodarczetom.in. wynagrodzenianarzeczpracowni-

kówzarząduiadministracji,kosztybiurowe,reprezentacji,podróżysłużbowych, ub ezpieczeniacałejjednostki,atakżepodatkiiopłaty.Wkosztachogólnoproduk-

cyjnychwyróżniasiękosztyutrzymaniamagazynów,laboratoriów,budynkówza- rządu,placówidrógogólnozakładowych,atakżeobiektówbędącychinfrastrukturąt e c h n i c z n ą przedsiębiorstwa–

(6)

np.siećenergetyczna,wodociągowa,kanalizacyjna[Nowak2016,s.80;Pałka2017,s.52 9].

(7)

Różnorodnośćkontzespołu5orazszerokizakrespotencjalnychkosztówwy- m a g a rzetelnejewidencjiponoszonychkosztów.Wykorzystanieukładukalkulacyj- negokosztówprzezprzedsiębiorstwamożemiećpozytywnywpływnaidentyfika- cjęwszystkichprocesówzachodzącychwjednostce,copozwolizwiększyćpoziomkontr oliponoszonychkosztów.I s t o t n ą grupękosztóww d z i a ł a l n o ś c i p r z e d s i ę -

biorstwusługowychstanowiąkosztyjakości,którychstrukturaiewidencjawydajesięnie zbędna dla efektywnegozarządzaniakosztami.

3. Struktura kosztów jakości w układzie kalkulacyjnym kosztów

Proponowanaprzezautorastrukturakosztówjakościopierasięnanajlepszychprak- tykachwykorzystywanychwdwóchmodelachkosztów–

strukturalnymJ.Banka[1996,s.112-113]orazprocesowym[Balon2006,s.15- 16].Podstawąwprzygotowa-

n i u t e j strukturybyłrównieżModelKlasyfikacjiProcesówdzielącyp r o c e s y n a pod stawowe,pomocniczei zarządcze[Grajewski2012,s.34].

Wprzygotowaniustrukturykosztówjakościautorprzyjąłnastępującezałoże- nia:

• Kosztyjakościdzielonesąnakosztyzgodności,niezgodnościiutraconychko- rzyści [Bank 1996, s. 32-33].

• Ewidencja kosztów prowadzona w ramach zespołu 4 i 5.

• Kontaz e s p o ł u 5 : k o s z t y d z i a ł a l n o ś c i p o d st a w o w e j 5 0 -

5 1 , k o s z t y w y d z i a ł o w e 52,kosztydziałalnościpomocniczej53,kosztysprz edaży54orazkosztyogól-ne go za r z ą du 55.

• Kosztyjakościksięgowanenakontachsyntetycznych,analitycznychorazpoza- bi l a nsowyc h ( dla c el ów r ac hunkowośc i za r z ą dc z e j) .

• Kosztyjakościtowszystkiekosztyponoszonenazapewnienieodpowiedni egopoziomujakościświadczonychusługorazkosztydziałańkoniecznychwp rzy-pa dku br a ku poż ą da ne go pozi om u ja kośc i usł ug [ Nowa k 2014] .

• Materiały ewidencyjne i pozaewidencyjne źródłami informacji o kosztachjako- śc i [ Ci e c ha n- Kuj a wa 2005, s. 94] .

• Zasadagospodarnościpodstawąwyznaczanialiczbymiejscewidencjikosztó wj a k ośc i [ K i st e r 2 00 5, s. 8 0] .

• Konieczne oznakowanie dokumentów źródłowych do ewidencji.

• Przedsiębiorstwo usługowe to zbiórprocesów.

• Świadczenieusł ugi naj wyż e jj a kośc ij e st pr oc e se m, kt ór ym a z a pe wnić peł ną satysfakcję klienta[Yang2006, s.1137].

• Kadrakierowniczamawiedzęnatematkosztówjakościponoszonychwsferzepr ojektowej, przygotowawczej i świadczenia usług [Szczepańska 2009, s. 15].

• Optymalizacjakosztówjakościmożliwapoprzezzarządzanieprocesamijakościusług [Lisiecka 2013, s. 79-81].

(8)

WEJŚCIE

Kierunek realizacji procesu

Identyfikacja kosztów jakości

WYJŚCIE

Koszty utraconych korzyści

Koszty błędów wewnętrznychKoszty błędów zewnętrznych

Koszty przekroczenia wymagań

Układ rodzajowy/Układ kalkulacyjny kosztów Przedsiębiorstwo

usługowe

Otrzymane sygnały wejściowe od klienta

Uporządkowane zestawy czynności, działań, zadań, zdarzeń

Procesy podstawowe

Planowanie projekcja i nadzór procesów

Zaopatrzenie Usługa

Sprzedaż i dystrybucja

Wartość dla klienta (wyświadczona usługa) Kierunek

realizacji procesu Kierunek

realizacji procesu Kierunek realizacji procesu

Identyfikacja kosztów jakości Identyfikacja kosztów jakości

Koszty zgodności (Costs of Conformance)

Struktura kosztów jakości w przedsiębiorstwach usługowych

Koszty profilaktykiKoszty oceny

Koszty

niezgodności (Costs of Non- Conformance)

Ewidencja Ewidencja Ewidencja

Poprawnezidentyfikowanieioszacowaniekosztówjakościbędziemożliwetyl- kopoprzezspełnienieprzyjętychzałożeńw budowiemodelu.Schemattworzeni astrukturykosztówjakościwprocesachpodstawowychprzedsiębiorstwusługowychp r z e d s t a w i a rys.1.

Rys.1.Schemat powstawania struktury kosztów jakości w przedsiębiorstwach usługowychŹ r ód ł o : [ Sa dk ow sk i 2 01 7, s. 20 2].

Początekpowstaniaprzyszłychkosztówjakościmazwiązekzsygnałemwyj- ś c i o w y m pochodzącymodklienta,którywyrażazainteresowanieusługąoferowanąp r z e z przedsiębiorstwojeświadczące.Spełnienieoczekiwań

usługobiorcymożliwejestpoprzezrealizacjęwybranejprzezniegousługi.Działaniai czynnościpodjętep r z e z przedsiębiorstwowynikająz b e z p o ś r e d n i e g o kontaktuz k l i e n t e m , k t ó r y c h

(9)

efektemjestwyświa dc zeni e oczekiwanejpr zez niegousługi.Sekwencjatychko- niecznychzadańjestp r o c e s e m ś w i a d c z e n i a usługii d z i e l i sięn a grupyp o d p r o -

cesów:planowanie,projekcjai nadzór,z a o p a t r z e n i e , r e a l i z a c j a usługi,sprzed ażi dystrybucja.

Identyfikacjakosztówjakościodbywasięwkażdymzpodprocesówipoleganap o d z i a l e kosztównakosztyzgodności(kosztyprofilaktykiioceny),niezgodności(kosztybł ędówwe wn ę t r z n yc hi z e wn ę t r z n yc h orazkosztypr z e kr oc z e ni a wyma- gań)ikosztyutraconychkorzyści.Najczęstsze problemytegoetapudotycząidenty- fikacjimiejscpowstawaniatychkosztów.

Ewidencjakosztówjakościnakontachzespołu4pozwalarównieżnarówno- ległeprowa dz eni e księgowościwzespole5.Proponowanapr zez autorastrukturakos ztówjakościnakontachzespołu5 przestawiona została wtabelach1-4.

Tabela1.Struktura kosztów jakości w procesach podstawowych przedsiębiorstw usługowychw uk ł a dz i e ka l ku l a c y j n ym ko sz t ó w – fa z a p l a no wa ni a , p ro j e kc j i i na dz or u

Koszty jakości

50-51 Koszty działalności podstawowej

52 Koszty wydziałowe

53 Koszty działalności

pomocni- c z e j

54 Kosztys

przeda- ż y

55 Koszty ogólnego

zarządu

1 2 3 4 5 6

Koszty profilaktyki Szkolenie pracowników

Opracowanie programów jakościowych zwiększających świadomość pracowników w obszarze jakości Projekcja systemuplanowa- n i a , m o n i t o r o w a n i a i n a d z o r u procesów Opracowanie procesu świadczenia usługi Pozostałe

Koszty oceny Zarządzanie działem kontroli

jakości

Wewnętrzneaudyty jakościowe Dokonywanie ekspertyzjako- ś c i o w y c h

Koszty zakupu i utrzymania sprzętu dopomiarów,kontrolii b a d a ń

Pozostałe

Tabela1,cd.

1 2 3 4 5 6

Koszty błędów wewnętrznych

(10)

Poprawa błędnie sporządzonej dokumentacji projektowej Poprawa błędów informacyjnych o usłudze

Analiza błędów wewnętrznych Naprawa błędów wadliwych metod pomiarów i urządzeń pomiarowo-kontrolnych Pozostałe

Koszty błędów zewnętrznych Koszty analizy błędów

zewnętrznych

Naprawa błędów wynikających z niskiej jakości informacji o usłudze

Naprawa błędów związanych z uzyskiwaniem certyfikatów jakości

Dodatkowe koszty nadzorowania procesu

Pozostałe

Koszty przekroczenia wymagań Zbędnedokumenty,raportyl

u b i c h k o p i e

Nieodpowiedni nadzór nad procesami

Nieracjonalne planowanie procesów

Przekroczenie uprawnień w projekcji procesowej Pozostałe

Źródło: opracowanie własne.

Tabela2.Struktura kosztów jakości w procesach podstawowych przedsiębiorstw usługowychw uk ł a dz i e ka l ku l a c y j n ym ko sz t ó w – fa z a z a o pa t r z e ni a

Koszty jakości

52 Koszty wy-

działowe

53 Koszty działalności pomocniczej

54 Koszty sprzedaży

55 Koszty ogólnego

zarządu

1 2 3 4 5 6

Koszty profilaktyki Zapewnienie dostaw o

gwarantowanej jakości

1 2 3 4 5 6

Zapewnienie dobrej jakości kontaktów z dostawcami

(11)

Implementowanie systemów monitoringu jakości dostaw Zapewnienie

sprawnejorganizacjidział uzaopa-t r z e n i a Pozostałe

Koszty oceny Kontrole i inspekcje

dostaw

Ocenadostawców,jako- ś c i d o s t a w i w d r o ż e n i a systemu monitoringu jakości dostaw

Pomiar krytycznych parametrów procesu Przeglądy dokumentów Pozostałe

Koszty błędów wewnętrznych Dodatkowe dostawy w

celu likwidacji braków Braki i ich naprawa, która jest wynikiem niedostatecznej jakości dostaw

Naprawa błędówpo- w s t a ł y c h w s y s t e m a c h monitoro wania jakości dostaw Dodatkowe kontrole po naprawie niedociągnięć Pozostałe

Koszty błędów zewnętrznych Dodatkowe dostawy na

poprawę źlewyświad- c z o n y c h u s ł u g Dodatkowe testy i kontrole po naprawie błędów

Nieplanowane przerwy w pracy i czas konieczny do naprawy

Tabela2,cd.

1 2 3 4 5 6

Naprawa błędówwyni- k a j ą c y c h z u z y s k i w a n i a certyfi katów jakości Pozostałe

Koszty przekroczenia wymagań Niepotrzebne dostawy

(12)

Monitoring dostaw prowadzony przez nieprzygotowanych pracowników

Przekroczenie uprawnień przez dział zaopatrzenia Pozostałe

Tabela3.Struktura kosztów jakości w procesach podstawowych przedsiębiorstw usługowychw uk ł a dz i e ka l ku l a c y j n ym ko sz t ó w – fa z a r e a l i z a c j i u sł ug i

Koszty jakości

55 Koszty ogólnego

zarządu

1 2 3 4 5 6

Koszty profilaktyki Konserwacje,przeglądy,r

e m o n t y Zapewnienieodpo- w i e d n i c h w a r u n k ó w świadc zenia usługi

Badania w celuzidenty- f i k o w a n i a

z a d o w o l e n i a klientó w i zmian w ich preferencjach

Przeszkoleniepracowni- k ó w o d n o ś n i e d o proce-d u r

w y k o r z y s t y w a n y c h przy świadczeniu usługi Pozostałe

Koszty oceny Kontrola jakości usług

oraz monitoring i nadzór Zapewnienieodpowied- n i e g o

p o z i o m u stabilno- ś c i ,

n i e z a w o d n o ś c i

1 2 3 4 5 6

Ocena bezpieczeństwa usług i ich obsługi Ocena zgodności jakości świadczonych usług z odpowiednimiwymaga- n i a m i

Pozostałe

Koszty błędów wewnętrznych Usuwanie braków

Awariei przestoje

(13)

Poprawki, przeróbki Koszty złomowania Pozostałe

Koszty błędówze- w n ę t r z n y c h Poprawa źlewyświad- c z o n y c h u s ł u g Ponownakontrolapopra- w i o n y c h u s ł u g Powtórny montaż u klienta

Naprawa błędów co do jakości informacji o usłudze

Pozostałe

Koszty przekroczenia wymagań Niespełnieniestandar-

d ó w ś w i a d c z e n i a u s ł u g i

Przekroczenie uprawnień przy kontroli jakości usług

Niewłaściwy monitoring i nadzór nad usługą Zbędne delegacje do klienta

Pozostałe

(14)

WojciechSadkowski

400

Tabela4.Struktura kosztów jakości w procesach podstawowych przedsiębiorstw usługowychw uk ł a dz i e ka l ku l a c y j n ym ko sz t ó w – fa z a s pr z e da ż y i dy st ry bu c j i

Koszty jakości 50-51 Koszty działalności podstawowej

55 Koszty ogólnego zarządu

1 2 3 4 5 6

Koszty profilaktyki Badanie preferencji

konsumenckich Zapewnienieodpowied- n i c h

w a r u n k ó w transpor-t u u s ł u g i d o k l i e n t a Zapewnienie dobrej jakości kontaktów z odbiorcami Zapewnienie

sprawnejorganizacjidzi ałóws p r z e d a ż y i m a r k e t i n g u Pozostałe

Koszty oceny Weryfikacjazgodnościd

o k u m e n t ó w sprzedaż o-w y c h u s ł u g i z zamówie-n i e m k l i e n t a

Ocena jakości akcji promocyjnych usług Ocena jakościorga- ni z a c j i pra c y dz i a ł ów sprzedaży i marketingu

Kontrole i inspekcje działów sprzedaży i marketingu Pozostałe

Koszty błędów wewnętrznych Naprawa błędów

powstałych w wyniku nieodpowiedniej jakości akcji promocyjnych Naprawa niedociągnięć jakościowychpojawiają- c y c h s i ę w k o n t a k t a c h z odbiorcami Naprawa zaniedbań jakościowych worgani- z a c j i d z i a ł ó w s p r z e d a ż y i marketingu

1 2 3 4 5 6

(15)

Propozycja ujęciastrukturykosztów jakości procesów podstawowych przedsiębiorstw… 401

Dodatkowe kontrole po naprawie błędów Pozostałe

Koszty błędów zewnętrznych Obsługazwrotów,skargi

r e k l a m a c j i

Koszty niezrealizowanej usługi

Ponowne wyświadczenie usługi

Koszty transportuwadli- w e j u s ł u g i

Pozostałe

Koszty przekroczenia wymagań Zbędne delegacje do

klienta

Zbędna druga i kolejna dodatkowa kontrola ponowniewyświadczo- ne j usł ugi

Zbędne akcjepromo- c y j n e

n i e p r z y n o s z ą c e za mierzonych efektów Przekroczenie uprawnień przez działy sprzedaży i marketingu

Pozostałe

Strukturakosztówjakościzaproponowanapr z e z autoraw tabelach1-4z po- działemnapodprocesygłówneprocesówpodstawowychmożebyćwykorzystywa- n a wprzedsiębiorstwachusługowych.W kol umnach umieszczonezostałykosztywe długtypudziałalnościzsugerowanymidlanichnumeramikontzespołu5:50-

-51kosztydziałalnościpodstawowej,52kosztywydziałowe,53kosztydziałalno- ścipomocniczej,54kosztyspr ze da ż y, 55kosz t y ogólnegozarządu.Wierszomwtabel achodpowiadająnatomiastkategoriekosztówjakościzpodziałemnakosztyzgodnoś ci(kosztyprofilaktykiioceny)orazkosztyniezgodności(kosztybłędówz e w n ę t r z n y c h , wewnętrznychorazkosztyprzekroczeniawymagań).Każdakatego-

riakosztówjakościskładasięzpięciupotencjalnychkosztówjakości,któremogąbyćpono szonewkażdejzfazprocesu,tj.planowania,zaopatrzenia,realizacjiusłu-

giorazsprzedaży.

Ewidencjakosztówz w i ą z a n y c h z jakościąd l a przedsiębiorstww y k o r z y s t u j ą - cychkontazespołu4i5możeodbywaćsięnabieżąco–wpostacirównoległych

(16)

zapisówlubpozakończeniukażdegomiesiącaprzywykorzystaniukonta49„Roz- liczeniekosztów”,umożliwiającegoprzeniesieniewciężarkontzespołu5poniesio- nychkosztównakontachzespołu4[Trzpioła2017,s.151].

4. Zakończenie

Zaproponowanaprzezautorastrukturakosztówjakościdlaprzedsiębiorstwusługo-wych jestopartanaprocesachwnichzachodzących.Kosztyjakości podzielonezo- stałyn a kosztyzgodności,niezgodnościorazutraconychkorzyści.D o kosztówzgodnoś cinależąkosztyprofilaktykiioceny.Natomiastkosztaminiezgodnościsąkosztybłędów wewnętrznychizewnętrznych,atakżekosztyprzekroczeniawyma-

g a ń . Przedsiębiorstwaponosząkosztyzwiązanezjakościąw

każdejfazierealizacjip r o c e s u świadczeniausługi.Kluczowajestidentyfikacjamie jscpowstawaniatychkosztów.

Ewidencjakosztówwedługtypówdziałalnościprowadzonajestwramachze- społu5,któryw y o d r ę b n i a kosztyd z i a ł a l n o ś c i podstawowej,k o s z t y d z i a ł a l n o ś c i wydziałowej,kosztydziałalnościpomocniczej,kosztysprzedażyorazkosztyog ól-negozarządu.Księgowaniekosztówjakościowychnakontachzespołu5możeod- b y w a ć sięnabieżąco–

równoleglezzespołem4lubteżpozakończeniukażdegomiesiącaprzyużyciukonta„

Rozliczeniekosztów”.

Rozszerzeniestrukturykosztówprzedsiębiorstwaokosztyjakościmożeprzy- n i e ś ć wielekorzyści,jednakabytaksięstało,wymagasięzastosowaniaodpowied- niegomodelu.

Autorrekomendujeprzeprowadzeniebadańempirycznychwprzedsiębior- s t w a c h u s ł u g o w y c h , k t ó r y c h celemb ę d z i e weryfikacjaprzygotowanejstr ukturykosztówjakościwukładziekalkulacyjnymkosztów.

Literatura

BalonU . , 2 0 0 6 , P r z e g l ą d w y b r a n y c h m o d e l i klasyfikacjik o s z t ó w jakości,P r o b l e m y J a k o ś c i , n r 6 , s . 1 5 - 1 9 .

Bank J., 1996,Zarządzanie przez jakość, Gebethner i Ska,Warszawa.

Ciechan-Kujawa M., 2005,Rachunek kosztówjakości,Oficyna Ekonomiczna,Kraków.

GrajewskiP.,2012,Procesowezarządzanieorganizacją,PolskieWydawnictwoEkonomiczne, War- szawa.

KisterA., 2005,Zarządzanie kosztamijakości,Oficyna Ekonomiczna,Kraków.

LisieckaK.,2013,Systemyzarządzaniajakością produktów.Metodyanalizyioceny,Wydawnictw oU n i w e r s y t e t u E k o n o m i c z n e g o w K a t o w i c a c h , K a t o w i c e .

Nowak E., 2014,Modele rachunku kosztów w rachunkowości zarządczej, [w:] Czubakowska K., Gab- rusewiczW.,NowakE.

(red.),Rachunkowośćzarządcza.Metodyizastosowania,PWE,Warszawa.N o w a k E . , 2 0 1 6 , R a c h u n e k k o s z t ó w w j e d n o s t k a c h prowadzącychd z i a ł a l n o ś ć gospodarczą,„ E K S - PERT”Wydawnictwoi Doradztwo z zakresu rachunkowości i finansów s.c.,Wrocław.

(17)

Propozycja ujęciastrukturykosztów jakości procesów podstawowych przedsiębiorstw… 403

PałkaM.,2017,Zakładowyplankontzkomentarzemdlajednostekprowadzącychdziałalnośćgospo- darcząwedługstanuprawnegonadzień2.01.2017r.,

„EKSPERT”WydawnictwoiDoradztwozz a k r e s u r a c h u n k o w o ś c i i f i n a n s ó w s . c . , Wrocław.

SadkowskiW.,2017,Propozycjamodelustrukturykosztówjakościijegoimplementacjiwprzedsi ę-b i o r s t w a c h usługowych–studiumteoretyczne,StudiaEkonomiczne.ZeszytyNaukoweUniwersy-t e t u E k o n o m i c z n e g o w K a t o w i c a c h , n r 3 3 3 , s . 2 0 0 - 2 1 4 .

Szczepańska K., 2009,Dylematy pomiaru kosztówjakości,Problemy Jakości, nr 8, s. 13-15.

TrzpiołaK.,2017,Politykarachunkowościwfirmiezkomentarzemdoplanukont,WydawnictwoWie-d z a i P r a k t y k a s p . z o . o . , Warszawa.

YangCh.-Ch.,2006,Establishmentofaquality-managementsystemforserviceindustries,TotalQuali-t y M a n a g e m e n t , v o l . 1 7 , n o . 9 , s . 1129-1154.